Heimskringla - 01.08.1906, Blaðsíða 2

I. ág'úst 1906.
HEIMSKRINGLA
> ”1*
Heimskringla
PDBLISHED BY ^
The Heimskriuela News & Pablish-
ing Compauy ’ J
■■—..- -..... -- ■ -- 4*
VerO blaOðios 1 Cauada og Bandar.
$2.00 um AriO (fyrir fram borgfaö).J
Senttil Islands (fyrú- fram borgaO
af kaupendnm blaAsins hér)
Peninffar sendist P.O. MoueyOr-
der, Registered Letter eOa Express f
Money Order. Bankaávtsanir á aöra
banka en 1 Wiunipetf að eins táknar
meö affAllum.
---------------------------- j
. B. L. BALDWINSON, J
Editor A Manatfer
Office:
729 Sherbrooke Slreet, Winnipeg
PO.BOXlie. ’Phone 3512,
4»
4» ............. 4»
Heimskriníla, 1. é(rúst, 1906
tíleymÍÖ>kki!
Mundö eftir lslen<lingiidegdnum á
morgun, — fimtudíig. Nefndin ósk-
ar eítir, afi ískndingar taki sig
saman >im afi fjölmtnna á hann i
Rdver Park. Hún lofar góöu vefin.
góöifm sk'emtunutn og háutn vieffi*
launttm, og nægum bátum vifi
kappsunddfi, sem fer fram kl. 4 e.
h., efia strax afi raeöuhöldnuum
afloknum. Kn ttngbarna svningin
fer fram rétt á undan ra'fiumtm,—
eftir mdfidagsvvrfi. Jtar vvrfia dóm-
endur forstöð«kona barnahælisins
hér í bænum og einhver önnur hæf
kona, sem hnn fær sér tdl afistofi-
ar,
Svo erti ísfendingar hefindr afi
minnast þess, afi nefndin borgar
fyrir alla þá, unga og gamla, á
strætdsviigmimitn, sem koma sttfi-
ur í garfiinn mefi attkavögnum
þeim, sem renna eftir Sherbrooke,
Neua, Wi'Hiam og Notre Datne
strætum kl. H.,to afi morgndmttn.—
Mundfi: kl. — Nefndarmeun
veröa mefi á vögnum þeim' öllum
og sjá ttm afi borga fargjiildin
sufiur í River Park. — þafi er á-
rífiandd, afi allir sem geta komist
þangafi sttfittr svo snemmá dags-
ins sem verfia má.
Umbæturá he"ningar-
lö'rum í Ontario,
Ontario stjórnin hefir skipafi
mann tdl að athuga hegningarlaga
bálk rikisins, og á hann aö gera
tillögur um þær breytingar á lög-
unttm, er hann álitur afi veröa
megi tdl bóta.
þaö er hvorttveggja, að þetta er
þarflegt verk, enda hefir mafiur
þessi gengifi röggsamlega aö því
og gefiö ýmsar bendingar, sem lík-
legar eru til stórra umbóta á nú-
verandd ástandi. Eítt af því fyrsta
sem maður þessi. er ritar um mál-
ifi undir nafninit “Observer”, legg-
ur tdl aö sé komifi í verk, er þafi,
afi fækkafi sé fangelsutn landsins,
— afi mörg fangelsi séu sameinufi
i edtt, á líkan hátt og gert hefir
verifi vifi al’þýfiuskólana allvifia
(the consolddation of rttral schools)
1 Ontario fylki ertt 42 fangelsi,
•auk margra smáíangelsa, sem í
má varpa manni næturlangt efia
ttm skamma stund. Af þessum 42
fangelsum voru 7, sem höffiu fserri
ett 100 fanga á 12 mánafia tíma-
bdli, og í 7 þeirra vortt færri en 50
á árdnti. Og í 9 hdnna stærri fang-
elsa voru færri en 150 fangar á ár-
intt. Svo afi húsdn vortt oft fanga-
laus langa tíma úr árintt, en þó
varfi afi halda þar marga embaett-
ismenn á fnllum launttm. Aftur
voru nokkur af fangelsunttm of-
skipnö sakamönntim og sum aftur
alveg tóm.
Aö þessu leytd er því líkt ástatt
mefi fangelsdn eins og mefi alþýSu-
skólana í útkjálkum fylkisins, þar
sem samedriingar sfkfnan hefir enn
ekki komist í framkvæmd.
