Heimskringla - 29.08.1901, Síða 2

HKIMSKKINtíLA 29. ÁGÚST 1901.
PUBLISHED BY
The Beimskriagla News & Publishing Co.
Verð blaðsins í Canada og Eandar. 31.50
um árið (fyrirfram borgað). Sent til
tslands (fyrirfram borgað af kaupenle
um blaðsins hér) $1.00.
Peningar sendist í P. 0. Money Order;
iiegistered Letter eða Express Money
Order. Bankaávísanir á aðra banka en í
Winnipeg að eins teknar með afföllum
ft. L. Bnlðwinson,
Editor Sc Manager.
Office : 547 Main Street.
P O. BOX 1«»«.
Austan mennirnir.
Lögberg I síðustu viku flytur á-
mælisgrein um fylkisstjórnina flt af
kaupamönnunum að austan. Segir
stjórnin hafl látið sér sæma að sleppa
algerlegaaf þeim hendinni er hingað
kom. Þetta er algerlega tilhæfu-
lau3 þvættingur og með öllu ósannur.
Eins og vér höfum skýrt frá í
fyrra blaði þá varð það vitanlegt
snemma á sumrinu að ef engin ó-
vanaleg veðra óhöpp kæmu fyrir,
þá yrði þes3a árs uppskera í Mani-
toba sfi langmesta sem nokkurntíma
hefir orðið. Þess vegna voru þá
strax gerð samtök með þeim tveim-
ur járnbrautarfélögum sem nfi starfa
í þessu fylki og fylkisstjórninni, að
komast eftir hve marga utanfylkis
vinnumenn mundi þurfa að flytja
inn í fylkið á þessu sumri til þess að
bændur gætu fengið þá hjálp við
uppskeruna sem vitanlegt var að
þeir mur.du þarfnast, ef alt færi að
líkum. Svo þegar umboðsmenn
brautarfélaganna, og fylkisstjórnar-
innar, víðsvegar fit um landið, sem
allir, eða langflestir, eru bændur í
betri röð, voru bfinir að senda skýrsl-
ur sínar, þá kom það í Ijós að þörf
væri á 20,000 kaupamönnum við
þessa árs uppskeru. Af þessu var
það að brautarfélögin og fylkisstjórn-
in og Ottawastjórnin lögðu saman að
fitvega þessa menn, sem nfi eru allir
komnir hingað vestur, og oss vitan-
lega allir bfinir að fá atvinnu.
Sannleikurinn er að bæði brantafél.
og báðar stjórnirnar, bæði íylkis- og
Dominion stj. hafa lagt saman og
gert alt sem mögule^t heflr verið til
þess að fitvega þessum þfisundum
manna atvinnu. Fylkis3tj. hefir
stöðugt haft frá 8 til 9 inanna til að
fitvega þessum kaupamönnum vinnu
jaf'nóðum og þeir hafa komið. Þess
utan hefir Dominionstj. umboðsmenn
í ýmsum stöðum fit um fylkið sem
bjálpa til að útvega austmönnum
Þessum atvinnu, og brautafélögin
hafa einmg sent menn frá sér héðan
úr bænum fit um fyikið til þess að
hjálpa þeesu verkí áfram. Þetta er
ekki alaeg það sama sem að sleppa
hendi af mönnum þe-sum þegar
þeir kema hér í bæinn. Enda er
mjög fátt af þeim hér í bænum leng-
ur en i mestalagi nokkra kl.tíma
eftir að þeir koma hingað.
Nfi ber þess einnig að gæta að
tnargt af þessum mönnum hafa kom-
ið hingað vestur undir því yflrskyni
að vera kaupanienn, at því þeir
fengu með því móti lægra fargjald
en ella. Þeir menn koma ekki að
eins til að vinna, heldur miklu frem-
ur til þess að líta sér eftir löndum
og byrja hér bfiskap og sumir komu
til að byrja hér verztun og enn aðrir
til að stunda hér handverk og enn
aðrir til þess að spekúlera. Það cr
meira en trúlegt að hclfingur allra
þeirra manna sem í þessari kviðu
hafa komið hingað vestur, fari als
ekki til baka. í hitt eð fyrra komu
10,600 menn í kaupavinnu, en að
eins 5,000 þeirra fóru austnr aftur.
