Heimskringla - 01.06.1905, Síða 2

HEIMSKRINGLA 1. JÚNÍ 1905.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News 4 Publish-
ing"
Verö blaösins 1 Canada og Bandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kanpendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist 1 P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money órder. Bankaávísanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföilum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
OflHce:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOX 118. 'Phone 3512,
Straumu rinn
r
Islendingadagurinn
2. ágúst 1905.
Hér með augl/sist, að almennur
fundur verður haldinn í samkomu-
sal T.jaldbúðarsafnaðar, horni Sar-
gent Ave. og Furby st., á mánu-
dagskveldið 12. [>. m., kl. 8, til {>ess
að ræða um íslendingadagshald hér
f bænum þann 2. ágúst næstk.
Núverandi nefnd leggur fram
reikninga yfir hátfðahaldið árið
sem leið, og sýnir hve mikið né er
f sjóði á banka. Fundurinn kýs
nefnd til þess að standa fyrir há-
tfðahaldinu á þessu sumri og gerir
aðrar ráðstafanir, sem nauðsynleg-
ar kunna að álítast f sambandi við
hátfðahaldið.
í þessu sambandi má geta þess,
að hin tvö sfðastliðin ár hefir sá al
menni fundur, sem kallaður hefir
verið til þess að kjósa framkvæmd-
amefnd í þessu Isl.dagsmáli, ver
ið svo laklega sóttur, að ekki hefir
orðið af framkvæmdum og því
orðið að kalla ^aman fund á ný áð-
ur nefnd yrði kosin. Þetta má með
engu móti svo til ganga í ár. Þess
vegna skorar núverandilslendinga-
dagsnefnd á íslendinga f þessum
bæ og biður {>á að sækja nú vel
þennan fund í Tjaldbúðarsaluum á
mánudagskveldið þann 12. {>. m.,
svo ekki þurfi að verða töf á kosn-
ingu n/rrar nefndarog öðrum und-
irbúningi undir hátfðahaldið f ár.
Vér bendum Islendingum á, að
þar sem þetta er sá eini alþjóðlegi
skemtidagur Islendinga á árinu,
þar sem fólki er boðið úrval af
margbreyttum skemtunum f sam-
fleyttar 14 klukkustundir, og um
$400 virði varið til verðlauna fyrir
ýmsar íþróttir, og þar sem nefndar-
menn leggja alla sfna krafta fram
til að veita íslendingum eins góðar
og hressandi skemtanir eins og
föng eru á, — og fyrir sem næst
enga borgun, — þá má ekki minna
vera en að nefndin sjái svo mikinn
viðurkenningarvott frá hálfu landa
vorra hér f bænum, að fundur sá,
sem nú er boðaður, verði svo vel
sóttur, að hægt sé að útkljá það er-
indi, sem þar á að vinna.
Vér teljum víst, að íslendingar
óski að þessum hátíðahöldum sé
haldið áfram árlega eins og hingað
til, og sýni því áhuga sinn fyrir
málinu með þvf að kjósa þá menn
til framkvæmda, sem lfklegastir
eru til að leysa verk sitt vel af
hendi. Þess vegna er það nauðsyn-
legt, að fundur þessi sé vel sóttur
þann 12. f>. m., — og það mælist
nefndin alvarlega til að fólk vor
geri.
Komið sem flestir, landar góðir,
og komið snemma!
H
F.l llMK Kl NGIíIJ 0(? TVÆR
skemtilegar sögur fá nýir kaup.
endur fyrir að eins §3í.OO.
Hefði það verið staðhæft fyrir 5
árum sfðan, að Austur-Assiniboia
mundi verða miðdepill vestur-fsl.
landnáms, þá má telja vfst, að því
hefði ekki verið trúað. En útlit
er nú samt fyrir því, að svo muni
verða.
