Heimskringla - 24.12.1903, Blaðsíða 6

HEIMSKRINGLA 24. DESEMBER 1908
6
I>rjú kvæði
X STIKLA-STÖÐUM,—SIGURBJÖRN JÓHANNSSONTIL JÓNS
FRX STRÖND.
STEPHANSSON
Á Stikla-stöðum.
i.
Og ósigurvænlefí var Olafs kongs
hiið,
Og ógæfu-morgninum kveið hún,
Er uppgefin, höggdofa, úrvinda,
stirð,
Með ófarar-grunsemi beið hún
í kirkiunni á Sfikla-stöðum,
Sem stormdreif f beðjum og röðum.
Og konungur vakti og varð ekki
rótt,
111 vá fyrir dyrum hann bagar;
Og nú gátu áfjáðast að honum sótt
Hans útrunnu hásætis-dagar
Hjá lýðnum til landráða neydda,
I landinu kristnaða’ en eydda.
Og fast sótti reimleiki’ að hrollvfs-
um hug
Þvf heiðingja-vofur þar slæddust,
Sem lfflátin sjálf hefði’ ei drepið
út dug
Ur dauðum sem guð hans ei
hræddust.
Nú bentu frá brennum og voða
Öll blóðvitni feðranna goða.
Og slysið með Erling—að óvart
hann dó—
I öllu svo hamingju-drjúgan!
Þvf var það ei ólán að aulinn
hann hjó
Svo Ólafur fékk ekki’ að kúga’
’ann?
Með fólknárung fólkið er bundið,
Með falli hans einstakling hrundið.
Og krossmarkið brást eins og Þórs-
hamar—Því
í þrautum gat skjátlað til halla,
Svo Valhöll og Paradís inngangan f
Varð álík: að berjast og falla.
Gegn Kristi f>ó rönd ekki reisti
Var ramsókt mót Ása-Þórs hreysti.
En það var hans djörfung að dóm-
[>ingi hjörs,
Að drottinholt trúnað sinn kendi’
’ann;
Hann gladdist við reykina’ um
Valdres og Vörs
Er varnarlaus heimili brendi’ ’ann;
Til einveldis ei var þá stjórnað,
I erindi guðs var svo fórnað,
Og nú gekk hann varkárt að við-
reisn síns máls
Og vægði alt til sem hann kunni;
Og þó skyldi’ um sakir þær sorfið
til stáls
Hann sá þá hvers Guð honum unni,
En sendi hann sigur til valda
Þá sárt skyldí Noregur gjalda.
II,
Og loksins var hálfliðin hánóttin
löng
Með hugrauna-minningum þungu.
Og Olafur hóf nú inn heilaga Söng,
Það hjálpráð, á framandi tungu—
Hann seiðrúna-söngvana brendi,
En “saltarann” lærði og kendi.
Hans sveit hafði áður við afdrifum
hrylt
Á atför, er dagurinn risi,
En varð nú við konungsins bæna-
söng bilt—
Sem beigur sá rættist með slysi.
Nú fanst inu felmtaða mengi,
Sem feigðin um tóna þá gengi.
Sem óp inní leyningi altaris-hófs,
Sem andvarpan djúp, þótti vera
Hans stynjandi aví við grafhellur
gólfs,
Og grátbólgna miserera.
Og mönnum fanst máttur sinn
smækka
Og moldin í gröf sinni hækka.
III.
í varðmanna-hringnum sat Þor-
móður þar,
En þögull— í vökunni heima
A fslenzkum stöðvum, í værðinni
var
Um vísur og Kolbrún að dreyma.
Við hana sfn kærustu kvæði
Hann kendi og slysin sfn bæði.
Og fullkeypt var senn orðin Sagan
hans—þvf
í sekt snerust Ijóð hansog fremdir—
Tóm hörkubrögð vagsandi ófær-
um f,
N/ áföll og torreknar hefndir
Og útlægar ástir að baki:
Þó yfir að morgninum taki.
Hann undraði lítt, er hann leit
þenna her
Sem lá þar til ósigurs búinn,
Þó þeim verði óhægt sem einliða
fer
Að etja til þrautar við múginn—
Ur sekt, er ei sáttbinda máttu,
Nú samleið þeir konungur áttu.
IV.
En Ólaf þraut sönginn og sálmana,
fyr
En sólrisið dimmunni hnekti;
Hann undi’ ei þeim kyrþey, hann
kallar og spyr:
Ef Kolbrúnar-skáldið sitt vekti,
Svo ijóði það lið vort á fœtur
Og leysi’ af þvf herfjötra nœtur!
