Heimskringla - 24.05.1906, Síða 2

24. maí 1906.
HEIMSKRINGLA

Heimskringla
PDBLISHED BY t
The HeimskrÍDgla News & Poblish-
iog Company
Verö blaösins f Canada og Bandar.
$2.00 nm áriö (fyrir fram borgaö).S
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kanpendnm blaösins hér) $l.ö0.
Peningar sendist P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Ezpress
Money Order. Bankaávlsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllnm.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
OfBce:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOXllö. ’Pbone 3812,
m-undi, er hún var aö leita at-
kvæða þeirra við síöustu almenn-
ar kosningar. '
Engin grein hefir ennþá verið
gerö fyrir því, hvers vegna stjórn-
in borgar meira en tvöfalt hærra
• verð fyrir braut þessa, en hún
i taldi þingi og þjóö trú um aö hún
j ætlaði að gera. En væntanlega
fréttist um það síðar, og mun þá
Heimskringla fræöa lesendur sína
um það. En svo mikið .er þegar
vitanlegt, að alls engri sparsemi
er beitt í sambandi við þetta í-
skyggilega fjárglæframál.

James J. Hill,
forseti Great Northern járnbraut-
arfélagsins, kom snöggva ferð til
bæjarins í sl. viku til að líta yfir
land þaö, er hann hafði látið
kaupa á Ross ave. og öðrum göt-
um í þarfir hinnar fyrithuguðu
Kyrrahaís brautar, og um leiö til
þess að þiggja sæmd af borgarbú-
um og opinbera fyrir þeim fram-
tíðar áform sitt, að því er snertir
byggingu járnbrauta hér í Vestur-
Cg.nada.'
Hr. Hill lét þess getið, að hann
ætlaði sér að gera Winnipeg að að
Grand Trunk Pacific járnbraut-! al járnbrautar stöðvum sínum í
armálið er óefað það mikilfeng-i Canada>...af að ekkert jarn-
sem ætiaöi ser aÖ

ískyggilegt útlit
er óefað það mikilfeng- :
legasta fjárglæframál, sem nokkru
sinni hefir verið á dagskrá í Canr
ada. þaö mál var gert að aðal-
kosninga-agni við síðustu almenn-
ar kosningar.
Grand Trunk járnbrautar félagið
vildi ná fótfestu hér í vesturland-
inu meö því að leggja braut frá
North Bay í Ontario vestur um
landið alt til Kyrrahafs. þaö bauð
ríkisstjórninni að byggja braut
með því skilyrði, að það fengi
J6,4oo styrk fyrir hverja míhi af
brautarfélag,
starfa hér í Vesturlandinu, gæti
staðið sig við, að sneiða hjá þess-
ari borg. Hann kvaðst ætla sér að
hraða byggingu brautarinnar frá
Winnipeg til Kyrrahafs svo sem
frekast mætti verða og hafa hana
í starfandi ástandi jaínsnemma og
G.T.P. brautin yrði komin hingað
vestur að austan. Ekki kvaðst
hann hugsa til að byggja braut
austur frá bæ þessum, en mundi
semja við G.T.P. og C.P.R. félögin
um flutninga að atistan og austur
2400 mjlum frá North Bay til j héðan. Braut sína kvaðst hann
Kyrrahafs, eða alls $15,360,000. j ]áta renna niður Ross ave. og þar
En því boði var neitað og f þess | g^ra aðal járnbrautarstöð sína
stað gerðir samningar þeir, sem ' ré.tt vest,an vjö Princess st..
þegar eru kunnir orðnir, — nefni-
lega, að Grand Trunk fél. byggir
frá Winnipeg vestur að hafi með
þjóðarábyrgð, en Canada' ríki
byggir brautina frá Winnipeg aust-
ur að Monkton bæ í Quebec fylki, I
og gefur svo alla brautina í hend- i
ur G.T. fél um 10 ára tíma borg- !
unarlaust.
