Heimskringla - 26.07.1906, Síða 2

26. júlí 1906.
HEIMSKRIN GLA
-

Heimskringla
*
PUBLISHED BY
y«r-
The Heimskriogla News 4 Publish- ^
iug Company
in hafa vtrið vænd því, að fylg'ja j langt íram
vissum flokkmn að máium í póli- ^ inti “ljótur biettur” á blaðamensk-
tík tð eins í hagsmuna skyni. Enjunni þar. Kn það er alveg nauð-
engum hefir ennþá oss vitanlega synlegt fyrir þjóðina, að láta sér
dottiS sú ósvífni í liug, aS halda skiljast þaS, að óhæfilegt ofstæki í
því fram, að allic þeir menn, sem þjóðmáhim má ekki koma í ljós,
styddu einn flokk eða eina stjórn, I ekki eiga' sér griðastað í hugum
gerðu það að eins fyrir mivtui/ eSa j þeirra manna, sem annars eru lík-
mat, eða von um annaShvort ■ legir til forustn og til þess á sín-
úr öllu hófi og er orð-1 breiddu tímariti, að hún hafi sum-
Verð blaösins 1 Canada og Bandar.
$2.00 um Ariö (fyrir fram borpraö).;
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kanpendnm blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money örder. Bankaávlsanir A aftra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
þetta eða hvorttveggja. Vestur-
I Islendingar hafa jafnan verið fúsir
til aS viðurkenna, að ílokksfyigi
manna væri til orSiS íyrir s.mn-
i færingu. þeir hafa ráSist á stefuu
flokkanna og starfsemi þeirra, en
ekki á karaktér mannanna, sem
flokkunum hafa fylgt.
þaS er auðséS á nálegai hverju
blaði sem að heiman kenfur, aS
flokka ofstækið á íslandi gengur
Office: V X
729 Sherbrooke Street, WiDnipeg ^
’Phone 351 2,
P O.BOX 11«.

Heimskringla, 26. júlí 1906
Ljótur • blettur
þjóöviljinn dags. 9. júní sl., flyt-
ur grein meö þessari fyrirsögn.
Grein þessi er að vorri hyggju ein
sú lúalegasta póHtísk ritgerö, sem
vér höfum lesiö í íslenzku blaði
eftir jafn mikilhæfan gáfu og lær-
dómsman.n eins og ritstjóri blaðs-
ins, herra Skúli Thoroddsen, er af
alþýðu landsmanna og að makleg-
leikum talinn að vera.
um tíma að hafa með höndum á-
byrgðarnvikil stjórnarstörf fyrir
þjóðina. Iæiðtogar flokkauna aS
nvinsta kosti verSa að gefa þess
vott, aS þeir séu bæði færir og
fúsir til þess, að ræöa mikilsverS-
ustu þjóSmál meS stiHingu, skyn-
íæmd og heiðarlegri rökleiðslu. —
Ekkert af þessu fyriríinst
minstri grein þjóSviljans.
íslendingadagurinn
2. Á G tJ S T 1 9 0 6.
“Ljótur blettur”. er það því ó-
neitanlega á honum, aö hann í
grein þessari skuli hafa látið æs-
ingu tifimninga sinna og flokkshat-
ur svo gersneiða sig því ráði og
rænu, setn honum annars er svo
eigink-g í athugun þjóðlegra máia,
að hann nú staðhæfir afdráttar-
laust, að fylgi Hafsteius stjórnar-
innar stvðjist aðallega viö “mat-
ar eða kjötkatla pólitík hennar,
ýmist þeirra er nú njóta góðs af
henni, eða 1-ifa í von um aS njóta
góðs af henni.
Sé nú rftgerS þessi samin í því
augnamiði, að gefa lesendum þjóö-
viljans óhlutdræga ástæðu fyrir
íyigi því, sem núverandi stjórn ís-
Iands hetir hjá þjóð sinni, þá er
þaS augljóst iillum, er hana iesa,
að þaS er alls engin þjóömálaieg
skoöun eöa sanmfæring til hjá þeim
flokki manna, er Hafsteins stjórn-
inni fylgja, og aS fvlgi þeirra tr
ait keypt með mat eða bitlingum,
eða embættiim einhverskonar, eöa
hlunnindum, sem þeir einir eru
látnir verða aönjótandi, er stjórn-
inbi fylgja ; — og aö öSru leyti hjá
þeim, sem vona aö fá einhver per-
sónuleg og sérskild hlunnindi ívrir
fylgi sitt. þvi ekki gerir greinin
ráð íyrir þvi, aö nokkur iandsbúi
fylgi stjórniu'qi aS málum fyrir
neit't það starf bennar, er til al-
menns hagnaSar horfi.
