Heimskringla - 04.10.1906, Side 2

Winndpeír, 4. okt. 1906.
HEIMSKRINGLA
“b b •$* % % 'l* •£ *$* ’fi,
Heimskringla
PCBLISHED BY
The HeimskrÍDgla News i
ing Company
Verö blaPsins 1 Canada o$ Bandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaÖ).;
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hér) $1.50.
+ 1
± i
4».
4*
4®
*
Peningar sendist P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money Order. Bankaávfsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg a-5 eins teknar
meö afföllum.
4®
±
«5®
4»
4®
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
1' v..... f
öffice: 4*
729 Sherbrooke Street, Winnipeg f
4* P O. BOX lie. ’Phone 3512. ^
Heimskringla, 4. október, 1906
Ræða Roblins
(Niöarlag).
lag getur gert, þaS ætti einnig aö
vera hægt aö gera af stjórnum
eöa mönmim, sem þær setja til
þess.
Hverjir eru hagsmunirmr við
slíkt kerfi ? þeir eru fólguir í full-
komnari þjónustu meö miklu lægra
notagjaldi. þ'aÖ er staöhæft með
óyggjandi vissu, að Bell Telephone
félagiö borgi í Bandarikjun,um
vext'i atf $420 fyrir hvern telefón,
sem það hefir i notum. En reynd-
ir menn, sem stjórna óháöu tele-
fón félögunum þar segja, aö $115
til S125 stofnfé á hvern tielefón að
jafaaöi sé nægilegt í borgum og
bæjum, en úti á landsbyg5inni
þurfi minn'a fe, eöa sem svari S50
til S75 á hvern telefón. Og með
þessu stofnfé megi koma upp full-
komnasta kerfi með öllum nýjustu
og beztu tækjum. þér sjádð þess
vegna, hve auövelt það er fyrir
stjórnina, aö veita betri þjónustu
fyrdr mdnna gjald, þar sem í stað
þess að borga vexti atf S420 þurfið
þér aÖ eins aö borga vexti af $120
eöa sem næst einum fjórða af upp-
hæð þeirri, sem Bell félagið borgar
ai. það er Sannfæring mín, að
verkamanninum sé eins nauösyn-
legt aö hafa telefón eins og millí-
ónaeigandannm, og aö það.sé því
bedn skylda stjórnarinnar, að veita
talþráða notkun með því verði,
sem ekki aftri verkamanndnum frá
að geta notiö þeirra.
Enn er eitt atriöi í stjórnar-
stefnunni, sem ég má minnast á,
meöfram vegna þess, að þaö mun
bráölega verða lagt nákvæmar
fram fyrir vður heldur en nokkurt
annaö atriöi í steínu stjórnarinn-
ar. Eg á vi-ö talþráðastefnu vora.
Ég trúi því, að talþræöir séu
þjóöleg nauösyn og þæginói, og að
þess vegna ætti hverjum borgara
að veitast kostur á aö nota þá
fyrir svo 1 á g t g j a 1 d , sem
að edns hrökkvi til aö borga kostn-
að og viöhald og sanngjarna leigu
af peningunum, sem í fyrirtækinu
standa, og að engu prívat félagi
eöa einstökutn manni skuli leyft
að græöa stórfé á því aö selja af-
not talþráöa i þessu fylki. MeÖ
þessu segi ég ekki, aíS vér ættum
að ónýta eða 4 nokkurn hátt að
skemma eöa veröfella eignir þeirra
félaga, sem nú starfa hér á meÖal
vor. En stefna mín er bygö ein-
göngu á því, setn ég tel þjóðlega
hagsmuni. Stjórnin telur sér skylt,
að sinna þessu máli þar sem hun
hefir verið beöin þess af óiliim
sveitafélögum í fylkinu. Og á iur.di
þeim, sem svei'tastjórnirnar liéldu
í Brandon bæ, var einnig gerö á-
skorun tfl stjórnarinnar um að
hefjast handa i þessu efni.
þ'ingið hefir þegar tekið mál
þetta til greina og geröi ráöstaf-
anir til þess að koma stefnunni ’
framkvæmd. þetta hefir ekki verið
og er ekki nú flokksspursmál, held-
ur er þar sýndur samhuga vilji
fylkisbúa yfirleitt. Og hver sem af-
leiöingin kann að veröa, þegar
máli'ö verður við næstu sveita-
stjórnar kosningar lagt undir at-
kvæöi fólksins, þá telur stjórnin
sér þaö engan sigur, heldur sem
sýnandi þjóðviljann í því máli án
flokkaskiftíngar. Hver er þá stefna
vor í þessti máli?