þegar þessir samningar voru
ræddir í þinginu, þá voru deildar
meiningar um þýðingu þeirra og
þann kostnað, sem þeir bökuðu
ríkinu. Stjórnin reiknaði, að þær
1900 mílur, sem hún léti dyggja á
kostnað ríkisins, mundu kosta 28
þús. doll. hver mila, eða alls $52,-
200,000. Conservativar á hinn bóg»
imi héldu því fram, að kostnaður-
inm mundi nálgast 40 þús. á hverja
milu, eða alls $76,000,000. það var
gerður hlátur að þeim í þinginu
fyrir þessa gífurlegu áætlun.
Stjórnin gerði áætlun sína
þanuig:
Kostnaður við byggingu
brautarinnar ........$53,200,000
10 ára leiga, sem gefin
væri G.T. fél. ........ 15,960,000!
Hr. Hill var haldin veizla mikil
meðan hann dvaldi hér í bænum
og við það tækifæri flutti hann
ræðu, sem að mörgu leyti er íhug-
unarverð. Hill er maður prýðisvel
gáfaður, eins og almenningi hér
landi er löngu kunnugt, enda flutti
hann í þessari ræðu sinni ýmsan
sannleika, sem fólki er gjarnt að
tapa sjónar á, í athugun járn
brauta og annara mála landsins.
Meðal þess marga góða, er Hill
sagði í ræðu sinni, voru þessar
staðhæfingar:
Hinar mestu viðskiftastöðvar
megin'landi Norður-Ameríku e
járnbrautastöðvarn'ar.
það er með járnbrautirnar eins
og böfnin, það á ekki að þurfa að
mata þær með spæni fram á gam-
als aldur.
Frjósemi jarðvegsins er hvers
lands rnesta auðlegð.
Gefið landið í hendur bændanna
en seljið það ekki í stórspildufn til
spekúlanta.
Landsbygðin skapar borgirnar
Hvert það land, þar sem landbún-
j aðurinn er fyrsta og öfiugasta at-
Allur ríkiskostnaður $69,160,000 ! vinnugreinin, er auðugt land
j Nútíma flutningafæri þjóðanna
En áætlun Conservativa var á 1 eru ekkert annað en tæki til þess
þessa leið: f að yfirstíga þyngdarlögmálið. Ef
járnbrautirnar geta ekki flutt þær
Kostnaður við bygging
brautarinnar ....... $76,000,000
10 ára leiga gefin G.T.
brautinni ........... 28,800,000
afurðir, sem landið framleiðir, þá
er ekkert tæki enn til, sem getur
flutt þær.
--------------: Járnbrautirnar og löndin, sem
kostnaður ......$98,800,000 ! þær liggja um, eru bundin saman
. ! í félagsskap ; framtíð og þroskun
um nalega þRJA- j hvors um sig verður að vera sam
fara.
það er eins
varning sinn
fiutningsgjald
eins og það
hafa nægilegt
Allur
Hér munaði
TlU MILLlÓNIR. DOLLARA
ætlun flokkanna.
Síðan vissi enginn hvað gerst
hafði, þar til á þessu þingi, að
það var gert kunnugt, að stjórnin
hefði samið um byggingu á 245
mílna spotta af þessari braut aust
ur í Quebec fylki, og kostnaðurinn
á ekki að verða 28. þús., eða 40
40 þús. doll. á míluna, heldur
FIMTÍU OG FJÖGUR þtSUND
DOLLARAR á hverja einustu milu
En þetta lítilr.æði á ekki að vera
allur tilkostnaðurinn, því þetta er
að eins kostnaðurinn við vegar-
stæðið upphkypt'. Viðarbönd öll
og járn eða stál brautarteinar og
allar brýr og vagnstöðva hús o.fl.
verður að borgast sérstakiega, og
enginn veit með neinni vissu, hve
hár sá kostnaður kann að verða
á hverja mílu. En sjálfsagt má á-
ætla hann mörg þúsund, svo að
hver míla, sem stjórnin ætlaði að
byggja fyrir 28 þús. kemur til að
kosta ríkið yf\r 60 þús. dollara, —
auk viðha'Idskostnaðar um allan
Ókominn aldur. það er talið senni-
legt, að sumir hlutar brautarinn-
ar fáist bygðir fyrir lægra verð en
þetta, en að aftur aðrir kunni að
kosta talsvert meira. En sé þetta
sýnishorn af meðalkostnaði hverr-
ar mílu af öllum aústurhluta þess-
arar brautar, þá iegst á ríkissjóð-
inn ails um I5(í millíðnir dollara.
