Heimskringla - 07.05.1903, Page 2

HEIMSKRINGLA 7. MAÍ 1903
Heimskringla.
PUBLISHBD BY
The HeimskrÍDgla News & Pablishiag Go.
Verð blaðeins í Canadaog Bandar. J2.00
um árid (fyrir fram borgað). Sent til
íslands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist í P. 0. Money Order
Registered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávísanir á aðrabankaen í
Winnipeg að eins teknar með afföllum.
B. Li. Bnldwinson,
Editor & Manasrer.
Office ; 219 McDermot Ave.
P O. BOX 1**3.
Skrásetningardeildir
Gimli-kj ördæminu,
Fylkisdómaramir hafa skift
Gimli-kjördæminu niður í 14 skrá-
setningadeildir, og tilnefnt menn
til þess að búa til kosningarlista f
hverri deild. Vér setjum hér lýs-
ingu um takmörk deildanna og
nöfn skrásetningarmanna f hverri
deild.
No. 1. — Innibindur Townships
16 og 17 f Ranges 4 og west, ásamt
St Laurent og Oak Point bygðum.
Stráhetjari: Francis Ward, St,
Laurent P. O.
No. 2 — Townships 16 og 17 í
Range 3 west og í þeim hluta í
Rangó 2 west sem liggur vestan-
vert við Shoal Lake. Skrásejari:
William Isbister, Harperville P. O.
No. 3 — Towships 18 og 19 í
Range 1, 2 og 3 west. Skrásetjari:
Chas. A. De Simencourt, Rad-
way P. O.
No. 4 — Townships 18 og 19 í
Range 4 west, og alt að Manitoba-
vatni. Skrásetjari: Wm. Clark,
Clarkleigh P. O.
No. 5—Townsliip 20 f Range 1
west og að Manitobavatni, Skrá-
setjari: David Foulds, Cold Springs
P. O.
No. 6—Townships 21 og 22 frá
Range 1 west og til Manitobavatns.
SkrAsetjari: W. J. Small, Minne-
wakan P. O.
No. 7—Townships 23, 24 og 25
frá Range 1 west til Manitobavatns.
Skrásetjari: Angus Campbell, Lilly
Bay P. O.
No. 8—Innibindur alt frá Town-
ships 26 til 31 að þeim báðum með
toldum, og frá Winnipegvatni til
Manitobavatns ásamt með eyjum f
Winnipegvatni austur frá nefndum
Townships, og milli Townships 32
og 34 að báðum þeim meðtöldum,
og milli austur línunnar á Range
11 west og Winnipegvatns, ásamt
með eyjum í Winniþegvatni austan
við sögð Townships. Skrásetjari:
Donald A Hardisty, Ook Point P.O.
No. 9 — Austurhluti af Town-
ship 18 í Range 3 austur, og part-
ur af Township 18 í Range 4 aust-
ur ásamt með eyjum f Winnipeg-
vatni austur af Township 18. Skrá-
setjari: Benedikt Arason, Husa-
wick P. O.
No. 10—Township 19 frá Range
1 austur alt til Winnipegvatns
austur af Township 19. Skrásetjari:
Albert Kristjansson, Gimli P. O.
No. 11—Townships 20 og 21 frá
Range 1 austur alt til Winnipeg-
vatns, ásamt með eyjum f Winni-
pegvatni austur af nefndurn Town-
ships. Skrásetjari: Jóhannes
Magnússon, Arnes P. O.
No. 12—Township 22 frá Range
1 austur alt til Winnipegvatns, á-
samt með eyjum f vatninu austur
af nefndum Townships. Skrá-
setjari: J. Magnús Bjarnason,
Geysir P. O.
No. 13—Townships 23 og 24 frá
Range 1 til 4 að báðum þeim með-
tóldum. Skrásetjari: Jón Sig-
valdason, Icelandic River P. O.
No. 14—Partur af Townships 23
og 24 í Range 5 og 6 airstur, og
Towship 25, frá Range 1 austur
til Winnipegvatns, og allar eyjar f
Winnipegvatni, sem bggja austur
fiá Townships 23, 24 og 25. Skrá-
setjari: Ágúst Magnússon, Hecla
Post Office.