Landnám íslondinga f>ar, sem að
mestu leyti hefir verið bygt upp á
síðastliðnum 2—8 árum, er á all-
stóru svæði umhverfis Quill, Foam
og Fishing vötnin. Nýlenda þessi
er nú orðin yfir 40 mflur á lengd
og tala landa vorra þar mun vera
orðin nokkur hundruð.
Það mun óhætt að fullyrða, að
ekkert íslenzkt landnám hefir feng-
ið á sig meira álit en f>etta landnám
er þegar búið að fá, ef ráða má af
innflutningi landa vorra þangað.
Vera má að vfsu að þettastafi nokk-
uð af þvf, að sá tími er f>egar kom-
inn, að farið er talsvert að minka
um heimilisréttarlönd hér nær-
lendis, og margir líta svo á, að nú
fari að verða hver sfðastur til að ná
f ákjósanleg heimilisréttarlönd, og
vilja f>ví landar vorir festa sér bú-
lönd áður en f>au verða öll tekin
upp af annara þjóða fólki. Þess
vegna hefir straumur landa vorra
inn f landnám f>etta verið meiri en
inn í nokkurt annað landnám þeirra
á jöfnu tímabili.
Mesti fjöldi af mönnum, sem áð-
ur hafa haft aðsetur í Winnipeg,
hafa fest sér lönd og flutt f>angað
vestur. Mesti fjöldi einnig af
Norður-Dakota búum hefir og flutt
þangað og talsverður hópur úr Ar-
gyle nýlendunni hefir og flotið með
straumnum og enda nokkrir vestan
af Kyrrahafsströnd. Jafnvel frá
Brazilfu hafa komið Islendingar og
sezt að í Quill Lake héraðinu, og
enn má svo heita. að aðeins sé land-
nám þetta í byrjun.
Alt útlit er fyrir f>vf, að þar vest-
urfrá verði öflug bygð og þroska-
bráð, f>ví yfirleitt hefir safnast
f>angað valið fólk á bezta aldri,
hraust, duglegt og margt af þvf f
góðum efnum, með peninga, lif-
andi pening og búsáhöld, og með
fulla þekkingu á hérlendum bú-
skap og landrækt.
Það getur þvf ekki hjá f>vf farið,
að f>ar verði bygð mikil með tfman-
um og hagur manna blómlegur, því
vænta má að landnemar reki f>ar
starfa sinn með dugnaði og þekk-
ingarlegum hyggindum, umfram
það, sem völ hefir verið á f öðrum
n/lendum á fyrstu tilveru árum
þeirra.
Land þetta höfum vér ekki séð
og getum f>vf ekki lýst því ná-
kvæmlega, en sagt er oss að það sé
jafn hentugt til griparæktar, sem
akuryrkju með nægilegum skógar-
jöðrum til girðinga, eldsneytis og
skjóls og sumstaðar má einnig fá
þar nægan byggingavið. Járn-'
braut er væntanleg briðlega, er
á að liggja eftir nýlendunni, auk
f>ess sem akvegir eru sagðir [>ar
góðir. Efasamt telja þó sumir af
þeim, sem þangað hafa flutt, hvort
loftslag sé f>ar svo hlýtt, að vonlegt
sé, að hveitirækt geti þrifist J>ar
eins vel og bezt gerist í öðrum ný-
lendum. Um f>að getum vér ekki
sagt með ákveðinni vissu, því enn
þá er engin reynsla fengin fyrir
f>ví, svo hægt sé að byggja fram-
tíðaríætlanir á henni. En hitt er
áreiðanlegt, og góðs viti jafnframt,
að reyndir og greindir bændur úr
öðrum bygðarlíigum, sem þar hafa
ferðast um í landskoðunarerindum,
hafa dáðst að fegurð héraðsins og
landskostum þess, og margir af
þeim hafa selt heimili sín f hinum
n/lendunum og fest sér þarna bú-
lönd, og má {>ví ætla, að þeir telji
hveitirækt þar ekki aðeins mögu-
lega, heldur einnig arðsaman at-
vinnuveg, f>egar þeir eru búnir að
búa landið undir ræktun.