Sé nú þessi ályktun þjóðviljans
rétt og á rökum bygð, þá flýtur
þar af annaShvort, aS alls enginn
þjóömálalegur áhugi er til í land-
inii, eSa þann áhuga er aS finna
einvörðiuígu innan vébanda þess
flokks landsmanna, sem stjóminni
eru andstæðir, — þess flokks, sem
sjálfur greinar höfundurinn er meS
fremstu leiðtogum í.
í þessari hugsun höfundarins
liggur f okksblindan, sem ekkert
séS nýtiiegt viö þá menn eSa starf
þeirra, sem ^halda íram annarlegri
skoöun á því hvaö hollast sé og
bezt unniS til hagsmuna landsbú-
um, en hann sjálfur gerir.
Fyrirgfcfandi væri þó ofstæki
þetta, ef það kæmi fram hjá grunn
hygnum manni og fáiróSum, en
alls ófyrirgefanlegt er þaS, þar
sem sá maður á i hlut, sem frá
ná'ttúrunnar hendi er gæddur hinnf
beztu dómgreind, og hefir þessut-
an notið þeirrar beztu mentunar,
sem danska veldiS á kost á aS
gefa sonum s’inum, og þeir vilja
þiggja. Og sem svo i ofanálag hef-
ir náð þeim aldursþroska <>g líís-
reynslu, að hann á aS vita betur
og tala gætilegar í jafnalvarlegu
máli, en hann hefir gert i þessari
ritgerS.
það eit't teljum vér áreiðaniega
víst, aö séu flokksbræSur hans yfir
leitt ánægöir með þá skoðim, sem
kemur íram i greininni, þ.i er <á
flokkur því engan vegb.u vaximi,
að þjóðin trúi honnm til aS haía
velferðarmál sín meS höndum, þvt
líti sá flokjur jafn hlutdrægt á
þjóðmálin og höf. litiir á fvlgi
mar.na við Hafsteins stjórnina, þá
má ætla, að hann sé ekki fær om,
að lft-a nokkurt þjóðmál réttu
aiiga, og sé því algerlega óverðug-
ur þess fylgis, sem hver sá flokkur
nauðsynlega þarf að íá, sem náð
get'i völdum í landi.
Hér vestra hafa pólitiskar æs-
ingar á fyrri ánrm, og hjá ein-
stökti mönnum írarn á þenna dag,
gengið svo langt, að íslenzku blöð-
í þessu blaði birtist prógram
dagsins. þaS sýnir, aS nefndin hef-
ir reynt að vanda til skemtananna
og býður góö verSlauu fyrir all-a
kappieiki. Yfir $360.00 verða veitt-
ir i verðlaunum, mikiö af þvi í
peningum, sem aldrei hefir átt sér
staö fyrri á Islendingadeginum hér
í Winnipsg.
AS skemtanirnar verði reknar af
kappi miklu, má ráða af því, að
menn hafa svo vikum skiítir verið
að æfa sig á stmdi, hlanpum, hjól-
reiðum, og sagt að ógifta hliðin á
kaðaltoginu lvafi pantað “baslara”
jötna úr nálægmn héfitStim til
þess að toga sin megin. þeir ó-
giftu ætla sér vissulega aS svna
þeim giftu í tvo heimana á kaðal-
toginu. -
Glímumenn kváðti og vera að
æfa sig undir atlögima á íslend-
ingadaginn í Kiver Park.
Ungbarna sýningin verðtir haltlin
í tvennti 1-agi og 10 verðlaun gelin,
öll í i>eningiim. Hún verðtir látin
fara fram í “Grand Stand” kl. I e.
bád. Dómendur verða hérlendar
komir, sem um margra ára tima
í hafa stjórnaS barnaii'ppeldis stofn-
unum, og bera því gott skvn á
verk sitt.
