Heimskringla - 26.12.1901, Síða 6

6
HEIMSKRINGLA 26. DESEMBER 1901.
Hinrik StefFens.*
Eftir: Hafstein Pjetursson.
Háttvirti forseti. Heiðraða
samkoma. Konur og menn.
Rennið, konur og menn, huga
yðrum til liprfinna tfma, rirjið upp
endurminning liðinna ára. En lát-
ið hugann eigi þjóta lengra í geim
sögunnar en til aldamótanna 1800,
látið hann eigi svífa yíir stærra
svæði en litla landið, sem vér nú
erum á. Hvernig var umhorfs um
aldamótin í Danmörku, hvemig var
umhorfs f Norðurálfunni? Það var
byltingatfð, áköf umbrotatíð. I
ríki andans börðust tvær lífsskoð-
anir" um yfirráðin. I rfki stjóm-
málanna bylti og breytti Napoleon
mikli rfkja- og landaskipan eftir
hugþótta sínum. En hann féll og
hlaut að falla, og smáþjóðir þær,
sem lagða höfðu hamingju sína f
hönd hans, guldu heimsku sinnar.
í tölu þeirra var danska þjóðin.
Vér þekkjum öll ófarir hennar,
1807 og 1814. (Noregur þá rifinu
frá henni). Þetta vóru sorgarár
En þau urðu einnig gleðiár. Þvf
rétt eftir aldamótin kom „eldmað-
urinn" til Kaupmannahafnar. Um
hann tala ég f kvöld.
Árið 1773 var sendur læknir
frá Danmörku til bæjar þess f Nor-
egi, sem Stafangur er nefndur.
Læknirinn var af þýzkum ættum.
og nafn hans var Heinrick Steffens.
Lftt var hann lærður, sem læknar
alment á þeim tfmum vora. En
lengi hafði hann verið í her Dana,
og þvf fékk hann embætti þetta.
Hann flutti með sér frá Danmörku
dýrgrip slfkan, að enginn fanst þar
betri. Það var konan hans, kvenn-
valið Susanna Christine Bang.
Hún og móðir Gmndtvígs vóm
systur. í tölu** minni um Gmndt-
vig gef égjmóður lians þann vitnis-
burð, að „hún, komin af ætt
Skjálms hvfta og Absalons biskups,
var ein af þessum konum, er sagan
einstaka sinnum lætur bregða fyr-
ir sjónir vorar, sem virðast eins og
skapaðar til að fæða hugvitsmann-
inn (geni) og ala upp gáfumanninn
(talent)". En Susanna stóð syst-
ur sinni eigi að baki og var henni
fremri. Heinrich Steffens hneigð-
ist að skynsemistrú 18. aldarinnar.
En kona hans var mesta trúkona.
Œtt hennar, ættin Bang, hafði
skipað sér f fylkingarbrjóst undir
merki biskups Balles í bardagan-
um gegn vantrú þeirra tfma. Mað-
ur hennar var gáfumaður mik-
ill og drengur góður en allbráð-
lyndur maður og uppstökkur. En
blfðlyndi konunnar lagði friðar-
blæju yfir heimilislíf þeirra, svo
það varð sönn fyrimiynd. Skömmu
eftir komu þeirra hjóna til Staf-
angurs fæddist þeim, 2. maf 1773
sonur. Hann var skfrður Henrik
Steffens. (Hann er„ eldmaðurinn",
sem ég tala um f kvöld). Auk
bess eignuðust hjónin, er árin liðu,
5 böm, syni 3 og dætur 2. Þau
koma ekki við sögu þessa. Þannig
var Henrik Steffens borinn og
barnfæddur í Noregi, en f æðum
hans rann þýzktj og danskt blóð.
Það var eins og fyrirboði þess, að
lff hans skyldi helgað og vfgt þess-
um premur þjóðlöndum. Frá Staf-
angri fluttist hann með foreldrum
sfnum til Þrándheims og var þar í
4 ár. Við Þrándheim liggur eyði-
leg klettaey, Munkhólmur að nafni.
Þar létu Danir sér sæma að sæti f
þungu varðhaldi um fjölmörg ár
mesti stjómvitringurinn, er þeir
hafa átt. Það var Griffenfeld.