Vér höfum J>að fyrir satt, að enn-
þá sé allmikið ótekið af ágætum
löndum þar vestra, þótt óðum gangi
á þau eftir þvf sem fleiri flytja
þangað.
En til f>ess eru línur þessar rit-
aðar, að benda enn einu sinni land-
lausum íslendingum á, að nú er
hentugur tími til f>essað ná sérþar
bólfestu, og það teljum vér rétt, að
sem flestir þeirra geri.
Herkostnaður stór-
þjóðanna.
Uppl/singar um það efni voru
nýlega birtar í mánaðarritinu “At-
lantic Monthly” og eru á þessa leið:
Árið 1689 var pjóðskuld Breta
ein millíón dollara, en árið 1713
hafði hún þokast Upp f 215 millf-
ónir, vegna liernaðar, sem Bretar
voru stöðugt f áþessu tíinabili. Svo
kom 7 ára strfðið og jók skuldina
upp f 695 millfónir; og um það
leyti, sem Bretar unnu sigur á Na-
póleon.var skúldinorðin 4,380 mill-
íónir dollara. Vextir af þessari
feikna skuld voru þá árlega orðnir
16 sinnum hærri, en öll rlkisút-
gjöldin voru á dögum Williams og
Mary.
Útgjalda-áætlun Neckers rett á
undan uppreistinni miklu á Frakk-
landi, ákvað 100 millíón dollara út-
gjöld á ári. Af hverjum dollar
gengu 80c til herkostnaðar, I2c til
eftirlauna hermanna, 4c til dóm-
gæzlu og 4c til opinberra ve> ka,
mentamála og trúmála.
Eftir 30 ára friðartfmabil f Ev-
rópu er nú árlegur herkostnaður
þriggja stórþjóðanna svo sem hér
segir:
Bretl. Þýzkal. Frakkl.
mill. doll. mill.doll. mill. doll.
1873... ... 12 83’ ui
1883... ... 135 101 160
1893... 166 173
1903... ... 345 217 200
Árleg vaxtagreiðsla pessara þriggja
þjóða af herskuldum eingöngu eru
300 millíónir dollara.
Á yfirstandandi tfma eyða Banda-
rfkin til lierkostnaðar alls um 195
millfónuni dollara á ári, og talið
víst, að sá kostnaður muni árlega
fara vaxandi.
Ruskin sagði eitt sinn, að menta-
þjóðir heimsins samanstæðu af: (a)
illa upplýstri, óánægðri og að mestu
efnalausri alþ/ðu, (b) af verkfæri
sem nefndist stjóm og að ains væri
til þess gert, að leggja á skatta og
eyða f>eim, og (c) af fáeinum auð-
mönnum..........Þegar svo illupp-
lýstu og efnalausu alþýðuna lang-
aði til að eyða fé til lujrnaðar, eða
annara heimskulegra og 'skaðlegra
fyrirtækja, þá setti hún stjórnvél
ina í hreyfingu, til [>ess að fá pen-
ingalán hjá auðmannaflokkinum,
og auðkýfingarnir legðu fram féð
með þeim skilmálum, að [>eir mættu
með lagahjálp stjórnai tólsins leggja
skatta á alþýðuna um aldur og æfi.
Á f>ennan hátt myndast þjóð-
skuldir.
Siðferði og trú.
Eftir
Jóhannes Siyurðsson.