“Observer” leggitr því þafi til,
afi fvlkisstjórnin taki afi sér alla
umsjón fa ngah ú í an pa, en jafni
kostnafiintim, sem af því leifiir,
nifiur á 'svedtirnar. Sífian vill hann
láta sam'edna fangelsdn, svo að
þan sén sem fæst, en afi öllu sem
bezt og haganlegast útbúdn, svo afi
för.gnnnm geti ldfiffi sem bezt meö-
an þeir dvelja þar. Jæssari afiferfi
tel-ur hann þafi til gildds, afi hægra
sé aö skifta föneunum í flokkn,
svo afi ekki þttrft þedr, sem v.trpafi j
er í fangelsi tfyrir grunafia sök og
áfiur en nokkuö hefir á þá sann-
ast, afi hafa samneyti mefi ill-
rænt'dum stórglæpaseggjum.
Hann heldur því fram, afi skylt
sé afi skoöa hvern mann saklaus-
an þar til sök sé ómótmælanlega
sönnufi á hendur honum, og að
þaö sé því glæpttr, að halda ]>eim,
sem íifi eins liggi undir grunsemd,
í návist þeirra, sem sannaðir »éu
afi stórglæpum. En undir núver-
andi fyrirkomulagi byrji hegning
þeirra grunufiu um leifi og þeir
séu handteknir meö því að þeim
sé troðifi saman viö verstu gla-pa-
seggi ríkisins. Vill ltann þvd láta
fara vel mefi þá menn, sem teknir
eru fyrir grunsemd aö eins, og
halda þá virðttl'ega í björtum og
loftgóSum herbergjum og ala þá á
gófittm mat og nægttm mefian á
rannsókn standd, og ved'ta þeim
þafi frjálsræfii, sem sambofiifi ir
þeirri skofiun, afi þeír kuniti aö
reynast sýknir saka.
í einu fangelsi vill hann l.ttá
halda öllum stórglæpamönnum, er
í varfihaldi eiga afi vera um iengri
tima. í öfiru fangelsi öllttm þeim,
er hengt er fyrir fyrsta smáatbrot,
sem krefst afi eins stuttrar fanga-
yistar, svo og unglinga, ]>enna
flokk htanna telur hann aufivelt
að gera afi beTri mönntim, ef rétt
sé aöfariö, og frelsa hann alger-
lega ‘frá frekari tdlhneiging til
glæpa sé hqnurn algerlega halddfi
frá samneyti vifi biria verri glæpa-
menn. í þriöja fangelsinu vdll hann
hafa konur, sem einatt sétt færri
en menn í fangahúsumtirt. 'Og í
fjóröa fangéísinu vill hann hafa
drykkjurúta, en sá Cokkur st- lang-
stærstur þeirra er í fangelsi komi.
Drykkjurúta fangelsið vdll hann
hafa alt öfiruvísi en )vin önnur
fangahús. ]>ar vill hann hafa land-
fláka mdkinn ntnhverfis, svo aö
faiígarndr geti unnifi,úti, og í sam-
bandi vifi þafi vill hann hafa spft-
ala e-fia lækningastofnuit. 1 rattn
réttri teltir hann, afi þetta ætti
ekki afi vera fangelsi heldttr kvr-
setningarhadi og stofuun til hedlsti-
bótar.
“Observer” telur þafi mesta
ranglætd, afi menn skuli hnejttir í
fangelsi fyrir lengri tíma fyrir aö
veröa drttknir, og þanndg hindrafi-
ir frá, afi geta ttnndfi fyrir lHsnaufi-
synjttm konu og barna sinna. Mefi
þessu fyrirkomulagi sé hegndngin
afiallega látin fenda á þeim, sem
ertt saklaitsir, fremur en á þedm,
sem eru sekir. Hann telur tíma til
þess kominn, afi drvkkjuskapur sé
skoöaötir sem sjúkdómur, en ekki
sem glæpur. Hel/.ta afiferfiin til
lækninga sé að halda mönnum vdfi
nytsama og heilsusamlega starf-
semd og láta þá hafa þá íæfiit og
annan afibúnaö, er mdfii til þess
afi byggja upp líkamann og kæfa
löngunina til vinsins. Svo þegar
mafiurinn sé leystur út úr kvrset-
ttnni, þá vdll “Obscrver” afi fjöl-
skykltt hans sé borgafi »vo sem
svarar sanngjörnu kattpi fyrir þafi
verk, sem hann befir unnifi mefian
hann var kyrsettur.
Með þessu er því ekki haldið
fram, afi drykkjusýkin mundi al-
gerk-ga læknast, en þó talifi yvíst,
afi þetta mundi mifia í þá átt og
undir öllum kringumstæöum vera
mikil rét'tarbót frá þvi rangláta
fyrirkomulagi, sem til þessa hefir
vífigengist og enn vfögengst.