Og sömu hlutföll hafli orðið á fyrri
áram. Það er því engin ástæða til
að efiast um að sagan muni f þessu
efni endurtaka sig á þessu ári. Enn
má þe i geta að mjög margir þeirra
erað austan komu, höfðu alt of háar
hugmyndír um kaupgjaldið hér
vestra. Ýmsir þessara œanna neit-
uðu $10 um mánucinn og fæði, þeir
kváðust ekki hafa komið hingað
vestur til að vinna fyrir drengja-
kaupi, þeir lievntucu frá $50—$60
um mánaðinn. En það vildu bænd-
ur ekki borga. Og þó hafa sumir
þessir austan menn ráðist fyrir alt
að $50 um mánuðinn með fæði. Vér
höfum fyrir satt að allar þessar
20,000 manna séu nú komnar að
vinnu og að enn þá sé rúm fyrir
nokkuð fleiri.
Mr. McKellar, sem er aðal
hjálparmaður akuryrkjumálaráðgjaf-
anf í þessu fylki, heflr í höndum sín-
um skýrslurnar um það hvert þessar
20,000 manna voru sendir. Hann
kveður alla vinnu útvegun mann-
anna hafa gengið ágætlega í sumar,
og kveður umboðsmenn fylkisstjórn-
ai innar hafa unnið ötullega að . því
að koma kaupamönnunum fyrir.
Alr, McKellar hefir um möig ár unn-
ið að þessu sama verki fyrir Green-
way-stjórnina sál. og Lögb. fann þá
ekkert að gerðum hans. Hann ætti
því ekki að vinna mikið lakar nú,
þótt stjórn sfi er hann vinnur fyrir
sé ekki sfi sama og þá var. Lögberg
ætti að líta í lcringum sig áður en
það hleypur af stað með næstu álas-.
grein um þetta mál.
Avarp
Fr. J. Bergmanns.
I þessu blaði birtum vér „ávarp
til Islendinga'* trá séra Fr. J. Berg-
mann, og álítum oss skylt að fara
um það nokkrum orðum. Ávarp
þetta er í fáum orðum sagt opinber
tilkynning um það, að íslenzka há-
skólamálið, í þeirri mynd sem það
hefir að þessum tíma birzt fyrir al-
menningi hér vestr, hafi- logn-
a s í ú t a f um óákveðinn tíma, og
sé nfi ekki lengur á dagskrá sem
þjóðflokkaspursmál meðal vor. En
að í þess 6tað hafl sfi stefna verið
tekin upp að koma á kenslu í ís-
lenzkri tungu og íslenzkum fræðum
við stærsta háskólann í Winnipeg
borg. Kirkjufélagið eða nefnd sfi
er það setti til að hafa mál þetta til
meðferðar, hefir gert samning við
Wesley College, háskóla Methodista,
hér í bænum, um það að einn ís-
lenzkur prófessor verði settur þar í
kennara embætti, er hafi þann
starfa á hendi að veita þeim nem-
endum skólans, er þess óska, kenslu
í íslenzkum bókmentum og íslenzkri
tungu, og séraFriðrik J. Bergmann
á að gegna þessu prófessors embætti.
Það er tekið fram í ávarpinu að
þessi kensla eigi að kosta hvern
nemanda $30 á hverju skólaári, sem
mun verða sem næst $1 á viku yflr
allan skólatímann. Það er ekki
Iiægt að segja að þetta sé dýr kensla
og vér efum ekki að flestir eða má
ske allír ísl. nemendur, sem á þenna
skóla ganga, muni nota sér þetta
tækifæri til þess að auðga þekkingu
sína á feðra tungu sinni og á sögu og
bókmentum íslands. Það er enda
hugsanlegt að einhverjir hérlendir
nemendur kunni að sæta því boði
sem þeir með þessu kennarastarfi
séra Friðriks eiga kost á að nota, til
þess að Iæra íslenzku, og er þá stór-
um betur farið en heima setið. Því
vér efum ekki að vaxandi þekking
hérlendra manna á málí, sögu og
bókmentum íslands muni miða til
þes8 að auka virðingu þeirra fyrir
tandinu og þjóð þ*ss, sem hér heflr
tekið sér bólfestu. Reynsla Iiðinna
ára heflr ætið og undantekningar-
laust verið sú, að eftir því sem hér-
lendir menn hafa náð meixi þekk-
ingu á löndum vorum hér, eftir því
hafa þeir fengið betra álit á þeim, og
þetta álit mundi að sjálfsögðu vaxa
með aukinni þekkingu hérlendra
mentamanna á tungu og bókmentum
íslendinga.
