Heimskringla - 28.03.1901, Page 2

HEIMSKKINGLA 28. MAKZ 1901.
lleimskringla.
PUBLISHHD BT
The Qeimskringla News 4 Pnblishing 60.
Verð blaðsins I Canada og Bandp' *1 5j
um árið (fyrirfram borgað). S. ’.t til
íslands (fyrirfram borgað af kaupenle
um blaðsins hér) 91.00.
Peningar sendist 1 P. O. Money Order
Aegistered Letter eða Express Money
Order. Bankaávísanir á aðra banka en í
Winnipeg að eins teknar með afföllum
R. Ti. Italdwinson,
Kditor & Maoager.
Office : 547 Main Street.
P.O BOX 407.
Gaurag’fing'ur s4, sem fjand-
menn Manitobajárnbrautarmálainn
hafa verið að æsa upp, virðist n(i
vera á niðurgöngu sinni Sendlar
C. P. R., Liberala og umskiftinga
eru sumstaðar ekki metnir áhevrnar,
og alstaður harðlesra mótmælt.
Borgfarstjórinn f Winnipeg' hefir
fengið ónotalegar ofan í gjafir, hjá
sumum, sem hann skrifaði út um
fyikið og bað liðstyrks og peninga-
gjafa, í þarfir mótvinslunnar við
Manitoba járubrautarmálið.
Vér höfam sannspurt að reynt
hefir verið að kría út peninga á með-
al íslendinga í þessum bæ, undir því
yfirskini, að sendiherra fslendinga
til Laurierstjórnarinnar, þyrfti þeirra
með- En vér vitum að herrann hef
ir þeirra (peninganna) ekki þörf,
því hvorki Manitoba né Laurierstjórn-
in hefir r.eina þörf á herranum ofan
til Ottawa. — Járnbrautarmál Mani-
toba stendur jafn rótt hvort
hann fer eða situr heima.—Gefið þá
gefa ber, en gætið yðar fyrir fölsk-
um þurfalingum.—
Bókfregn.
Eins og getið var um í síðasta
bl. Hkr. er “Eimreiðin” nýkomin
hingað vestur. Það er fyrsta heft’
í VII úrgangi 5 arkir að stærð.—
Efnis yfirlit er:
Kristnitakan á Islandi, rituð
eftir Finn Jónsson.
Tímamót, (saga) eftir Eggert
Leví.
Arnii Urðarbási (kvæði) eftir
Guðm. Friðjónsson.
Ný aðferð við söngkenslu, eftir
Holger Wiehe.
Sjálfmentuð tónskáld, með
mynd, eftir Valtý Guðmundsson.
Þá ritsjá eftir ýmsa, síðan ís-
lenzk hringsjá smalað saman eftir
ýmsa höfunda. Og allra síðast ferða-
áœtlanir “Hins sameinaða eim-
skipafélags” 1901.
Ritgerðin eftir Finn Jónsson,
háskólakennara, “kristnitakan
& í s 1 a n d i", er í upphafi þessa
heftis, enda er hún það lang bezta
sem heftið hefir í þetta skipti. Þótt
höfundurinn riti ei “leikandi”mál þá
ritar hann ætíð sómasamlegt mál, og
leggur óefað mikla áherzlu á að vera
sem sannorðastur um málefnið, er
hann skrifar um. Sem sagt, hann
ritar sem vandaður fræðimaður, og
hermir hið réttasta frá, sem hann
veit. Er þessi ritgerð skrifuð út af
bæklingi, ssm dr. Björn M. Olsen
hefir skrifað og nefnir: “Um kristni-
tökuna árið 1000 ogtildrög hennar”.
Fær dr. Björn M. Olsen lof hjá pró-
fessornum fyrir góða þckkingu á
því efui. Samt sem áður er prófess-
orinn ekki samdóma dr. Olsen I
Bumu, og þykir hann vera of leiði-
tamur að fara eftir eigin ályktun
Um,og heimildarlausum getgátum.