En það er eins og lesendur munu
sjá', vitund meira en stjórnin taldi
landsbúum trú um að verða
nauðsýnlegt, að fá
flut'tan fyrir lágt
með járnbrautunum
er nauðsynlegt, að
dýpi á innsigling á
hafnir landanna.
það er staðreynrd allra þjóða, er
myndaðar eru af góðum, hvgnum
borgurum, að framtiðar velferð
þeirra byggist meira á ræktun
landsins, heldur en á öllum öðrum
atvinnuvegum samanlögðum, þó
þeir séu margfaldaðir með tíu eða
tuttugu. a
það má jafnan bvggja á þvi, að
sá sem stundar jarðrækt er góður
borgari.
Bújörðin er ekki eins og gull-
náma, því þegar málmurinn er
einu sinni tekinn úr jörðunni, þá
er bara tóm holan eftir. En hve
lengi, sem landið er unn-ið, þá gef-
ur það alt af uppskeru á hverju
einasta ári. Sú námp er ótæman-
leg.
þó Rauðaráin væri breikkuð og
dýpkuð, þá væri hún samt ekki
cents virði sem verzlunur farvegur
núna þessari járnbrautaöld.
Margt annað sagði hr. Hill, sem
lýsti hugsun og þekkingu, enda
hefir hamt þegar fengið svo mikla
lífsreynslu og víðtæka þekkingu,
að hann getur talaö með myndug-
leika um hagfræðis málefni.
Meðal annars sagði hann til-
heyrendum sínum, að þó nauðsyn-
legt hefði verið að styrkja járn-
brautabyggingar á fyrri árum, :
meðan landíð var lítt bygt og lítt I
þekt, þá teldi hann nú kominn |
tíma til þess, að hætta þeim styrk j
veitingum, því að nú væri landið
orðið svo kunnugt að frjósemi og
auðsuppsprettum, og svo fólks-
margt orðið, að járnbrautir hér í
Vesturlattdiim ættu að geta borg-
að sig vel, og ættu því að byggj-
ast styrklaust.
öll þungamiðja ræðunnar var:
Haldið þjóðlöndunum til hags-
muna fyrir bændalýðinn. Eflið
landbúnaðinn svo sem frekast er
unt, og hættiö styrkveitingum til
járnbrautarfélaga hér í Vestur-
landinu. Jarðræktin ér meiri auðs-
uppspretta, en allar aðrar auðs-
uppsprettur landanna sameinaðar.
þaö var gamla íslenzka máltækið
endurtekið: “Bóndi er bústólpi,
bú' er landstólpi”J
Um Winnipeg sagði gamli Hill,
að sem næst engin takmörk væru
til þess, hve borgin gæti orðið
stór. Hann ráðlagði áheyrendum
sínum, að sitja hér sem fastast og
leggja rækt við beimili sin og at-
vinnuvegi, og þá gengi ált vel.
Allur galdurinn við að verða auð-
ugur í landi þessu, sé að sitja sem
fastast og vaxa upp með landinu,
því að framtið þess sé algerlega
viss.
t
-----_+--------
Fuglafitu n
Hon. Sidney Fisher, akuryrkju-
mála ráðgjafi Laurier stjórnarinn-
ar, tók að sér fyrir fáum árum,
að kenna bændum í Canada, hvern
ig þeir ættu að fara að græða á
fuglarækt.
I skýrslu sinni um það mál seg-
ir hann meða-1 annars:
“I janúar 1905 voru 11 fuglafit-
unarstöðvarnar iagðar niður. En
áhöldin eru látin standa utn stund
arsakir, til þess að umsjónarmað-
urinn geti haldið áfram fuglafitun-
arverkinu, annaðhvort á eigin
reikning eða samvinnulega”.