Hún er þetta:
Aö hvert löggilt sveitahirað i
fvlkinu veröur viö næstu sveitar-
ráöskosningar beöiö aö segja,
hvort þaö sé meömælt sveilaeipn
talþráöa, eöa hvort þaö ó“ki, ai.
þeir veröi framvegis eins og hing-
að til eign prívat félaga. Ef svar-
ið veröur með þjóðeign, þá mynd-
ar hver sveit sitt tal'þráðakerfi
með miöstöðva starfstofu (Cen-
tral Office), aö meötaldri Winni-
peg borg, og kostnnðurinn viö
byggingu sliks kerfis veröur bor-
inn meö skuldabrétfum sveitarinn-
ar undir ábyrgð fylkisstjórnarinn-
ar. Og vextir af þessum skulda-
brétfum og kostnaöurinn viö starl
og viöhald þráðanna á aö borgast
eingöngu af notendum þeirra, —
þannig, aö enginn sá sem býr í
sveit og ekki þarf talþráö til eigin
afnota verður beöinn aö borga
nokkurt cent ‘af þessum talþráöa
kostnaöi. Aöallínurnar veröa bygð
ar af fylkisfé, og verðiö, sem sett
veröur upp, veröur aö eins þaö,
sem nauösvnlegt er til þess að
borga vexti af skuldabrétfunum og
viðhald og starfskostnað þráð-
anna.
Vér vitum, að sumt fólk er al-
gerlega andstætt sveita eða þjó'ö-
eign opinberra nauösynja í nokk-
urri mynd, og við þá er gagnslítið
að tala. ICn svo eru afjrir, sem
trúa á, eöa segjast trúa á, þjóö-
eign, en halda um leiö fram því,
aö vegna áhritfa, sem jafnan sé
beitt á stjórnirnar, þá sé ráðs-
menskan ekki eins og hún ætti aö
vera og afieiöing’arnar skaösam-
legar. Til slíkra manna vildi ég
segja,' aö það er tilgangur stjórn-
arinnar, að setja ætfða og reynda
menn, sem hafa fulla þekkingu á
talþráöa starfi, til aö stjórna kerf-
inu. Og meö þessu er mó’tbáru
þeirra mætt. þaö sem prívat fé-
Eg skal játa, aö vér höfum við
alvarlega öröugleika að stríöa í
þessu fylki, og ég játa líka, aö
það hafi veriS mér vonbrigði, að
Ot'tawa stjórmn vill ekki leyfa oss
að annast þetta mál samkvæmt
þörfum fylqisbúa og etftir þvi, sem
h'agsmunir þeirra kretjast. Vér
báöum tun vald til þess aö taka
lögeignataki alla talþræöi i fvlk-
inu, meö sanngjörnu ákvæðisverði.
Ekki aö taka dollars viröi af eign-
um fyrir 90 cents, heldur aö borga
100 eöa 105 oents fyrir hvert doll-
ars viröi í þeim eignum, sem vér
kynnum að taka. En j>egar ég
minnist þess, aö dómstnálastjóri
Lattrier stjórnarinnar, Hon. Ayles-
worth, er verndari Bell Telephone
félagsins, þá ætti ég ekki að kippa
mér ttpp viö neitun stjórnarinn'ar
í þessu máli. — En fólkiö hefir
yfirráðin, og hvort setn þaö er hr.
Ajlesworth eða Roblin, er standa
í vegi* fyrir svona umbt'rtttm, þá
veröa þeir samt, ef fólkiö er sam-
taka, aö víkja úr vegi eöa kremj-
ast undir þunga þjóöarviljans.
Til þess að getfa bæjarstjórnum í
bæjum og svedtastjórnum og með-
ráöend'mn þeirra kost á þeim ttpp-
lýsingum, sem geri þá hæfa til
þess að athuga tnál ]>etta og hafa
framkvæmdir í þvtf, þá ltefir stjórn-
in rá'ði'ð í þjónustu sína hr. I>ag-
ger, sem viðurkendtir er meö fróð-
ustu mönmnn, ef ekki sá fróðasti
maður í Amrríku í öllu því, sem
lý>tur að bygging'a og starfskostn-
aöi talþráöa, — til þess að gefa
allar upplýsingar og ráöleggingar,
sem unt er ; og ltann er nú aö
opna skrifstofu meö því augna-
miöi, aö senda þaöan allar nauö-
synlegar upplýsingar viövíkjandi
kostnaöi og þess háttar.