TI m a m ó t. (skáldsaga?) eftir
Eggert Iæví. Saga þessi er frum-
býlingsleg, og ekki stórvaxin að
frumleik né skáldskap. Hún byrjar
nákvæmlega eins og hinar eldri
Bkáldsögur vorar.—Piltur og Stúlka,
Aðalsteinn og fleiri. — Hún hefst á
þessum tilþrifum: “Bæjarhérað
liggur fram með H. firði austanverð-
nm og er að austan takmarkað af
Bæjarfjalli, sem liggur eins og skjól-
garður austan við héraðið og hlífir
því fyrir hinum nöpru austan og
landnorðan næðingum”. — Austur—
aftur austnr, — enn þá austur, — og
síðast austur.—Búningurinn er slæm-
ur yfirleitt, og grátlega margar nær-
orðréttar eftirhermur,—suðandi berg
mál, sitt frá hverjum höfundi. Is
lenzkir söguhöf. eru búnir að burðast
með eftirfarandi setningu svo öldum
skíftir, og auðvitað þarf þessi höf. að
krydda sína sðgu með henni, eins og
hinir: — “enda var hann tæpast
bænabókarfær og ekki gat hann
klórað nafnið sitt svo hægt væri að
lesa það” .... Það lýsir ekki sér
deildislega fáguðum smekk, né hárri
ættjarðarást hjá þeim höf. né blöð-
um eða tímaritum, sem stássa'.I þjóð
sína framan f útlendinga með þessu
mentamarki! Fyrst og fremst eru
þetta ósannindi, og því ramfölsk
mynd af bændalýðnum á íslandi,
sem er full viðunandi læs og skrif-
andi, og svo sýnir þetta hversu sjón-
deildarhringur þeirra er lítill og
þokukendur, sem rita þetta eða
flytja. Um leið og höf þykist vera
að benda á breytingar og nýjar
kenningar, á meðal þjóðar sinnar,
er hann að ófrægja mentunarástand
hennar í augum ókunnugra manna,
—annara þjóða. Það er makalaus
óforsjálni í þessu og öðru eins.—
Innviðir í þessari sögu er bar-
átta 4 milli gamla tíðarandans og
hins nýja. Þessir innviðir höf. eru
fullgóðir efni viðir í góða skáldsögu,
en meðferðin er slæm,—oflítill sjón-
deildarhriDgur í kringum orð og at-
vik, og hálfruddalega farið með
helztu lunderniseinkunnir sögunnar.
—Þessi höfundur ætti samt ekki að
gefast upp við að skrifa, því geti
hann náð meiri hugsanaþroskun, og
fengist liprar við búning sagna, þá
eru líkur til að hann verði fær sögu
rithöfundur.
Árni í Urðarbási, kvæði
eftirGuðm. Friðjónsson. Það er
gamla sagan, fátæktin í voðamynd
og alsleysi geigvænlegt, svo fjöl-
skyldufaðir sækir í sjó upp á líf og
dauða.—Ferst í óveðrinu. — En svo
gerir höf, sér ferð til sóknarprestsins
oglætrhannstefnaÁrnadauðum. “Að
öllu má ofmikið gera”, og ætli það
eigi ekki að nokkru loyti hér heima.
Það eru ekki allir prestar þrælmenni,
þó þau finnist á meðal þeirra. Og
ætli það sé ekki réttar að sýna fram
á að preststaðan er ekki nú orðin svo
nauðsynleg fyrir fólk, — ef engar
breytingar mega komast að á kenn-
ingunni—en að ráðast á siðferðishlið-
ina á karaktér þeirra.—Kvæði þetta
er stórfengilegt og orðhagurt, eins
og alt eða flest hjá þessum nöfundi.
Ný aðferð við söng-
k e n s 1 u eftir Horger Wiehe. Er
það leiðbeining til að æfa hljóðin og
ná hljóðmýktinni. Höf. er danskur
og hefir skrifað ritgerðina sjálfur,
og er hún betur gerð að máli en rit-
gerðir eftir suma háskólagengna íb-
lendinga.
Sjálfmentað tónskáld
(með mynd) eftir Valtý Guðmunds-
son. Tónskáldið er séra Bjarni
Þorsteinsson,prestur að Hvanneyri í
Siglufirði. Hefir tónskáldið veriðblá
fátækur alla ævi sína, en er hreinasti
snillingur í tónlistinni. Og hefir
náð allri snni þekkingu og mentun í
þessari list af eigin rammleik, og
gegnir það furðu mikilli hvað langt
þessi maður heflr komist í list sinn i.