FjórStings mílu kapphlaupið, cr
þeir herrar landar vorir SweVnson
; & Peterson, Pool Room haldarar
og aldina og svaladrykkja salar, á
Nena st. (viö Klgin ave.), hafa' gef
ið þrenn góS verðlaun fyrir, a’tti
j að verSa góS skemtun. Mesti
1 fjöldi ungra íslendinga ætti aögefa
1 sig fram í þaS kapphlaup.
Nefndin hefir og ákveðiS, aS hafa
; “huggunar-reiS” (“Consolation
Kace”) fvrir þá, sem ekki viuna
j verðlaun þau, sem gefin verSa fyr-
1 ir milu hjólreiðina. Sú kappreiö
verður einnig mila og góð verö-
j laun gefin fyrir hana.
Annars veröa^ öll verSlaun viö
I þetta hátiðahald betri en á undan-
förnum árum, svo að vel er ger-
andi að képp-a um þau.
Fyrir miSjan dag verSur engin
music, en frá hádegi skemtir 30
rnanna og kvenna söngílokkur meö
al-islenzkum söngvum. Flokkur sá
hefir haft mikinn viSbúnaS til þess
að söngurinn geti orðið sem bezt-
ur. Snm lögin eru og al-íslenzk,
þar meS ei'tt, sem samið hefir ver-
ið af landa vornm Jóni Friöfinns-
svni, og talið ágætt lag. SíSdegis
verðnr og bezti hornleikara flokk-
ur, sem til er í þessum b-æ úti í
garðinum og sjrilar mörg og falleg
'ög. Og ]>(*ss utan hefir landi vor
Thorst. Johnson lofað að spila fyr-
ir dansinn að kveldinu.
KæSur og kvæði þau, sem aug-
lýst eru á prógramminu, verða
fullkomlega igildi þess, sem bezt
hefir áðtir veriS. Og þess utan
verða flntt kvæði um ísland og
Canada af velmentiiðum islenzk-
mn þjóðvinum, sem sjálfir lesa ljóS
sin.
Nefndin befir beðiS strætisvagna
ielagið, að leggja til næga vagna á
Sherbrooke og Nena st. að morgn-
mum kl. 8.43, svo að öllum íslend-
ingum, sem vilja, gefist kostur á,
að komust þá fritt ift i garðinn,
]>ví það er áriðandi, að allir, sem
ætla að taka þátt í kapphlaupun-
um, séu kíAnnir út í garðinn kl. 9
að morgninum, svo að hægt sé að
koma sem mestti af kap[)hlaitpun-
um af fyrir hádegi. Nefndarmenn
verða vfö heudina til þess aS
borga fargjöld þeirra, sem þá fara
með vögnumim.
Auk skemtana, sem íslenditiga-
dagsnefndin sjálf stemlur fyrir,
veröa og aðrar skemtanir aS kveld
inu, svo sem loftbátaflug (“Bal-
unt er
fái að
af vertl
loon Ascension’7, sem mjög verð-
11 r skemtilegt aS sjá.
þesa skal getiö, aS öll börn, scin
komin verða suður i garðinn kl
að 'morgninum eða áður en hátið-
in er sett, fá ókeypis poka með
br jóstsykri ; og öll börn, sem
garðinn koma aS deginum, fá frfa
hringreiö eins <>g i fyrra.
Yfirleitt verður alt sem
gert- til þess, aS börnin
njóta sém mestrar ánægju
sinni i garSinum.
Iyeikfiöturinn, þar sem ísleuding-
ar halda hátíðina, er umgirtíir
með 9 feta hárri girðinguf, svoytð
landar geta veriS út af fyrir sig.
KóSrar og gasoline bátar verða
til taks fyrir þá, er vilja skemta
sér á ánni.
Matarborð verð'a og reist uppi
undir hvelfingunni, svo fólk geti
snætt i næði. |
Loftsiglingin fer
kveldinu, .en hesta
fram kl. 6 e. m.
Að end-ingu skal þess getið, aS
allar skemtanir lútandi að íslend-
ingadags hátíðahaldinu, og einnig
loftsiglingin, fara fram i knatt-
k-ikasvæðimi (“Ball Ground” í
fram kl. 8 að
veðreiðar fara
Kiver Park. Að eins kappsundið
er þar undantekið. þaö fer fram i
ánni frámundan. “Ball Ground”.