Eg sá ttm daginn, aö flugrit hef-
ir veriö sent út um landið til þess
aö sýna, að sveitatfélagaeigu tal-
þráöa í Bandaríkjumim borgaði
sig ekki, og Glasgow borg var
netfnd sem dæmi, þar sem bætt
betföi verið við eign talþráÖa.
Ranglátari staöhæfingu er ekki
hægt að gera. það sanna í málinu
er, aö brezka þingið hefir samþy'kt
aö eftir vissan dag skttli aflir tal-
þræðir í ríkinu vera ríkisetfgn, og
skultf stjórnað eins og póstmáltnn
á kostnaö þjóðarinnar. Glusgow
borgarbtiar, þegar þeir sáu þessi
lög afgreidd frá þingintt, btiðu þeir
.stjórninni, að taka vtfð síntt kierfi.
þetta er hinn sanni gangtir máls-
ins.
Hvað kostar notkun talþráöa
þar í landi í samanburði við kostn
aöinn í Winnipeg ? Meira en helm-
ingi minna, undir helm'ingi örð-
ugri skdlyrðum, — aö eins 2 cents
fyrir sendtfboð Wir 25 mílna lang-
an veg, en hér er það 25 cemts eða
meira.
Af þessum ástæöum hygg ég, aö
óþarft sé fyrir mig að eyöa meiri
tíma í aö sýna yöur fram á nauð-
syn 'þá, sem fólkinu ber til að taka
mál Jjetta aö sót og koma því í
beppilega framkvæmd. Kostnaður-
inn veröur ekki tdlfinnanlegur. þaö
verðttr séð fyrir honurn á þann
hát't, ítö enginn maður mttn finna
til svo mikið sem eins cents bvrði,
en starfakostnaður og viöhald
veröttr borgað af þeim, sem nota
þræöina.
Enn er etftt mál, sem ég ætla að
minna.st á, og ég vona, aö vttiur
minn berra Brown vtflji álita, að
það sé gert í því skyni, að upp-
lýsa bann, svo að enginn efi þuríi
að vera á því, hver sé stefna
stjómarmnar í þvi. Eg á við járn-
brautamáHÖ. Herra Brown og
fylgendur hans kveöa sig mót-
íallna stefnu vorri, mótfallna þeirri
stefnu, sem útvegar íbúum þsssa
fylkis attkin samgöngufæri. Steína
hans er þvert á móti, og ég biö j
Mantftoba menn aö mdnnast þess,
aö hann befir ekkert aö bjóöa í
staðinn, nema eí vera skyldtf, að
leggja Grand Trttttk Pacific braut-
ir jafnhliöa C.P.R. og C.N.R. járn- j
bra'utunum, — meö tilstyrk Laur-
ier stjórnarinnar.
þegar járnbrautastefna vor var
fyrir nokkrum ártttn fyrst auglýst,
þá risu I/iberalar andvígir móti
henni, og kváðu hana mundu eyöi-
leggja iönað og lækka verö fast-
eigna bér í fylkinu ; og í einu orði
sagt, aö htin mundi hafa skaðkg
áhritf á fvlkisbúa. En af því ég
haföi áöur kynst örvæntingar-
kveinstöftim þess flokks, hvenær
sem andstæöingar þeirra settu
þjóðfeg framfara fyrirtæktf á steftiu
skrá sinít, þá bara brosti ég og
j hél't' áfram aö fullkomna járn-
j brau'tastefnu mína og koma henni
j í íramkvæmd. Hver hefir afleiðing-
in oröiö ? Sú', að vér höfmn feng-
ið bygðar milli 700 og 800 mílur
af járnhrautum, og að vér hötfum
fengiiö niöurfærslu á fólks og vöru-
flu'tningsgjöldvi'm, og á þenna hátt
höfum vér sparað fylkisbúum að
eins á síðasta ári yfir eina mtfllíón
dollara, — aö vér höfum opnað ný
héruö og vetftt þúsundutn manna
ný samgöngtt og fiutningstæki. Og
alt 'þetta áu þess þaö hafi kpstað
tfbúa Manitoba fylkis svo mtfkið
sem etftt einasta cent.
Og þó segja I/iberal-ar, að þessi
stetfna sé hiindrandi og hafi skað-
leg 'áhritf á vöxt og vtfðgang fylkis-
ins, og segja, að þessi stetfna þttrfi
að aftakast. En ég segi hér í
kveld, að þessari stetfnn veröi bald
i'ð áfram, þar til vér höfutn kontið
þessttm samgöngn og flutnings-
tækjum á í hverri bygð og hvecju
héraöi þessa fylkis.