það er svo að sjá, sem þessi
fugl'afitunarskóli h'afi ekki orðið að
tilætluðum notum, og að ráðgjaf-
inn, sem ætlaði að kenna canad-
isku bændunum gróðabragð hafi í
raun réttri að eins getað kent
þeim, hvernig takast mætti uð
tapa á fuglarækt í stað þess að
græða á henni. Samkvæmt skýrsl-
um yfirskoðunarmanns jafnaðar'-
reikninganna fyrir árin 1903—4 og
1904—5, þá voru keyptir fuglar —
stjórnarfuglar — fyrir þessar fit-
unarstöðvar fyrir $3,012 og fóður
handa þeim fyrir $1,851. Alls kost-
uðu þvi stjórnarfuglarnir og fóðr-
ið $4,863, en útsalan varð alis á
þessum tveimur árum $3,322 virði
eða $1,541 minna en kostverð fugj-
anna og fóðursins. Svo að skólinp
sýndi bændunum, að fyrir hvert
$1.46 virði í fuglum og fóðri
mættu þeir vona að fá $1.00. En
þetta $1,541 tap felur ekki í séjr
þá $1,963, sem stjórnin borgaðji
fyrir dráp seldu fuglanna og me& j
ferð þeirra undir sölu á markaði;
né heldur þá $1,728, sem stjórniif
borgaði í vinnulaun við fuglafitun-
ina. Svo að tveggja ára fuglafi’tt-
unarfræði Laurier stjórnarinnar 1
kostaði ríkið alls $8,554.00, en innt
tektirnár urðu $3,322.00. Hreini
tap $5,232.00. x
Jretta er nú að vísu smáræði \
samanburði við stærri glappa eða
glæpa-skot Laurier stjórnarinnar4
sem Heimskringia mun síðar minrí
ast á, — en það nægir þó til þesst
að sýna canadisku bændunum hve'
afar gálauslega er með fé þeirra
farið, þar sem í þftm tilfellum,
sem gerð eru í gróða skyni fyrir j
landið FIMM AF HVERJUM
ÁTTA DOLLURUM TAPAST j
ALGERLEGA.
það er ekkert annað sýnna, en I
að þessar fuglafitunar stöðvar
stjórttarinnar hafi verið stofnaðar
með ]>eim eina tilgangi, að fita alt i
aðra stjórnarfugla en þá, sem
bændunum var talin trú um að
fitast ættu.
--------4--------
Svar til hr. H. Gísla-
sonar.
Sannieikurinn getur alls ekki
innifalið mótsögn, allur sannleikur
er ein samræniileg heild. þessvegna
er hver kenning, eða hvaða grein
sem er, samræm annari sannri
kenningu. Ef því bindindiskennin'g-
in, eða réttara sagt vínbannskenn-
ingin, er sönn, þá eb hún líka vís-
indalega og heimspekilega sönn.
Eg tók sem minn grundvöll frcl3-
iskenning John S. Mills, sem h'ann
setti fram í riti sínu “Um frelsi”,
og hinn mesti heimspekingur Breta
Herbert Spencer, hélt fram sömu
skoðun ; og enn annar, hinn fræg-
asti allra hetja Bandaríkjanna og
rithöfunda', hélt fram sömu kenn-
j ing, nfl. Thomas Jefferson. En
hr. H.G. hefir alt aðía kenning til
að færa oss fullkomið frelsi. Hann
kveður það fullkomið írelsi, að
| geta óhindraður og ábyrgðarlaus
! gert alt, sem maður vill og hefir
j mát't til að framkvæma.
Lá'tum oss nú rannsaka þessa
kenning, sem hans undirstöðu at-
riði, og svo bera hana saman við
þá frelsiskenningu, sem cg lagði
fram.
það eitt virðist áreiðanlegt, að
annaðhvort trúir hr. II.G., að
hans frelsiskenning sé undirstöðu-
atriði allra framfara, er miða að
j fullkomnun og farsæld, eða hann
j trúir, að bann og ófrelsi miði að
því.