ög upp stóð hann Þormóður — á
hann það beit
Þá ofraun sér vístalda hreppa,
Að dirfa til helfarar sif jaða sveit,
Við Sighvatar ljóðfrægð að keppa
Sem rfkti frá Sóla að Rómi
Á rímuðum stuðlanna hljómi.
Þau festust á Islandí, ljóðin og lag,
Sem landflótta’ úr Danmörku
gjörðust
Og Bjarki kvað Hleiðru, þann
hólmgöngu -dag
Sem Hrólfurog kapparnir vörðust.
Það fann sá er fékk þau að heyra,
Að fall varð þar sigrinum meira.
Og dagurinn hóf sig við þjóðsöng-
inn þann
Hans Þormóðs—og snjalt var sá
kveðinn,
Hver hugur þar inni tók yndir við
hann,
Hver eggjan slóg bergmál f géðin
Við bita og bríkurnar skornu
Er Bjarka-mál þutu, in fornu.
Þann klið, þó að hljómarnir fleyttu
sér fjær,
Slóg fjölraddað bergmálið hring
um,
Sem rambönd og þyljurnar þok-
uðust nær
Og þyrptust hann syngjandi kring
um;
I kórstaf hann söngraddir seiddi,
Um súðina viðkvæði leiddi.
Og hljómar þeir lengdust og hækk-
uðu æ—
Hver hending rann fram undir
vopnum—
Þeir flutu’ út um gluggana, flóðu’
út um bæ,
Þeir flyktust úr dyrunum opnum,
Þeirgengu sem gnýr yfir Tjöldin,
Þeir gullu við sverðið og skjöldin.
Og loks stælti herhvöt sú hermóð f
lýð
Með hreim-miklum stuðlum og
þéttum.!
Þau stigu inót dögun upp hæðir og
lllfð, ;
Þau hoppuðu’ á ásum og klettum,
Þau titruðu’ um dali og drögin:
Þau dróttkveðnu Norðmanna-
slögin.
V.
En orustubúið stóð Olafs kongs lið
Til áhlaups við foringjans bending,
Þvf kongs-manna röskleikinn rakn-
aði við
Og reis nú við sérhverja hending.
Þeir kváðu við ósigra alla.
Þá aldregi vinnast sem falla.
En konungur Þorinóði gullhring
sinn gaf—
Og gjöfin og þágan var frami,
Þó veldi og hamingju hallaði af
Var höfðingja-bragurinn sami.
Oghnossið var sæmdina’ að hljóta— j
Ei hitt, hversu langt var að njóta.
Því Olafur fann það, og allir hans
menn,
Og undu nú hlut sínum betur:
Af konungdóin þeim var hann
óhrakinn enn
sem íþrótt og snildina metur.
Og hræðslan fór hrakför, að bjóða
Ut hamingju Þormóðs til ljóða.
VI.
Um leikslokin veizt þú og endir
þess als—
Mót ósigri vísum og skæðum
Var gengið í berhögg og barist til
falls;
Menn brugðust ei Þormóðar
kvæðum.
Að helgur varð harðstjórinn veginn,
Því hneisan féll landráða-megin.
Og það hafa’ í útlöndum, fslenzkir
menn,
Af afdrifum Þormóðs að segja—
Og staddir í mannraun þeir minn-
ast þess enn—
Um meiðslin sfn kunni’ ’ann áð
Þegja!
Að örina’ úr undinni dró hann
Og orti og brosandi dó hann.
t
Sigarbjörn Jóhannsson.
Uað dimdi oft, ogdapurt var I’á geðið
Við dagsins strit og leiðar nætur-
vökur
Við orf og reku oft. ég samdi kvæöi
Og yfir hjörð, uni sumar jafnt og
vetur,
En oftast hó í nætunvöku-næði
Svo hef ég flest í ýmsra anda kveðið.
Minn eigin reikning sýna nokkrar
stökur.
En svimar við að horfa upp til hinna,
Sem hAtt á menta-tindum klifrað
. hafa.
Hvert blóm á vori mest er |>örf aö
annast.
Svo kjarkveik strá ei kulda-hretin
beygi
Og kreptar sálir þjóð vor færri eigi.
Sigurb. Júhannsson.
Úr kvæðinu: TIL LANDA MINNA.
En var það ei lán, gegnurn and-
streymið alt,
Jafnt örugt á hending að fleytast?
Og varð hún ei ylur þá annað var
kalt
Og örfun er tókstu að þreytast?