Margt annafi viH hatm láta ttm-
bæta frá þv-í sem nú er. Og kostn-
afiimt vifi lækningu drykkjurúta
telur hann afi fá megi ttpp mefi
sparnafii vdfi samedningtt fangels-
anna.
f
Nýtt tímarit
Kftir S. E. Benedictsson
(Niðtir].) Þá ritar han’n Gar'lar
í stafi Garfiar, þafi álít ég fremur
óísknzkukgt. — í einum staö
stendur yrfiifi jungfrú, fremur óís-
kn/.kulegt orfi fyrir unga stúlku,
yngismær. Svo gægist fram oröið
“dróg”, sem þýfiir meri og byröi.
en á þarna afi tákna þál. tífi af
sögninnd draga, og er rit'afi “dró”.
Á þetta klaufastryk befir próíefs-
ornum áðitr verifi bent, en hann
annafihvort gleymt því eöa ekki
trúafi. þafi er stundnm nóg af van
trú-nnd hjá blesstiSum trúmönnun-
um. Sé þetta viljaverk hans, er
bágt afi sjá, hvafi hann sér fínt víö
þetta, nema hann álítd, afi það eigi
sérkga vel vifi í trúmálaritd, til
afi gera á þvi medri hátdfiablæ. —
Yfiar vegir eru ekki míndr vegjr. —
þá kemnr orðifi f é k k (af afi
fá), ri’tafi f e k k. þetta orfi mun
ed'ga afi sýna fornmálsþekkingu
prófessorsins, ásamt öfiru fledru.
Er honum þafi vorkun, þó hann
mefi einhverju langd tdl afi sann-
færa alþýfiu hér nm, aö hann sé
fær í mófitirmáld sínat og velhæfnr
kennari í islen/.ku vifi Wesley Col-
lege. Kn þafi fer meö.-þetta orð
edns og hneigingttna á Breifiablik
og fledra, afi þafi sýndr smekkkys-
ifi og sérvi/.kuna um. ledfi og þafí
sýndr misskilning og íáfræfii hans
sem málíræöings. þó þetta sé rit-
afi fckk bæfii í íslTsögum og Eddu,
þá er þafi ekki óumbreytan'legt
fremur en annaö. Efia h'ver mundi
nú, af mönnum, setn bera skyn-
bragö á mál sitt, fara að rita
f e k k ? — þafi eru allar líkur tdl,
afi þetta orö hafi verdö þannig
framborið á þeim tíma er þáfi var
svo ritafi. En nú framber þafi eng-
inn þannig. Sama marttd segja um
oröifi ég eöa jeg. Séra Frifirik rit-
ar þafi eg, og svo gera ýtnsir fleiri
aö sönnu, en ástæfiur viröast frem
ttr á móti þeim. H. Kr. Friöriks-
son, ednn af mestu mállræödngum
Islands, er ákveðinn með j í þessu
orði og fkdrum, t.d.: jeg, ’.jeta,
fjekk o.s.frv. Og Konráfi (iíslason
sýnist í ettgum vafa um, aö orðifi
jeg hafi svo verið framboriö, og á-
litur, afi j hafi af hirðuleysi í nt-
hæt'td verifi felt framan' af. Sýiiir
hann dæmi þes«, afi raddstaíurinn
e var ýmist ritaöur mefi broddi
uppyfir og ýmist ekki í orfium, cr
hnnn ótvírætt áleit aö hafi átt afi
gikla je. Og eitt er víst, að hann
ritar ávalt j e g og f j e k k, edns
og fjöldi mannu gerir þann dag í
dag. Finnur Járisson ritar jeg í
formálanum fyrir Sæm.-Kddu, þó í
Kddukvæöunum standi ek'Og jafn-
'vel afi eins ,k fyrir jeg.
Aö ætla afi íafíl afi inukiÖu fofn
an, úrekan rithátt, hlýtur rtfi
meitta að taka úpp formiri hram-
burfi. þvi afi st'áfee'thdhg í hvaða
tungumáli sem er, er til afi tákna
framburfiarhljófi orfia þeirra er
tungan samanstendur af.
Og þegar, einhverra orsaka
vegna, afi hljófi efia frambtiröur i
tnáli breytdst, þá fylgir breyting á
stafsetningu sem afi sjálfsögfiu.
Mér er því ekki sýnilegt, hvers
vegna sumdr rita eg Hrir jeg eða
ég. Kn mér er enn óskiljanlegra,
hvers vegna afi prófessor vor tek-
ttr upp á þeirri skringilegu kitnst,
afi rita fekk fvrir fékk efia fjekk.
fíg voiui hann »geri grein fvrir þv-í,
almetvndttgur á heimtingu á því.