Hann er lang fremstur allra íslend-
inga í þessari list.—
Þá eru ritsjáog íslenzk
h r i n g s j á, og er þar ekki mikið á
að græða ..—
Eimreiðin er í þetta sinn með
lakara móti. En vænta má að hin
hefti þessa árgangs, verði betri en
retta er.
Lestur.
(Xíðurl.)
Mentun er nú að sumra áliti
orðin hjátrúarkend — “hún er orð
sem ég er hræddur við ’—Menn lesa,
lesa alt til aðfá almenna mentun: en
hún verður oft svo almenn, að hún
er engin mentun í sjálfu sér. — Allir
kunna eitthvað, eitthvað sérstakt.
Frá þessu sórstaka liggja leiðir til
pess almenna, en munu færri leiðir
liggja út frá því almenna til sér-
rekkingarinnar. Þáspurt er hvað
eiga menn að lesa. Sv.: lesið held-
ur tíu bækur um einn hlut eða mann,
en hundrað bækur um alla hluti.
Byrjið aldrei á sjóndeildarhringnum
heldur miðdeplinum í sjóndeildar-
hringnum, og smá víkkið um ykkur
síðan. Þegar öllu er á botninn
hvolft er miklu minna komið undir
því hvað lesið er, en að vel sé lesið.
Þó er ekki þar með sagt að ekki séu
til ónýtar bækur, sem ekki er vert
að lesa. Og enginn skyldi virða þá
alvöru og þann lærdóm, sem oss leið-
ist, svo mikils að lesa það nauðugur,
því það er til þess að fá leið á öllum
lestri ef til vill. Eyðið ekki tíma
ykkar á hnjóskþurru bóksvæði og
brjótið ekki tennurnar úr ykkur á
bóka hraungrýti. Sagan getur ver-
ið og á að vera skemtilégust allra
námsgreina. Það er enn þá skemti-
legra að fá að vita um þá menn sem
hafa verið til, en hina ímynduðu,
þótt þeir séu búnir til eftir réttum
fyrirmyndum. Margir sagnahöf-
undar leggjaoflítið á sig, — lýsa ein-
kunn mannsins í sögunni, að eins að
utanverðu án þess að kanna innvið-
ina,—
Fyrir 20 árum síðan var ég
staddur í háskólabæ á Þýzkalanði.
Um kvöldið sat ég við hliðiua á pró-
fessor í sóng. Hann kvaðst vera að
ritasögu Bothwell, vinar Mariu Stew-
art, og sem drap mann hennar Darn-
ley. Mér varð að orði: “Það hlýtur að
vera erfiit fyrir yður að fara nærri
um hugsunarhátt hans”.—“Og þess
þarf ekki; ég hef öll málskjölin í
höndum.” Skjölin voru til, en eng-
inn lífsandi, enginn persónuleiki
skapaður af höfundinum.
Lesið Cromwell og Friðrik
mikla eftir Carlyli, eða Frakklands-
sögu eftir Michelet og sögu Róm-
verja eftir Mommsen. Þar koma
söguhetjurnar lifandi á móti les-
andanum.
Spurningunni, hvað eigum við
að lesa, verður ekki svarað að fullu
út af fyrir sig, en af henni sprettur
önnur spurning:
Hvernig eigum við að
le sa?
Ungar stúlkur hafa stundum það
orðtak, að þær lesi sig sjálfar út úr
bókunum. Þær lesa helzt það, sem
sýnir þeim líkingu af eigin lífl þeirra
og hugsunarhættí. Auðvitað getum
við aldrei skilið neitt nema, “gegn-
um” okkur sjálfa. Til að skilja bók,
er ekki nauðsynlegt að firina eitt-
hvað sjálfum sér skylt í bókinni, en
nauðsynlegt er að koma3t í skllning
um það, sem höf. sýnir með táknum
þeim sem persónurnar í bókinni
mynda. í gegnum bókina kom-
umstviðinní sál — í hugsjóna og
reynsluheim — höfundarin3. Þyki
okkur gott þar að vera, eða höfum
yndi af anda hans, þá lesum við
meira og meira eftir hann, og við
skiljum hann æ betur og betur og
njótum meiri og meiri andlegra af-
urða úr hans andlega forðabúri.