Hvert varð ekki bragur þér hless-
unar-nyt
I búi er lítil var eigan?
Og brýndi’ ekki óður þinn Unað í
strit
Og eggjaði ljáinn þinn deigan?
Og vfst mattir andvökur illskárri,
þú,
En aldar-hátt svefnpurku-lyndan,
Þvf ekki er glaðvært hjá morrandi
múg
Sem mókar sig hugsjóna-blindan.
j Og yrði’ ekki huganum hagurinn
smár
j Að heimurinn—lffinu sjálfu
Er veitir f sæmdar-gjöf segstiu ár,
Að sofa þau út, nær að hálfu?
! En hitt var sönn mannraun, og
nærri þvf nauð
Og nærgöngul öllum sem reyna,
Að metast við heiminn um ment-
unar-brauð,
Sér miðlað fá úrkast og steina;
Fá sáðland sér úthlutað óræktar
mest
! I urð og með jarðvegi grunnum;
Og sjá sér svo ákveðinn uppskeru-
lirest
I als-lok, á hrjóstrum svo þunnurn.
Og ætli’ sú tunga með úrkostinn
þann,
Ei áfrýji vandlætis-dómum,
I Sem matti það sjálfþægð að syngja
við mann,
Var samkvæða almennings rómum;
í Sem varði’ um málsnild og ljóð-
auð síns lands
I landhelgi’ ins voldugra’ og stærra,
()g dróg að því athygli útsveita-
manns
Ef annar söng snjallar’ og hærra?
Á horfinni öld þótti harpan sú
snjöll
Er hirð-skáldin strengina knúðu,
Sem langspentir náðu um Norður-
lönd öll,
Frá Niðarós suður um Rúðu.
Við könnumst við vöru-mark ómum
þeim á
Utn ofjarla’ og skattkonga-raðir,
Og einkvæður hróður var háttur-
inn sá—
En hann varð þó sögunnar faðir.
Og aukin er harpan vor norðlezka’ j
á ný,
En nú liggja strengirnir vestnr.
Og þinn söng um mannkomu
óbygðir í,
Um íslenzkar héraða-festur.
Og þú ristir Ijóðstaf á akur og eyk
Með yfirbragð þjóðlífs og foldar,
Qg kveðandi vfgðir þú lýðmót og
leik,
Og landnemann söngst þú til
moldar.
Ef hlýviðri félst þér, að hending
varð það,
Og hríðin á sumardag fyrsta—
En sneiðir finst nágrenni orðinn
þér að
Og autt vera skarð sinna lista;
Þvf um það er sveitin, sem ber nú
þfn bein
I barmi sér, ljósust til vitna;
Hún gullfáði nafnið þinn, gróf
það í stein,
Til geymslu’ yfir strenginn sinn
slitna.
Til Jóns frá Strönd,
I rökrinu sjálfboðinn seztéghjáþér
j Og syng til þfn—viljir þú hlýða;
Þó bót það sé smá þeim sem ein-
mana er
Við andvökur sínar að stríða,
j Að heyra að vfsan mfirvaki hjá sér:
Kann viljugar’ stundin að lfða.
j Það telja’ ekki’, öldungur, um fyrir
þér
Mfn æfi-sköp þrek-rauna minstu,
Eg rek ekki harm þiniL—það hæfir
ei mör
Að hreyfa við strengjunum instu;
Því beizkasti söknuður orðþrota er
Og ómálga kveðjurnar hinztu.
Ei siglir þó harmurinn huggun f
strand—
Þó hverfult sö rof milli stafna—
Þvf söknuður byggir upp bróðernis-
land,
Þar blíð-vildir alhugum safna;
Hann samtengir hjörtun í heimilis-
band
og hann gerir mennina jafna.
Og sá er ei liðinn sem innvafinn er
I æfi-þátt lifandi vina.
Og enginn með sigur-laun fegurri
fer
j En frænd’-ást og ná-vinganina;
j Því kunnugra alúð að ávinna sér
j Er yfrið—hvern varðar um hina?
j Á ástvinar moldum grær minning-
in hlý
Og menjamar stærri en oss
dreymdi’ um,
Við berum á höndum oss, hugan-
um f,
Hvert hollustu-verk sem við
geymdum;
Þá yngist hver vinsemd og velgerð
é ný,
Þá vekst upp hver þökk sem við
gleymdum.
j Vor nöfn eru auðgleymd, og
eignaður sér
Hver orð-stfr af samtíðar þvögu;
En starfið manns aldrei til ón/tis
fer
I umsýslan framtíðar högu.