þá koma nokkrar sagnir skakt
beygfiar, eins og hrvkki (“þó fá
einir hrvkki upp ai”). þarna beyg-
ir hann orfiifi i eint. fyrstti pers.,
en veröttr afi beygjast í fleirtölii
þrdfijtt jiers. Sama tilfelldfi er mefi
“ætti”, “yröi", “gæt>”. þatt ættu
afi stunda “ættu”, “yrfitt”, ‘gætu’.
lín þetta erti nú bara, sttiámttnir
eittiir. þafi mega teljast hreinar og
beinar frifiriskar “damson plómur”
og “aprtkósitr”.
Svo má ekki gkyma orfiintt “hef
urfiit” í stafi “hefirfitt”, úr þvt
bann ritar "hefir” en ekki “hefur’
Kinnig orfiifi “því” í stafi “hví”.
Hví er spurningírr fornafn og ætti
ekki afi rugfa saman vdð önnur
fornöfn, þó /ýmsdr geri þafi fleiri
en prófessormn. — 1 einum stafi
rak ég mig á orfiifi “'dýri'égri” þar
sem ég heffii betur kunnafi vifi afi
sjá “dýrfilegri” (“— og hver dag-
ur öfirum dýrjegri”). Kg hygg afi
þessi tvö orö hafi mismunandi
merkingu, og ætti því ekki afi
slengja þedm saman og nota þau í
graut eftir tómri tilviljun. Kg hygg
afi “dýrlegt” þýfii hjartankgt,
kært, en “dýrðkgt” þýfid hátífilegt,
viöhufnarmikiS. Og ekki alllangt
í burtu frá framantöldu orfii. sá
ég fornafnið “ednhvern” (bls. 32,
nr. 2). þafi var i öfugri hneigingu
“Einhvern (! ) glampa brá fyrir
augn hans, —”. En flestir mundu
segjæ: “ednhverjum glampa brá
fyrir” o.s.írv.
Svo mætti afi lokttm benda á
fornafndfi “vorn”, hvort ekki færi
betur afi segja “vorri” i svona
setningu: “— er út koma á vora
tungu”. Myndi vera rétt afi segja:
“Kred'fia'bl’ik er gefifi út á mina
tungu” ? þarna er nú afi eins um
fall afi ræða, þolíall í stafi þágu-
falls. I/ítið lagar og litdfi bagar.
Knn er eftjr ótalifi orfiiö ‘ fagr-
ast”, sem er argasta oröskrípi, á
bls. 24, nr. 2, “fegurst” heffii farifi
ldfitegar. Svo mættd spyrja, hví
hann ritar “revnsla” mefi s en ekki
z, úr þvi hann viröist rita z í
mörgum öSrúfn orSum.
Evitt nýtt orfi hefir ritstjórinn
sett saman. þafi er þýöingin, á
“Happyland”. Nefndr hann’pafi
“Munarhfcdma”. Orfiiö "munitr”
(mismunur) er í eignaríalli munar.
Væri því fremitr ástæfia til aö
hálda, afi þan orfi væri notafi í
smíöisgrip þenna. Orfiiö mttni get-
ttr þafi tranðla verifi, þvi þafi er í
ed'gnarfalld muna. Svo þafi felld
ekkd. En ef hann hejöi meint afi
notá orfiið “munaður”, þá yrfii
þýfiingin MunaSsheimur, og
létd það næst eftir merkingu enska
orðsins. En hví ed afi kalla þafi
Glafíshedm ? Svo segir í Grímnis-
máhim:
"Glafishedmr hedtdr
þars en gollbjarta
Valhöll víö of þrumir’', o.s.frv.
Já, hversvegna afí vera afi remb-
ast mefi nýtt orfí, 'bjagafí og skælt,
en eiga þarna svona gott nafn,
sem Glaðsheimiir er ? — þafi er
ekki ofsögnm sagt af sérvizkunni,
og slíkt orfiskrípi fremitr gert af
viliíi en mætti.
þá eru ýmsar skringikgar hug- i
mynddr innan imt, eins og sú, á
blaösífiu 19, númer 2, afi Dakota
baendur fái lækna sína llutta
með pósti ásamt meöalabögglun-
um. E'öa, á bls. 23, afi kalla mag-
ann í þeim Argylebúutn þeirra
i n n r a m a 11 n! Efia, ábls. 25,
þar sem orfi og huigsandr flugu
eins og íugl, beint til hjartansl !