Tökum t. d. “Gengangere” eftir
Henrik Ibsen. Sú bók er góð, þótt
eigi sé hún hentug fyrir unglinga.
Þá hún kom út var hún nær í einu
hljóði álitin ósiðsamleg bók. Næsta
bók H. Ib3en var‘*En Folkefjende”.
Hún sýnir hvaða meðferð baðlæknir
varð að sæta, í bæ nokkrum, þegar
hann lét f ljós, að baðvatnið væri
eitrað. Bæjarmenn vilduengar um-
bætur gera á baðvatninu, af því þær
kostuðu svo mikið, en réðust á lækn-
inn af því að koma fram með þessa
óhæfu, sem hann væri pestnæmið í
vatninu.—Þessi sjónleikur meinti H.
Ibsen sjálfan, eða fyrra ritið
“Genggangere”, og stendur því f á-
framhaldandi sambandi við fyrra
ritið. Svo þegar Iesandanum eru
þau bæði kunn orðin, þá skilur hann
þaumiklu betur en ella.
Lesarinn fær ekki full not, eða
réttara sagt má ekki fáminni not en
það, að lesa höfundinn svo vel, að
hann þekki innbyrði3 samband á
bókum hans, gcti síðan rakið hvaða
rithöf. hafa haft me3t áhrif á-
hann, og á hverja hann hefir mest
áhrif. Þannig komurast við í kynnj
við hötundinn, sem samið hefir bók-
ina, og frá honum afturkomumst við
í kynni víð þá sera hann tekur sér til
fyrirmyndar, sjilfrátt eða ósjálfrátt,
og við þá sem höf. heflr mest áhrif á,
og unna verki hans.—
Má vera að þetta geti ekki allir
sem lesa, því þeir sem geta rakið
þenna veg þurfa að vera uokkrum
gagnrýnis hæfileikum gæddir. En
allir geta lesið svo að þeir nái siða-
Iærdóminum út úr því sem þeir lesa.
Það hefir verið tekið hér fram áður,
að við megum ekki búast við að
betrast af tómum lestri. og getum
ekki heimtað af höfundinum, að
hann betri okkur með siðalærdómi.
En við sjálflr eigum að lesa svo, að
við höfum not af þeim lærdómi, sem
í bókinni er fólginn...............
„Þegar vér lesura þannig, að vér til-
einkum oss persónulega það sem
vér lesum, þá finnum vér þar insta
punktinn f gangi viðburdanna, upp
tök athafnarinnar, punkt Iyndisein-
kunnarinnar, punkt viljans punkt
ástríðunnar, þann Arkimedesar
punkt, sem jörðin snýst um.—Mænu-
taug viðburðanna og sögunnar
liggur þar opin fyrir sjónum vorum.
Af hverju eigum við þá að lesa?
Til þess að auka þekkingu vora,
leggja niður hleypidóma og öðlast
meiri og meiri persónuleika. Hvað
eigum við að lesa? Þær bækur sem
okkur fýsir að lesa, og vér unum
við; þær eru við okkar hæfi. Þær
eru góðar handa okkur.
Einhver spurði kunningja minn:
„Hvaða bækur þykja yður beztar?“
„Góðar bækur“, sagði hann, og það
var vel svarað, því ekkert er fráleit-
ara en að hlaupa eftir fyrirsögnum.
Sú bók er góð fyrir mig sem þroskar
mig, sem ég hefl not af.
Hvernig eigum vér að lesa góð-
ar bækur? í fyrsta lagi með hlýj-
um hug, þarnæst með „kritik“
(gagnrýni), og enn fremur ef unt er
þannig, að lestur okkar hafi ein-
hvern miðpunkt, ok að vér sjáum
eða förum nærri um samanhengið,
og loks þannig að oss verði Ijó3t það
síðalögmál, sem fólgið erí hverjum
viðburði, sem frá er sagt. Með þes^u
móti getur heill heimur lokist upp
fyrir okkur í hinni ein3töku bók.
Við getum kynzt þar nokkuru af
mannseðlinu, með hinum mörgu til-
breytingum þess, og þar könr.umst
vér við sjálfa oss—og þar að auki
finnum vér þar hin eilífu lög alnátl-
úrunnar. Loks getum vér, ef vér
lesum með athuga, látið oss fara
fram í siðgæðum, þegar við þreifum
lifandi á, og skiljum glögglega,
hvað það er, sem gera ber og forð-
ast”.