Þetta háskólamál virðist nú
loksins komið í það horf sem Heims-
kringla hefir frá fyrstu .ipptökum
þess ’.ialdið fram að það ætti að kom-
ast í, og sem mögulegt væri að það
gæti komist í um langan ókominn
aldnr. Blað vort lieflr aldrei neitað
því að háskólahugmyndin væri fög-
ur hugsjón, unaðsfullur draumur, en
ópraktisk í hæsta máta af því að
hfin var ómöguleg í framkvæmdinni
og að engu leyti nauðsynleg.
Heimskringla heflr aldrei neit-
að því að það gæti verið æskilegt að
laudar vorir hér í álfu gæti átt kost
á að ná allri sinni æðri mentun á ísl.
háskóla, en bíaðið heflr jafnan hald
ið fastlega við þá skoðun að það væri
þó þvi skilyrðí bundið að sú stofn-
un, hvað allan útbúnað og kenslu-
skilyrði snerti, gæti verið fullgild-
ur jafnoki annara samkynja stofn-
ana hér í landinu. Annars væri
engu til kostandi því að nafnið í
sjálfu sér væri þýðingarlanst ef ekki
öðru fyrir að gangast. Oss hefir
aldrei blandast neinn hugur um það
að bæði væri al-ísl. háskóli oss hér-
megin hafsinB algerlqga ónauðsyn-
legur, og ein3 hitt, að svo fámennum
hóp sem vér erum og með takmörk-
uð efni, væri á frumbýlingsárum vor-
um hér í landi algerlega ómögulegt
að standast þann kostnað sem nauð-
synlegur væri til þess að byggja og
fitbúa með öll nauðsynleg áhöld og
að viðhalda slíkri stofnun, sem svo
hversu góð 'og fullkomin sem hún
kynni að verða, gæti ekki veitt oss
neina þá fræðslu sem vér ekki ætt-
um kost á að öðlast á hérlendum há-
skólum, að undantekinni fræðslu í
íslenzkum og norrænum fræðum.
En þetta gátum vér fengið með því
að fá ísl. prófessor settan við hér-
lendan háskóla, og með margfalt
minni kostnaði heldur en bygging
háskóla hefði haft í för með sér.
Hið fyrra er oss kleyft, hið síðara
als ókleyft, eins og nú standa sakir.
Svo var og aunað atriði, sem sé
það, að almenningur leit á og hefir
skoðað mál þetta frá fyrstu byrjun,
sem væri það eiginlegt prestaskóla
mál, gert aðallega til þess að skapa
ísl. presta fyrir vestan haf. Þetta
var almenningi þvert um geð. Þeir
höfðu reynst misjaínir heima á Fróni
sauðirnir þeir, og fólk vort hér
vestra, svona yflrleitt, sá enga ástæðu
til þess að rýja sig inn að skvrtun ni,
peningalega, til þess að koma hér
upp ísl. prestaskóla. Þess vegna
hafa samskotin í háskólasjóð kirkju-
félagsins gengið svo undur seinlega
á liðnum árum. Yér teljum alveg
víst að hefði mál þetta verið haflð í
fyrstu sem alveg óháð kirkjufólag-
inu, verið nefnt Háskólamál Vestur-
íslendinga og haft framkvæmda
nefnd alveg óháða kirkjufélaginu,
þá væri háskólasjóðurinn orðinn
margfait stærri en hann er þann dag
í dag. Vér teljum og alveg víst að
nefnd sú er um málið hefir fjallað á
síðari árum hafi séð og tekið til
greina þetta þrent: 1. að oss hér
vestra er enn sem komið er ofvaxið
að koma upp og halda uppi sérstakri
háskólastofnun, er orðið gæti þjóð-
flokkí vorum til nokkurs verulegs
sóma. 2. að slík stotnun væri í
sjálfu sér algerlega ónauðsynfeg, þar
sem að alt er hún hefði getað veitt
oss, fékkst með því að fá ísl prófessor
1 ísl. fræðum, settan við einhvern af
hérlendu háskólunum, og 3. að rétt
væri og heppilegt að færa almenn-
ingi heim sanninn um það að þessi
stofnun ætti e k k i að vera lútersk
háskóla- eða prestaskóla stofnun,
heldur blátt áfram æðri og almenn
mentastofnun fyrir ísl. nemendur,
hvaða raentagrein sem þeir kysu að
nema. Fyrlr þetta á nefndin, að
vorri hyggju, þökk skilið, og eins
fyrir það að hún heflr verið heppin
í valinu með kennara. Séra Friðrik
er lipur gáfumaður og líklegur til
þess að gegna starfa sínum með al-
fið og gaumgæfni.