Mér datt í hug fnglinn snt. þaö er
annars ekki svo óvísindaleg kenn-
ing þet'ta, að menn hugsi og skilji
mefi hjartanu. Hvafi- ætli margir
bögubósar komdst svo í gegnum
barnask’ólana aö þeir hafi ekki lært
afi hedlinn er aösetur hugsana og
tilfinninga mannsins og mifidepdll
taugakerfisins ? — þafi er dá-heíj-
andd, afi fá mifialdahedmsku á 20.
öld látna úti fyrir $ 1.00 á ári sem
menningar guöspjall. þaö eru
íínar sumar þessar plötur eins og
orðifi m e n n i n g. Einu sinni var
sú tífi, að þaö orfi var ekki í heiðri
haft, á þaim dögum er hifi ágæta
“Menningarfélag” var í mesturn
blóma. Félag, sem haffii víötækari
áhrif í menningar átt, en nokkurt
annafi andlegt starf meöal Vestur-
Isfend’inga. Ég álít, aö'þetta orð
rftenning sé á klóklegan hátt þa5-
an lapið, til afi sá í augttn á land-
anum, s'vo þeir sjái ekki of fljótt
pé of vel.
Sattia ér afi' segja um ýms önn-
ttr heifiin höfn, séo sem fireifiablik
og þorrablót. -Kristdndómsdýrk-
ehdur hafa lært, afi heiöindóms-
dýrkiin S slendinga er enn svo rót-
gród¥is aö erlitt er afi uppræta, og
því er verið að reyna afi gylla
Wedfidn hátífiá og staðanöín mefi
kri.stdndómsleir. — Hví kt séra F.
J. Bergmann ekki þetta málgagn
si'tt heita Jerúsafcm, /íon efia
Damaskus, heldtir enn háheifinu
nafni Hfbýli Batdurs liiits góða, er
vht keppinauturJesú á Nórðttrlöjid-
um löngu eítir kristnitöku. Og hví
halda hindr vel kristn’U félagar
Helgá magra klúbbsins hátíðlega
mimringu þorrablótsins, sem voru
jóldn í heifini ? því jól kristinna
manna er eldgotnul hátífi eins og
páskarndr, langt aftan úr heifini,
en af kristnum færö aftur á 25.
des. og gerfi að fæfiingarhátífi þess
ntanns, er þeir aldrei vissu hvenær
var fæddttr, og sem þeir vita yfir
höfufi mdnna tim en nokkurn ann-
an mann á þessari plánetu.
Orþódo.xa kristnin stendur enn i
dag sem minnismerki um fornaldar
fáfræfii manna, er trúafi var afi
jörfiin væri flöt, og mifialda grimd
ina, er menn voru brendir á báli
fyrir galdra. Mefiferfiin á séra Oddi
er gott dæmd ttppá slikt ásamt
ffciru. Og svo á nú afi fara afi
krydda m e n n i n g u vora meö
öfiru eins sælgæti og kristindóm.s-
skoöunum sé-ra F. J. Bergtnainis,
sem kunna afi vera svo sem hars-
breddd rýmri en skoöanir séra
Jóns Bjarnasonar.
þafi mætti sem sýndshorn benda
á þessa eintt ritgerfi, ir nokki.r
hugsun virfiist i: “Samband \ifi
andaheiminn”. þar jer an lat.rú ,r5
nokkai leyti viöurkend iem rétt,
en mefi skilningi kristindóms'ns ;.fi
eins, nfl. þafi, afi afialatriðifi sé afi
setja sig í samband vifi íoður und-
anna, efia þá mannkyn«frelsarann
Jesúm Krist. Og þafi á afi vera
hægt mdfiilslaust. — í þessum setn
íngum er fólginn aöalkjarni þeirr-
ar löngu greinar og þttngamifija
þedrrar skoðunar, er bólar á í gegn
um alt fvrsta númer Breiöabliks.
.Svo vill nú svo til, afi mér berst
nr. 2 af ritimi, og mun margur
hafa búdst vifi einhverju gagnfrófi-
legu í því hefti. I*n í stafi frófi;
legra ritgerða er markkysu rugl
um vestur-islenzka menningu, og
siöspilia'ndi gjálfur um sífelda elju
og langa og harfia vinnu, sem
m'enningar skilyrfii. þaö er að
sætta menn vdfi Jirældóm og draga
nifiur framsóknarþrá þeirra. Sí-
eijandi líkami geymir lyugaöa sál.
Starfsemi er naufisynleg og eðli-
leg, en sífeld, óþrjótandi vinna
lamar hina andlegu krafta matras
og iækkar hinn sanna mann, og
gerir hann afi sorglega útlitandd
vdmiudýri, eins óg alt of margir
landar vorir bera vott um enn.