í Sambandi við þetta skrásetn-
ingarmál skal pess getið, að skrá-
setningar skilyrðiri eru: að maður-
inn sé brezkur þegn, hafi dvalið 1
ár f Manitoba og fulla 3 mánuði í
kjördæminn, en ekki nauðsynlega
í þeirri skrásetningadeild, sem
hann biður nafn sitt skrásett í.
Þess skal enn fremur getið að hver
sá maður, sem er innan 21 árs að
aldri þegar faðir hans (eða móðir)
gerist brezkur þegn, er samkvæmt
lögum brezkur þegn, og þarf ekki
að taka borgarabréf.
Nýjar álögur
Segir síðasta Ikigberg að Roblin-
stjórnin sé að leggja á Manitoba-
menn með þvf að auglýsa til sölu
$509,000 virði af landþurkunar-
skuldabréfum. Til skýringar þessu
máli skal þess getið að landþurk-
unarlögin voru samin af Green-
waystjóminni með þvf augnamiði
að kostnaður sá, sem því er sam-
fara að þurka upp stór votlendis-
svæði f fylkinu, skuli ekki greið-
ast af tekjum fylkisins, heldur
leggjast á lönd þau, sem bætt era,
og f réttu hlutfalli við þann ekru-
fjölda, sem þurkaður er við slíka
framræslu, En f engu tilfelli eru
framræslur í stórum stfl gerðar
nema samkvæmt beiðni landeig-
enda, og eftir að þeim hefir verið
nákvæmlega skýrt frá þeim kostn-
aði, sem legst við það á hverja
þurkaða ekru. Hver maður innan
slíkra framræsluhéraða er látinn
vita nokkumvegin nákvæmlega
hve mikla upphœð hann þarf að
borga, og f hvað mörg ár, og sú
upphæð innibindur bæði höfuðstól
og vexti. Og í engu tilfelli er
framræslan gerð nema með sam
þykki þeirra, sem hlut eiga að
máli, eftir að mæling hefir verið
gerð og kostnaðuririn á hverja
ekra ákveðinn. En löndin standa
f veði fyrir afborgun skuldarinnar,
svo að fylkið getur undir engum
kringumstæðum tapað við þessar
framkvæmdir, öðru en því sem
mœlingin kostar í þeim héraðum,
sem bændur ákveða að láta ekki
íramkvæma verkið ef þeim þykir
kostnaðurinn ofmikill. Þannig er
þvf varið með framræslu á Swan
Creek. Þar er áætlað að uppþurk
un á 15,000 ekram muni kosta
$28,000, eða sem næst $1.86 á
hverja ekru, sem borgist á 30 árum
með 4% rentum. En þar eins og
annarstaðar er það algerlega komið
undir l.andeigendunum, hvort þeir
vilja láta vinna verk þetta eða
ekki. Það er þvf ekki tiltökumál
þó stjórnin láti vinna þau þarfa-
verk, sem bændur æskja, og bjóða
lönd sfn í tryggingu fyrir kostnað-
inum.
Bændur í fylkinu eru alment
farnir að sjá að það borgar sig vel
að fá votlendið þurkað, og þess
vega láta þeir gera það, Þess skal
og getið að framræsiu eða land-
þurkunarhémð eru að eins ný-
mynduð þar sem bygð er orðin
all þétt og bændur komnir undir
talsverð efni. Að upphæð land-
skuldabréfa þeirra, sem stjómin
auglýsir til sölu, er nú svo miklu
stœrri en tfðkaðist á fyrri árum, er
að eins sönnun þess að fylkið er að
byggjast og efnahagur bænda stöð-
ugt að vaxa. Þess vegna leggja
^eir f þessar kostnaðarsömu um-
bætur, vitandi vel að löndin vaxa
við það f verði meira en nemur
umbótakostnaðinum. Þessi land-
Jurkun er þvf til hagsmnna á
tvennan hátt. Það er bæði hagur
1'yrir bóndann, bót fyrir landið og
hagur fyrir fylkið í heild sinni.