Það er því vonandi að ísl. nem-
endur, sem framvegis ganga 4 skóla
þenna meti þetta framfara spor
Vestur-Isiendinga svo mikils að þeir
sæti því boði skólans að stunda,
ásamt öðru námi sínu, nám í fsl.
tungu og ísl. fræðum yfirleitt.
Heimskringla finnur gilda ástæðu
til þess að mæla vel fyrir þessu
framfara spori landa vorra hér og
óska því allrar velgengni á komandi
tímum.
Tala.
Minni Vestur-íslendinga
2. ÁGtJST 1901.
Kr. Ásg. BENEDIKTSSON fiutti.
Háttvirta þjóðminningarhátfð ís-
lendinga í Vesturheimi!
Kæru landar, konur og menm—
Með dýpstu lotningu fyrir ís-
landi og öllum góðum fslendingum
kem ég hér fram 4 ræðupallinn f
dag. Eg vildi að nfi vektist mér
eldur í sál og Iaufgað mál á tungu.
Ég hefi strengt þess heit, og strengi
þess enn þá hér, frami fyrir öllum
heyrandi lýð, að alt það sem ég get
hugsað fagurt og unnið stórt, það
helga eg íslandi. Ég veit að hag-
fræðingarnir hérna í Vesturheimi,
skoða þessa heitstrenging enga heilla-
stjörnu fyrir mig, En hvað um það.
Það skal svona vera.
Kæru tilheyrendur, með óvilja
gekst ég undir þann starfa fyrir
nefndina, sem stendur fyrir hátfð þess-
ari að tala hér í dag. Ekki vegna
þess að ég sé feiminn við yður, eða
ræðumennina sem með mér tala hér.
En ræðuhöld þessa dags hafa bitið
illa á mig.—Tveir ræðu menn eru
bfinir að tala. S4 fyrri talaði með
hlýju vinabrosi og sonarlegum til-
finningum íyrir minni vors ást-
fólgna ættlands, íslands Vart heflr
nokkur í hans sporum gert betur, hafi
nokkur gert jafnvel að sumu leyti.
Síðari ræðumaðurinn talaði langt
minni fyrir Kanada. Á þeirri tölu
eru tvær hliðar. Islandshliðina ætla
óg ekki að segja eitt orð uin á þess-
ari hátfð. En Kanadahliðin með
dalahrfiguglamrinu flnst mér satt að
segja bera of mikið Lauriers veiði-
matarbragð með sér fyrir þenna
dag, En af því engin syíjabönd í
pólitisKum hjúskap eiga sér stað á
milli ræðum. og stjórnarforseta ríkis-
ins, þá heflr það verið hljómur-
inn, sem mér fanst svo sam-
kynja við þessar kosninga und-
bfiningsræður, er landsstjórnin lætur
stundum halda. Ég skal sansast á
því, að megintaugarnar hafl ekki
verið spunnar af )ausieriskum toga.
—Ég vil að allir gæti þess—og það
geramáskp allir— að ísland á2.
A g fi s t, og ekkert annað land eða
ríki f víðri veröldu. íslandi eru
helgaðar allar athafnir þessa dags; ef
einhver sýnir því ójöfnuð eða van-
sæmi, þá er það goðgá og griðrof í
veum eftir minni skilningu. Standi
ég einn uppi með hana, þá sé
það svo. En greiði níu tíundu at-
kvæði méð henni, þá segi ég að sjá-
andi sjái fólkið og heyrandi heyri
það. Þetta er formálinn, þótt hann
sé nokkuð til hliðar við umtalsefnið.
Ég var beðinn að minnast undan-
genginna ræðumanna, þá ég kæmi
tram, og ég var sjálfur bfiinn að 4-
kveða það. Er svo úttalað um þá.