Maðurinn er ekkd mafittr fyrir hvafi
mikið hann þrælar og stritar, held
nr fyrir hvafi gagnlegt hann starf-
ar og veglegt hann hugsar og tal-
ar. þet'ta segi ég af þvf ég trúi
e k k d afi innri mafitir manns sé
maginn, eins og Bredðablik kemst
svo hnyttifega afi orfid um þá í
Argyle.
Mér finst framansagðar athuga-
semdir mínar um efoi þessa rits,
afi ógleymdn ‘‘Kirkjuþdng’’ í nr. 2,
og framkomu þessa rithöfnndar í
Aldamótum, segja fyrir hvers kon-
ar fræðirit afi Bredfiablik muni
verfia. Aö ekki tald ég um þá fyrir
mynd er þafi gefur í mefiferfi ís-
len/.kunnar. því þó F. J. Bergmann
ritd yfirleit't Idfilegt mál, þá er þafi
ed'tthvafi laust í sér o'g kraftlítdfi,
afi und'anskildnm ölhtm bögumæl-
um og úreltum fornmyndnm oröa.
Ég vildd ráfileggja honum, afi
játa gófilátlega fyrir íslenzkri al-
bvfiu, afi þettíi rit sé stofnafi með
þedm afial og eina tiVaitgi, afi vern
niáfgagn hans sjálfs, til afi styrkja
hann í prófessors tigniniii, og meö
tím'anum afi ná hærri völdum í
kirkjufel'aginu, svo sem t.d. þegar 1
þafi klofnar.
þafi er sanngjarnt afi enda tneð j
því, afi vifiurkenna hve vel afi lesn-
ar eru prófarkir af Breiöabliki.
Prentvilhir eru mjög fáar, ég sá aö
eins 13 í fvrsta nútnerinu og fæst-
ar 'þeirra slæmar. Lakastar voru:
ver/.lan f. ver/.lun og Sherbrook f.
Sherbrooke. Svo kunni ég ekki við
satntengdngu nokkurra orfia, t. d.
prýödsfallegt, þálf s-mánaöar-fre s td
og fyrir-íram-tndnning.
Kin slæm prentvilla var í síö-
asta kafla greinar minit'ar, ‘■‘Einar
spáganda”, áttd afi vera “Kinars
spáganda”. Bifi ég lesendtirna afii
gæta þess.
Svo enda ég þessar línur meö
jieirri von, aö enginn hafi stygst
vdfi mig út af afifinndngttm mínum,
sem eru aöallega tilorönar af þvi,
aö ég álít réttlát't og sanngjarnt,
afi gera haröar kröfur tdl prófess-
ora edgi sífittr en skálda vorra.

Mtindfi eftir Ískndínga-
deginiim á morgun (fimtu-
dag). Hátíðin sett kl. 9 afi
rnorgni, og ættu þá Sem
flesitir afi vera komnir út í
garöinn. Frítt far fyrir alla
uiíga og gamla, er verfia
til taks kl. 8Jý afi morgni
á þesstittt strætum: Sher-
brooke, Nena, Notre Dame
og Wdlliam strætum.
Meiri bersögli
Kftir. JóhimDPS Si^urðsson
þafi er ekki fyrir ]>á sök, afi
rakalausa ruglifi hans Lárusar
Guömundssonar í 36. nr. Heims-
kringlu sé svo sláandi, afi éjf þurfi
afi bera hönd fyrir höfuð mér, ekki
hefdttr ætla ég mér afi vega efia
mæla, hvor okkar er tneiri vind-
belgtir eöa hrokagikkur, eða hvor
hafi minna af göfuglyndd. þaö er
meira en nóg komdfi af þess háttar
góðgæti í vesttir-íslen/.ku blöfiun-
um. En vegna þess, afi þar er kast
afi fram stafihæfingum, sem ég get
hrakiö mefi r ö k 11 tn og um fcifi
áróttafi þafi, er ég áfittr sagöi, —
ætla ég afi rita nokkur orö.
]>afi er þá fyrst afi athuga hvers
vegna L.G.‘fer í þennan ham: <aufi-
sækga af því, afi ég sagfii svo
hreint og blátt áfram, afi þeir, er
ritafi heffiu mótd Freyjit, mttndtt
hafa gert það af þekkingar og skiln
ingsskorti. Flestir sanngjarnir
menn álíta slikt afsakanlegt, en
þjösnaskap og ofstopa ekki, og hef-
ir því L.G. skemt fyrir sér en ekki
bæt’t mefi þessu, og kernur þafi
undarlega fyrir, þar sem hann er
þó afi basla vifi aö sýna fram á,
afi þeir sem rita í Heimskringlu
edgi afi ri'ta með gætni og stillingu.