Votto? ð þjóðvinanna
það er heilmikil áuægja og fróð-
leiour að lesa blöðin og bækling-
ana, sem prentæð er á íslandi.
Margt af því er allgott, og mun
svo tilætlast, aS það verði taliS
að tilheyra nútiðar bókmeu’tnm
föSurland.sins. Sjálfsagt eru þaS
lika alt .béikmentir í vissum skiln-
ingi. Kn rammar eru þær á bragð-
ið sumar. Og svo mikiS er alger-
lega víst, að væru þær samdar af
útl'endingum, eða jafnvel Vestiir-
íslendingum, þá fengju þeir höf-
imdar skarpar skammir fyrir til-
tækið, og útgefendur sltkra fræða
fengjii aS sæta hörðnm dómum
þeirra sömu íslen/ku þjé>ðvina, er
nú vinna hvað mest að þvi, að ó-
frægja land sitt og minningu lið-
innu kynslóða. Alt mun þetta þé>
gert án nokkurs illhtiga og aS eins
tdl að skemta fólkinu, — þvi af
fólkinu, sem ánægju heflr af slík-
um bókmetitum.
Kin þeirra ritgerða, sem hér er
um að ræða og ekki verður séð að
neinum Ijóma varpi á islen/.kt
þjóðlíf, er grein sú í Kimreiðinni
eftir Ólöfu Sigurðardóttir, sem
getið var um i Heimskriuglu ný-
lega og tekinn upp kafli úr. það er
sutt, að grein sú, eða lýsingin á
heimilislifiuu i foreldra húsum
hennar eT prýSisvel rituS og bend-
ir til þess, aS konu þessi sé bæSi
gáfuð og allvel m'entuS. Kn því ó-
skiljanjegra er það, .aS hún skyldi
!áta prenta grein þessa, eða að
I)r. Valtý skyldi taka hana athuga
si-mdalaust upp i Kimreiðina. þvi
það hafa þaii hæði hlotið að vita,
að sumt í grein þessari er svo ó-
þverralegt, að tæpast er prent-
andi', og að þa'S hlýtur að mæta
megnri óvinsæld mikils f.jölda þjóð-
vina hæöi heima á íslandi og ekki
síðtir hér vestur i Ameríku.
það kerhur lítið málinu við,
hvort ólöf þessi skýrir rétt og
sat't frá heimilislífinti í foreldra
húsum sfnum. Hitt «er, eftir þvi,
sem vér lítum á það, meira um
vert, hv.prt hún telur það ei’tt hæf-
ab eða v- Iv'ð: igar.di tirnn'sv rðu
yfir móCur sfna látna, að orin-
bera þaS öllum almenningi í út-
ar og vetur alla ævi sína gengið
brókarlaus og þvegið fataþvott
sinq upp úr stæku hlandi i matar-
pottmum, — sama pottinnm, sem
hún eldaði grautinn i handa ólöfu
og ööruin börnum sínum. þó aS
alt annað kunni að vera satt í
grein Ólafar, þá veröa þeir eflaust
margir, sem draga þungan eía á
sannleiksgildi þessarar frásagnar.
Og undan'tekningarlítið mun allur
þorri heiðarlega hugsandi fólks
telja það stóra vanvirSu jafnt fyr-
ir höfnnd greinarinnar <>g Dr. Val-
tý, að auglýsa þetta eins og gert
hefir verið út um allan heim, því
að þó þessa <>g annars eins kynnu
aö hafa fundist dæini á einhverju
heimili á íslandi um miðbik sið-
ustu aldar, þá mundi mega finna
áþekk dæmi í nálega hverju landi
undir sólunni, — án þess þaS sé
gert að umtalsefm i tímariti með
þeim auSsaeja ásetningi, að fá frá-
sfignina sem útbreidd'asta um heim
allan.