Áhrif tunglsins á veðrið.
Menn hafa lengivitað að tunglið
hefir mikil áhrif á veðráttuna. Af
þvf það veldur flóð iog fjöru, er mjög
eðlilegt að það hafi áhrif á loftið og
loftstraumana, sem liggja umhverfis
hnðttinn. Veðrátta árstíðanna bygg-
ist á vindstöðu og loftstraumafari,
eða Iegu loftstraumanna. Aðdrátt-
arafl tunglsins á sjónum er reglu-
bundið. Loftið er lausara og á meiri
iðanði hreyfingu, en sjórinn. Sólar-
hition og snúningur jarðarinnar m.
fl. valda hreyfingu og straumum
loftsins, svo það er ekki hægðarleik -
ur að komast eftir hversu mikil á-
hrif tunglið gerir í loftinu, um leið
og það framleiðir flóð og fjöru. Sú
spurning er of samantvinnuð við
önnur áhrif, til þe3S að hægt sé að
leysa úr henni út í ystu æsar, að svo
komnu. En þar er mannkynið kom-
ið á slóðina, og úr þeirri vanda-
sparningu verður leyst fyrr eða
síðar.
Frá því fyrsta að sögur byrja
hafa allar þjóðir, á hvaða men tunar-
stigi sem þær hafa verið, haft þá
skoðun og trú, að tunglið og veðrátt-
an stæði í nánu sambandi. Menn
hafa bygt veðurspár sínar á útliti
tunglsins, það er litum þess og lög-
un. Til að mynda ef það er grátt á
lit, þá yæri hríð að vænta; lægi það
hálfiatt og bungan sneri niður, þá
væri regns von, o. s. frv.
Á íslenzku eru til nokkrar vís-
ur, sem segja fyrir um veðar, og
byggjast þær sumar á tunglinu, svo
sem:
“Rauða tunglið vottar vind,
Vætan bleikju hlýðir.
Skíni það með skærri mynd
Skýrviðri það þýðir“.
Og margar fleiri visur eru til,
um útlit tunglsins og veðramörk
æss. Sumar, eða jafnvel flest-
ar þjóðirganga svo langt í trúnni um
áhrif tunglsins, og þar á meðai eru
Islendingar, að það hafi árhif á
drauma manns og jafnvel á fæðingu
hans, og skapi honum örlagaferil.—
Þannig hefir mannkynið frá því
fyrsta og til þessa tíma haft mikil-
fenglega trú á áhrifum tunglsins,
þótt þessi trú hafl ekki verið bygð á
vísindakendum grunkvelli, né stöð-
ugt áframhaldandi og gleggjandi
rannsóknum. Menn hafa ósjálfrátt
verið sér þess meðvitandi að tungl-
ið værieinnaf stjórnendum veðrátt-
unnar, og þar afleiðandi ætti það
nokkurn þátt í mannlegum kjörum.
En hvernig það tæki þátt í þessari
stjórn gátu menn ekki komist að með
neinni vissu, — gátu ekki fundið
gmnkvallar atriðin.
Um alllangan tíma hafa veður-
fræðingar rannsakað tunglið með
mestu elju og nákvæmni. Þeir hafa
dag eftir dag, ár eftir ár, öld eftir
öld, skrifað langar skýrslur og ná-
kvæmar, um breytingar á litum og
lögun tunglsins, og borið þar saman
aftur og aftur, lil að vita hvert sama
veðurlag fylgdi þessum og þessum
spá einkennum, sem einlægt endur-
takast, þótt það sé engri reglu bund-
ið. Útkoman er einatt sú sama í
þessum rannsóknum veðurfræðing-
anna, en hún er: Að allra veðra er
von, hvaða lit eða lögun, sem tungl-
ið hefir. Þaðer að segja,útlit tungls-
ins hefir ekki minstu áhrif á veðrið.
Þetta er þungur dómur fyrir almenn-
ings trúna á. áhrifum tunglsins í
fljótu bragði. En þegar sagan er öll
sögð, verður hann linari.