Kkki er þaö sífittr /igætilegt af
honttm afi segja, afi gætnu tnönn-
unum sé þafi ljóst, afi þafi þitrfi
afi ryfija og plægja akurinn til afi
hægt sé afi fá mikla uppskeru. lín
nú er því einmitt þannig háttafi
mefi þessa menn, sent L.(i. i illri
merkingu kallar byltingámenn, ey
séu óána'gfiir mefi alt og alla og
vdlji bylta um öllu í einu hnefa-
höggi. Auövitafi er þafi fjarstæfia,
sem alt annafi er L.G. heldur fram
afi þeir vilji gera þafi í eintt hnefa-
höggi, — allra síst jjegar ræfia er
um afi uppræta rótgróna vanans
hkypidóma og margra alda upp-
tuggnar kreddur, hvort sem þafi
vifiketnur mannfélags spursmálum
efia 'trúarbrögfíum. ]>eir vifiur-
kienna fylldlega, afi þafí er rétt,setn
skáldiö segit um framtífiarlandifi:
“Vifi lifutn það víst ekki landifi
afi sjá,
því langt er þar eftir af vegi ;
en heill sé þeim kappa, sem
heilsa því má,
og hvíla stn augu vifi tindana þá
þótt þafi verfii á deyjanda degi”
Kn mefi fratntífiarlanddnu er átt
vifi þafi land, er mannréttindi,
sannledkur og frelsi fá að njóta sin
í, í unaöskgu samræmi. þafi lítifi,
sem é-g hefi rita.fi, og edns kenning-
ar Freyjtt og kvæfii Sdgfúsar stefna
í þessa átt. Hedmskringla hefir og
fylgt þedrri stefnu alt fram aö
þessum tfma, og því var þafi s.'o
óvififeíddfi, er hún alt i ednu fer afi
amast vifi kvæðum Sigfúsar. En
máskp þessi stefna blaðsins sé
breytt orfiin og ritstj. hafi veitt
L.G. þaft embætti, afi vera á vrrfii
mefi vopn hatnrs og fyrirlitnitigar
gagnvart þeim, er álíta stefnuna
óbreytta. Gott og vel, Lártts!
Hamast þú móti hrednskilni og
mannréttindum, 'en ég mefi þeim ;
en “vopnaþrá nær vaxa fer, viö
skulum sjá hver skjöldinn ber”.
Samt ætla-ég ekki afi trúa þvi utn
B. L. Baldwinson fyr en ég sé þaft
svart á hvitu frá honum sjálfum.
Jtafi þarí afi athuga betur um
guðlastifi og þafi, að Sdgfúsi edgi
ekkd afi lífiast afi særa tilfinndngar
trúmanwa.Jjiaö var ekkert tiltökn- ■
mál um ofstækisfullan rétttrúnafi-
arpostula, þótt hann héldi þessu
fram, en af ritstj. frihyggjenda
blaös, var þafi eins og ég sagöi —
afleitt. því honum ætti' aö vera
það ljóst, sem Stuart Mill færir
svo glögg rök fyrir, að sé mann-
réttinda gætt, eiga q^lax skoöanir
rétt á afi opinberast og ræfiast.
því þegar vel er afi aæt’t, er hugs-
un sú, er liggur til grundvallar
fyrir þessari skoðun: aö vantrúar-
menn hafi engan rétt til afi særa
tilfinningar hinna trúufiu, mjög
skyld banui gegn prentfrelsi og
málfrelsi. Fyrir þá sök b<>fust kilt-
ar gritnmu trii'bragöa ofsókiiir og,
bálfarir allra, er nýjum skofiunum
hreyffiu, sem sagan er svo aitfiug
af'. Mun gkki Lúther hafa sært tíl--
linningar þeirra daga rétttrúuöu ?
Og að banna einhverjar skofianir
fyrir þá sök, er eftir kenningttm
Stuart Mills sama sem afi deyfia
framför mannsandans. Og fróftlegt
væri að heyra um þá umbótaíBfemi
er einkis manns tilfinndngar saera,-
þvi' þaö er hægt afi særa tilfinning-
ar t fleiri atrifium en gufistrúarat-
riðum. það verfiur líka minna
skaöræfii þetta svokallafia “gufi-
last”, þegar þess er gætt, afi átt
er vdfi Jeh’óva, Jave, gufi Gyðinga.
