Heimskringla


Heimskringla - 22.11.1906, Qupperneq 2

Heimskringla - 22.11.1906, Qupperneq 2
Wi«»ipeg, 22. »óv. 2906. HEIMSKRINGtA nr Heimskringla | PDBLISHED BY & The fleimskringla News 4 Poblisb- 4* ing Company T Verö blaOsÍDS 1 Canada off Bandar. $2.00 um ériö (fyrir fram borgaö). Sent til Islands (fyrir fram borgaÐ af kaupendum blaösins hér) $1.50. Pening;ar sendist P. O. Money Or- der, Resristered Letter eöa Express Money Order. Bankaávfsanir á aöra banka en 1 Winnipeg aö eins teknar meö adöllum. B. L. BALDWINSON, Editor & Manager Office: 729 Sherbrooke Street, Winnipeg P O.BOX 1 16. 'Phone 3512. K,. « _ w . - w . , . m . tm , . b w. , ( . - m , - m , J2 , - «■ , Wmiwpe£, 22. uióv. 1906. r I faðmlögum '■‘Herfileg blaöamenska” er at- riði, sem séra Fr. J. Bergmann h-efir gert að umtalsefni í októ- ber toefti ‘■‘Breiðablika”, og þykir honum sem vestnr-ísenzk blaða- menska fari nú sív-ersnandi með ári hverju. Grein þessi, sem annars er prýð- isvel rittið, er þrungin ádeiluefn- um, sem sum koma við blaða- men-sku málinu, og sum ekki. Mörg af a'triðunum eru 'þess eðlis, að ekki væri ósanngjarnt að taka þau til nákvæmrar yfirvegunar, en að þessu sinni skal þó ekki at- hti'gað nema eit't af þeim, af því að það er þess eðlis, að það get- ur vilt þeim sjónar, sem grunn hygnastir eru og skilningssljófastir af lesend'tinum, og má því ekki vera ósvarað. þetta atriði er sú staðhæfing prestsins, að Heimskringla hafi komið að því “khíra og ósæmi- lega brixiyrði”, að séra J. Bjama- syni hafi ekki orðið holdlegs af- sprengis auðið. Jvngin staðhæfing sem séra Fr. J. B. hefði getað gert, gæti verið ástæðulausari og ósannari en þessi, og það blýtur presturinn að ha-fa vitað, þegar hann setti hana á pappírinn, — því hún styðst hvorki við hugsan- fræðislegar ástæður né heilbrigða d'ómgreind. í ‘•‘Afa”-grininni, sem svo mjög virðist hafa hneixlað prestinn, er það berlega tekið fram, að stað- hæfingin um barnleysi séra Jóns sé málsbótar atriði ein- göngu. En hvernig presturmn hefir farið að snúa því málsbótar at-1 riði upp í ’hrixlvrði, er mér alger- j lega óskiljanlegt, enda befir hann alls enga tilraun gert til þess að skýra það fyrir lesendum sínum. Hitt er mér ljóst, að hann hefir með þessu sýnt Vestur-íslending- um eitt af tvennu: annaðhvort það, að hann ekki skilur þýðingu orðsins “'bríxl” — en sem ég þó tel næsta ólíklegt að geti át't sér stað — eða, að hann befir sett fram þenna skilning að eirfs “ t i 1 þess að meiða og særa” og hefir þannig gert sig brotlegan í sömu yfirsjóninni, sem haim vænir aðra nm, og ávítar svo fyr- ir þá ímynd'uöu sök. Ég geri hér þá beintt staðhæf- íngn, að með orðinu “bríxl" sé vanælega á'tt einh'ver sú ásökun, sem verða megi persónu þeirri til vanvirðu sem bríxlað er. Stað- hæfing um staðreyndan sannk-ika, sem' í eðli sínu er svo vaxin, aö hún getur ekki hnekt beiðri eða virðingu nokkurar persónu, getur að réttu lagi ekki taiist bríxl. því síöur getur nokkur sú sta'ð- hæfing talist bríxl, sem í sér feltir sérstaklega framtekna málsbót. Munurinn er svo Ijós og létt skilj- anlegur, að ekki þarf um að vifl- ast. það er munurinn á afsökun og ásökun. Heimskringlu staðhæfingin var afsökun. Séra Friðrik snýr því upp í ásökun. Til þess hafði hann engan siðferðislegan rétt. Tök- um tvö dæmi: hendi af þvj honum hafi veriö það ofva'xið, þá mundi heldur eng- inn sanngjarn maður telja það bríxl, þvi það liggur í augum uppi að það er af engum heimtandi, að gera neitt það, sem