Tarte kveður Laurier.
I. Tarte hefir greitt ákvæði á
móti Laurier og fyrrverandi stjórn-
arbræðram sínum. Hann segist
œtla að neyta allra góðra meðala
til að pólitiska stefnan sfn sigri.
3ann hefir rætt og útlistað og sýnt
fram á að hver ráðgjafi f Laurier-
ráðaneytinu hafi stefnu út af fyrir
sig, svo ofur eðlilegt sé að stefna
flokksins sé öll f molum. Að síð-
ustu sneri hann sér að Sir Wilfrid
og sýndi fram á að hann væri að
eins forsætisráðherra rfkisins af
hendingu tómri, en ekki vegna
pólitiskrar stefnu. Hann kvað
hann hafa komið inn á pólitika
skeiðvöllinn, sem vemdarstefnu-
mann, Síðan hafi hann komist f
ráðaneyti stjómar, sem játaði og
viðhélt mjög lágri tollverndun, en
sálast við þær tilraunir. Sir Wil-
frid hafi litla meiningu f því máli
sjálfur. Hann sé að eins tækifær-
anna maður. Þar af leiðandi hafi
flokkurinn enga stefnu f stjórn-
mensku sinni, og ætli ei að koma
fram með nokkura ákveðna stefnu
í þetta sinni. Þess vegna finni hann
það skyldu sína að yfirgefa stjórn-
ina. Þýðingarmesta mál landsins
sé tolllöggjöfin, og það væri aðal-
verksvið þingsins að fjalla um það
mál, og hafa það í góðu lagi. Ekk-
ert fylki f öllu Canada hefði meiri
áhuga á því máli, en Quebecfylki,
og það biði með dauðans óþreyju
eftir ákvörðun í þvf máli. HaDn
kvað vesturlandið byggjast óðfluga,
og það væri skylda stjórnarinnar
að annast um byggingu landsins,
og hag þjóðarinnar. Hún ætti
ekki að hanga við völdin til að
hugsa mest um að styrkja sjálfa
sig f stöðunni, með almennings fé.
Með þessari tollstefnu og fjármála-
braski, sem nú eigi sér stað, sé
Ontario og Quebec-fylki hábundin
sem og alt landið, og til skjótra
úrræða þurfi að grfpa. — Liberalar
sjá f anda sæng sína uppreidda við
næstu kosningar, þvf það er Tarte,
sem Quebec-fylki hefir fylgt og
fylgir enn, enda veit hann það
mœta vel, og er ákvarðaður að
hjálpa til að velta núverandi stjóm
úr völdum, og mun það takast
greiðlega.
Fyrir nokkru síðan birti Heims-
kringla langt og vel riteð bréf frá
herra Rögnvaldi Péturssyni sem
nú stundar nám við hinn fræga
fræga Harvard háskóla. Sumt af
bréfinu virðist skrifað hálfvegis í
spaugi, og nálega það eina af þvl
sem f alvöra er sagt og sem mót-
mœlavert sýnist, er staðhæfing sú,
að ekki sé að hælast yfir neinni
reglulegri viðurkenning íslenzk-
unnar við Manitoba háskólann.
Herra Pétursson hefir eflaust rétt
fyrir sér, er hann segir, að Islenzk-
an 6é að eins viðurkend í undir-
búningsskólmjum. En það
jafnframt aðgætandi, að einungis
hinar nauðsynlegustu og hæst
metnu undirstöðugreinar eru kend-
ar á uudirbúningsskólum, liinar
nauðsynlegustu æðri námsgreinar f
lœgri.bekkjum háskólans, og grein-
ar þær sem stúdentum er leyft að
að kjósa að eins í hærri bekkjum
háskólans,—t. a. m. í slenzka og
gotneska við Harvard-liáskólann—
eru þær sem álitnar eru nauðsyn-
legar að eins fyrir þann sem er að
búa sig undir æfistarf í sérstökum
greinum. Franska og þýzka,—
tungumál, sem búist er við að
hver mentaður maður kunni,—eru
því skyldunámsgreinar við hina
lægri bekki í flestum skólum. og
er það þvf meiri heiður fyrir fs-
lenzkuna að vera lögð á borð við
þau tungumál ’í undirbúningsskóla
Manitoba háskólans, að vera kend
í sambandi við gotnesku og gamla
há-þýzku f hinni vfsindalegu mál-
fræðisdeild Harvard háskólans.