Ef hann trúir og er sannfærður
j um, að hans frelsiskenning miði að
j fullkomnun og íarsæld, hvernig
getur þá allra “ábyrgðarlaus”
breytni hver txl annars miðað að
farsæld þeirra ? Slíkt ástand er ó-
hugsandi að geti miðað til far-
sældar allra. því hvar er þá öll
siðfræði og allar siðíræðislegar
skyldur við aðra, ef menn óhindr-
aðir og ábyrgðarlausir geta gert
alt er þeir vilja og hafa mátt til
að gera ?
Vitaskuld getur einn út af fyrir
sig, langt frá skilinn öðrum mönn-
um, eins og t‘.d. Robinson Cruso,
verið ábyrgðarlausir, en strax og
hann býr í návist annara, geta
hegðanir hans aldrei veriö ábyrgð-
arlausar.
Fullkomið frelsi er eins og ég
áður tók fram, háð meðsköpuðum
j jafnrétti annara. Og þegar vér
ræðum um írelsi og jafnrétti ann-
ara, þá tökum vér að eins til
greina eðlilegt ástand (“normal
condition”) mannfélagsins. Vér
erum ekki að ræða um eitthvert
óeðlilegt ástand, sem komið geti
fvrir eins og t.d. jarðskjálítinn í
CaliforniUj þar sem undir þeim
! kringumstæðum var algerlega ó-
^ hjákvæmilegt, að sprettgja í ioft
npp, án endufgjalds, margra eign-
ir, og hóta mönnum dauða, ef þeir
ekki gengdu skipunum hersins, og
jafnvel skjóta aðra til dauðs án
dóms og laga, — alt til þess að
geta komið reglu á, þar sem alt
var óregla og uppnám.
Hr. H.G. segir, að sá sem lýtur
j ur stjórn geti ekki verið frjáls.
í þá kenningu hefi ég áður heyrt
flutta, og haft þá ánægju, að k>-nn
í ast nokkrum, er þeirri skoðun
| halda fram. En ég hefi ekki enn
j getað séð, að sú kenning byggist
á gildum rökum, því meðan menn
búa í samfélagi er fyrst og fremst
nauðsynlegt, að hafa alfaravegi,
og á einhvern hátt verða þeir að
! skera úr þvi, hvar þeir skuli leggj-
ast og á hvern hátt þeim skuli
við haldi'ð, sem alt útheimtir
skatta fyrirkomulag. Aftur er það
óumflýjanlegt, að eitthvert lands-
lialds fyrirkomulag verður að
semja um, og hver á svo að ráða
úr því ? Meiri hlutinn, það er
spursmálslaust. Og þá höfum vér
stjórn.
Ef hr. H.G. nú aðhyllist stjórn-
leysi, sem æskilegt fyrirkomulag,
hvernig stendur þá á þvi, að hann
vill endilega “taka fram fyrir
hendur” annara, og ráða yfir
hegðun þeirra, er drekka vín ? —
Veit ekki H.G., að hann hefir alis
engin takmörk ? Alt bann, nema
það er viðkemur jafnrít .i annara
til að gera hið sama, mtðar a íin-
lega beint frá því frelsi, er baur
telur fullkomið, og að þvingun,
harðstjórn og þrældómi, líkum
þeim, er hefir ríkt og ríkir enn á
Rússland'i. Er mögulegt að leiðin
að íullkomnu frelsi geti legið í þá
átt, að auka annara vald til að
“banna” öðrum alt, er þeim finst
þeir jft’tu að láta ógert. Hér er
1 29. tbl. Heimskringlu birtist
svar 'til min frá hr. H.G. um bind-
indismálið. Svar það er eins og
vænta mátti göfugt og laust við
allar hðrtoganir og persónulegheit,
eins og líka alt það á að vera, er
snertir áríðandi málefni. Og sá
sem mest hefir gert til þess að út-
rýma öðruvísi rithætti, er hinn
heiðraði ritstjóri Heimskringlu og
á hann þakkir skilið fyrir það.