Alt öðru m'áli væri að gegna, ef
hér væri að ræða um einhvern al-
mennan nútíðarlöst, sem nauð'syn
bæri ti'l að afmá úr þjóðlífinu, —
þá gæti það verið nauSsynlegt, aS
bei'ta blöðum landsins gegn ósóm-
anum, til þess alþýðunni gæfist
kostur á, að sjá á hverjum riik-
semdum aðfiuslnn væri bygS, og
jafnframt tiI aS færa þjóöinni til-
lögur um, hvernig æskilegt væri
aS breyta til, og) hvernig sú breyt-
ing fengist fljótast og bezt fram-
kvæmd.
þanuig fór J ón Ölaísson að í
blaði sínu Reykjavík fyrir 2 eða
3 árum, þegar hajjn ritaði um
lúsapestina í barnaskólanum í
Kevkjavík. þar var aö ræða um
þjóSlega vansæmd, setp var nútím-
ans mein og þurfti umbóta, og
til þess aS fá hót ráöna á þessu
bed't'ti hann blaði sínu, og aS því
er vér vitum be/.t með góðum á-
ramigri. Kn Ólafar-greinin f'jallar
um löst, sem kann eða kann ekki
að hafa verið til fvrir hálfri öld
síSan, og sem fyrir löngu er út-
daiiSur hjá þjóðinni. það var þvi
mipna en étigin þiirf, að rita um
hana á yfirstandandi tíma.
]>að að mataraskur föður Ólafar
var að edus þveginn tvisvar á ári,
en annars hundsleiktur við hverja
má'ltíð — þrisvar á dag — alt ár-
iö tim kring ; eða að svstir hennar
á fimtánda ári átti harn með fjöl-
skyldumanni, sem þSSi af svcit, —
eru hvorttvegg'ja .eins og hland-
þvottasagan atriði, sem kvennleg
sómatilfinning hcdSi átt -að hvísla
að henni, að óþarft væri að skrifa
um. Og það má vafalaust fullyrða
að engum útlendingi hefSi leyft
verið aö skrifa svona, án þess
hann hefði sætt ströngum ákúritm
af h'álfu íslen/.kra þjóðvina á ís-
landi.
Kinmitt í fyrra hefti Kimreiðar-
innar er all-löng grein eftir þorv.
Thoroddsen, sem hann neínir svo:
“Bágborin bók um ísland”, og fer
hann þar allhörðtim orðum um
Nelson Annandale, höfund bókar-
innar, íyrir lýsingu hans á Islandi
og óhreinlæti þjóðarinnar. Og þó
má fullyrða, að ekoert í þcirri bók
er verra en margt i ritgerð ólafar,
sem Dr. Valtý hefir prenta látiS
umtals og athu'gasemdalaust.
Hversvegna er nú verið að á-
mæla útlendingum fyrir að segja á
prenti álit sitt á löndum vorum
eystra, þar sem íslendingar sjálfir
eru látnir óátaldir fyrir algerlega
samkynja ritgeröir ?
í þessu saraa hefti, sem fimiur
að bók Nelsons Annandale, tr <>g
skemtilega skrifuS ritgerS eftir hr.
Gu'ðmund Friðjónsson. I ]ieirri rit-
gerð er hændum í þingeyjarsý slu
borinn sá vrtnisburður, að þeir
“höfðu það fyrir reg’lu aS hafa
vinnukonur sínar fram hjá hverja
af annari, og átti sami bóndinn
stundnm 3—5 börn framhjá, sem
hann kendist við, en hálfrifi tel ég
ekki”. Vér efumst um, að þessari
lýsingu á islen/.kiim bændum hefði
verið tekið með þökkum, ef af út-
lendingi eða Vestur-íslendingi hefSi
rituS verið. Kn þeim heima ekki
aö eins líðst og leyfist allskyns rit-
hóttur, heldur eru þeir eftir á hafn
ir upp til skýjanna fyrir ritverkin,
hversu bágborin og hney>xlanlega
vels-æmislaus, siem þau kunna að
vera’.