þafi sjá all'ir, er ekki eru b'lindafiir
af þröngsýni, að Jehóva var ekki
gufi Fildstea efia Ammoníta, ann-
ars heffii, hann edgi hjálpafi Gyfi-
ingum til afi dVepa þá niður og
“myröa svo börn sem brjóstmylk-
inga, svo konu Setri karla”. Sigfús
á ekki vdfi gufi alhedmsins, líf-
kvevkju tilverunnar, hifi hulda aflv
er enginn getur lýst ; hifi hulda aflr
er hinn mestd spekingur skynjar
eigi m'edra um, en mafikurinn í
mold'inni ; það er afi segja, svo afi
hann getd lýst þess eiginlédkum og
háttalagi. Um GyftingaguSinn hafa
fledri ljót't afi segja en Sigfús. Til
dæmis segdr þorsteinn Krlingssort
ttm hantt:
“Ef þú hatar herra þann er harfi
fjötrar þig,
°g kúgar til afi elska ekkert anr,-
afi en sdg,
en kaupdr hrós af hræddum þræl-
ttm hvar setn hann fer,
þá skal ég syngja söniginn minn
og sitja hjá ]fer”.
því skammifi þifi ekki þorstein ?
Og hinn göfugi Ingersoll segir mefi
al margs annars: “þifi vdtdfi þaS
öll, afi Jehóva haffii mjög mdklar
mætur á st'eiktu kjöti”. Hver trú-
arflokkur heldnr afi sinn gnfi sé sá
eitti sanni guö og skirrist eigi vifi,
afi hafa hæfirleg orfi um falsgufi
h'inna ; slíkt sýnir sagan og yrfii
oflangt mál, að telja þafi upp, en
þarfara mál ]>ó en grednar Lárus-
ar, því þafi er í því fróSleikur. Kn
þetta ætt'i aö na-gja tdl afi sýna,
afi hinn nýji sannleikiir Sigfúsar er
hans gufi, en liinna er falsgnS, og
verfittr honnm þá mannadæmin afi
lasta falsgitðina.
Ef ég æt'ti afi segja nokkufi um,
hverjir ættu afi rita í blöðin, þá
segi ég í fám orfium: Allir, er vekja
til skynsamlegrar íhugunar um
hvafia mál sem er. Allir, er i edn-
hverjtt geta fraett og leifibednt.
Seíf fyrirmyndar ritháttmá benda
á vdöræöur þeirra H. Gislasonar
og M. Brandssonar itm vínbanns-
lögin. Ef nokkrir ættn afi bægjast
frá blöfiunum, þá eru þafi þeir, er
brúka gífuryrfii og þjösnaskap út
af bersögli með rökttm. Og þó get-
ur þafi jafnvel orðið tij þess, afi
sögð verfii þörf orð, sem annars
hef'ött verifi ósögö.
Eg get ekki fedtt hjá mér afi geta
þess, hve ólíka afstöfiu þeir hafa,
er ekki lesa nedt't nema íslen/.ku,
efia þeir, sem lesa stöfiugt tímarit
og blöfi, sem gefin eru út hér í
Ameríku á ensku. Sá er les Kvery-
body’s Magazine efia McClures efia
Cosmopolitan, og tnargt fleira, —
hontim ógnar ekki mtn bersögli ;
miklu fremttr mtin.tt ffestdr álíta,
afi ég segi helz.t til lítdð. Sá, sem
kggur eyrafi vifi hjartaslögum nú-
tímatnennd ngarinnar, hefir andl'egt
samneyti vifi en'durbóta metin eins
og Thomas Lawson, Russel Wal-
lace, Brisbane Walker, Klbert Hub-
bard, afi é-g ekki tali um sósíalist-
ana í Evrópu og hér í Ameríku, —
hann hrekkttr ekki upp mefi and-
fælum og hrópar tint “vindbelging”
og “fanatdsm”, þótt minst sé á
br'eytingar á núverandi löggjöf og
htigsunarhætti í vmsiim grednum.
því verfittr naumast neitafi, afi is-
lenzku bókmentirnar eru enn frem-
ur ednhæíar, og hæt'tdr því þeim,
er ekkert annafi lesa en þær, vifi
afi verfia á eftdr tímanum og ger-
ast þröngsýnn. Kg get ekki neitafi
því, afi þafi er fagurt, eftdr öllum
eldrd skofiunum, afi vera þjóðraék-
inn og tala ttm “þjóðflokk vorn” i
hverjn orfii, en alt af finst mér
fylgja því einhver þröngsýni og
eigdngirni. ]>að er vífitækara og
göfu'gmannlegra, afi lita dálítifi út-
yfir efia útfyrir askbotninn, afi
finna til fyrir rangindum og ójöfn-
nði þeim, er á sér stafi vífiar en
mefial “vors þjófiflokks” ; og þedr
gera þafi allir, er medra lesa en ís-
lenzku. Og skal ég benda á hifi ó-
vifijaínaulega kvæfij þ. K. “Brant-