Heinrich Stetfens sagði bömum
sfnum sfigu Griffenfeld’s. Sagan
fékk mji'ig á Henrik litla. Tfmum
saman stóð hann við hafið og starði
á klettinn. Hann þóttist oft sjá
svip Griffenfeld’s standa á klettin-
um og benda sér. Frá Þrándheimi
fluttist hann með foreldram sfnum
til Danmerkur. Þótt Henrik Steff-
ens væri þá að eins 7 ára gamall,
þá hafði samt Noregur slfk áhrif á
hann, að endurminningar æskunn-
ar frá fjallströndum föðurlandsins
lifðu f huga hans fram á elliár.
Þegar til Danmerkur var kom-
*) Ávip af tSl'i, sem éi* hélt í ís-
lendinnHfélaú ‘ f Kaupmanuahöfn 30.
nóv. 1887. H. P.
**j Prentuð í Reykjavík 1886.
ið, settust foreldrar hans að f bæn-
um Helsingjaeyri. Lega bæjar
þessa er mjög fögur: Landsmegin
Sjáland með trjárfkum, laufhvik-
um beykiskógum, en sjáfarmegin
Eyrarsund. Margar þúsundir skipa,
er fóm um sundið á hverju ári,
lögðu þar að landi til að borga
„sundtollinn". Erlendir herflotar
sigldu oft og tftt aftur og fram um
sundið og sendu skotkveðjur virki
bæjarins. Helsingjaeyri var því
um þessar mundir mjög skemtileg-
ur smábær. Þar ólst Steffens upp
um hríð og var settur f skóla.
Honum gekk vel f skólanum.
Einu sinni hafði hann eigi lesið
það, sem hann átti að læra þann
daginn. Hann sagði kennaranum
f einlægni frá þvf. Kennarinn
svaraði engu, en sagði Steffens að
sækja skólavöndinn. Drengurinn
gjörði það og gmnaði ekkert. En
nú varð hann f fyrsta sinni að þola
þung högg vandar. „Þá ráku þeir
mig", ritar Steffens seinna, „með
höggum út úr Eden æsku minnar
og sviptu mig sakleysi takmarka-
lausrar tiltrúar". Hann fyltist nú
þrj<>sku og þverúð gegn kennara
þessum og hætti að lesa kenslu-
greinir hans f skólanum. Kennar-
inn varð óður og uppvægur og lét
skamt högga milli. Einu sinni
kastaði hann drengnum á gólfið í
kenslustofunni, hélt f hárið á hon-
um og lamdi hann. En f sama
bili bar skólastjóra að. Málið var
nú rannsakað og Steffens lofaði að
lesa. Skömmu seinna var próf
haldið f skólanum. Þá sást, að
Steffens hafði eigi varið tfma sfn-
um til ónýtis. Við prófið fékk
hann ágætan vitnisburð og bók að
iðnislaunum. Foreldrar hans vom
4 ár f Helsingjaeyri. Þaðan fóru
þau til Hróarskeldu. (Faðir hans
varð þar herlæknir).
I Hróarskeldu var Steffens f
3 ár og gekk þar á latínuskóla.
Hann var þá orðinn 14ára að aldri.
Brátt tóku kennarar hans eftir þvf,
hve létt honum veitti að „segja frá
með eigin orðum" og hvflfkt undra
vald hann hafði ámóðurmáli sfnu,
Það var morgunroði málsnildar
hans, er seinna varð þjóðfræg.
Frá Hróarskeldu fluttist Steff-
ens með foreldrum sfnum til Kaup-
mannahafnar. En skömmu seinna
dó móðir hans, að eins 37 ára göm-
ul (1788). Eg vil eigi reyna að
lýsa, hvað Norðurlönd eiga konu
þessari að þakka. En ég vil aðeins
geta þess, er Steff<‘iis sagði á elli-
ámm sínum um hana: „Hún var
hinn góði engill lífs mfns. Henni
einni er það að þakka, ef ég hefi
gert nokkurt gagn". Hún unni
Steffens mest af öllum bömum sín-
um. Og það var ósk hennar og
von, að hann yrði prestur. A bana-
sænginni sagði hún við hann: „Þú
átt að boða orð drottins. Hann
hefir gætt þigfr&bærum gáfum f þá
stefnu. Vertu honum trúr og lffs-
köllun þinni. Þá mun þér vegna
vel“. Reyndar rættist ósk hennar
eigi á þann hátt, að Steffens yrði
prestur, en hann varð boðberi orðs-
ins f öðram skilningi.
Móðir Steffens er nú dáin.