AS öllum líkindum líta þeir þar
beima á íslandi nokkuS öðruyísi á
mál þetta, en vér gerum hér fyrir
vestan. þeim mun þykja viöeig-
andi, að halda við og við upp aS
vitum þjó'ðarinnar þvi allra djót-
asta, er þeir hafa sögiir af aö átt
bafi sér staS i þjóSlifinu, 4 þeirri
von, að þessar sögur vekji viSbioS
nútírna kynslóSarinnar á þvi, s< :n
veri'ð hefir, og að sá viSbjóður iirfi
til breytinga til batnaSar.#Kn þa'S
er að vorri hyggju alls ónauðsvn-
legt, að seilast, þannig aftur í tím-
ann. það er alveg fullnægj^ndi, að
benda þjóðinni á, hvernig henni
sæmi að hrey ta í einu og öllu, og
að l*iða rcik aö réttmæti þeirr.i
•bendinga. það er engin andleg íeg-
urð eða smekkv'si í því, og afls
eugin nauðsyn til að uppfræða all-
an binn lesandi heim um það allra
sóða og svívirðilegasta, sem dæmi
finnast til, að átt hafi sér staö í
íslenzku þjóðlífi á fyrri tímnm.
það hefðu þau Ólöf <>g Dr. Valtý
átt að vita og skilja.

Um nýjustu
vííishugmyiidina
(Eítir: J. Einurssou).
í' fyrsta og öðru blaðinu af yfir-
standand'i árgangi Heimis, mál-
gagni íslenzkti únítaranna hér í
bænum, er ritgerS nokkur um
“Himinif og Víti”, eftir séra Stef-
án Sigfússon. I riti þessu er oft,
eins og mörgum er kunnugt, margt
nýtilegt og vel sagt, 'án ]>ess aS ég
ætli mér að fela i þeirri umsögn
né draga undan trúarskoðanir
þeirra, sem i blaðið rita, og sem
höfundarnir hafa, aS ég hygg, eins
mikmu rétt til að halda fram, sem
ég og aðrir gagnstæðum hug-
myndum, — svo framarlega að
þær trúarskoSanir eru ekki árásir
á frjálsræSi annara, né bundnar
viö fjármuna'legt endtirgjald eiu-
vörSungu eöa aS mestu lejjti.
það eru því ekki trúarskoSanir
únítara yfirleitt, sem ég ætlaði að
rífast nm í þetta sinn, það gera
aSrir betur en ég. Hitt er það,
sem mig langaði til að drepa ofur-
lítið á, með leyfi eSa öleyfi hlut-
aðeigenda, hve óIwigStKC-mt það er,
aö lesa ritgerðir eftir sprenglaerða
menn, sem einu sinni — eða oftar
— höfðu meðtekið “upphaf vizk-
unnur”, eins og þaS heitir á
presta máfi, en sem svo viröast
alveg uppiskroppa og andlegir ör-
eigar, þcgar þeir fara að rita 11111
málefni, setn kend liafa verið í
ýmsuin myndnm og eftir ýmsum
reglum og hvötum frá alda <>Sli,
fyrir áhuga eða éndurgjaldslegar
ástííður. Málefni, sem vitanlega
eru j a f n s ö n n u S fyrir þeim,
sem öSrum, og öðrum sem þeim.
Kin hugSnæmasta dvöl manns-
andans unir við hinar fegur.stu í-
myndanir um annaö líf, dýrðleg
lauu og há embætti, sem endur-
gjald og óverðsku'ldaða u’inbun
fyrir þá fáu eöa mörgu, sem e k k-
e r t hafa tinniS til slíkrar meS-
ferðar, en sem voru aS eins eftir
því sem forn fræSi segja, fæddir
undir þeirri stjörnu, sem réSi end-
tirlifnan þeirra til slikríi úrslita.
þáð hefir margur maSurinn v o n-
a S og voitað eftir þessu frá því
hann kom.st til vits og ára, unz
hann fékk að v-ita raungerðarlega
ú'tkomu slíkra eftirvæn'tinga ann-
aStveggja “■akkúrat eins og hann
bjóst ævinnlega við”, eSa þá nokk-
uS ööruvísi, “eins og haivn var nú
alt af há'lfhræddur um”.
Samtímis eru þó legíónir af öör-
um mannfél ag.sins einstaklingum,
sera eru í melankoliskum átölum
vjð sjálfa sig, guð almáttugan og
ýmsa fleiri, fyrir það, hvaS þetta
sýnist alt á huldu: GuS sendi ekki
framliðna nærri nógu oft til eftir-
sk'iHnna bræðra og systra til aS
segja þfcim eius og e x tim annar-
lega ástandið á landinu hinum
meginn. þeir taka þaS sem bend-
ingu frá þeim framliSnu um, að
eitthvaS sé nú ekki sem glæsileg-
ast hinum meginn og sem fram-
liSnir vilji þvi ekki gefa okkur,
sem væntanlegir erum á eftir, or-
sök til að kvíSa, fyr en hörmungin
skelltir á, sein vi'tanlega allir haía
verðskuldað, eftir þvi sem okknr
er sagt.