Eins og ég tók fram í.fyrri grein
minni, þá verður kenning vor að
vera bygð á óbifanlegum grund-
vqfli og á þeim rökum, er innifela
engar mótsagnir. Og vil ég nú
lei'tast við að sýþa, að grundvöll-
ur hr. H.G. er óstyrkur og rök
h-ans full af mótsÖgnum.
vafalaust einhver hugsunarvilla. —
Hr. H.G. taiar um rétt félags-
heiidarinnar, en slíkt á sér engan
stað, að eins einstaklingurinn hef-
ir rétt. En hvað meinar hann með
orðinu “réttur” ? Er rétturinn
meðskapaður ? Ef svo ér, hver hef-
ir þá rétt til að banna öðrum,
nema með því móti, að það verndi
hans rétt ?
Hr. H.G. minnist á þann Vest-
urlandsflokk, er vildi hvorki klæða
sig né neyta fæðu. En það er alls
ekki eðlilegt ástand, og þessvegna
var það ekki synd af lögreglunni
að skifta sér af því.
H.G. álítur, að friðunarlög komi
i bága við kenningu Mills. En veit
ekki H.G., að mikill fjöldi manna
ganga út til að eyðileggja bæði
fugla og fiska eingöngu sér til
skemtunar, og á þann hátt eyði-
leggja þetta fyrir þeim, sem að
eins vilja nota það sér til matar.
H.G. kveðst ekki álíta þaðirétt,
að slengja vínbanni á meðan al-
menningur er því mótfallinn. Hér
einnig er hugsunarvilla ; því ef ekki
er rétt, að slengja því á meöan al-
mcnningur cr því mótíallinn, þ á er
og einnig rar.gt, að slengja þvi á
meðan nokkur er því mótfall’nu.
Og þar af leiðandi hefir s't rétt,
sem er því mótfallinn til að búa
til vín og neyta þess. A5 líkindum
hefir H.G. blandað hér “rétti” við
“vald” til að gera einhvern h’nt.
En vald gefur engan rétt, og kring
umstæður undir eðlilegu ástandi,
geta ekki breytt rétti í rangindi.
Undir eðlilegu ástandi er rangt
að drepa mann. En það er ekki
rangt, ef' vér með því íorðutn voru
eigin lífi eða annara, þegar einhver
ræðst á oss eða þá. En það er alls
ekkert óeöliegt við það, að menn
blandi saman vatni og sykri og
vínberjum, og láti það svo standa
þar til það er orðið að víni, og
neyti þess svo eða gefi það öðrum
eða selji það. Og þessvegna er það
glæpur gegn sönnum eignarrétti,
að beita valdi til eyðileggingar því
sem maður hefir með réttu fram-
leitt. En með þessu er það engan
veginn sagt, að maður liafi rétt til
þess,að æsa upp óírið eða að mis-
þyrma öðrum.
Nú vil ég minnast á þá umbóta
aðferð, er ég hélt með, og reyna
að sýna, að hún er samkvæm öllu
sönnu frelsi, og þessvegna rétt, og
að hún miðar að farsæld og full-
komnun.
Ef menn hafa rétt til að gera
alt, er þeir vilja, eins lengi og það
skerðir ekki annara rétt til að
gera hið sama, þá er alt bann að
eins til ills, sem stríðir þar á mót.
Ef' þessi kenning er sönn, þá er
liún líka samkvæm þeirri æðstu
siðfræði, því ait það, er viðvíkur
mannsins farsæld, er samkvæmt
siðíræði og siðfræði er samkvæm
réttvísi. því ef maðurinn er háður
siðfræðislegum lögum, þá hefir
hann vissar siðfræðislegar skyhlur
við meðbræður sina, og hann get-
ur þessvegna á engan hátt hagað
sér ábyrgðarlaust gagnvart þeim,
nema sér og þeim til tjóns, sem
niiðar til afturfarar, vansældar og
dauða.
H.G. viðurkennir, að “trakt.er-
inga” vaninn eigi mikinn þátt í
því, að venja menn á drykkjuskap.