Vort lífs-mark er uppi fyrst landið
vort er
Við lýði, og þjóð vor á sögu.
Frá hrfslunni, einbirni öræfa-lands,
j Spratt alskóguð fjalls-hlfð uni
vorin.
Eins helzt uppi vongróin viðleitnin
manns—-
Hún var ekki’ í gröfina borin —
J Að alfara-leið verður einstigið
hans,
j Þó aldirnar fenni’ yfir sporin.
j Þó döpur sé einstæðing dagseturs-
töf
Og dimt eftir sliiknuðu yndin,
j Sem sólskinið alt væri ginningar-
J Sú gleðinnar uppsprettu-lindin—
j Skín unaðar minning frá ástvinar
griif,
Svo enn þá slær kveldroða’ um .
Tindinn!
Bláklukkíin,
j Geislinn henni á kollinn klappar,
! Kringum hana golan vappar.
Ljós gaf henni litinn bláa,
: Regni þvegin fyrst f framan,
j Fíflum af hún hafði gaman —
Rugga meðal stakra stráa.
Nótt og dagur viiggu vagga,
Vindur, skin og úði dagga,
Kyssa barn f bláum reifum.
Móðir, faðir, sól og svörður,.
Segja hennar nætur-vörður
Skuli tungl f skýja-kleifum.—
Hljótt og þurt með hyggju kaldri
Hverf-rátt yfir lífsins skvaldri
Vaxtar hálft og gelgju-gula
Tunglið—Ró og rós og draumum,
Rennur upp af fjarrum straumuin
Brjóst-köld nóttin, djúpa, dula.
Full af dauða lffsins lita,
Lögð frá kumli sólarhita,
Ib lan lappaloðin skrfður;
Vefur sig að bljúgu blómi,
Blfðum hvfskrar vinar-rómi:
“Eg er ástar-engill fríður“.
Blómið horfið,—rótin rotin,
Raunalega niðurbrotin,
Blöðin týnd og alt í eyði!
TJti’ á sverði sinu-gráum,
Svellum hjá og ýlustráum,
Æska og fegurð eiga leiði !
Kristinn Stefánsson.
Bjaimalíindsför
Eg veit eitt hauður , ritað geisla-
rún
frá Ránar fangi efst að fjallatind-
um,
þar ljómar sól við lagar yztu brún
um ljósa nótt og speglast hafs í
lindum,
þar glymur söngfugl, glitra engi
og tún,
þar guðs d/rð skfn í óteljandi
myndum.
Þar vaxa blóm, sem bindur óljós
þrá,
þar blómgast kvistir ljósrar með-
vitundar,
þar svipir skapast, svipir þroska ná
og svffa burtu innan næstu
stundar.
Þar Freyja sjálf með sólardýrð á
brá
á sakleysisins rósadýnu blundar.
Er gulli j_kögruð rymur Rán við
sand,
og rökkva fer í heiða og dala mót-
um
og næturdöggin bindur perluband,
um biómlegg livern á túnum, holt-
um, gjótum—
í anda stelzt ég inn á þetta land,
en óvart dreg þó skó og sokka af
fótum.
Hvað sé ég þar?—Ég sé svo ótal
margt,
er sálu fyllir,hjarta og auga fangar:
þar gjörvalt lífið ber sitt brúðar-
skart,
og blómakróna í hverju spori
angar,
þar alt er draumljúft, unaðslegt og
bjart,
og eldi roðnir hnjúkar, sker og
tangar.—
Svo geng eg aleinn langa blóma
leið
og lít ei neitt, er frið né eining
heftir.
Hvað?—Út af laufi lítill ormur
skreið
og laufið skilur banvænt, stungið
eftir.
()g brenninetla á sömu stund mig
sveið;
þá sortna brýr—þá stælast hnefar
kreftir.
O, paradfs, sem hreifst svo huga
minn,
er liátign þín þá að eins tómur
litur?
er hverri sál, er sætleik smakkar
þinn
jísfðulagður þyrni-oddur bitur!
Og hvort níun nokkrum óhætt
liingað inn,
fyrst eiturnaðra’ á hverju strái
situr,—
Eg hvarf til baka — hvergi sjást
mín spor,—
Þá hljóma tók sem þ/ðir elfar-
straumar.
Tak með þér ávalt orku, vitog þor,
þvf öllum veitast sælustundir
naumar,
en lfttu síðar aftur inn til vor—
hér eru, vinur, þínir bernsku-
draumar!