Hún getur eigi lengur vakað yfir
hugsun hans og hjarta. Hann
gleymdi smátt og sinátt barnatrú
sinni. Um þessar mundir náði
hann f leikritið Faust (<‘ftirGoethe)
L<‘ikrit þetta, sem hann að miklu
leyti lærði, hafði afarmikil áhrif á
hann. Málið hljómaði f eyrum
hans „eins og himneskur andasöng-
ur", svo ég hafi eigin orð hans.
Og tiifinning St<*ff<‘ns, ineðan hann
las Faust, var „undarleg samblönd-
un af hryllingi og gl<‘ði“.
Árið 1790 víirð Steffens stú-
dent. Hann tók „annað háskóla-
prófið" með ágætum vitnisburði.
Síðan tók hann að lesa náttúru-
fræði. Faðir hans varð sakir efna-
leysis að fara frá Höfn, og fékk
haim embætti í Rendsborg í Hol-
setalandi. St<*ff<*ns varð þvf að
hii*tta við nám sitt um stund. En
seinna tók einn móðurfrændi hans
hann að sér og studdi hann með fé,
þangað til Steffens tók próf f nátt-
úrufræði 1794. (Þetta er fyrsta
prófið við háskólann f Höfn), Á
námsárum sínum ritaði Steffens
nokkrar ritgerðir. Ein þeirra „um
málma“ var svo vel samin, að rit-
höfundurinn Tyge Rothe lét kalla
Steffens fyrir sig til að sjá hann,
N áttúrufræðisfélagið danska
sendi Steffens til Noregs, skömmu
eftir að hann hafði tekið prófið.
Þar átti hann að gera rannsóknir f
jarðfræði. Hann kom til Bergen
og komst þar f deilu við skáldið
Nordal Brun. En þeir sættust
brátt. St<‘ff<‘iis ferðaðist víða um
Noreg, safnaði smádýrum og gerði
rannsóknir f jarðfræði. En ferða-
tfmi hans var nú á förpm. Hann
átti að flýta sér heim til Hafnar
Sjálfur var hann óánægður með á-
rangurinn af ferð sinni. Hann
vildi eigi koma lieim, fyr en hann
hefði unnið eitthvert stórvirki.
Hann varð reykull f ráði og vissi
eigi, hvað hann átti að gera. En
alt f einu dettur honuin ráð f liug.
Það var eins og hvíslað væri f eyra
honum: „Til Þjóðverjalands skaltu
halda. Þarfinst alt, sem andi þinn
þráir. Bardagi sá, f rfki andans,
sem nú geysar á Þjóðverjalandi,
fiíður eftir hlnttöku þinni, Þegar
þú ert orðinn frægur maður, þá
skaltu koma aftur heim til ætt-
lands þfns, en ekki £yr“, Hann
ritaði bréf til Hafnar um ráða-
breytni sína, steig sfðan á skip og
sigldi á stað til Þjóðverjalands.
Skipið hrepti hafþokur miklar.
Það viltist af r<‘ttri leið, þvf skip-
stjóri vildi eigi fara eftir „útreikn-
ingum náttúrufræðingsins" (Steff-
ens), Loksins rakst skipið á eyði-
sker eitt og brotnaði í spón.
Mannbjörg varð. En alt, sem
Steffens hafði meðferðis, náttúm-
safn hans, fé og föt, sökk þar f sæ.
Hálfnakinn skipbrotsmaður steig
hann í fyrsta sinni fæti á þýzka
lóð. I þrjá inánuði hafðist hann
við f Hamborg og þar umhverfis,
og átti við mjög vondan kost að
búa. Vinir hans í Höfn gátu ekki
hjálpað honum. Auk þess vom
þeir honum reiðir, af þvf að hann
hafði farið ferð þessa f leyfisleysi.
Steffens vildi eigi leita til föður
sfns f Rendsliorg. Hann vildi eigi
koma heim til hans sem „týndur
sonur“. Hjálp sú, er honum
bauðst f Hainborg var bundin
þeim skilyrðum, sem hann gat eigi
gengið að, Þannig voru honum
allar bjargir bannaðar. Seinustu
dagana, sem hann dvaldi í Ham-
borg, var hann í köldu og dimmu
þakherbergi við lftinn og vondan
kost og varaðist að koma á fund
kunningja sinna. Enginn þeirra
vissi, hvar hann var niður kominn.
Steffens varð nú sjúkur, lagðist f
rúmið og var mjög þungt haldinn.