Ég get farið uákvæmar út í
þetta og sagt' vdni mínum herra
Brown, að það er tdlgangur vor,
aö láta hvggja 'braut frá oakland
Station, hjá Detfta, vestan Mani-
toba v-atns og noröur ttfl Rose du
I/ac og til Wdnnipegosis vatns.
Ptfinnig, að láta byggja braut frá
i Oak Point, á ]>eirri ktfö, setp köll-
| ttö er gamla Iltidsons Bay braut-
' in, eins langt itorÖur og nokkur
! bygö er og hagsmunir fólksins
krefja aö gert sé. Einnig, að
byggja braut frá Rossburn til
Rttssell og áfram til Shellniouth á
takmörkum fylkisdns. líinnig, aö
byggja braut frá eða nálægt Nee-
pawa á Canaddan Northern, vest-
ur gegn ttm r.angford, Odanah,
Saskatchewan, Blanchard, ttm
Violadale og aö fvlkistakmörkun-
um í Ellice sveit. Og að ftvllgera
brautina að takmörkunum, sem
liggttr vestur frá Brandon, sttnnan
C. I’. brautarinnar., gegn tttn Sif-
ton, Pipestone og Wallace sveitir.
Ennfremur, að fullgera fratnleng-
inguna á hinni svo nefn'dit Green-
way braut frá stað í Tp. 2, R. 19
og áfram ttfl Deloratfne og norö-
vestur til Elgin eða Jxtr í grend.
Og einnig braut frá Morris suö-
vest'iir að St'tiartburn, á Emerson
Spragtte brati'tinni.
þe'tta ertt nokkrar af þeim bratvt-
um, sem vér ætlum að byggja
eins fljótt og fáanlegttr mannafli
gerir þaö mögulegt. Eg skora á
herra Brown að segja, að hann sé
mótfallinn bvggingtt þessara járn-
brau'ta. Og ég skora ennfremur á
hann að segja, ef hann er þeim
j mótfalHnn', hvað hann býður fólk-
| imi í staö þeirra. því vissulega
j getur hvmn ekki húist vtfð, aö afla
sér trausts fólksins meö etfntómri
neitnnar stefmt.
Ég hefi nú sagt yður stetfnu
st'jórnarinnar í samgönguinálun-
ttm, og það skal vera mér stór á-
tiægja, ef herra brown fœst til að
segja, hv-ar hans stefna er í þessu
máli”.
Hon. R. P. Rohlin drap á nokk-
ttr fl'eiri a'triöi í ræött sinni á þcss-
um fundi, en hér er orðrétt tekiö
það markverÖ-asta úr ræðu hans,
og er vonandi, aö kjósendttr í
Mantftoba lesi það og athugi vand
lega. þvi að undir atkvæöum kjós-
endanna er þaö eingöngu komiö,
hvort þessi stefna, eÖa cinVtver
önnnr ennþá óþekkjaníeg, \ crör.r
ofan á í fylki þesstt framvegis.
--------o--------
Séieiírn mála
Hjörtttr Leó, einn af vorum ís-
lenzku námsmönnnm, hefir í síð-
asta Lögbergi ‘‘tebið und'ir” meö
G. Gu'ttormssyni að átttæla rtftstj.
Heimskringlu fyrir hina víöfrægu,
og víöast í bygðum íslendinga vin-
sæ+u “afa" grein, sem birt var hér
í blaöinti fyrir skömmu, og vakiö
hefir m'eiri eftirtekt en flest annaö,
sem á prent hefir komið hér vest-
an hatfs, síðan Tíundargreindn í
byrjun siðasta árs vaktd landa
af dvala og rifjaöi upp fyrir þeim
rtftningarnar og laga'bálka forn ís-
lend'inga og skýröi þaö hvort-
tveggja með ljósari rökum en
þeim höfðu áður verið færð um
þaö mál.