VlÐAR.
Orðleikar á hamför.
Eftir S. V.
I.
SÓLAIiE YJAN.
Þú sýnum fagra—svása ey,
þig sveipar ríiðull vors um stundir,
þar brosa f jöll og blómagrundir
og blika grænir skógarlundir.
Með ströndum lfða fögur fley,—
um fjörðu léttir bátar skrfða
þá siglustengur seglin jirýða,
sólu gyllist voðin fríða,
er bifast hægt í blíðum vordagsþey.
Þar ljúfan heyrum lækja-nið.
Lóur glatt á heiðum kvaka,
þar í runnum Þrestir vaka,—
þrúðgu björgin undir taka
sumarfugla sætan klið; —
sveima endur liægt á fljótuin,
Hvíla refir hrauns f gjótum,
haukar svífa á vængjum skjótum;
hræs þeir leita, og hvergi þiggja
grið.
Fögur er þfn fjalla sýn
og frfður svipur hárra tinda,
er höfðum lyfta’ að höllu vinda,
hjálma gljá þeim jöklar mynda
um sumardaga, sól þá skín
og sögulandið gulli skrýðir,
grundir, fjöll og grænar hlíðir—
geislaskrautið fagra prýðir.—
Svo er bros þitt, Sólereyjan mfn.
II.
SKÓOARDVÖL.
Und skrúðiprýddum skógargrein-
um,
í skini geisla, vors á degi,
er sæla mest að sitja í leynum
sjónum rnanna fjærri, og vegi.
Þar ríkir stöðugt reginfriður,
ró og kyrð þar heldur völdum,—
þar ómar fugla unaðs-kliður
og eyruin svalar ljúft á kvöldum.
Þar munablómin skæru skarta,
f skjóli trjáa, runnum undir;—
þar vil ég geyma hug og hjarta
og hafa dvöl, um æfistundir.
Þar leikur þú á grænum greinum,
göfgi Þröstur, alla daga,
og yndi skapar eyjarsveinum
með ómi þinnagleði braga.
En þegar sfgur sól að unnum,
söngva þinna’ ei lengur njótum, —-
þá innst f blómgum bjarkarunnum
þú bælir þig und viðarrótum.
Og sætt er þá að sofna í lundi,
og söngum vakinn endurrísa,
er Þröstur hefir brugðið blundi
og blómin dagsins komu lýsa,
III.
DUOTTNINO STJARNANNA.
O, hve þú englanna sunna
ert unaðar fögur,
ylgeisli árdags á vori
ei fær þig sigrað.
Skærra en skfnandi stjðrnur,
skína þfn augu,
og bjartar en eldheita ástin,
sem enginn má lýsa.
Gullbjarta hárið þitt glóir
sem gimsteinum ofið,
róslitar, brosfagrar rúnir
rjóða þér kinnar.
Svipmikla ennið þitt sveipar
sorgljúfi blærinn,
svifinn frá sölum þfns hjarta,
sjafnar f draumi.
IV.
KYRNÆTTI.
Rósæla nótt,—hver vill rjúfa þá
kyrð,
sem |>ú ræður um lönd einsog höf?
Þfn alveldistign er oss undur,—
þitt djúp
oss ógnar sem helþrurigin gröf.
Þitt óminnisvald er oss ólffsins
mynd,
almyrkvans skuggsjá og tákn,—
það er dagsljóssins ró—og þess
dáfjötra-afl
er oss draumhöfga (sigrandi)bákn.
Það er dvali als ljóssins—og deg-
inum svefn—
og dáhöfgi lffsins, um stund,—
og aflinu hvfld eins og auganu fró,
undir aldauðans ginnmyrkva blund.
/
Islands minni 1003.
0, jökulkrýnda feðra fold,
með fagra tignar svipinn,
þó tfðum berir hruflað hold,
af heijarnornuin klipin,
því mörg þör sára raunin rfs
og ristir inn að hjarta
f heiftarmóð, sem eldur, ís
þig ætli að sprengja f parta.
En þó að fjölmörg svöðusár
þér svíði í instu taugum,
af barna missir trega tár
þér tíðum falli af augum,
|>ú ert samt enn þá bjfirt á brún
og brosir kát og fögur,
með engin björt og blágræn tún
og birkiskóga kögur.
Og árnar syngja sigurljóð,
og sundra vetrar-dróma,
og fjörugann og fagran óð
þér fossa-strengir róma,
og ástmál þylur aftanblær
við unga rósar hnappa,