Hann hafði enga hjúkrun. I stof-
unni undir lierbergi hans rfkti há-
reisti mikil og drykkjulæti, því það
var veitingahæli. Þar safnaðist
saman sjómannarusl og skríllýður
borgarinnar. Og oft og einatt
bmtust dmkknir menn upp f her-
bergi Steffens og börðust við rúm-
stokk sjúklingsins. Þannig liðu
nokkrir dagar. Vinir Steffens leit-
uðu að honum. Loksins rákust
þeir á hann, rétt áður en gestgjaf-
inn ætlaði að kasta honum klæð-
lausum og dauðsjúkum á dyr. Þeir
veittuhonum læknishjálp og hjúkr-
un. Þegar hann var dálftið farinn
að ná S'T, fór hann heim til föður
sfns. Faðirinn tók honum m<*ð
opnum örmum, þótt hann hefði
ekki af miklu að miðla. Steff<*ns
náði aftur heilsu sinni og dvaldi
eitt ár hjá föður sfnum. Hann
fékk sfðan styrk frá Höfn og með-
mælingarbréf. Hann fór þegar til
Kiel, Þegar hann var þangað
kominu, gaf hann út ritgerð <*ina
f náttúrufræði. Hún var svo vel
úr garði gerð. að hann var gerður
að kennara við háskólann f Kiel.
Þar var hann f 3 ár. Á f>eim ár-
um dó faðir hans. Um f>ær mund-
ir las hann nýtt rit f heimspeki.
líöfundur þess var 22. ára gamall
unglingur, Sclielling að riafni. Alt
sem Steffens hafði áður heyrt og
lesið f heimspeki, þótti honum nú
lftilsvert f samanburði við rit
Schellings. Frá þeím tfma varð
hann lærisveinn Schellings, og
fylg<li lengi náttúruheimspeki
hans, Brátt verður bærinn Kiel
of þröngur fyrir Stéffens. Andi
hans finnur vængina vaxa og f>ráir
að læina flugi yfir gervalla Norður-
álfu. Hann hafði lesið rit peirra
höfunda, sem mestir eru taldir á
f>ýzka tungu. Nú vildi hann
heimsækja höfundana sjálfa og
kynnast f>eim,
Steffens fékk ferðastyrk frá
Danmörku og hóf síðan ferð sfna
um þjóðverjaland 1798. I 4 ár
fór hann fram og aftur um Þjóð-
verjaland og komst í kynni við
frægustu skáld og heimspekinga
Þjóðverja. Hann varð hugfanginn
af „rómantisku bókmentastefn-
anni“. Enda varð hann sjálfur
einn af forvígismönnum „róman-
tiska skólans". I bœnum Frei-
burg sá hann á málverkasafni mál-
verk eitt, er hann gat eigi haft
augun af. Það var kona, er sveif
á skyi og bar barn á armi. Eitt-
hvert undravald greip hann.
Hann skalf og titraði og gat eigi
'varist gráti. Tárin streymdu úr
augum hans. Fyrsta sinni á
œfinni stóð hann fyrir framan
Rafael’s Madonna. I Freiburg
var Steff<‘iis 2 ár og lét prenta rit
í náttúrufrœði. er báru frœgðarorð
hans út um gervalt Þjóðverjaland.
Á gamalárskvöld 31. des. 1800
var Steffens á samkomu einni með
þremur vinum sínum. Þegar
klukkan var langt gengin 12,
gengu þeir 4 saman inn í lítið
hliðarherbergi. Þiir kvöddu þeir
18. öldina og fögnuðu komu 19.
aldarinnar. Míirgir frægir þjóð-
mœringar hafa sjálfssigt á sömu
stundu fagnað komu nýju aldar-
innar. En óvíða hefir þvílíkt
mannval verið komið ssiman.
Hverjir voru þessir vinir Steffens?
Einn þeirra hét Goethe, annar
Schiller og þriðji Schelling. 19.
öldin man kveðju þeirrfi og færir
20. öldinni frœgðarorð þeirra. Að
Steffens var tfilinn hlutgengur 1
þessum flokki, ber vott um mikil-
mensku hfins.
Árið 1802 bjóst Steffens til
heimferðar frá Þjóðverjalandi. Áð-
ur en hann lagði á stað festi hann
sér konu. Hún hét Hanna Reich-
ardt og var kona mjög fríð sínum.