Þetta efni ætti vfst að tilheyra
kirkjulegum tfmaritum, en ég lít
þannig áþetta mál, að Heimskringla
muni vera eina blaðið, sem vilji
flytja mínar skoðanir, enda ekki
eins kunnugur öðrum blöðum. Geta
skal þess og, að ég rita eigi þetta
vegna þess ég þykist allra manna
færastur til {>ess, heldur af þvf, að
enginn annar virðist hafa löngun
eða vilja til að ræða slíkt. Málefni
þetta cr sannarlega eins áríðandiog
merkilegt fyrir fólk. er mentað vill
kallast, eins og nokkurt annað mál-
efni, sem um er rætt. Préstarnir
ræða það aftur og fram og aðal- j
kenning þeirra er sú, að enginn j
geti mentaður kallast nema krist- j
inn sé og engin dygð eða siðgæði |
haldist við án kristinnar trúar. Núj
er það öllum kunnugt, að meðal I
fólks vors, svo að ég hafi þeirra orð, *
er fjöldi manna ólúterskir og því |
ekki kristnir; væri þvf eigi undar-
legt, þótt einhver vildi bera hönd
fyrir höfuð sér og sýna fram á, að
það sé eigi rétt ályktað, að engin j
menning eða siðgæði eigi sér stað j
án kristinnar trúar, og það ætla ég!
að leitast við að sýna, og um leið
sýna, að siðgæði kristnu þjóðanna
er ekki eins dásamlegtoggallalaust
eins og ritstj. Aldamóta virðist á-
lfta.
Það virðist vera sama viðkvæðið
næstum f öllum fyrirlestrum og
ritgerðum séra Fr. J. Bergmanns,
að hinar miklu framfarir og menn
ing stórf>jóðanna sé alt kristindóm-
inum að þakka, og um leið má skilja,
að [>essi menning og þessar fram-
farir séu svo ágætar og gallalausar,
að [>að þurfi eigi nema að nefna þær
á nafn, þá sö meint sú fullkomnun,
sem hver maður eigi að sækjast eft-
ir. Jafnvel sigurvinningar Japana
í hinu hryllilegasta strfði, er upp
hefir kotnið í heiminum, á að vera
að þakka áhrifum hinnar svo köll-
uðu “Kristnu menningar.”
Er nú ekki f>etta eitthvað bogið ?
Skyldi það eigi vera eitthvað ann-
að en kristilegur guðmóður, er kn/r
Japana móti fallbyssukúlum og
allskonar morðvélum, er hin kristna
siðmenning hefir framleitt? Skyldi
kristindómurinn hafa útbúið heila
þeirra með f>etta framúrskarandi
vit og skilning á öllum nútfmans
herútbúnaði? Mér sýnist miklu
nær, að þakka það Búddatrúnni, ef
það þarf að þakka f>að nokkru öðru,
en þeirra eigin menningu, föður-
landsást og ágætum heraga? En
upphaf þessa strfðs er að kenna
spillingu og græðgi hinnar trúuð-
ustu þjóðar í Evrópu. Og hefði
verið nær fyrir klerkinn að halda
fyrirlestur um hið spilta og ókristi-
lega hugarfar f>eirra, er hafa örlög
þjóðarinnar á valdi sínu, en svífast
ekki, að baka sínurn eigin þegnum
allar þær voðalegu hiirmungar og
kvalir, er strfðunum fylgja. Nei,
alt er það ágætt og alt er það göf-
ugt af þvf það eru kristnar þjóðir,
sem þetta fremja.
Eg sé ekki betur, en að herút-
búnaður, orustur og öll sú græðgi
og spilling, er stjórnehdur þjóðanna
s/na, dragi ákaflega mikið úr því
trausti, er klerkarnir reyna að pré-
dika mönnum um hin ágætu sið-
gæðisálirif kristindómsins. Ágirnd
og valdagræðgi, knúin fram með
vélum og manndrápum, hetír aldrei
verið skæðari, en nú á 19. og 20.
öldinni. Hinar miklu orustur Rfim-
verja og Grikkja voru naumast
nema barnaleikur hjá hinum voða-
legu blóðsúthellingum f þessu yfir-
standandi stríði milli Rússa og
Japana. Eða getur séra Fr. J. B.
komtð því heim við þá kenningu
Krists: “ef einliver slær (>ig á hægri
kinn f>fna,bjóð honum þá vinstri”?