eðlisást'and hans gerir honttm ómögulegt að framkvæma. Einmit't það, að séra Friðrik hefir gri'pið málsbótar atriði Heimskringlu, sem væri það bríxl- yrði, virðist benda á, að hann skoði þaö vanvirðu séra Jóni að hann er barnlaus, en ég fullvissa lesendur Heimskringlu um það, að mér hefir aldrei slíkt til hugar komið. Mér er ómögulegt aó verj- ast þeirri hugsun, að séra Friðrik hljóti að finna það i samvizku sinni, að þessi brí’xlyrðis saL’ar- gift hans á hendur Heimskringlu sé eins óskammfeilin eins og hún er vanhugsuð. Hann mtin reka minni til þess, að þcgar fyrix nokk urnm árum síöan, að 25-ára gift- ingarafmæl'i séra Jóns var haldið há'tíðlegt í Fyrst'U lnt. kirkjunni, þá gerði séra Jónas A. Sigurðs- son það að einu atriði i ræðu sinni, að geta þess, aö séra Jóni hefði ekki orðið barns auöið. Kirkjan var við það tækifæri iþétt- skipuð áheyrend'iim, en m'ér er ekki kunnugt um, að ein einasta persó'n'a hneixlaöist á því aitriði, eða teldi það bríxlyrði. Hvers vegna stökk þá ekki séra Friörik upp á nef sér og ávít'aði stéttar- bróður sinn fvrir það að bafa sagt satt ? Ef það var fyrirgefan- legt af kirkjufélagspresti, að gera þet'ta að umtalsefni, hvers vegna er þaö þá gert aö á'mælisatriði gegn Hefmskringlu, að hún segir gersamlega það sama, og með því framteknu, aö þessa sé getiö sem málsbótar ? Getur ekki séra FriÖ- rik sann.íærst á því, aö eitthvað sé hogið við þann tvískitomg hans sem gerir greinarmun á sömu st'aðhœfingunni eftir því hver það er sem taiar og hvar t'aiað er ? Einmitt þessi hrösttn hefir bent hann í þessu 'trlfelli. Hann, sem annars vfirleitt htigsar svo ljóst og skipulega, hefir hér leyft skiln- ingi símrm að fallast í föst faðm- lög vrð trppgerðan og aigerlega rangsnúinn ski'lning allra hinna, sem á ttndan honum hafa ritað um þetta sama atriði. Um þetta heíði nú að vístt verið óþarft að ræða, ef einhver þeirra hefði leitt, eða revnt að leiða rök að því, að skilningur ]>eirra á þessari staðha-fingu væri réttur. En engimn þeirra hefir gert það og enginn þeirra getur gert það. Yfir höfuð lrefir sér:i Friðrik forðast að rökstyðja nokkurt at- riði í þessari sleggjudórna- grein sinni, en þá aðferð við athugan mála má ekki líða nokkrtttn manni nmtalslanst. Séra Friðrik verðttr nattðsynlega að láta sér skiljast, að hvenær sem bann finn- ur á'Stæðu til þess aö vanda um við HeJmskringltt, þá verður tii þess ætlast af honttm, að hann geri fesendum sínnm ljósa grein fyrdr þvi, á hverjum vitstnunarök- urn I.ann byggi . aðfinshtr sínar. Vestur-lsfendingar tma því ekki fengur, að lárta leiöast í blindni. það tjáir ekki, að telja einn hlut illan og annan góðan, án þess að ástæður, góðar og grunda'ðar á- stæður séu um leið gerðar ívrir þehn d'ótni. Eft'ir nákvæma yfirvegun finn ég ekkert það atriöi i “Afa”- greininni, sem ég ekki tel verjan- k-gt og réttlætandi. Grein sú var ri'tuð til þt-ss að sýna Vestur-ís- lendingum, að Heimskringla ætlar sér ekki að lirta nokkurs manns valdboði í 'athugnn mála, og þeg- ar það er orðið alþýðu skiljanlegt, þá er tilgangi tnmunt náð. B. L. Baldirínson. Er tristiDdoniarjnn sammr? (Srar til herra (Niðurlan;). spurningin 1) Ef sagt er, að sá maður, sem aldrei befir komið til Ivundnna- borgar, geti ekki vrtað eins mikið um borgina, eða haft eins nána þekkittgu á henni eins og hinn, sem þar befir dvaliö til lang- frama, — þá mundi engin með réttu ráði telja það br:x>l á þann, sem þangaö heíði aldrei komið ; enda væri það ekkert ásökunar- efni, né heldur væri það neitt hól á þann, sem þar hefði búið, þó sagt væri um hann að hann hlyti að hafa nánari þekkingu á borg- inni heldur en hinn, sem aldrei hefði þangað komið. 