Staðitrinn, sem hinir lánsamari
miimi flyt'ja til, er af Islendingum
og öðrmn mentuðmn þjóðum sam
tímans nefndur “himnariki”, — þ.
e. nafn, sem hugmyndinm um stað
legt líf eftir dauðann er gelið. Vilt-
ar þjóSir og einstakir smáflokkar
mannifélagsins haf-a valið sér_ ann-
að nafn yfir þetta, hverjir eftir
sinnar hugmyndar eðli. Munúrinn
er þó sá, eins og allir vita s< m
nokkuð hafa grenslast eftir j css-
um fræSum, að siðaðir nicn>: loói
okkur sæliifullri iimbun ár, ]css
við eigum hana skylda, cn tilió
menn, segjum t.d. Indíán.i-, K-fa.
henni e kki öSrum cn þeim, >etti
U'ppf’ylla viss skilyv'ji l\ • :r \trð-
skuldan i þá átt.
Staöur sá á hinn bógmn, sem
úthlutar manni “því sem tr.aöur á
skilið”, eftir vanalegri kenningar-
aðferð, er af hámentuðum þjóö-
um nefndur “helviti”, og er að
jafnaði taiinn nljög landskosta
trauðnr og illur til íbúðar. Vitan-
lega er riki það eins og ofurlitið
að breytast i síðiistii útgáfum af
þess kyns landafræðum, bæði að
“loítslagi" og ef til vill að “íbúa-
tölu” eftir atvikum. Lattdaíræðin
er sú versta bók að því leyti, að
maður þarf annaðhvort að kaupa
nýjustu útgáfuna, hversu oft sem
hún er prentuð, eða verða á eftir
timannm með að vi-ta afurðir stað
anna eða íbúatölima, o.s.frv.!
það er jafnan hægf að <læma
nokktið nærri sanni nm mentunar-
legt ástand þjóðar hverrar, eítir
hugmyndum þeirra um þzssa tvo
s t a ð i ;■ nokkrir einstaklingar
draga þá jafnan mismun'andi, skýr-
ari og hyggilegri eða sljórri og
fjarstæðari myndir af “vonum”
sínum og uppgötvunum, og gefa
ekki baun fyrir hvaS aðrir segja,
en fjöldinn gefur sér ekki tíma til
aS yfirvega þetta þýðingarmesta
efni vegna annríkis við ým:s)egt
smávegis af jarðhesku tagi, sem
líklegt er til að gefa af scr skild-
inga eða annað, sem mölur og rj ð
ævinnlega (! ) grandar, .ig ]>að'
jafnan þegar iiieu.'i þurfc. miwl t d.
{erðapeninga ineð, o.s.frv
Mentaðir menn reyna jafnan,.
sem og aðrir hugsandi menn, að
l’á'ta hugmyndir sínar Um þessi
efni þola hugsunarfræðislegt álit
og samanburð, hvort setn þær eru
algengar eða ekki. þ e i r hafa
smekk fyrir því, og þeir hafa líka
flerstir eins og tekið það í sig, að
láta himnaríkis alsæluna vera hið
edna, æðsta og bezta, sem unt
væri aS ná i og njóta, svo framar-
lega, sem þeim hefir skilist -aS
staSurinn væri til.
Rn viltir menn og séra Stefán
eru ekki ævinnlega á þeim bustin-
um. Kin hin geigvænlegasta fjar-
stæSa um þessi efni, sem, íslen/.k
tunga aS minsta kosti hefir út-
hlU'taS oss, er hugmyndin um
þjá'ningarnar í himnaríki og hugð-
næmið í víti, eins og presturinn
gerir grein fyrir afstöSu þess gagn-
vart s i n n i sálarfræSi, í nefndum
blöðum Heimis.
þenna heim með cillu hans hrenní
víni og verald'legri blessun annari,.
