Heimskringla - 17.09.1903, Blaðsíða 2

Heimskringla - 17.09.1903, Blaðsíða 2
HEIMSKRINGLA 17. SEPTEMBER 1903. BeiniskriDgla. PUBL.ISHBD BV The Heimskringla N'ews 4 Publishing Co. j um “princip”-ið, sem verzlun liess- ara landa byggist á; svo ólík eru | hlutföllin milli þeirra. Á eina hlið er land blásnautt | af jafnvel vanalegustu og nauðsyn- | legustu náttúrugæðum, hafandi jenga aðra inntektamöguleika en sér með Verð blaðsins í CanadaoKBandar.*2.00 þá, sem landið gefur af um árið (fyrir fram borgað). Sent til íslands (fyrir fram borgað af kaupend- um blaðsins hér) $1.50, j ræktun lifandi penings og pess, j sem sjórinn kringum strendur þess j lætur í té. Þetta hvortveggja er n6 yfirleitt af allskornum skamti, eins Peningar sendist i P. O. Money Order og reynslan hefir sjfnt, .En hvort Registered Letter eða Express Money Odrer. Bankaávisanir á aðrabankaen i Winnipeg að eins teknar með afföllum. B. L. Kaldwinnon. Kditor & Manaster. Office : 219 McDermot Ave. P O. BOX 1*H» íslenzk hagfræði. íslendingar eru—af sjálfum sér að minsta kosti—taldir eins skynbærir menn eins og alment gerist 1 heimi hér, og f bókfræði að minstii kosti hafa f>eir aflað s<*r eins mikillar þekkingar, eins og flestar ef ekki allar aðrar mentað- ar þjóðir, [>að er að segja hinn lærði hluti þjóðarinnor. Vitaskuld hafa landar vorir á ættjörðinni ekki enn þá komist svo langt f bókvfs- indum að vita eða geta látið sér koma saman um hvemig [>eir eigi oð stafa nöfnin sfn eða ýms önnur sem það er mikið eða lftið, J>á er afstaða íslands srt. að [>að hefir ekkert annað að kaupa fyr r en það, sem landsins böm framleiða og vinna fyrir. Hvenær þess vegna sem landið [>arf að liorga meira verð fyrir aðkeyptar vörur heldur en það fær fyrir útseldar vörur, þá er [>að f tapi, í réttum lilutföllum ; við mismun upphæðanna. Þetta veit og skilur hver maður sem at- hugar málefnið. Fólk liggur ekki ; á hreppunum á Islandi, hrönnum saman fyrir annað en [>að að inn- tektir þess hafa ekki lirokkið til að mæta útgjöldnnum. Það er fólkið sem orðið hefir að kanpa meira iun en því svaraði er það gat selt út. Það sem gildir fyrir einstakl- inginn, gildir einnig fyrir heilt þjóðfélag. I stað þess að vera framfara- vottur, [>á er [>að beinn og ómót- mælanlegur vottur bráðrar eyði- leggingar hverrar þjóðar, sem svo er sett að útfluttar vömr hennar jafngildi ekki að minsta kosti verð- anðugra land og hefir ýmiskonar arðberandi náma og iðnaðarstofn- anir; [>ar sem á hinn bóginn Is- land getur ekki heitið að hafa neitt slíkt. Það er [>ví auðséð að sam- anburður á ísl. og Engl. er als ó- mögulegur f [>essu tilliti, ef nokk- urt vit eða sanngirni á að takast með í reikninginn. Það munu ,-era uin 80,000 manna á íslandi á ffirstandandi tfma. ef inntekt þeirra í peningum og i>eningavirði væri 400 krónur á hvert manns- barn á ári að jafnaði, þá hefði [>jóð- in 82 milliónir kr til vörukaupa. Vér teljum alveg vfst að fsl. þjóðin liafi ekki árlega með höndum neitt nærri [>essari peninga upphæð þó allar afurðir til lands og sjávarjséu reiknaðar. Svo að niðurstaðan verður sú, að íslendingar með öllu sfnu striti og tilkostnaði, hafa ekki eins miklar árlegar inntektir á hvert nef eins og bretar hafa f * vexti af sparifé sfnu f iðnaðar og gróðastofnunum