Kensla sú sem á sér stað við
Harvard háskólann og aðra háskóla
í Bandarfkjnnum, er réttkallað
norrænu og ekki fslenzku kensla..
Ef greinarmunur er gerður á
fslenzku og norrænu — og þó að
bæði ég og aðrir gleymi oft að gera
greinarmun sem skyldi, — þá má
með réttu segja, að við Manitoba
h&skólann hefir ísl. fyrst verið
kend í Ameríku, og að sá háskóli
er sá eini vestan hafs, sem ,nú
kennir fslenzku.
Það er vel kunnugt flestum
þeim, sem á íslandi eru uppaldir
og mörgnm þeim sem hér hafa
ujipalist, að mikill inunur erá
fommálinu og hinu nýja, sem nú
brúkast. I sögumálinu er niður-
röðun orðanna töluvert önnur en
sú, semnú tfðkast; orðmyndunin
er eigi sú sama 1 mörgum tilfellum
og margskonar beygingar hafa tap-
ast síðan á söguöldinni. I sumum
sögunum eru jafnvel nokkur orð,
sem málfræðingunurn kemur sam-
an um, að aldrei muni hafa verið
brúkuð f hinu daglega máli Islend-
inga. Til stuðnings þessu,—ef til
þyrfti — mætti hafa ýmsa kafla úr
hinum eldri sögum. Þær setning-
ar, sem hér eru tilfærðar, eru tekn-
ar úr hinni vfsindalegu útgáfu
Ernst Wilkens af Völsungu. Orð
þau, sem prentuð era með skáletri,
munu sjaldbrúkuð í íslenzku máli
nú, ef þau eru ekki algerlega töp-
uð.
Kap. XVII: Segl þeira váru
mjök vönduð ok ítarlig at sjá.
Kap. XXI. Þ& mœlti hón:
ver vel við frændr þína ok hefn lítt
mótgerða við þá, ok ber við þol, ok
tekr þú þar við langœligt lof.
Kap. XXIV. Hón svarar:
vel megu- vér, frændr lifa ok vinir,
en hdttung er í, hverja giftu menn
bera til síns endadags.
Kap. XXV. Guðrún var fá-
orð, Brynhildr mælti: hvi megi-
þér eigi gleði bella?
Skáldskaparmálið foma—jafn-
vel þótt eigi sé minst á kenningar
og heiti—er svo ólíkt nútfðar ís-
lenzku, að flestum mun örðugt að
lesa Eddu Sæmundar, og era mörg
af kvæðunum nálega laus við
kenningar. Eg get sagt af eigin
reynzlu, að fyrir íslending sem fer
á skóla, án þess að knnna orð í
norsku eða svensku er mikið auð-
veldara að lesa og þýða orð fyrir
orð algengar bækur á þeim tungu-
málum,—til dæmis bækur Björn-
sons, Holbergs og Selmu Sager-
löfs,—en að lesa Sæmundar Eddu.
Þetta má sjá glögt af fáeinum sýn-
ishomum, sem tekin era af handa
hófi úr Sæmundar Eddu Dr. Finns
Jórissonar:
Völuspá.
4) Áþr Bors synir
bjöðom ypþo
þeir es Miþgarþ
mæran skópo.
5. (Eftirútgáfu Bugges);
Gengo regen öll
á rökstóla,
uinnheilog goþ
ok of þat gættosk.
5. (Jónsson):
Hittusk æser
á Iðavelli,
þeirr horg ok liof
hótimboþo.