Þess ber vel að gæta, að ef krist-
indóminum er þakkað alt f>að góða,
er þróast hefir meðal kristnu þjóð-
anna sfðan á Krists dögum, f>á verð-
ur að {>akka honum eða kenna hið
illa einnig. Þeir, er f>akka kristin-
dóminum alt göfgi og réttlæti, virð-
ast eigi gá þess, að göfgi og réttlæti
var til áður en' kristindómurinn
hófst. Sá, sem les sögu Grikkja
og Rómverja, getur eigi dulist þess,
að réttlætistilfinning, föðurlandsást
og stundun allskonar vfsinda var á
alt eins háu stigi og hjá mentuðu
þjóðunumnú; meira að segja menn-
ing Grikkja og Rómverja er að
réttu lagi undirstaða hinnar evróp-
isku menningar. Eða er það eigi
svo, að enginn getur orðið doktor
eða útskrifast af liáskóla eða aca-
demi, nema hann sé f>aullesin f
speki og vísindum Grikkjaog Róm-
verja. Jafnvel guðfræðis kandi-
datar þurfa þess með, og ætti þó
biblfan að vera nægilega vel J>ýdd á
Evrópumál, til þess að hún dygði
sem aðallærdómsbók í öllum menta-
greinum, ef hún á að vera aðalund-
irstaða allrar sannrar mentunar,
eins og klerkarnir kenna.
Ég skil ekkert í þvf, hvernig jafn-
sannleikskær og glöggur maður,
sem séra Fr. B. er, getur gengið
eins og blindandi fram hjá öllurn
þeim liryðjuverkum og ósiðum, er
magnast hafa ár frá ári með vax-
andi menning Evrópu og Amerfku.
Eða vill hann sem snöggvast lfta
yfir glæpask/rslur f>essara þjóða,
vill hann gá í kringuin sig og sjá,
hvað framfer utan kirkjuveggjanna,
jafnvel á sunnudögumhérna í Ame-
ríku. Yill hann hlusta við dyr
drykkjustofanna eða vændiskvenna
húsanna? Getur maður farið mjög
vfða um stórborgir þessara kristnu
landa, svo ekki mæti manni spill-
ingin og ólifnaðurinn? Jafnvel á
strætum úti, er engin heiðvirð kona
óhult, eftir að rökkva fer, að fara
ein án verndar. Og hverniger við-
skiftalffið og hið pólitíska líf? Alt
þrungið af falsi og svikum.
Nú er f>að upp komið, að hinn
kirkjurækni Rockefeller er formað-
Ur hinnar voðalegustu fjárbr igða
svikamylnu, er upp hefir komið í
heiminum. Hann ög félagar hans
ræna þjóðina 500 milifónum doll-
ara á ári (sbr. “Everybody’s Maga-
zine”). Einu Bandaríkjablaði telst
svo til, að 6000 manns sé myrt ár-
lega í f>essu fyrirmyndar siðgæðis-
landi. Þar með eru þó líklega tald-
ir þeir, sem drepnir eru án dóms og
laga, nefnilega svertingjarnir f Suð
urríkjunum, sem oft eru teknir fyr-
ir lidar og stundum aðeins fmynd
aðar sakir og velt í tjöru og fiðri
og sfðan brendir á báli.
Og svo er þessi kenning, að trú-
in hjálpi allstaðar til gengis og
frama. Hvað á að hugsa um hina
trúnðu Rússa, er allstaðar fara hall
loka fyrir heiðinni þjóð, }>vl ekki
eru allir hermenn Japana kristnir?
Hvað á að hugsa um Búana, sem
trúðu á frelsi og sjálfstæði næst
guði og biblíunni? Þeir urðu að
hnfga fyrir ofurefli hins kristna en
drotnunargjarna Englands.