í öðrum löndum. Þegar fsl. hagfræingarnir gæta þessa, [>á ætfi að mega vænta þess að þeir opni augun fyrir því að af staða íslands í verzlunarsökum sé ekki alveg söm og Englands, og að við nákvæma athugun málsins geti þeir komist að þeirri niðurstöðu að velsæld einnar þjóðar sé komin undir þvf að hún árlega frandeiði svo mikið að verðgildi þess nægi til að borga fyrir [>ær nauðsynjar sem hún verður að kaupa frá öðrum þjóðum. orð f málinu, en það er bara þjóð- gildi Þess vamings. sem hún verð- erni að tama, og ekkert um það að ur kaupa að. Það væri þvf vel gert af hagfræðingunum ísleazku að hugsa um og kynna sér lítillega allra einföldustu grandvallaratriði pjóðlegra viðskipta, áður en þeir ana með kenningar sínar fram fyr- ir alþýðuna í ræðu og riti. ræða. Það að eins sannar að bók- vísin jafnvel á íslandi, er ekki al- fullkomin. En f verkfræði og hag- fræði era landar vorir á ættjörð- unni sára langt á eftir nútfma- mentun annara framfaraþjóða. og þvf miður er hætt við að veruleg Alt öðru máli er að gegna með bót á [>essu fáist ekki um langan j England, tilvera þess og auðgæld ókominn aldur. Afstaða landsins, er ekki komin undir þvf að það lögun [>ess, stærð og starfsemdar, geti selt út eins mikið af vöram möguleikar gera stórfeldar verk- eins og það þarf að kaupa að. af legar framkvæmdir þar lftt lmgs- [>vf að inntektir þjóðarinnar eru [>ar bygðar á alt öðram grandvelli en á Islandi, Brezka þjóðin er anlegar, og þessvegna ekki vænt | anlegt að þjóðin fái kost á að j kynna sér [>ar verkfræði á móts við með langauðugustu þjóðum f heimi. það sem á sér stað í öðrum löndum. Sfðustu — ný útkomnar hagskýrsl- Alt öðra máli er að gegna [>egar Ur þaðan sýna, að þjóðin á á vöxt- um hagfræði er að ræða, hún bygg- um og f arðberandi verzlunar fram- ist meira á næmum meðfæddum leiðslu og iðnaðarstofnunum f öðr- vitsmunum heldur en á reynslu um löndum ekkert minna en eða þekkingu, og í þeirri grein: œttu landar vorir ekki að standa að baki annara þjóða mönnum, en þó er nú svo að skfrum skjátlast [>ar f þeim efnuin eins og öðrum. Það eru t. d. ekki yfir 4 ár síðan 2 merkir gáfumenn á Islandi, annar blaðstjóri en hinn stjómmálamað- SEX ÞÓSUND milliónie dollabk, og að árlegur gróði af þessu fé nemur að jafnaði $804 millión, eða $107 á hvert nef, ungt og gamalt, f landinu, og eru það að eins 5% vextir af allri upphæðinni. Þessir $107, eða 400 krónur á livert nef f ið snemma f Október, en að Bretar hafi ekki verið viðbúnir að ma;ta þeim þar fyr en í Desember. Ollum vitnum, sem nefndin lét kalla fyrir sig, bar saman um að ritari her- máladeildarinnar, Lord Lansdowne, sem eitt sinn var landsstjóri í Can- ada, hafi virt að vettugi allar kröf- ur og ráðleggingar yfirherforingja Breta. Lord Wolseley, og að hann hafi neitað að samþykkja jafnvel allra nauðsynlegustu fjárútlát f sambandi við herinn. Ekki held- ur fengu herforingjar í S.