6. ) Tefldo í túne,
teiter vóru,
—vas vetterges
vant ór golle—.
13.) Veit Heimdallar
hljóþ of folget
und heiþvönom
helgom baþme,
á sér ausask
aurgom forse,
veþe Valföþors
Vitoþ enn eþa hvat?
Þessar fáu lfnur teknar úr
fyrsta kvæðinu í Sæmundar Eddu
sýna glögt, að meira þarf til að
lesa hin frægu fomaldarljóð vor,
en þekking á 'daglega málinu og
á 19. aldar bókmentum íslands.
Og samt er auðvelt að lesa Eddu, í
samanburði við hin svonefnku
skáldakvæði. Eftirfylgjaudi vfsur
munu sumum Islendingum lítt
skiljanlegar:
IJr Sonartorreki Egils Skalla-
grfmssonar. Eftir útgáfu Valde-
mars Ásmundarsonar:
Esa auðþeystr,
þvf ekki voldr
höfuglegur,
ór hyggu stað
fagna fundur
Friggjarniðja
árborinn
ór Jotunheimum.
Úr Höfuðlausn. Útgáfa V.
Ásmundarsonar:
Vestr fórk of ver,
enn ek Viðrisber
munstrandar mar,
Svá’s mitt of far.
Drók eik á flot
við ísabrot,
Hlóðk mærðar blut
hugknarrar skut.
Úr Njúlu.—Útgáfu Valdem.
Ásmundsonar:
Kap. 44: Skarphéðinn kvað þá
vísu:
Eru umgerðis jarðar,
auðs verpandi, sauða,
eisu einkar fúsir
ofveitandar leita.
Þeir hafa seima særir,
smlðandar drafníða
—geystr vinnk geira róstu—
grasbfta skyn lftit.
Það er ef til vill nauðsynjalftið,
að tilfæra svona mörg rök máli,
sem raunar er sjálfsannað. nefnil.
staðhœfingunni, að rnorrænan er
með nokkuri sanngirni skoðuð í
amerfkönskum liáskólum. sem
hvert annað „dautt“ tungnmál.
Sannleiknrinn er, að við flestallla
háskóla gefa kennarar í norrænu
nútíðar bókmentum vorum engu
meiri gaum, en kennarar f grfsku
eða hebresku gefa nútíðar bók-
mentum Þeirra þjóða. Margir há-
lærðir prófessorar hafa stritað svo
árum skiftir við hina torveldari
parta Sæmimdar Eddu, án þess
að hafa einu sinni heyrt eða séð
nafn Matthíasar Jochumsonar, eða
Hallgrfms Péturssonar. Hvað
snertír nútíðar fslenzku, eru flestir
þeirra mjög þögulir, sem bezt hæf-
ir þekkingarskorti þeirra. Ein-
stöknsinnum staðhæfa þó sumlr
þeirra í bókum og tímaritum, að á
íslandi séu alls engar nýrri bók-
mentir, sem því nafni megi kall-
ast.
Auðvitað Jer það ósanngjamt
að segja bókmentir hinna sfðnstu
þriggja alda einskis verðar; en
satt er það, að frá málfræðislegu
(philological) augnamiði eru sög-
umar og gömlu kvæðin margfalt
dýrmætari en hin fegurstu og lipr-
ustu ljóð 19. aldarinnar. Flestir
amerfkanskir háskólar kenna nor-
rænuna málfræðislega. Manitoba
háskólinn er sá fyrsti og’sá eini
háskóli vestan hafs—eftir þvf sem
ég bezt veit,—sem hefir gefið ís-
lenzknnni—nútiðar málinu—hina
minstu viðurkenning. Það er víst,
að fslenzkan er lierra Péturssyni
kær, og fáum hinna yngri manna
okkar mun hún kærari eða hand-
gengnari, þó svo sé, ef tilvill, sem
hann segir, að lf.tið hafi verið
grætt, þá er gott að þeir sem
unna íslenzkum framförum, gleymi
ekki, að lítið er betra en ekki
neitt.