Glöggskyggnir veðurfræðingar
hafa haldið þeirri skoðun sinni fram,
um langan tíma, að upptök veðra-
breytinganna sé að rekja til starf-
andi afla í gufuhvelfinu; en hver
þau öfl séu, og hvernig samband
þeirra sé innbyrðis, hefir þeim verið
óráðin gáta, að mestu leyti.
Ensvo kemur vísinda gyðjan
fram á sjónarsviðið og segir: Þér
hðfuðskepnur! bráðum hefi ég svo
vaska drengi í þjónustu minni að
þér fáið ekki dulið kyngikrafta ykk-
ar fyrir þeim, né heiminum. Mann-
kynið skal fyrirfram fá að vita um
öll störf ykkar.—
Nýlega er komið út hálfsmán-
aðar rit í St. Pétursborg, sem heitir
“Climate ’. Það er gefið út af N. A.
Demchinsky, rússneskum manni. Á
rit þetta að koma út fyrsta og
fimtánda dag hvers mánaðar, Rit
þetta á að flytja áreiðanlegar veður-
spár. Geti rit þetta sagt fyrirfra m
um tíðarfarið með vissu, þi er það
sannnefnd gjöf frá Árguðinum.
Geti rit þetta flutt, þó ekki sé nema
tveggja daga vissa veðuispá fyrir-
fram um heim allan, þá er það
meiravert enauðagasta gullnáman í
heimi. Hversu ógurlegar peninga-
upphæðir mundu sjófarendur ekki
vilja gefa til að vita fyrirfram um
veðrið. Hra. Demchinsky segist
ætla að gefa heiminum áreiðan legar
veðurskýrslur. í ritinu segir:
í September 1900 las N. A.
Demchinsky upp fyrir veðurfræð-
ingaþinginu f Paris, grein um mögn-
leika til að búa til veðurskýrslur,
eða veðurspár, sem fyrirfram sýna
hvaða veðurlag er í nánd.
Hann sýndi þar fram á, að að-
dráttarafl tunglsins í gufuhvolfinu
sé aðalstjórnari veðráttunnar. Og
sýndi líka fram á, að með rannsókn -
um og vísindum megi finna þetta og
sanna.
Þessi frum-uppgötvun, sem
Demchinsky birti veðurfræð inga-
þinginu var ötullega rannsökuð, og
afleiðingarnar urðu þær, að nú er
sannað að hægt er að gefa út áreið-
anlegar veðurspár í forveginn, og
það jafuvel svo árum skiftir.
Upplýsingar um undirstöðu at-
riði í þessu efni fiytur ‘-Climate”
eftir hra. Demchinsky,-
Að vita um veðráttuna fyrir-
fram, þótt ekki sé nema viku eða
mánaðar tíma, getur orðið fjölda-
mðrgum að stóru gagni,
Hvarsem maður er staddur í
veldi lffsins, þá er hann undirorpinn
stórfeldum áhrifum.frá verðáttunnar
hálfu. Sönn veðurspá mundi hamla
tapi og eyðileggingum á jarðargióða.
Axuryrkjumenn mundu þá haga sán-
ingu og uppskeru svo til, að jarðar-
gróðinn skemmist ekki af frosti, í sán
ingar- eða uppskeru-tíðinni. 0g sjó-
farinn veit hvenær hann ætti að
hafast við á hafinu og höfninni.
Veðurspá kenning hra. Dem-
chinsky hefir staðist hvert prófið á
fætur öðru. Frostið sem kom í jMaí
síðastl. vor, í Moscow-héraðinu, var
löngu áður spáð í veðurskýrslum
hans. Á Ifkan hátt hafði hann spáð
fyrir um hinn mikla “áttadagaþurk”
f Júnf, þá hann aðvaraði bændur á
mið-Kússlandi í tæka tíð, að gæta
beyja sinna fyrir honum. Blöðin á
Rússlandi fluttu veðurspár eftir
Demchinsky um veðráttuna á upp-
skerutímanum, og gekk tíðin þar al-
veg eftir. Frostin í September og
vetrarkoman á Rússlandi gekk ná-
kvæmlega eftir veðurspá hans. Enn
má skýra frá því að skipa og báta-
eigendur við ána Volga á Rússlandi
gerðu fyrirspurn til Demchinsky,
hvenær skipaleiði yrði út á ánni, í
haust er leið. Hann sendi þelm hrað-
skeyti einum mánuði fyrirfram, og
sagði: “Þann 20. Október þrýtur
skipaleið á Volga”. Það sannaðist
að vera nákvæmlega rétt.