-Afrfku pann liðsafla sem þeir báðu um fvr en alt var í ótíma, og þá komu menn sem enga heræfingu höfðu fengið og sem [>vf vora að sáralitlu liði fyr en eftir langa æfingu þar syðra. Svo segja vitnin að Bretar hafi engin almennileg vopn haft 1 Suður-Afríku þegar stríðið hófst; að samdráttur hersins á Englandi hafi allur farið í mesta ólagi og að stjórain hafi ékki einu sinni vitað að hægt væri að koma pom-pom við á hervelli þar syðra. Ekki heldur vissi hún fyr en f Október lok að Búar ættu og notuðu unþgar fall byssur f herdeildum sfnum, og Bretar áttu svo lítið af viðunanleg um fallbyssum, að [>að varð að senda suður gamla ræfla, sem ekki unnu hálft verk á við nýjar fall byssur. Svo segir einn herfor ingi undir eiði, að riflar [>eir sem Breta stjórn lagði mönnum sínum til, hafi verið af æfagamalli gerð og svo ónýtir að ekki hafi verið hægt að hitta heystakk með þeim, þó ve hafi verið sigtað. auk heldur menn Óstjórn á hermálum Breta. ur, rituðu um það, til leiðbeining-1 landinu era inntektir, sem þjóðin ar þjóð sinni, að þá vœri hvert vinnur ekki fyrir, heldur eru það land sælast og á vegi framfara og sama sem rentur af vaxtafé; og velmegunar þegar innkeyptar vör- Þessi inntekt er árleg án þc^ss að ur þess yfirstigi að verðupphæð j höfuðstóllinn sé þar með rýrður að útfluttar vörur. Til að sanna [>essa nokkru leyti. Það er [>ví auðskilið staðhæfing þeirra var bent á Eng- j að brezka þjóðin má kaupa aðflutt- land, sem árlega kaupir meira en ! ar vörur fyrir þessar 800 milliónir það selur af nauðsynjavamingi. ■ umfram [>að vörumagn sem hún er samt sjálfstæð En svo hefir fræði, bygð, ekki á reynslu eða England enn þá aðra mikisvæga þekkingu, heldur eingöngu á f- inntektagrein, sem fsland getur Þessi kenning leiðandi íslendinga j selur út, og a ættjörðunni er ný íslenzk hag- j og skuldlaus. myndun, og svo algerlega fjarstæð öllu viti sem hugsast getur; og pó hefir ekki einn einasti maður á öllu íslandi, svo oss sé kunnugt, annæft þessari villukenning með einu einasta orði, þrátt fyrir það! þó hvert mannsbara hljóti af eigin reynslu að vita, að hvenær sem út- gjöldin verða meiri en inntektim- ar, f>á þýðir það tap. Enginn maður með fullu ráði getur látið sér detta f hug að bera f alvöru aldrei átt neina von á að liafa, [>að eru flutningar á fólki og farangri og vörum um öll heimsins höf, til allra landa. Stór fjöldi þjóðar- innar hefir atvinnu af þvf að reka verzlun og vöraflutninga fyrir aðr- ar þjóðir, fyrir verð, sem ekki að eins veitir vinnendum góð laun, heldur einnig mikinn ágóða á það svofnfé sem liggur í sjálfum flutn- ingsfæranum. Það er þetta tvent sem gerir allart mismuninn á á- saman ástand íslands og Englands j standinu milli íslands og Englands f>egar um inntekta og útgjalda | og þó ekki allan, [>ví að England möguleika er að ræða, né heldur I er margfalt frjófsamara og náttúru- Ljót er sagan. sem konung- lega nefndin á Englandi segir í skýrslu sinni nýútkominni, og sem er á annað þúsund blaðsíður að stærð. Um ástand hermáladeildar- innar á Englandi og hvemig alt gekk f handaskolum og trassaskap fyrir yfirmönnum þeirra mála í sambandi við Suður-Afrlku ófrið- inn. Nefndin skýrir frá að “þekk- ingardeild” hermálastjómarinnar hafi verið 2 menn og 1 drengur, og að }>essir þrímenningar hafi als enga þekkingu haft á þeim málum, sem þeim var launað til að kynna sér. Engir uppdrœttir sem til neins hafi nýtir verið hafi verið f vörslum stjómarinnar yfir nokk- um hluta af S.