Aö vístt hefði grem Hjartar vsl
mátt vera ósv.iraö, ef ekki væri
þaö mannsins sjálfs vegna,— því
að i grein sinni hefir hann, eins og
þeir, sem á ttndan honum bafa rit-
aö urn “atfa” greinina, algerlega
letftt hjá sér að snerta við málefni
því, sem aöallega lá fyrir til urn-
ræðu, nefnilega: hvort trúin á ei-
líft vellandi víti væri svo nauösyrt-
legt sáluhjálpar skilyrðd, aö vat
væri fyrir íslendtfnga í tvetmur
beimsálfttm aö safna fégjöfutn til
eflingar þvtf trúaratriði. þetta hi í-
ir Hjörtur — hans var vtftiö ttie-ra
— foröast eins og eld að minuast
á i grein sinni, en hefir í þess staö
beinst aö persónu ritstj. Heitns-
kringlu og ýmsum annarlegum
málum, sem ertt með öllu óviö-
komandi aöal ágreinings atriöinu,
ef annars nokkur ágredningur á sér
stað.
All miklum kaíla grein-ar sinnar
ver Hjörtur til að lýsa stefnu
H'eim’skringlu í 11 grefnum, eins og
hann sktflur hana. J>essi aitriði höf-
um vér atl.ugaö, og sjáum satt að
segjti ekki að í þeini sé neitt, sem
með sanngirni veröi fundið að eða
nokkurn lesandti þtirfi að hney.vla.
I>es.su til sönnunar skulu atriöin
upptalin og þeim svarað.
H'jörtur l.eldur fram þvi:
1) Að Heimskringla hafi verið
andvíg lúterskri kirkju og kristtfn-
dómi, — ekki í rtftstjórnar grein-
um símim, heldur í því aö kyfa
aösendttm greinum aðgang. — Við
þessu er það svar, að stefnur
blaöa birtast í ritstjórnar gretfn-
ttm þeirra eingöngu, en ekki í að-
sendtim ritgeröutn. Ritstjóri eöa
útgef'íindi bera enga ábyrgÖ á
skoöttntMn, sem koma fram í að-
sendttm greinttm, nema aÖ því
leyti, sem þær varða viÖ lög. En
þær greinar, sem útgetfendur eða
ritstjórar blaða rtfta og láta skipa
rtftst'jórnarsess, þær skoöast álit
blaðsins á þeitn málttm, setn þær
fjalla um. J>ar sem því Hjörtur
sjáltfkratfa víöiirkennir, að blaöið
sýntf það ekki í ritstjórnar grein-
ttm sfmim, aö það sé andyígt
kirkju og kristindómi — og annað
ga't hann ekki gert til þess að sýna
blaöinu sanngirni í þessu atriöi —
þá verötir aöal átfellissökin í því
inntffalin, að blaöið hefir vetft't mót
tök.11 aðsendnm ritgeröum, sem
H /rti hatfa ekki falltfð í geö, og
stin alls engin sönnun er fyrtfr, að
útgefendum eöa ritstjóra blaðsins
hafi fal'ltfð í geð, þótt 'þeim værtf
lé'ð rúm. það varðar mtfnstu hvort
slíkar gretfnar ertt nafnlausar eða
ekktf. M'ál*etfniið en ekki maðttrinn er
lagt fram ttfl athtigunar.
2) Að Heitnskring'la hafi birt
tnörg kvæöi. — þaö ætttf ekki að
tel'jast 'blaÖinti ttfl ámælis, að skáld
itt hafi kosið ]>að öðrum blöðum
fremttr ttfl að flytja Ijóð sín.
3) Að rftstj. Hetfmskringlu fari
il'la 11100 ísfenzqt mál. — það skal
.strax' játað, að ritstj. Heims-
kringltt gerir enga kröfu ttfl 'þess,
að hafa nákvæma málfræöislega
þekkingu á íslenzkri tungu. Hann
befir ekki átt þess kost, að læra
tn'áliö til hl}'->tar, — og þó mun
þaö nú alinent vtfðurkent, að mál-
ið á blaðinu þoli vel samanburð
við málið á öðrum vestur-íslenzk-
tttn blöðum. f þesstt samband'i vtflj-
tint vér ben<la lesendtinttin á, að
það stftur illa á Hirti, að bregða
öðrttm ttm skort á vandvtfrkni í
rtftun málsins, þar sem hann sjálf-
ur í grein sinni hleður hverri mál-
villunntf á fœtur -annari, svo sem
þetta: 1) “aö láta í ljósi”, í stað
þess aö rita: aö láta í ljós ; 7)
“að sýnist vera”, í staö þess aö
ri'ta: aö því er vtfrötfst, eöa: að
því er séð verður ; 3) “vegna
þeirra ástæða”, í stað ástæðna.
Um þessi atriði ætttf Hjörtur aö
lei'ta sér frekari upplýsinga hjá
íslenzku keimara sínnm við Wesley
hásk'ólann, sem vér teljum víst, að
fúslega mttni fræða-nann um þau.