Fnimtíð sína fól liún Steffens,
þótt hann œtti þá hvergi liöfði
sínu að að halla, því hún var
hugfangin af snild hans og mann-
kostum. Þau giftust ári seinna.
Hjónaband þeirra fór mjög vel.
Steffens kemur aftur til Kaup-
mannahafnar 1802 eftir 8 ára fjær-
vist. Yfir Norðurlöndum grúfði
J>á deifðardrungi ,.lífsskoðunfir“
þeirrfir (rationalisme), er gekk
yfir Norðurálfuna seinni hluta 18.
aldar. Alt andlegt líf svaf eðfi
var haldið í herfjötrum andlausrar
„lífsskoðunar“. Reyndar hafði
skírdagsbardaginn árið áður (1801)
vakið Dani og glætt þjóðernistil-
finning þeirra. En það hefði orð-
ið árangurslaust, ef Steffens hefði
eigi komið,
I Höfn var þá samkomustaður
einn, sem kendur var við Dreier.
Þar komu saman eldri og yngri
rithöfundar. Skemtun þeirra vfir
mest fólgin í spilum og hálfgerðri
vindrykkju. Stundum vóru þar
lesin upp kvæði, er venjulega kvað
litið að. Kvöld eitt, eftir að
Steffens er nýkominn heim, er há-
reisti mikla að heyrafráhúsi þessu.
Hvell og hrein rödd hljómfir langt
út á götuna og safnar manngrúa
að húsinu. Það er Steffens, sem
talar. Skörulega flytur hfinn „fagn-
aðarerindi“ n/ja tímans, og þung
og bitur falla orðin, er hann 1/sir
samtíðarmönnum sínum. Yngri
og eldri rithöfundar hlusta forviða
á tölu hfins. Sumir eru náfiilir og
titra af reiði. Hárin rísa á höfð-
um þeirra. |>egfir Steffens luíðfl<‘tt-
ir alt, sem þeim af gömlum vana
var kært. En enginn þorir að
svara. Slíkt var afl orða hans.
Loksins stendur upp maður einn
ungur, er hafði látið prentfi nokk-
ur ómerkileg smákvæði. Hann
reynir að verja gömlu skáldstefn-
una gegn Steffens. En það geng-
ur eigi greitt. Því bæði var hér
við ofurefli að etja, og auk þess
varð hann sjálfur efablandinn.
Eftir því sem orðskiptið hélt á-
fram, varð hann var við r':dd í
brjósti sér, er sagði: „Ef til vill
hefir Steffens rétt að mæla“. Þeg-
ar umræðunum er lokið, vilja vin-
imir þakkfi honum fvrir |>fið. að
hann hafi reynt að verja húsgoð
þeirra og heimili gegn ránsmanni
þessum. En hann svarar )>eim
illu einu, þrífur hatt sinn og staf
og hleypur heim til sín. En eigi
varð honum svefnsíimt næstu nótt.
Orð Steffens hljómuðu enn í eyr-
um hans. Og röddin í brjósti
hans (að Steffens hefði ef til vill
rétt að mæla) lét ávalt meir og
meir til sín heyra.
Snemma næsta morgun heim
sótti hann Steffens. Hann var, er
gesturinn kom, að lesa Aurora eft-
ir Jakob Böhme. Steffens tók
gesti sínum mætavel og kl. 3 um
díiginii tóku ]>eir sér skemtigöngu.
Þeir gengu allan daginn til kl 11
um kvöldið. Allan þann tíma
sagði gesturinn ekki eitt einasta
orð, en dauðþyrst sál hans t<*igaði
orðin af vörum Stetfens, er talaði
hvíldarlaust.
Þegfir þeir komu heim til
Steffens um kveldið var gesturinn
svo ]>reyttur af göngunni, að hann
fór ekki heim til sín en svaf hjá
Steffens um nóttina. En gestin-
um varð eigi svefnsamt. Eftir
stutta stuml sprettur hann á fætur,
kveikir á lampanum, kastar slopp
(sloobrok ) yfir sig og gengur um
góif. Sjáið hann. Þarna er hann.
Eitthvað mikið byr honum í skapi.
Hvað er það, sem brfzt um í huga
hans? Bíðum við. Hann gengur
að skrifborðinu. tekur pappír,
penna og blek, sezt niður og ritar.
Þögn. Hljóð. Sitjið grafkyr.
Hreyfið yður ekki. Lofum honum
að vera í næði. Hann ritar,
hann ritar. Nú er hann búinn.