Þó smátt sé nokkuð um nægtirnar
hér,
Þá njótum þess saman, það lítið
það er,
Og einskonar bræðralag bindum—
— bindum bræðralag, sem starfar
með atorku að öllum framförum,
og sem gleðst við hvert framfara-
spor, jafnvel þó ekki sé stundum
langt stigið. Það er |gleðiefni að
Harvard háskólinn og nokkrir tug-
ir annara háskóla hafa viðurkent
dáð og andlegt atgerg feðranna
með virðing þeirri, sem sýnd er
Njálu og Eddu; ætti það ekki enn
fremur að vera gleðiefni, að fyrsta
sporið er stigið á leiðinni til fullr-
ar viðurkenningar þess að margt
er eftirtektavert f hinum nýrri bók-
mentum Islands. Framtfðin er,
ef til vill, stund vors fegursta
frama, en nútíðin hefir ekki látið
feðranna frægð falla algerlega í
gleymsku og dá, og ættu nútíðar
íslendingar að sjá til þess að nú-
tfðin sé virð að verðleikum að
minsta kosti á meðal þeirra sjálfra.
• V, S.
I. Bréf.
Þegar mennirnir komu til sög-
unnar, þá hugsuðu þeir strax um að
breyta til batnaðar frá því, sem for-
feður þeirra bjuggu við. Við skul-
um ekki álasa þeim fyrir það, að
þeir bjuggu í skógum, lifruðu upp
og ofan greinarnar og sváfu upp í
trjánum, eða skriðu inn í hol tré þar
sem þeir gátu fundið þau. Já, fyrstu
mannfoieldrarnir hugsuðu um að fá
sér betra skýli, en skógbúarnir, og
þeir litu til jarðarinnar. Þeir fundu
grifjur og lautir. Þar höfðust þeir
við, en þráðu þó að finna betri grifj-
ur og skýli. Og sú Iöngun gekk í
arf,til afkomenda þeirra, og þeir
leituðu og leituðu, og eftir mikla
mæðu og langt skeið fundu þeir
betri skýii.Þeir fundujhellana sterkari
og rýmri og betri til að verjast of-
sóknum óvinanna. Þannig gekk
það kynslóð eftir kynslóð; stöðugt
þráðu menn breytingar,og allir hafa
eytt lítinu í leit, f leit eftir öðru
betra og fullkomnara en forfeðurnir
bjuggu við. Framsöknar þrá hefir
liíað í hugsun mannsins frá því
tyrsta, og fylgir honnm eins lengi og
hann verður til. Það er aflið,
sem gengur fyrir framfaralistunum,
og gefst aldrei upp, þrátt fyrir ofur-
megn þrauta og hörmunga, sem
fylkja sér á vegí mannlífsins. — Við
sem lifum í dag, og bælum okkur
stórum af því.að við höfum þetta og
þetta, sem gamlafólkið þekti ekki og
fór alveg á mis við, við erum samt
engu ánægðari með kringumstæður
okkar og leitum að öðru betra og
fullkomnara. Við getum bent &
skólana, sem við höfum, en forfeður
vorir sáu aldrei, og stigu þar aldrei
fæti inn, við getum bent á kyrkjurn-
ar okkar og kenniiýðinn, sem engan
brennir & jarðnesku báli lengur, við
getum bent á stjórnarfarið, lýðveld
is9tjórnir, þiugbundnar konunga-
stjórair, og hrist höfuðin yfir þeim,
og gömlu einvaldsstjórunnm og þorp-
urum og illmennum í konunga og
keisarasætum, sem létu heDgja og
höggva forfeður vora eftir eigin
vild, og gerðu frjálsborið fólk að
þrælum sínum og höfðu yndi af að
sjá það hnfga örmagna í hinsta sinn
að velii. En hvað skeður nú? Nú
þarf maður ekki að vera konungur
né keisari íil að aílífa með-
bróður sinn, nú má gera alt með
peningum, tem vald þurfti til áður;
mikið feykilegt bákn yrði það, ef
við tækjum alla skólana, sem nú eru
til að menta mannkynið, og hlæð-
um þeim saman í einn stað. Skólar
forfedranna fyrir 300 árum síðan
yrðu nær því ósjáanlegir hjá okkar
skólum. Mikið gerir umbótastefna
mannsins, yrði hrópað. Mikla fjár-
sjóði, visku og þekkingu eigum við
fram yfir gömlu mennína segjum við
með gorgeir og drambi. Sjá skólana!