En hann álítur það ekki aðalor-
sökina. Eg tel engan efa á því, að
ef allir tollar og söluskattar væru
teknir af víninu, þá mundi það
verða ódýrara en mjólk. Hverjum
mundi koma til hugar, að bjóða
öðrum það sem “trakeringu” sem
allir gætu auðveldlega veitt sér ?
Og ef það lækleaði ofan í nær því
gjafverð ? Hve margir mundu þá
líða skort fyrir annara vindrykkju
ef útgjöld fyrir það yrðu þá svo
afarlág ?
Ef það er rétt, að víndrykkja
mundi aukast við lækkun vínverðs
ins, hvernig er þvi þá varið, að
víndrykkja er meiri meðal þeirra,
er síst hafa efni á að veita sér
það, heldur en hjá hinum, sem
hægra eiga með að afla sér þess ?
Ef víndrykkjan væri i hlutíalli við
það, hve auðveldiega menn gíta,
efnanna vegna, veitt sér það, j’á
væri hægt að segja, að drykkju-
skapur myndi aukast vtð lukkuti
verðsins. En það er ekki tilfuiib,
það erif fá dæmi þess, að þeir,
sem sólgnir eru í vin, finni ekki
einhvern til að veita sér þaö, —
hversu dýrt, sem það kann að
vera, eða hversu stranglega sem
það er bannað,
þeir, sem trúa því, að frelsi miði
til þess að hnekkja andlegri og
líkamlegri framför mannsins, —
hl'jóta við nánati umhugsun að
sjá, aö náttúrulögin eru bygð á
rét'tvísi', og bak við alt sé almátt-
ugur, alvís og réttlátur kraftur,
er öllu sjjórnar, og að eins víst
og að hegning fylgir hverju eðlis-
laga broti', eins vissulega muni
begnning vitja þeirra, er brjóta
siðferðislögmál sinnar eigin veru,
— ef ekki hér, þá einhversstaðar
annarstaðar, þótt vér ekki sjáum
það.
Til þess að geta ákveðið, hvað
bezt er fyrir félagsbeildina, verð-
um vér að muna orð skáldsitts, er
svo hljóða: “The proper study of
mankind is man”.
Magnvs C. Brandsson.
-----r4---------
Opið bréf til J. B. H. á
haugnum.
Háttvirti ritstjóri Heimskringlu!
Gerið svo vel að ljá eftirfylgj-
andi linum rúm í yöar heiðraða
blaði. þær hljóða þannig:
Herra J. B. H.!l
í grein þinni, sem birtist í 17.
tölubl. Lögbergs, sendir þú mér
dálítinn pjstii, sem ég er knúður
til að svara fáeinum orðum.
Mergurinn málsins er þessi: að
í ljóðakverum mínum sé engin
hugsun, engin rímlist ; þau séu
hinn ömurlegasti leirburður, sem
hugsast geti. Nú krefst ég þess af
þér, að þú sannir þetta. Ef þú
gerir það ekki, lýsi ég þig opinber-
an lygara og fjölmælgis mann, sem
ekkert veit, hvað hann er að bulla
og scm mcsta ánægju hefir af að
standa í hinum viðbjóðsiegustu
sorphaugum mannféiagsins, ein-
ungis ti'l þess að kasta skarni á
ærlega menn, sem fram hjá ganga.
Nú skal ég lofa þér að heyra of-
urlítinn kafla úr bréfi til mín frá
skáldinu Stephani G. Stephansyni,
dagsett í marzmánuði sl., eftir að
ég hafði í fyrsta sinni skrifað hon-
um og sent honum lítið kvæði,
sem hann þakkar mér fyrir með
nokkrum hlýjum orðum. Honum
farast þannig orð:
“Eg befi alténd keypt kverin þín',
þegar mé\ bafa verið boðin þau,
nema þaö síðasta hefir mér enn
ekki borist í hendur. þú kveður
m-arga vísu eins vel og sumir, sem
meira orð fer af. — Hver skyldi
hafa hjarta til, að ætlast til af-
skapa af þeim, sem hefir við sífeld-
an sjúkdóm að stríða. — það var
lán fyrir þig, að geta stytt þér og
öðrum stundir með kveðskapn-
um”.