2) Ef sagt er um emhvern, að ekki sé þess að vænta af honum, að I.ann gæti leyst ákveðið verk af önnur spurningin er: “Ef þú værir nú þegar búinn að því, mtindrr þú ekki vera búinn að ræna frá oss allar þær dygðir, er gera lífið þess virði að lifa það”. Svarið er afdráttarlaust og æv- inlega: ne i. þaö er engin dygð í því, að trúa aö heimskulegar skröksögur og draumar séu bei- lagur sanrrleikur. það er engin dygö í að trúa ósannindum. það er engin dygð i að viðurkenna nppspuna, sem virkilegan sann- leika. Ósannindi eru ævinnlega ó- sannindi, þó þau séu endurtekin millíón sinntrm eru þáu samt ó- sannindi, og geta aldrei verið ann- að. Dygðir innifelast í sannfeikan- um, og í því, aö ú'threiða hantt á meðal mannanna. Sannleikurinn innifelst í nátturunni', en ekki í Iteimskufegnm skröksögum og draumum, uppspuna brögðóttra manna, sem lifa á því, að spila á tilfinningar og hræða triVgjarna og ístöðtititla aumingja. Maðtir ööl- ast aldrei dvgðir fyrir að trúa ó- I sannindum og enginn er tændur dygðitm með því að læra sann- letkann. Öll trúarbrögð, sem erti bygð á ósönnum grundv'elli, eru ó- sönn. Ef gmnd'VÖllurinn' er ósann- ur, þá geta trúarhrögðin ekki ver- ið öðruvísi en ósönn. það er tnesta fásinna að segja að siðferðiskenningar Jesú standi íramar öl'httn öðrum siðfórðis kennittgum heimsins, og að krist indómurinn eigi einn allar góðar siðfeTÖiskeivningar. Án þess að efa nokkuð hið guðlega faðertui Jesú verður’ maður að viðurkennia, að góöar s'iðferðiskenningar vorti kendar löngu áður en hann var uppi. Menú kendi góðar siðferðis- kenn'ingar ; Zóróaster kendi góðar siðferðiskeinningar ; Búdda kend ljómandi siðferðisk'enningar, að mörgu leyti betri en Jesús Thales k'endi góðar siðferðiskenn ingar ; hið sama má segja um Pythagóras, Sókrates, Plató, Bí as, Zenó, Aristóteles, Epíkúrus Síseró, Seneka, Filó, Hillel og marga fleiri. það er einnig fásinna að segja, að kristindómurinn hafi allar 'bezfu dygðir heimsins til að bera. því hefir verið baldið fram og ekki hrakið, að kristnu þjóö- irnar séu sekar uin tiu sinn'um eins mikla sviksemi, lýgi, rán þjóínað, drykkjuskap, saurlifnaö og glæpi yfirlei'tt, í tiftölu við fólksfjöldann, eins og heiðnu þjóð irnar. í Asiu erti yfir 500,000,000 Búdda trúarmenn, ttærri því helmingi fleiri en þeir, sem trúa kenningum Jesú, og sanna skýrslur að það eru tíu sinnum eins miklir glæpir framdir í þeim lönditm, sem liafa meðtekið kennin'gar Krists, eins o l.'já fylgjendutn Búdda. þessa stað hæfingu má sanna með tnjög á- reiðanlegum sannanagögnunt. Annað ■er það, að kenningar kris'tindómsins gera mann ekki sælan eða rólegan í sinni, beldur þvert á móti. Ahrif kristindóms ins I.afa valdið meiri vansa-lu meðal mannanna heldur en nokk tir önnur trúarbrögð. , Kristindóm tirinn á ekkert nýtt eða fruinlegt sínum kenningum, þar sem hann er búinn 'til úr gömium úrgangs- tætlum trúaritragðakieTfa, sem voru til meira en þúsund ártim áð- ur ■; og satnt hefir hann grimmúð- legri og hatursfvllri gttð, miklu má'ttngri djöful, hei'tara og varan legra helvíti heldtir en nokkur önn ur 'trú'arbrögð. Jjetta mæ-tti ait út skýra. Hér skal að eins tekið eitt dæmi: í blaðinu “Stinday Merctiry’ er skýrt frá, að John C. Paulison, velþektur lögmaðnr í Paterson, N J., hafi orðið brjálaður af þvi að hl'U'Sta