Hvað liefir hann ritað? Mér s/n-
ist það vera kvæði. Og nafn þess
er ritað með stórum stöfum. Bíð-
um við. Nú tekur hann blaðið
aftur og les kvæðið yfir. Sjáið
gleði- og sælubrosið, sem leikur
um varir hans. Með dálítið þótta-
fullum svip tekur hann pennann
aftur í hönd sér og ritar nafn sitt
undir kvæðið. Nú er forvitnin
leyfileg. Færum oss nær og sjá-
um, hvað um er að vera. En hvað
er að undra er eg sé: Kvæðið
heitir Gullhornin og nafn höfuml-
arins er: Adam Gottlob Oehlen-
sl ger.
11. nóv. 1802 byrjaði Steffens
að „halda fyrirlestra“ 1 Kfiup-
mannahöfn. Þeir ruddu braut
nyrri „lífsskoðun“ og boðuðu nfja
tímfi. M<*ð þeim kveikti luinn
andlegt líf og ljós, er um ár og ára-
trigi lysti yfir gervöll Norðurlönd.
Hann flutti n/jar hugmyndir frá
Goethe og Schelling, Schiller og
Fichte, Tiech og Novalis, Schlegel
og Schleiermacher. Þegar hann
átti að byrja fyrsta „fyrirlestur-
inn“, var hann dálítið óstyrkur í
huga. Hann vissi, að alt, sem
hann ætlaði að segja, var gagn-
stætt hugsunarhætti samlanda hans
og hlaut að vekja megna mótstöðu.
Vinir hans voru fáir og vanmegna
ungir menn. En gegn honum
hlaut að rísa þéttskipuð fylking
lærðra og nafnkendra eldri manna.
Hann beiddi því guð að styrkja
sig með brennheitum bænarorðum.
Oehlenslager fylgdi honum á fyr-
irlestrarstaðinn. Mesti mannfjöldi
var þar saman kominn. Hann
braust gegnum mannþyrpinguna,
dálítið órólegur í huga. En þegar
hann hafði fengið fótfestu á ræðu-
pallinum, þá var öll hræðsla horfin.
Hfinn oþnaði munninn og tók að
tala. Þá varð tímaskifti á Norður-
löndum. Aklrei hafa jafnfögur og
kjarkmikil orð hljómað frá dönsk-
um rœðustöl. Áhrif þessara fyrir-
lestra urðu afarmikil. Menn af
öllum stéttum sóttu þá. Mörgum
klukkustundum, áðuren þeir byrj-
uðu, komu gráhærðir öldungar til
fið ná sér í sœti. Við fretur Steff-
ens sat blómi æskulýðsins t. d.
Oelilensliiger. bræðumir Örsted og
Grundtvig. Og auk bess v-ilaiaði
Mynster við orð Steffens, |>ótt
hann sæti þá í fjarska. Steffens
hélt fyrirlestmm sínum áfriiin ve ■
urinn 1802 1803 ogveturinn 1803
1<S04. En megn mótsta'a reis
g g* honuui af hendi valdhafenda.
tln’ j essar mundir losnaði kenn-
araembœtti í heimspeki við liá-
skólanp. Þótt Síeffens væri sjálf-
sagður 1 [>að kennarasœti, |>á var
samt annar maður settur í það.
Steffens tók eigi fé fyrir fyrir-
lestra sína og átti því örðugt upp-
<lráttar í fjárlegu tilliti. Honum
bauðst embætti við háskólann í
Halle á Þjóðverjalandi. Hann
þáði boðið. Danska stjórnin heimt-
aði, að hann borgaði aftur allan
þann styrk, er hann hafði fengið
af fé ríkisins. Þetta vóru launin,
sem honum vóra boðin, fyrir að
vekja n/tt líf og fœra „rómantisku
stefnuna“ til Norðurhinda. Um
þessar mundir lauk æskuvinur
hans, Thorvaldsen við Jason sinn
í Rómi suður. Þá hófst frœgðar-
tíð Dana í ríki íþróttanna.