Skammastu þín nú ekki fyrir
hvaö þú hefir sagt, þegar þetta er
lesið samhliða ?
Svo lengi sem þú ekki sannar
ummæli þín um ljóðmæli mín,
ertu það, sem ég sagði að framan,
Að endingu skal ég gefa þér tæki-
færi til að eignast $10.00 fyrirhafn-
arlaust, án þess þú verðskuldir
það, upp á þá skÚmála, sem nú
skal greina:' Eg skal senda ritstj.
þessa blaðs $10.00 og 50 erindi
uppskrifuö úr bókum þeirra skáida
sem nú skal nefna, Sigurðar heit-
ins Breiðf'jörðs, Páls beitins Ölafs-
sonar, Bjarna heitins amtmanns
og Benedikts Gröndals, og 50 er-
indi uppskrifuð úr ljóðmæla kver-
um mínum. Svo bið ég ritstjóra
þessa blaðs að yfirvega með K.
Ásg. Benediktssyni, hvort eríndin
eftir mig þoli ekki samanburð við
þann skáldskap nefndra skálda, að
hugsunarfegurð og rímlist. Ef
þeir dæmá minn skáldskap lakari,
þá skaitu hafa þessa nefndu $10.00
En svo set ég það upp við þig um
leið, að þú sendir ritstjóranum
aðra $10.00, sem þú biður hann að
geyma þangað til þeir hafa yfir-
vegað nefndan skáldskap og dæmt
og auglýst í blaðinu, hvor betri
er. En skyldi svo til takast, að
þeir á'Kti minn skáldskap jafngóð-
an, þá getur þú ékki kallað eftir
þeim tíu dollurum, þeir eru þá
mín eign'.
En svo þótt það kæmi fyrir, að
ég tapaði, þá hefir þú ekki sannað
framburð þinn um mig fyrir það.
— af því það er til ömurlegri leir-
burður heldur en nokkuð það sem
sést í bókum nefndra skálda. Svo
þú ert á haugnum eins eftir sem
áður.
þú verður að senda fult nafn
þi'tt og utanáskrift, og segja til í
tíma eða þegja síðan.
Hensel, N.D., 12. maí ’o6.
S. SIMONSON.
i----—o-------
Mótmæli
Gegn Sigurði. Júllus.
Eftir, Ldrua Gutmundmon.
(Framh.). Að vísu segir St. S. í
Heimskringlu nr. 24, að lesning
hafi áhrif á “skáldæðar”. Jæja,
vitlausara gat það veríð ; þeim
sýnist blæða allvel, æðunum þeim.
En betur hefði ég kunnað’við af
jafn vitrum og 'góðgjörnum manni,
að hann hefði sagt,- að fjöldi yf
löndum hér ætti fult uxahöfuð í
sínum eigin heila af skáldskapar-
gáfu, og ef illa kynni að leka úr
divikanum í þann og þann svipinn,
þá þyrfti ekki annað en að losa
ögU' um botntappann með því að'
lesa Byron og önnur stórskáld, og
þá mundi streyma hamslaust úr
ílátinu.
þvi eru ekki allir menn nokkurn
veginn á líku framfara og menn-
ingarstigi, bæði i andlegum og
verklegum. skilningi ? Af því hæfi-
legieikana vantar. Og því frábær-
ari og meir framúrskarandi sem
maðurinn er, því iengra líður á
milli að fá jafnitt'gjann, eða frægri
mann. Hundrað ár vdru á milli
Nelsons og Togo. Enginn Napó-
leon enn til ; hann var það stór-
skáld hernaðarlistarinnar, sem
jafnan er tilvitnað. þannig má
rekja nálega um alt og alla, bæði
hvað skáldskapinn snertir og ann-
að atgervi.
Hvernig birtast þá skáldin, eða
hvernig skapast og skipast þessir
umtöluðu skáldaflokkar ? Eg held
því fram, áð hver og einn komi að
heita má með fullum þroska og
skáldskapar atgervi fram fyrir