Það er einkennilegt, að klerkur-
inn fer mörgum orðuin um, hve
miklum framförum Jnpanar hafa
náð í öllu verklegu, en ekki minn-
ist hann á, að siðgæðið eða ástin til
meðbræðranna hafi aukist með
þekkingu þeirra á kristnu framför-
unum. Eg hofi það fyrir satt, að
Japanar hafi sent sína lærðustu
menn hingað til Bandaríkjanna, til
að kynnast mentamálum og skóta
fyrirkomulagi, og liafa f>eir sagt,
að nmrgt gætu þeir lært af skóla-
fyrirkomulnginu, en ekkert af trú-
arfræðiskenslunni. Þeir álitu víst
siðakerfi Budda fullkomnarar Eg
hygg það sé áreiðanlegt, að bróður-
kærleikur og göfgi er á alt eins háu
stigi meðal Japana, sem hinna
kristnu þjóða, og ég efast um, að
Austurlandaþjóðir þekki eins marg-
brotna glæpi og kristnu f>jóðirnar
hafa af að segja. En ef kristna
kenningin felur f sjer jafnmikinn
kraft og Aldamótin kenna, hvers
vegna þróast þá þessir voðalegu
glæpir? Eða máske þetta, er ég
liefi tninst á, séu engir glæpir? Eða
máske góðgerðastofnanir og margir
ágætir ræðuskörungar bæti það
alt upp?
Eg get eigi annað leitt út af
þessu, en þann sannleika, að krist-
indómurinn virðist ekki hafa neitt
ineiri kraft en hver önnur trúar-
skoðun, er þróast hefir samfara
menning og þroska á löngu liðnum
öldum.
Það er eftirtektavert, að sfðan
klerkarnir fóru að gefa þvf gætur,
að ekki var til neins að hræða al-
f>ýðu lengur á helvíti vellandi af
eldi og brennisteini, er búið væri
öllum er eigi trúðu, þá er brúkuð
ný aðferð, og hún er sú, að telja
alla, er eigi trúa, afrak og lireinsun
veraldar, gáfuð óhræsi, sem séu
spilt og afvegaleidd. Það er kann-
ske dálftill munur á Rockefeller
hinum kirkjurækna eða t. d. Gesti
heitnum Pálssyni eða Þorsteini Er-
lingssyni! Það er reynt að telja
mönnum trú um, að trúleysingjar
og þeir, sem ekki séu kristnir kom-
ist eigi áfram f heiminum og séu
sjálfuin sér og öðrunr til byrði og
kvalar. Þetta er nú reyndar sama
og vítiskenningin, aðeins önnur orð
brúkuð, sem betur láta í eyrum, en
það er saina skilningsleysið á eðlis-
fari efaseminnar og sannleiksleit-
unarinnar. 011 efasemi á viðtekn
um skoðunum á að vera sprottin af
illu, afvegaleiddu hugarfari. En
slfkt er alt hin mesta f jarstæða og
má eigi mótmælalaust vera.
(Niöurlag nœst).
Uppvakning eða andatrú.
(Eftir Vestra)
Motlo:
“Pað or bœ&i voöi og vandi,
að vokja upp draug.”
Þjóðv.
Að vekja upp draug, var einu
sinni álitin algeng fj>rótt liér á
landi. En ekki var það heiglum
hent, af J>vf að uppvakningarnir
voru oft all-ófrýnilegir, er þeir voru
sviftir grafarkyrðinni. — En ef
uppvekjari (o: galdramaðurinn) var
nógu kjarkmikill til að sleikja upp
skilningarvit draugsa, þá var upp-
vakningurinn algerlega á lians valdi
úr þvf.-------Þeir, sem lesið hafa
fslenzkar þjóðsögur vita í livaða
skyni þetta var gert og hvernig [>að
gafst.