4) Að Hetfmskringla l.afi rætt
m'ál'efntf, sem að eins tilheyri kristn
um 1 slendingum og sé séreign
]>eirra. Með þessu er gefið í skya,
að þessi séreígnarmál komi Heints-
kringlu alsendis ekkert viö, og hef-
ir þeirri kenningvt verið nægilega
svarað í “afa” greininntf’. En til
þess að þóknast herra I/eó, skal
]>et'ta nú frekar athugað. Ef trú-
mál flqkka eða safnaða eru sérmál
þeirra, er það þá þar með víst, að
engum komi þatt mál við öðrum
en þeim, sem gera krött til með-
eignar í þeirri séreign ? Ef lútersk
trúarbrögö eru séreign lúterskra
manna, eru það þá þeir einir, sem
rétt hafa til aö ræða þatt og at-
httga ? Vilji herra Leó balda fram
því, að engan varði um þessi sér-
mál mema þá eina, sem telja þau
séreign sína, gildir þá ekki sama
regla um önnur trúbrögð smnara
safnaöa og félaga ? Ertt ekki úni-
tarisku trúbrögðin séretfgn þetfrra
manna, sem bumd'ist hafa samtök-
ttm ttfl þess að halda þeim vtfð og
út'breiða þau, og hafa þó ekki vor-
ir lútersku vinir láttfð sig þau
skifta með því að andmæla þeim
og ófrægja þau í augum almenn-
ings fólks vors hér ? Eru ekki fyr-
irbrigða skoðantfr andatrúarmanna
cig tilraunir þeirra að komast í
samband við anduheiminn, sérmál
þeirra, og ef svo er, varðar þá
nokkra aðra um þau mál en þá
sjálfa ? En hafa þó ekki vorir lút-
ersku vinir leyft sér að athuga og
ræða ttm þessi sérmál, eins og þeir
hefðu fullan rétt ttfl þess ? Itfr ekki
tollverndars'tefna Conserva'tiva sér-
mál þess flokks, og vetft þó ekki
herra Leó, að til eru menn, sem
leyfa sér að athitga þá stefnu og
ræða hana ? Vissulega eru ■ til
menti, sem l'áta sig þá stefnu nokk
tirit skitfta, þó ]>eir telji hana ekki
sérmál sitt, né krefjist nokkurar
sameignar í ]>eirri séraign. Mætti
ekki með allri sanngirni halda
fram því, að allir “organiseraðir”
flokkar eða félög hafi sín sérmál ?
En samt er sú regla alment við-
tekin um allan hinn mentaða beim
að aðrir láta sig þau mál varða
en þetfr, sem telja þau séretfgn sína.
Getur nú ekki l.erra Leó fallist á
þá skoðun Heimskringlu, að kristn
ir menn, sem slíkir, eigi í heild
sinni ekkert það trúarlegt sérmál,
sem aðra ekki varðar alt eins mik-
ið og þá sjálfa ? Og ef hann nei'tar
þessu, á hverjum vtftsmunarökum
getur hann þá bygt þá staðhæf-
ingu sína, að það sem hann telur
trúmálalega séreign þeirra sé þess
eölis, að aðra varði ekki um
hana ? Vill hann í alvöru halda
frarn því, að trúmál lúterskra
munna sétt svo belg sérmál þeirra,
að ekki megi við þeim hreyfa, né
aðferðinni, sem í þeirra nafntf er
beitt til þess að dáleiða fólk vort
og blinda frá því að athuga frjáls-
trúar hrevfingar þær, sem utn þess
ar munclir, við vaxandtf mentun og
siðmenntfng, gagntaka hugi ýmsra
merkustu manna meðal heimsins
þjóða ? En á sama tíma einnig
haldu því fram, að lúterskum
mönnutn betti fylsti réttur til þess
óhindrað og átölulaust, að skitftu
sér af trúarlegum og öðrum mál-
ttm annara safnaða, flokka og f'é-
laga. Og á f.verju byggir hann
þang réttarmun lúterskra og ann-
ara trúar manna ? Er það ekki
ei'tt af stærstu og þýðingarmestu
sérmálum kristtfnna manna, að
senda fólk út ttm öll heimsins lönd
til þess að letfða og lokka fólk af
annarlegum trúflokknm ttfl þess að
kasta barnatrú sinntf — gerast trú-
níðingar — og fá það til að taka
kristna trú ? Og er ekki þetta að
sfetta sér fratn í belgustu sérmál
annara trúflokka ?. Ef kristnum
mönnum kemttr svo mikið vtfð eða
varðar svo mikið ttm trúarfeg sér-