-Afríku. Að fjár- máladeildin hafi algerlega neitað að leggja nokkurt fé til hermála- deildarinnar fyr en í ótfma, eða rétt um það leyti sem Bretar lögðu út f stríðið. Lord Kitchener segir að herforingjar Breta hafi als enga þekkingu haft á landi því, sem f>eir áttu að berjast f og að deildarfor- ingjar hafi verið svo illa að sér f herstjórn að það liafi orðið að reka marga þeirra frá þeim verkum og nota þá sem eftirlitsmenn við flutn ing matvæla og annars farangur, sem annars hver ómentaður piltur hefði getað gert. Herforingi Nicholsen sór að ekkert samband hefði verið milli þekkingar- og vamardeilda stjómarinnar, sem þó var lffsnauðsynlegt að verið hefði. Hver hendin hefði verið upp á móti annari, og engin sameiginleg vinna hefði þar átt sér stað. Eng- inn hafði uppdrátt af landinu, eng- inn vissi um mannafla eða vopna- forða Búanna, eða á hverjum stöðv- nm fallbyssur þeirra og herflokkar væru settir. Stjórnin heimtaði að herforingjar sendu daglega skeyti um árangurinn af starfi þeirra, en neitaði að leggja nokkurtjfé f söl- urnar þar til hún var óhjákvæmi- lega neydd til þess. Nefndin segir að Búar hafi herjað áJNatal hérað- Svo þegar stjórnin sá um síðir að svo búið mátti ekki standa, þá tók hún að veita fé til hemaðarins en Sir Fleetwood Wilson segir að mikið fé liafi farið til ónýtis fyrir handvömm og seinlæti yfirmann anna. Engar tilraur.ir höfðu verið gerðar til að komast eftir [>ví hverj ar nauðsynjar hœgt vœri að fá handa hernum f Afríku, eða ineð hvaða verði, og [>að var ekki fyr 4 dögum áður en stríðið hófst, að nekkur tilraun var gerð til að at huga ástandið eins og það var eða hagsanlegan kostnað f sambanc við [>að. Afarmikið af matvælum hafði orðið ón/tt eftir að vera flutt til S Afríku, af þvf herinn hafði enga sinnu á að koma þeim undir hús þak. Enginn veit með vissu hv miklir peningar fóru þar til einskis Allir herforingjar bentu stjóminni á að kaupa niðursoðin matvæli í 1 punds könnum, en f stað þess þá var alt slfkt í fi punda könnum svo hermenn urðu oft að fleygja þessu nesti sfnu þegar þeir vora aðfram komnir af þreytu á löngum göng um. Skótau hermanna var af verstu tegund, sum stígvél bara úr pappír f stað leðurs, illhörð og endingarlaus. Menn fengu ekki sápu til að þvo sör eða föt sín úr og urðu svo morandi f lúsum. Læknis- og meðaladeild stjóm- arinnar var sú aumasta sem hugs- anlegt er. Sir W. Wilson sór fyr- ir nefndinni að stjómin hefði í Október 1899 sagt sér að það yrði ekkert stríð, og að hann þyrfti ekki að hugsa um undirbúning lækna eða lyfjadeilda; en svo var hann fám dögum siðar sendur suður til að hafa aðalumsjón á þessu. Hann sagði ennfremur: Við urðum að nota verkfæri sem að eins voru hæf til að vera á forngripasafni, og meðöl í afarstórum flöskum, sem voru 20 ára gömul. Allur okkar útbúnaður var óhæfur að öllu leyti í öllu loftslagi, heims- endanna á milli. Við hefðum vel getað kastað helmingnnm af út- lialdinu, og einskis mist við það. Einn hershöfðingi skýrir frá að skotvopna sending til hersins í Suður-Afríku hafi týnst í 8 vikur svo að enginn vissi hvar hún var. 3ann segir ennfremur að Lady Smith hafi af Brezku stjórninni erið skoðað avo illa vfggirt að ekki væri hægt að verja hana fyrir ó- vinaher, en samt lét hún senda >angað bœði vopn og vistir og hafði forðabúr sitt þar; er þetta eitt dæmi gott til að sýn framúr- skarandi hugsunar- eða kæruleysi stjórnarinnar. Brezk blöð fara mjög hörðum