Eg veit, að þess þarf naumast að
geta, — að nú trúir enginn ment-
aður maður, með lieilbi igðri skyn-
semi, að þessar uppvakningar hafi
nokkurn tíina átt sér stað.
Hitt er aftur á móti hverjum
mentuðum manni Ijóst, að á öllum
öldum hafa verið og eru til enn,
þeir andlegir aumingjar, bæði svo
nefndir lærðir og ólærðir, sem trúa
þvf, að þeir geti haft mök við fram-
liðna, og fengið að vita hjá þeim
bæði orðna og óorðna hluti. Hefir
þetta verið nefnt á nútfðarmáli
“spiritism” eða “spiritualism” og á
voru máli “andatrú” eða “drauga-
trú”, sem er eitt og hið sama. Hið
fyrra orðið þykir nú “fínna” og er
því notað af all-flestum — einkum
áhangendum þessa flokks,sem þyk-
ir sér óvirðing ger með hinu.
Andatrú hefir átt söl- stað frá
ómunatíð, eins og áður er ávikið,
en upphaf félagsskapar f þ i átt, er
venjulega talið frá árinu 1848, og
átti upptök sfn f Ameríku, eins og
svo margt annað, sem nú er alment
nefnt “ameríkst humbug”. Breidd-
ist félagsskapur þessi (o: “modern
spiritualism”). liröðuin fetum þar
út, og barot aíðan út um allan hinn
mentaða heim. Hreyfing þessi
byrjaði hjft ætt þeirri, er Fox nefnd-
ist, árið 1848, eins og áður er sagt,
og er merkileg hending, livað vel
nafn það á við félagsskap þenna.*)
— Dætur Fox gamla póttust verða
varar við óskiljanleg högg, og við
nákvæma rannsókn varð niðurstað-
an sú, að a n d i (!) vörusala nokk-
urs, er J>ar liafði verið myrtur, væri
valdur að þeim. Fengu þær systur
vald yfir anda þessum, og gátu lát-
ið hann gefa sér vitneskju um /m-
islegt yfirnáttúrlegt, með þvf að
gera höggin reglubundin Sjálfar
urðu þær svo hinir fyrstu svo
nefndu “iniðlar” eða “meðalfæri”
(“medium”) sem kalla andann fram
(o: vekja upp). — Þegar andinn
var kominn yfir þær (djöfullinn
hlaupinn í svfnin?) f>óttust þær
ósjálfrátt gefa sviir upp á ýmsar
spurningar, er fyrir þær voru lagð-
ar.------Þetta flaug svo eins og
eldur í sinu, og varð ýinsum óldut-
vöndum mðnnum að fjárþúfu — af
þvf, að flestir vilja gefa mikið til,
að fá að vita uin framtfðina og Iffið
hinum inegiu — og [>að eru miðl-
arnir fróðir um.
Enginn getur sagt um {>að, að
óreyiulu, hvort hann sö fær til að
vera miðill eða ekki, — ekki einu
sinni andatrúarmenn sjálfir. — Það
er með það eins og dáleiðslu (hyp-
notism), að þeir, sem ekki eru
taugaveiklaðir (eða svikarar), þeir
reynast óhæfir til slfks.
Dómur mentunarinnar og vfs-
indanna yfir andatrúnni hljóðar í
fám orðum f>annig: Næstum þvf
hver einasti miðill, sem opinber-
lega hefir verið reyndur, hefir orðið
uppvís að svikum eða hrekkjum,
sem list hans hefir bygst á. Aðal-
hneyxli andatrúarinnar er f>ó í þvf
fólgið, hversu mjög hún hvetur
menn til siðspillandi verzlunar með
lognar vitranir.
Það, sem hér að framan er sag
um andatrúna, er aðallega tekii
“ Encyclopædia Britannica ” o;
munu flestir mentaðir menn álfti
f>að meir að marka, en þvaður ísa
foldar og Fjallkonunnar um f>etti
mál.
*) Fox þýðir á ísl. Wagðarefur,