mál annara manna, aö þeir eyöa
árfega ærnu fé til þess, aö ledða }>á
frá bíirnatrú sinni og fá þá til að
vei'ta viðtöku annarlegum — krist-
num — trúbrögðum, — ræna ]>á
séretfgn stfnntf — hvers yegua má
þá ekki öðrttm -alt eins kottta við
um sérmál kristinna manna ? Iv'ia
er ekkd berra I/eó fáanfegur til að
viðurkenna sama rétt auttara
manna til frjálsra hugsana og
rann sókna, sem hann heimtar fyr-
ir kristnu tnenn ? Eða vdll hann
halda fram því, að með viðtöku
kristinaar trúar fyrirgeri fólk rátti
sínttm til frjálsra hugsana í trú-
málum ? Öllu þessu verður að
svara, og það svo ljóst og greini-
jega, að alþýöa fólks vors þurfi í
engttm efa ttm það að vera, bver
sé stefna kristinna manna í þessu
séreigna máli. Séra Jón Bjarnason
heldur því fram ’ Sameiningunni,
að trúin á Helviti, eins og lúterska
kdrkjan kennir aö það sé, sé “und-
andráttarlaust kristindóms atriði”
Sé þessi kenning rétt, þá er trúin
á eilíft steikjandi víti séreign krist-
inna manna. EÖa meö öörum orð-
um: vorir kristnu vinir eingöngu
ertt hluthafar í “neðri bygöinntf”,
— öðrttm kemtir hún ekki við eða
varðar neitt ttm hana. Heldur nú
herra Leó, að ríkið það bjóði svo
gtóðan bústað etfttfr dauöann, að til
þess sé eyðandtf ærnu fé og at-
vtfnnukröftum trúboða í þúsunda-
taltf ttfl aö lokka fólk til þess að
festa trúarfega framtíð sína við
staðinn þann ? Heimskringla hefir
fastan grun ttm það, að þess
metfra sem séreignarkenndng þeirra
séra Jóns og Hjartar er athuguð,
þess veikari og óverulegri verði
httn í meðvtftund skynbærra manna
(Meira).
A ð s e n t
Sára dauft á sttma menn
siðmenntfngar ljósið skín ; —
til ertt nokkrir attlar enn,
sem ekki kttnna’ að skammast sín.
V
A Wesley skóla væri bót
V'ildu prestar — þörf er brýn —
auka “classa” koma’ á fót,
þar kent væri bara’ að skammast
sín.
Meöan þetta kemst í kring,
“Kringla”, helg er skylda þín,
að aga sérhvern uppþembdng,
sem ekki kann að skammast sín.
Ptrttkohít n\
“ Workman félagið
í ágústblaðinu af Western Work-
man er svo að sjá, setrt iðgjöldin í
lífsábyrgðar og bræðrafélaginu
Workman séu stórum að hækka.
Yfirstjórn þess félags hefir ákveöið
nýjan ábyrgðarta'Xta, setn meðfim-
ir félagsins verð'a að borga mánaö-
arfega til þess að halda ábyrgð-
um sínum í félaginu. þessi iðgjöld
fara hækkandi eftir því sem aldur-
inn færist yfir félagsmenn: Atján
ára gamall piltur borgar fyrir etftt
þúsund dollara lífsábyrgð i félag-
inú Si-24 á mánuöi hverjum, og
svo hækkandi árfega, svo að gjald-
ið verður þegar hann er 3° ára
S1.74, 40 ára $2.47, 50 ára Í3-70
60 ára $5.70 og 70 ára og þar yfir
$9.62 á mámtöi hverjum, eða
S115.44 á ári fyrir eitt þúsund
dollara lífsábyrgö. Sé ábyrgðar-
upphæðin $2,000, þá er gjaldtfð tvö-
fal't, eða sem næst $231 á ári, auk
ýmsra stúkuborgana, svo sem fyr-
ir fundarsal o. fl., og svo sem 15C
á mánuöi til Supreme Lodge. Svo
aö ætla má, aö gjöldin fyrir mann-
inii sjötuga, sem bútfnn er að borga
í félagssjóö yfir 50 ár, eða síðan
hann var 18 ára, veröi um eða yfir
S135 á ári fyrir eitt þúsund dollara
lífsábyrgö. Gjaldinu er þannig hag-
að, að þegar maöurinn er oröinn
svo gamall, að hann á.ekki kost á
aö komast í önnur lifsábyrgÖarfé-
lög, nema með óh-æfitega háu
verði, þá er árlega hækkaö 4 hon-
um, svo aö hann verður aö vera
vel stæÖur maður efnalega, ef hann
á ekki aö neyöast til aö yfirgetfa
félagiö, þó hann l.afi goldtfð í sjóö
þess um 30 til 50 ára tíma.