Kæru góðu Islendingar, þá er
að tala og skrafa um yður og sögu
yðar, og það á að vera citthvað gott
og fallegt. En vandi er þeim á
höndum sem vöiin eiga. Það er úr
nógu að velja, en vandinn er að
velja það sanna og rétta. 'Ég skoða
því að eins sé vel mælt fyrir
minni lands, þjóðar eða manna, að
sannleikurinn sé sagður við Ijósbirtu
kurteisinnar, og í blíðviðrl góðra til-
flnninga. Renni ég rannsóknarblys-
um yflr leiðir fyrirrennara minna—
mannanna sem hafa int sama starfa
af höndum að undanförnu, og ég á
nú að gera, þá má ég þar margt sjá,
og fir mörgu er að gresja. En það
eru þeirra aldinviðir en eigi mínir.
Og síst vildi ég plokka ávexti af
annara trjám í dag, í Gerninga-
bókum þesgara manna stendur aug-
ljóst, að þeir hafa lýst lunderni og
eðlisfari yðar, fitliti og klæðaburði,
talsmáta og yftrburða starfsþoli með
ýmsu fleiru. Margt má af þvi læra,
og marga frjótauga að rótum rekja.
—Ég er hjáfara og einrænn f mörgu.
Ég kýs helzt að flnna rótina sem
fyrst, og klifra síðan upp askinn og
láta fallast út um limið. Ég ætla
þvf að spyrja Söguna þessarar spurn
ingar: Hverjir voru forfeð-
ur íslendinga og hvað
höfðust þeir að?
Sagan svarar ó þessa Ieið: I-.
lendingar eru ylirleitt taldir af
norrænum uppruna, en í raun og
veru eru þejr úrvals kynstofn af
ftorrænum, th'Pskum, sænskum,
skozkuin, írskurn, en3kum og suður-
eyskum koinrigaættuin og her-
manna. Þett ■ voru þær göfugustu
og hraustustu ættir sem uppi voru á
Norðuriönduin um síðari hluta hinn-
ar níundu ahlar og fyrri hluta tí-
undn. Vegnu > firgangs og ofrfkis
fluttu þeir til Islands. Það var sama
og óbygt er þc r hófu þar landnám
(874). Þeir st fnuðu þar nýja þjóð
og nýit löggjafa rríki. Lýðstjórn, og
síðar sagnavi.indi stóðu hvergi
eins hátt og gi silega um öll Norð-
urlönd, sem bjá þessari ungu úr-
vals þjóð, seni fsland bygði. Þá
voru íslendirig .r hin mesta siglinga
þjóð, mesta skáldþjóð, og fram-
gjörnustu og hepnustu landkönnun-
armenn, um allan Norðurheim. Þeir
voru alstaðar boðnir velkomnir við
allar konungahirðir, og hvergi þótti
betur lið skipað en þar sem íslend-
ingar gengu fram. Þeim voru
kunnar allar leiðir millum Miðjarð-
arhafs að sunnan og norður um
Grænland, austur að Úralfjöllum og
vestur um megin strendur Norður
Ameríku. Svo mikla landvíðáttu
þekti þá engin þjóð nema þeir.
Liðugri öld eftir að ísland tók
að byggjast, fann Eríkur rauði
Grænland (982) þar stofnuðu fs-
lendingar tvær nýlendur. Milliferð-
ir millum fslands og Grænlands urðu
þess, að Leifur Eiríksson fann
austurströnd Ameríku árið 1000.
Þangað hófust strax mannflutningar
frá Grænlandi og íslandi, og höldust
um langan tíma. íslendingar höfðu
þar landsetu, og dvöldu að staðaldri
þar svo árum skifti, og reistu þar
bæi og bú- Bændur tóku sig upp
frá íslandi og fluttu til Grænlands,
og síðan þaðan til uVínlands ins
góða", sem þeir nefndu þetta land
þá. Einn af þeim var Þorfinnur
Þórðarson karlsefni fir Skagaflrði,
sem dvaldi þrjá vetur vestur á Vín-
landi. Þar eignaðist hann son með
konu sinni Guðríði, er Snorri var
heitinn. Hann fluttist síðar með
foreldrum sínum til ísl., og bjó síðar á
Reyninesi í Skagaflrði. Var hann
móðurfaðir Runólfs föður Þorláks
biskups, og eru fleiri stórmenni frá
honum komin.