Eftir því sem nú er næst komist,
er það aðdráttarafl tunglsins í gafu-
hvolfinu er ræður að mikluleyti veðr
áttunni, en ekki litur þess eða lögun.
Og þjóðirnar hafa vitað það frá alda-
öðli, að tunglið hafði eitthvað við
tíðarfarið og loftstraumana að gera.
En þetta sem alt annað fullkomnast
og skýrist eftir því sem vísindin eflast.
Það mun margur bfða með ó.
þreyju eftir veðurboðskaparskýrsluns
hra. Demchinskys. Reynist þær lík-
ar því sem, “Climate” segir þær
vera, þá byrjar 20. öldin með stór-
feldri og merkilegri uppgötvun en
nokkurn hefir dreymt um, að fram
mundi koma að sinni.—
Kr. Ásg. Benediktsson.
Islensk skákrit.
Það er óefað að þekking 4
mantafli hefur verið og er almennari
á meðal Islendinga en nókkurrar
annarar þjóðar. Jafnvel þær þjóðir
sem mest hafa iðkað og aukið þekk-
iugu sína í þessari list, munu tæp-
lega hafa fleiri en einn taflmann af
hverju hundraði manna. Þar sem
um tslendinga má segja, er að hér
um bil hver fjórði maður hafi meiri
eða minni þekkingu á tafli. Hvern-
ig stendur þá á því að þessi list hefir
ekki n'ið hærra stigi en hún hefir
gert á fslandi? Hvers vegna hetír
hún ekki tekið framfðrum, þar sem
hún er svo alment iðkuð— samsvar-
andi og hjá öðrum þjóðum.
Hvers vegna eru íslendingar ef
til vill sú eina af mentuðu þjóðun-
um, sem ekki hefur átt einn einasta
af nafnfrægum taflmönnum lieimsins.
Svarið er mjög auðve’t; Í3leud-
ingar hafa engan gaum gefið tafl-
bókmentum eða taflritun. Engin
taflrit hafa komið út á íslenzku
tungumáli og aðferðin til þess að
skrásetja skákir o. s. frv. hefur verið
þar óþekt. Aíleiðingin af þessu var
sú að þeir höfðu engar upplýsingar
viðvíkjandi þeirri miklu farmför, er
íþróttin tók meðal annara þjóða, sem
skrásettu hverja nýja aðferð og upp-
götvun, og urðu þannig hver annars
kennarar í þessari list eins og öllum
öðrum. Þegar þetta er tekið til
greina þá er það ekki undra vert þó
fslendingar séu á eftir öðrum þjóð-
um í sannri þekktngu á manntafli
þar sem ekkert var skrásett gátu
menn eigi notið hver annars lær-
dóm né uppgötvanir heldur varð
hver og einn að vera sinn eigin læri-
meistari, og sú eina þekking er þeir
gátu aflað sér, var sú, er kemur af
eigin reynslu; og menn geta ekki
orðið fullkomnir í neinni lærdóms-
grein einungis af eigin reynslu og
án þess að hafa notið þekkingu ann-
ara. Lífið er alt of stutt til þess.
Þess vegna er það auðráðið, að
ef íslendingar vilja ekki verða á
eftir öllum öðrum þjóðum í þessari
fögru list—sem þeir iðka þó meira
og að líkindum hafa fult eins miklar
n'ittúrugáfur fyrir—þá er eiui fram-
íaravegurinn að stcfna taflrit og gefa
út taflbækur á 'íslenzku ináli, svo að
almenningur geti kynut sér fyrst
þau alsherjar tafllög, er tíkast meðal
annara þjóða og svo þær rannsóknir
og upplýsingar er gjörðar hafa verið
af ýmsum frægum taflmönnum um
fleiri handruð ár. Það mun tæplega
langur tími líða frá því að manntafl
fléttast inn í bókmentir vorar, og
að Islendingar gjöri þá vart við sig
sem fjölmennir og góðir taflmenn,
og hæfa til að taka þátt í alsherjar
taflraunum.
Þetta framavæmdarspor er nú
þegar stigið. Hinn alþekti íslanda-y