En sú er bót í máli — ef bót
inætti kallast — að þeitn detfldum
felagsins, sem hatfa ]>enna taxta,
er leyft að taka menn í félagtfð alt
upp að 55 ára aldri, þegar þeir
sökum ®lli sinnar ekki eiga kost á,
að ganga í önnur bræðrafélög. En
vel verða þeir að borga íyrir þau
hlunnind'i, eins og taflan sýnir, og
þó tvísýnt, að félagsheildin græði
á þeim, því etftir 55 ára aldur má
svo ætla, að flestra dagar sén tald
ir og ekki þá að vænta langra líf-
daga úr því.
Hve fljótt þessum háu iðgjöld-
um kann að verða breytt í önnur
ennþá hærri, getur enginn maður
sagt neit't itrn. Slíkar breyttfngar
eru gerðar fyrirvaralaus't, eða svo
hefir það verið 4 ltfðnum árum.
Fólki hefir einatt verið talin trú
ttm, að iögjöldin i það og það
skiftið værtt nægitega há, en alt af
befir það reynst ósatt. Fólki verð-
ur eflaust nú á ný talin trú um,
aö þessi síöasta hækkun sé nægi-
leg, en enginn getur sannaö, aö
svo sé. Hitt vtfta all'ir, að iðgjöld-
in eru nú orðin í Workman með
þeim hæstu, sem vtfðgangast i
nokkru félagi í víöri veröld, en
meö minni hlunnindum og borguit-
artryggingu, ef nokknö ber út af,
en í ftestum eöa öllttm öörum fé-
lögum.
þaö er engum vafa bitndið, aö
Workman ætlar að hafa vænan
hagnað af félagslimum sínum, þvi
aö á tíma'bilinu mtflli 18 og 70 ára
alditrs veröur hver maöur að
borga i félagssjóðinn um eöa tuls-
vert yfir hálft þriöja þúsund doll-
ara til þess aö tryggja sér eitt
þú'sund dollara borgun etfttfr dauð-
ann. En þetta hálft þrið'ja þús.,
ú'tborgaö á 50 ára tímabili, mttn
mega teljast yfir 5 þús. dollarar,
þegar vexttfr eru tekirir til greina.
þaö er tneö öðrum orðum ljóst,
aö þess lengttr, sem maöttr befir
borgað í félagssjóöinn, og þess
meira, sem maöttr hefir styrkt og
eflt félagið, þess meira er níðst á
manni á elliárunum.
Menn beri þetta saman vtfð það,
sem þetfm var sagt ttm ódýrteik fé-
lags þessa fyrir nokkrum árum.
--------4.—:-----
NY BÓK
‘‘Kristin bamafræöi” í ljóöum,.
eftir séra Valdimar Briem, hafa
Heimskringlu veriö send tti höl.
Kver þetta verður væntattleiga
kærkominn gestur safniaöalólki
hér vestra.
Um rit þetta segir þjóöviljinn af
25. ágúst sl.: “þaö eru fjóö um
kristiteg trúaratriöi og um kristi-
fegar lífsreglur, og gerir höf. ráð
fyrir þvi i atltugaseind, sem er aft-
ast í bókinn'i, að kveriö megi nota
sem barnalærdómsbók í kri'stnum
fræðum. Væri æskilegt,' aö klerkar
vorir notiiöti kver þetta viö barna
fræöslu, því að það er m.kiö
skiemti'tegra og þrevtuminna fyrir
börnin að læra þessi lijxrti og hug-
Ijútfu 'trúarljóð, en að læra barna-
lærdómsbækurnar, sem notaöar
hatfa vertfö. Ljóðin festast betur í
minntf barttannia, og trúarlærdóm-
arttir veröa þá enn 'innii'tegri eign
þeirra. Séra Valdimar á því þakk-
ir skvldar fyrir bók þessa, sem ó-
efaö verður mjög httgþekkur hetfm-
ilisvinur á allflestum hetfmilnm á
ísland'i áðúr enn mjög langt ttm
liöttr”.