Heyrgný brunandi framfaraílóðs!—
Ertu viss um þetta vinur minn?
Heldur þú ekki að hér sé að ræða
um mÍBsýningar og hyllingar á sæn-
um frammi?—Allir leitustum við að
hlaupa áfram—eins og við köllum
það—leita að meiru, fá okkur annað
betra og meira. Breytingarþráin
til betra hlutskiftis hefir aldrei verið
sterkari hjá mannkyninu en nú.
Menn fórna fósturlandi sínu, vinum
síuum, heilsu sinni, og — og oftast
lífinu sjálfu til að geta bætt kjör sín—
í von um annað betra. Sterkt er
þetta fiamsóknarafl í manninum.
Þegar við erifm dauðir og kynslóðir
seinni tíma líta á verk vor, og á æfi-
kjör vor, þá munu þær hrista höfuð-
in yfir fákunnáttu vorri og volæði,
eins og við gerum yfir forfeðr-
um vorum nú. Andinn verður
æ hinn sami, um allan heimsins
aldur.—Breytingastefnan er sterk-
asta ljósið f mannssálinni. Það er
stefnan sem knýr vilja og þekk-
ingu til fangbragða við kringum-
stæðurnar, og sækir stöðugt og jafnt
áfram, kynslóð eftir kynslóð, stig
fyrir stig með föstum og óhnektum
krafti. Og hvað flýtur svo af þessu?
Það flýtur það af þvf, að þó öll heild-
in haldi svona áfram, þá verða ætíð
merkjauleg séreinkenni hjá hverjum
einstakling, á hvaða tíma sem hann
er uppi. Hver og einn velur sér
meðöl, til að ná þessu takmarki sem
hann þráir, og verða þau þar af leið-
andi margbreytt, og hafa þýðingar og
uppruna til ýmsra orsaka í sögu
mannanna. Eitt er áreiðanlegt, sem
getur verið í sambandi hór við, að
starfsemi og markmið mannsandans
verður aidrei fjötruð með lagasmíði
og borgaralegum ákvæðum, þegar
til hins insta eðlis kemur, að öðru
leyti en því, að alt sem er til sannra
bóta samrýmist við heilbrigða skyn-
semi og skoðun. Kyrkjan hafir
reynt að leggja höft á umbóta þrá
mannsins, og myrkra skynsemi
hans, f meira en 1900 ár. Hún greip
það sterkasta meðal, sem fyrir hendi
var til þess, yfirnáttúrlegt vald,
sem hvílir á góðum og vondum fyrir-
heitum. Heilbrigð skynsemi sér á-
vextina af þeirri iðju. í fyrsta
máta eru þeir smáir, og í öðruiagi
verða þeir einlagt óútgengilegri og
óhugðnæmari, og innan lítils tíma
lítur mannsandinn ekki við þeim, í
þeirri mynd og umbúðum, sem þeir
eru frámreiddir I nú. Villimönnum
nægði að hafa steina og stokka fyrir
guði sfna. En eftir þvi sem manns-
andinn heflr þroskast upp á við, eítir
þvf hefir hann valið sér æðri og fegri
átrúnað. Þó að sú trú, sem na
er kend væri, þeim sem aðra iélegri
höfðu. góð og gild, þá er hún nú
orðin fjöldanum ónóg, að minsta í
gervi þvf, sem hún er borin fram f
fyrir menn; Sönn og göfug trú
verður að fyigjast með ijósinu og
sannleikanum, sem býr í anda manns-
ins, annars er hún epli án kjarna,
eða bjalla án hljóms. Kyrkjan, svo
stór og fögur, sem hún upprunalega
var, er að verða minnismörk yfir