álítnr séra Stefán langl/ezta stað-
inn, af þvi að hér gefist mannin-
um “'ta'ki'færi til betrunar með því
aö 'gera aðra betri” ; og enn segir
hann: “Hinn illi er eins verulegur
eða nauðsynlegur hinum minnur
illa, eins og hinir hetri eru hinum
verri nauðsynlegir. Himinn, þar
sem eintómir heilagir ættu heima,
yrði sviptiir því, sviptur öllum
færum að gera gott. ............ Sva
myndi það hér um hil fara svo, að
himin'inn í og af hinni alskæru
sjá'ffselsku sinni eða eigingirni
mundi staðna uppi i réttlætinu
og stöðugt fara aftur eða úrkynj-
ast, meða-n víti mtindi stig af stigi
bæta ástand sitt og skilyrði sín
og síns lýðs. þetta mund’i svo enda
i himni verðandi óbærilegum, og
víti, sem þó vonirnar a-tti sér, já>
efnalegu til framhúðar” (!!!)
þetta eru prestsins óbreytt orð.
Hann hefir sjálfsagt fullan rétt til
að hafa þessa skoðun, eí slík e r
hans eigin hugmynd. Kn — sem
lærður maður hefir liann engan
rétt til að slengja íit annari eins
fjarstæðu <>g þessari fyrir alþýðu
til að byggja á hugmyndir eöa
trú þeirra.
T’il þess að sjá vitleysuna í þess-
ari bu'gsiin, þarf eigi annað en að
yfirvega það, sem presturinn segir
um vansæhina í himnaríki, þar
sem allir eru jafn-sælir. Sæluna
á'Htur hann mum æ fólgna í m i s -
m u n á sælustigum þeim, er menn
standa á. Kinmitt það! Ef ég
væri þúsundsinn'iim sælli í raun og
veru 'iu séra Stefán, þá væri hann
samt eftir þfcssari kenningu mikið
sælli þantiig, heldur en ef hann
væri á j a f n háu sadustigi og ég!
Hann hefir ekki tekið meS i reikn-
inginn ástand þess mannsins eða
sálarinnar, sem vansælli er. Og
bann heíir ekki heldur tékið meS í
reikninginn, hve óþarft það er, aS
“hafa faTur til að gera gott”, sem
bann leggtir svo mikla ábfcrzlu á
(sem eina æöstu sælu meövitund-
arinnar), þegar það, að koma hin-
um vansælli manni á jafnaðarstig
við binn, sem sælli var, er í raun
og veru hin beiskasta kvöl þeim,
sem fyrir því verötir! og sem er
aðalástæSan fyrir því, hve ill
presturmn heldur aS sé vistin í
himnaríki.
Bresturinn gengur út frá því
vitanlega', aS hver maðtir fari rétt
ein.s og hann stendur í annan hvorn
þessara staða, alveg óbreyttur,
eða eins og maðtir segir á verald-
legu máli “með húð og hári”.
þess vegna álítur hann, að mönn-
um brigði 'til alls annars en batn-
aðar, ef þeir lentu allir í alsælu-
staðnum. Hann segir, að “himin'n
þar sem góðir menn einir dveldu,
hlyti' meS tímanum að geyma súr-
ari pínu og líðanir, en víti, þar
sem hinir niSurlægSu, eöa afbrota-
mennirnir, héldust við”. þeir færu
Hklega a'ð rífast og jagast út af
eigin vellíðan ; maðurinn er jafnan
svo sólginn í mótlætið, eða hitt!
það var ekki hugmvnd mín, þeg-
ar ég las þessa grein í Heimi, að
segja neftt um haua opinberlega ;
en ég hefi komist að því, að eiu-
stöku menn halda aS greinin hljóti
að vera eintóm speki frá enda til
enda, af því hún sé eftir 1 æ r ð a n
m a n n, og meira að segja gtið-r
fræðing, sem “ætti aS vita annað
eins líti'Iræði og þetta”' Möuu.im
er svo gjarnt til að slá föstu, aS
vissir inenn, t.d. lærðir m< im \ íti
alt sem þeir segja lyrir ví.si, og að
þeim misleggist ekki hcndur að
því leyti, er sannleiksáttina snert-
ir. það hafa nú þegar tveir lærðir
(