Þær stóðu afar hátt og ærið
breitt ættir íslendinga, þar sem þær
stóðu um alla Norðurálfu og Amer-
íku. Lengi fram um aldir fór það
ekki með leynd að fslendingar fundu
Ameríku, því Kristopher Columbus,
sem uppi var nær fimm öldum síðar
en Eeifur fann Vínland, leitaði upp-
lýsinga hjá íslendingum áður hann
lagði á stað í hina nafnfrægu vest-
rænu landaleit sína. Alt þetta segir
sagan okkar............
Eg heíi nfi með sðgulegum vís-
indum minnt yður á hverjir forfeð-
ur vorir voru, og hvað þeir höfðust
að. Sýnist yður það vera þræla-
mót 4 ætterni voru? Sýnist yður að
oss íslendingunum vera mægða vant
við Rauðskinnana hérna í Vestur-
heimi? Nei, ekki oss I lendingunum,
sem eium íðilkyDjaðasta þjóð í öll-
um heimi. Vér, þjóðin sem er lang-
auðugasta í heimi að andlegum auð-
æfum.— Og eitt orð meir í þessu
s^mbandi. Ef nokkur hvít þjóð á
jörðinni á þetta land, þá eru það ís
lendingar, og engin önnur þjóð.
Vesturheimur er erfða óðöl vor. Hitt
er annað mál hvert nú er nokkur
Egill uppi til að sækja landheimt-
una með Gulaþings lögum, og vega
Ljót hinn bleika, ef Gulaþingskon-
ungur lögrænir sækjanda.
Kæru tilheyrendur, nú er að
tala um yðar sögu og yðar afreks-
verk. Það fer tvennum eða þrenn-
um sðgnm um hver orsökin hafi ver-
ið til þess að þér fiuttust hingað
vestur.
Fyrir 30 árum síðan hófust
flutningar frá íslandi til Vestur-
heims. Aðal orsök til þeirra flutn-
inga er talin ófrelsi og kúgun af
hálfu n'kis og kyrkju. Eg hygg að
Heira hafi þar til stuðlað. Ég held
hinn forni farand og landkönnunar
andi hafl einlagt vakað í meðvitund
þjóðarinnar, gegnum kúgunog harð-
æri. Ég held að þegar frelsishreif-
ingar og i ýmkun mannréttinda bár-
ust til íslands, ásamt nýlendustofn-
unum í Vesturálfunni, þá hafl far-
and þrá íslendinga risið úr dvalan-
um og draummókinu, og fiogið á
stað til I(hinna sólgyltu landa ‘
vestan við hafið. Ég er viss um uð
þessi farand þrá hefir verið yflr-
sterkari, en yflrveguna stjórnfræði og
guðspjallarnál Islands. Enda bendir
þessi vísa á, að umhugsunin haíi
verið meiri um það væntanlega en
um ástand landsins, á meðal al-
mennings:
(1Til Brasilíu að breRða sér
Bezt er þei'nuin snjölíum.
Þar sæl.ífeti eiiíft er
í rúsínu fjölluin."
Það er líka nanðsynlegtað vest-
urfarar hafi bjargfasta trú og bjartar
skoðanir um þetta land áður en þeir
koma hingað. Því að eins geta
jeir lagt höndina héila á plóginn þá
æir eru komnir á framaudi fóstur-
storð.
En það er alt öðrumáli að gegna
um landnámið hér í Vesturheimi en
landnámið á íslandi. Þegar íslend-
ingar komu hingað voru þjóðir og
löggjafarvald í landinu, sem þeir
urðu að beygja sig og brjóta eftir, og
ekki um neitt óháð landnám hér að
tala. fslendingar fluttu fyrst inn á
milli hérlends fólks. En þar kipti
þeim strax í kyn. Þeim var ofþröngt
fyrir höfðum, svo áfram og Iengra
þaut farand þrá þeirra, út í rúmið og
auðnina. Þeir leggja á stað, og
staðfesta bygð sína hér upp í öræfun-
um í Manitoba. Þeir höfðu við stór-
erfiðleika að etja fyrsta og annað
árið. Þeir voru nær þvl fráskildir
mannheimi—niður í Ný-íslandi. —
Þeir áttu við efnaleysi og stórsóttir
að stríða. Og þá var og manndauði
mikill meðal þeirra. Og hafl ís-
lenzkt fólk nokkurntíma dáið af
skorti á nítjándu öldinni, þá var það
bóluveturinn 1876—77 í Ný-Islrndi,
að óljúgfróðir menn segja mér, sem
þar bjuggu þá. Ofan á þetta bætt-
ust deilur um kyckjumál, og af þeim
spruttu flokkadrættir og burtflutn-
ingur úr nýlendunni. Síðan þá hafa
íslendingar verið dreifðir og sérför-
ulir í þessu landi, þótt þeir samlendi
á nokkrum stöðum........