orðum um alt [>etta kæraleysi og afglöp stjómarinnar, og leggja alla sökina á Lord Lansdowne. Eitt blaðið, “London Dailý Cronicle”, segir um þetta meðal annars: “Ef Lord Lansdowne hefir nokkurn snefil af sómatilfinningu þá ætti hann strax að segja af sér embætti. Það sæmir ekki að ráð- gjafi, sem svo bersýnilega hefir vanrækt stjóm einnar deildar, sé látinn liafa á hendi stjórn annarar deildar, sem er alt eins árfðandi og ábyrgðarsöm”. Annað blað, “Daily Mail” segir: “Orðstýr Lansdownes er al- gerlega splundraður, bæði hann og Mr. Broderick verða að láta sér skiljast að England hefir ekki þörf fyrir slíka þjóðmálamenn sem þá. Heill þjóðarinnar má ekki vera í höndum manna sem skoða stjórn- arembætti bara skemtileik”. Önnur blöð segja að lexfa sú sem S.-At'rfku strfðið liafi f för með sér, verði öðruin þjóðum að notum, [>ó Breta stjórn læri að lfk- indum ekki mikið við þá reynslu. Tíl ritstj. Lögbergs. Magnús, Magnús! Hvað geng- ur að þér Magnús minn? Þegar við þektumst síðast, varst þú vel skynsamur maður og hafðir skarpa sjón og góða heym. Þessu sýnist þú að hafa tapað öllu við það að ólánast upp f ritstjóra- sætið, sem aldrei skyldi verið liafa. Þú hefir hvorki heyrt eða séð—eða viljann hefir vantað — það sem ég skrifaði um í Hkr. sfðast. Það var afturhaldið, ó- þokka- og illgirnis- afturlialdsorð- ur ið; sem þið æfinlega brúkið til að ineiða og særa tilfinningar og sví- virða bæði einstakling og stóra mannfélags heild, sem mitt mark og mið er, að hætt sö algerlega við að brúka. Og ef ófáanlegt er að þið sem kallaðir ’eru—og vitanlega eruð—leiðandi menn fáist til að gera það með góðu, þá að neyða ykkur til að leggja [>að niður með illu. „Með illu skal ilt út drífa“; of jþað góða dugar ekki. Þetta liefir mikludýpri ræturhjá mér, en þú má ske hyggur; mér er hrein- asta alvara. Eg hefi hvergi vikið að því hálfu orði, að Liberalflokkurinn renni inn f Conservatíva. Þvert á móti. Eg vil að allir séu frjálsir að vera hvar sem þeir vilja, og sitji og standi fastir við sfnar skoð anir með fullu sjálfstæði, bæði á stjórnmálum landsins og öðram málefnum, sem þeirra lff ogkring- umstæður snertir. En ég held }>vf fram, að bæði þú, og þá vitanlega einn og sérhver getur farið allra sinna ferða, bæði í pólitík og öðr- um málum, [>ó hætt sé við að svi- virða menn með orðinu afturhald. Já, sannarlega gætuð þið með þvf unnið ykkur og málefnuuum langt um meira gagn. Er það nú enginn vegur, að [>ú, Magnús ininn, fáisttil þess að hætta algerlega við að brúka þetta afturhaldsorð. Ég bið þig í fyrsta lagi, sem ritstj. þess blaðs, er ætfð hefir verið vermireitur og gróðrar- stfa þessa ófagnaðar, og þá að sjálf sögðu m.undu aðrir fljótt leggja orðið niður. sem í Lögberg rita, ef [>ú gengir á undan. I öðra lagi bið ég þig, sem gætin og stiitan og skynberandi mann. að leggja þetta orð algerlega niður. Þú ert búinn og ég ætla aldrei að gera kröfu til þess að vera kallaður jafnvitur maður þér. Samt er ég búinn að vera nógu lengi og lfka nógu vitur til að siá, að ef ætlan manna er að leiða liuga og stefnu landa okkar saman í aðalmálum vorum, þá þá duga engar hnútasvipur. Ég á létt með að finna orsakir sem til þess liggja, ef ég væri að spurður; en eina get ég nefnt strax, og hún er sú, að hagur allra hefir