Þegar Steffens koin til Halle,
var meiri liluti háskólakennaranna
þar honum óvinveittur. En brátt
urðu sumir þeirra vinir hans full-
komnir. Fyrirlestrfir hans 1 Híille
höfðu afarmikil álirif á áheyrend-
uma. Einn af lærisveinum hans
komst þannig að orði: „Eg hlusta
á heimspekinginn Steffens. Þann
mann œttuð þér að heyra: Hvem-
ig rœðfin streymir, livemig hún
fossar af vöram hans. Sannleik-
urinn sjálfur gæti sokkið til botns
f straumkasti orðanna, og enginn
saknaði hans. Það er sannarlega
hœttulegur maður. Eg sé hann
ekki, ég heyri hann ekki, en ég
finn til hans. Mikið af því,
sem ég vissi, mikið af því, sem ég
hugsaði, en alt, sem mig grun-
aði, alt, sem ég þráði, færir hann
mér aftur.
Napoleon mikli tók Halle á
vald sitt eftir sigurinn við Jena og
Auerstadt (1806). Hann lét loka
háskólanum og kennararnir mistu
embætti sín. Steffens varð at-
vinnulaus. Vinir hans í Höfn
bám ]>á mál hans fram við kon-
ungsefni Dana (Friðrik 6.). Hann
tók ]>ví vel og sagði þeim að láta
Steffens koma til Danmerkur og
kvaðst skyldi sjá honum farborða.
Þeir skrifuðu Steffens og sögðu
honum frá þessu. Mynster og
Kamma Rahbek sendu honum fó
til heimferðar. Steffens þáði boð-
ið og kom til Hafnar með fjöl-
skyldu sína. Hann fór á fund
konungsefnis, er ]>á st/rði ríkinu.
Konungsefni tók honum glaðlega
og sagði: “Oss er kært, að þér
komið aftur til vor. Þér emð frá-
bœr gáfumaður. Vér getum not-
að yður til einhvers. En f y r i r -
lestra megið þ é r ekki
halda“. Steffens svaraði: „Ég
harma, yðar konunglega hátign, að
ég verð ]>4 að sUoða mig Iausan
við ættland mitt og þjónustu þess”.
Þeir skiftust nokkram fleiri orðum
við og skildu reiðir. Steffens var
legið á hálsi fyrir þetta. Menn
sögðu, að hann hefði átt að taka
embætti með þökkum, þótt hann
fengi ei að halda fyrirlestra. En
slíkt er misskilningur. Kenslu-
orðið var styrkur Steffens, líf hans
og yndi. Með því hafði hann vak-
ið Norðurlönd af svefni. Það var
lífsköllun hans. Henni mátti hann
eigi bregðast, þótt alt brigðist hon-
um. Um 2 ára tíma fór Steffens
fram og aftur meðal góðkunningj-
anna í Danmörku og Þjóðverja-
landi og hafði enga atvinnu. Átti
hann ]>á oft mjög erfitt uppdráttar.
Árið 1808 opnaði Jerome kon-
ungur (bróðir Napoleons) aftur há-
skólann í Halle. St<*ff<‘iis fékk
aftur embætti sitt. Hann elskaði
Þjóðverjaland af öllu hjarta, en
hataði Frakka og Napoleon. Hann
tók ]>á með ákafa miklum ogdugn-
aði þátt í leynifélögum þeim, er
þá voru mynduð víðsvegar um
Þjóðverjaland. Markmið félaga
þessara var að vekja þýzku þjóð-
ina, svo liún væri albúin til að ráða
á Frakka, þegar gott fœri gæfist.
Franska stjórnin hafði auðvitað
illan augastað á Steffens. Það lá
við sjálft, að hann yrði tekinn fast-
nr. En ]>á komst liann 1811 und-
an yfirráðum Frakka: Hann varð
kennari við háskólann í Breslau.
Árið 1812 fór Napoleon Rúss-
laudsferð sína. í herferð þeirri
niisti hann mestallan her sinn.
Þegar ófarir lians fréttust um Þjóð-
verjaland, varð alþýða manna frá
sér riumin af fögnuði. Menn þótt-
ust sjá, að nú væri fœri á að brjóta
af sér ok Frakka og leggja að velli
særða ljónið (Napoleon). En kon-
ungur Prússa, Friðrik Vilhjálmur
3. var bandamaður Napoleons.
Honum kom als eigi til liugar að
rísa gegn Frökkum. Hann sagði
við sendiherra Napoleons: „Eg
skal leggja alt í sölurnar, sem ég
get (o: til að hjálpa Frökkum).
Segðu keisaranum, að ég muni
senda honum 50,000 vígra manna“.
En öll þjóðin og ráðgjafar kon-
ungs brunnu af löngun til að hefna