Þótt söguroðí Islendinga í þessu
landi sé naumast farinn að roða
gnýpurnar í sagnalandinu enn, þá er
þó fengin næg sönnun þess, að þeir
eru undantekningariaust sú bezta og
fjölhæfasta þjóð sem flytur í þetta
land. Bændurnir sem byrja að erja
og sá jörðina með tvær hendur tómar,
eiga enga eyki, eugan plóg, og
naumast reku til að byrja með, þeir,
þessir duglegu og þolgóðu menn
eru bfinir að gera ein3 inikið á 18—
20 árum, eíns og annara þjóða menn,
sem byrjuðu á sama tíma með góðum
og fullkomnum áhðldum. ()g ísl.
bændurnir eru ekki einasta búnir að
koma bfijörðum sínum og hýbýla-
skipun í jafngott lag og hinir, heldur
eru þeir líka orðnir jafnir þeim 4
efnalega vísu- Þeiroru cljusamari,
þolnari, forsjálli og í öllu meiri menn,
en annara þjóða bændalýður í þessu
landi, sem er þó kynjaður frá öllum
þjóðum heimsins. Þarna sýnir ís-
lenzka ætternið sig.
Þegar rent er augunum yfir sögu
verkamannanna ísl. I þessu landi, þá
er þar sömu söguna að finna og hjá
bændunum. Islenzkir starfsmenn
þykja dyggUrtu, stórvirkustu og
þolnustu verkamenn í þessu landi.
0g vinnuveitendur velja þi úr öðr-
um þjóðum ef þeir hafa tækifæri til
þess. Sama sagan er endurtekin
viðvíkjandi ísl. kvenfólkinu. Það
fær yfirleitt mesta heiðurs orð fyrir
dugnað og verklægní í þessu landi.
Og margt enskt fölk er heldur vinnu-
konulaust, en að það taki annara
þjóða stúlkur en ísl. Stjórnin I B.C.
heflr skrifað ritstj. Ilkr. og vill I
hamingjunafni fá ísl. vinnukonur.
Hvenær ætli danska stjórnin skrifl
landshöfðingjanum á íslandi og biðji
hann að fitvega sér nokkur hundruð
af ísl. vinnukonum? Það verður
líklega ekki fyrr en þorrinn og góan
eru liðin. Svonastanda íslendingar
að vígi á starfsviðinu í þessu landi.
I hinum verslega fólagsskap eru
Islendingar hér fullkomlega jafnokar
annara þjóða. í bindindismálum
bera þeir höfuð og herðar yflr aðrar
þjóðir. í lífsábyrgðarfélagsskap eiu
þeir mjög framarlega. í verkaiýðs-
félagsskap er þeim samt víða ábóta-
vant........
Þá er hið andlega atgjörfi ís-
lendinga í þessu landi. Það er álit
hérlendra manna að þeir sæki hina
lægri og æðri skóla betur en flestir
aðrir þjóðfiokkar í þessu landi. Og
á öllum skólum skara íslendingar
fram fir, jafnt ungir og fullorðnir.
(Og hvernig gæti það öðruvísi verið,
fyrst þeir eru íslendingar?) Sumir
hámentaðir menn frá Norðurálfunni
Jíta harnauga til skólanna I Vestur-
heimi. Auðvitað er kensla og lær-
dómur í fastari sniðum víða f Norð-
urálfunni, en hér. Og má vera að
þær stofnanir sumar, sem hár eru
kallaðar skólar, ættu heldur að kall-
ast tilsagnastofnanir eða undirvísun-
skólar. En hvað sem um mentun
og lærdóm er að tala, og á hvaða
stlgi sem það er hér, þá raskar það
ekki þeirri gefnu reyuslu, að íslend-
ingar eru á undan öðrum í öllu námi,
á æðri og lægri skóluin. Þótt það
sé kent minna og slælegar á skólun-
um hér, en sumstaðar annarstaðar í