batnað og blómgast við að dvelja í þessu landi, og hver einn liefir verið sinn eigin herra að mestu leyti, og lyfzt upp og áfram fyrir sitt eigið viljs- þrek og skynsamar skoðanir. Af þessu hefir aukist sjálfstæði undan- tekningarlítið hjá liverjum manni. Og [>að sjálfstæði er ekki hægt að rífa niður með úlfsklóm. „Farðu hægt, svo þú komist áfram“ og „talaðu, maður, svo ég sjái þig“. Þetta era hvoratveggja orð spek- inga. Tala þú, herra ritstj. minn, svo við sjáum að við eigum við mann, sem eitthvað er að marka, sem hann talar. Og fari þið allir hægt og skynsamlega, leiðandi mennirnir. svo þið koinist áfram, Þið megið til að viður- kenna það með mér, að það er alt annað að fást við fslendinginn til að leiða hann á einteyming eftir að hann hefir verið hér f 15—20 ár, eða var þegar hann kom fyrst liingað með trefilinn f kappmellu um hálsinn á innflytjednahúsið í Winnipeg Það er meiinð, sem ég er lengi búinn að sjá að fyrir stendur hjá leiðtognnum okkar, að þeir breyta ekki>rt hugsjón sinni eftir hug- sjón og sjálfstæðis þroska þeirra manna, sem líf þeirra og lff félags- skaparins er bundið við. Vilja ekki heyra nefnt á nafn þfðleika eða lipurð. Ef þú ekki fylgir mér þá ertu afturhaldsmaður. Þetta er þcúrra eina lögmáls Orð, og þetta orð í allri merkingu til að binda saman félagsskap er orðið að eitri. Það liefir skift mönnum og skiftir sífekllega í sundur. Það hefir náð lengst og sárast inn í kyrkju- mál íslendinga til að lama kiafta þess. Það er að drepa Islendinga- dagsmálið, lang-fegurstu þjóðemis stjömuna, sem til er á okkar sögu himni Vestur-Islendinga. Það í einu orði eitrar alt samlíf og sam- tök. JOg vegna hvers, muntu spyrja enn þá einu sinni, vegna þess að við sem fyrir þvf verðum finnuui nú sárar til en fyrst. Og annað að við finnum enga skyldu hjá okkur til að taka þegjaudi á móti Virigslum og illmælgi. Skilur þú nú ekki, Maguús minn, hvað ég fer. Viltu Jvera svo góður og láta mig vita f þínu heiðr aðablaði Lögbergi, hvort þú sérð fært stöðu þinnar og samvizkunn- ar vegnti að hætta við að brúka þetta oft nefnda óhræsisorð. Ef akki þá ætla ég að reyna að búa til texta, En það getur orðið dráttur á þvf. því ég ætla þá að reyna að vanda migog láta ritgerðina verða mér til sóma, en ykkur öllum sem haldið upp á afturhaldsorðið til æfi-langrar skammar. Þér mun hafa þótt ég rista djúpt i kringum ýldusárin ykkar afturhalds goð- anna í Hkr. sfðast. En ég segi þér satt. að það er ekki nema forsmekk ur þeirrar dýrðar, sem þið fáið að sjá þegar ég fer að reyna að skera alla meinsemdina burtu. Eg á bágt með að trúa [>vf að það verði ekki flestir af okkar beztu mönnum hér, sem sjá sömu nauðsyn og ég á því, að legga þetta orð niður. Svo kveð ég þig með vinsemd og virðingu , og við skulum gæta þess, að það er málefnið en ekki maðurinn, sem við ritum um. Larus Guðmundsson. SPANISH FORK, UTAH, 2. Sept. 1908. Herra ritstj. Eg held ég verði nú að slá í að skrifa þér fáeinar lfnur; fyrst og fremst til að þakka þér fyrir alt, gott og gamalt, og þar næst, til að kunngera þér þá gleðifregn, að ég er enn þá f landi hinna lifandi og er lfðan mfn og þeirra, sem enn [>á að vera lengur í þessu landi en ég, era á veginum með mér, f góð u

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.