á metódistaprest, sem út- málaði eldinn og kvalirnar mjög á- takanlega. Svo mikil áhrif hafði þetta á lögmanninn, að hann tap- aði öliu vald-i vftr sér, og héit sig vera dauðan og það æ-tti að fara með sig í þann stað, sem prestur- inn hafði lýst. Svo varð hann óð- ur, að hann hljóp út i skóg hróp- andi : “Eg er duuður, ég er i hel- víti! ” Hann versnaði æ meir og meir, og siðast þvtrf'ti sex menn til að haida honutn í stilli. J>að var farið með hann heim, og talaði hann alt af óráð, — sagðist vera flauður og konvinn til vítis, og skipaði að láta jarða sig. Hann jxrkti konu sítva f)g sagöi, að hún væri í kva'last'aðmim hjá sér. Eftir nokkrar klukkiistundir versnaði houutn meira, og var hann þá flu'ttur á vitfirringastofnun og þar dó hann eftir nokkra daga. Jvetta er ein af eðlilegustu afieið- j ingunutn af því, að bafa kristna j trú. Satt að segja, þá er erfirtt aö j skilja, Hvernig nokkur maðttr get- ur haldið vitinu í frmmtán tnínút ur, sem trúir virkilega, að viti það, sem krkrtnir menn kemva utn, sé til, — helvíti undirbúið af skap- ara heimsins til Jtess aö brenna f, utn alla eilífð, meira en niu tiiindu allra hans barna. Ef maður trúir, að faðir sinn, nvóðir stn, systkyni sín, kona <>g börn, og hann sjáifur hafi að eins ei’tt tækifæri úr tíu til að losast við þati ót'talegu afdrif, þá er hrjálæöi eðlilegasta afleið- ingin. Með því að trúa þessu h'afa þú.sundir og millíónir ungra ug gamalla orðið að mestii aumingj- um ; og ]>essi trú hefir orsakað meiri vansælu á meðal þeirra, sem hafa haft hana, heldur en nokkur önnur trúarbrögð í beimimvm. það er aí þessu, og öðru því líku, að svo margir góðir menn berjast í einiægni á móti kristnu trnar- hrögðnmim. Jrað væri óskandi, að þatt trúarbrögð, sem hafa valdið jafn mik'illi vansælu og hrjálæði meðal mannaima, færi að úreldast. þriðja sptirningin er: “Ef ver- ölditt er vond með trúnni, mundi vantrúin gera hana betri, og hvernig ?” Svarið er þetta: Samvleikurinn leiðir af sér meiri gæði og farsæld heldur en ósannindin, og þessvegna leiðir “vatttrúin” (sú lifsskoðun, sem er hygð á sannleika náttúr- unnar) af sér tneiri farsæld heldttr en kristittdótnuriivn. ‘■‘Vantrúin” er bygð á san’ttileika ttáttúrunnar, og viðurkennir kenn- ingar vísindanna. þetta er undir- staðan undir öllum gæðum og far- ! sæld mannkynsins, og undirstaða alls sannleika. Kristindómurinn þykist vera œðri en náttúran, æðri en lög bemvar, og æðri en kenning- ar vísindanna, og setur í staðinn fyrir þetta trú á yfirnáttúrlegar opinberanir, og kemur í bága við alla þá' sannleiksstravvma, sem maðurinn þekkir. “Vantrúin" vill fá marga til að kenna um náttur- úrun’a, vísindin og gott siðferði, en enga presta til að kenna um yf- irná'ttúrlega hliiti ; kristindóannr- inn v’i'll, að sent fœstir kenni um iváttúruna og visindin, en ledgir hundruð þúsunda af prestum til að kenna um hið ylirnáttúrlega. ‘‘Vantrúin” ætlar að betra heim- inn með því að kenna manmkynimu að Jvekkja sannleika náttúrunn'ar, kenna því að brúka skynsemina, og benda því á ósanndndi trúar- bragðanna. Kristindómurinn reyn- ir að festa ósanniindin i hugum ttvanna, og koma inn l.já mann- kyninu vantrausti á nátt'ú'runni og hennar ósk'eikulu lögum. “Vantrú- in” ken'ivir Ivið eðlilega og sanua, en kristindómurinn kennir hið ó- eðlilega, yfirná'ttúrfega og ósanna. það er að segja, að svo miklu leyti, sem sannleikurinn og nátt- úran leiða af sér meiri gœði og farsæld heldur en ósannindi og hindurvitni, er “vantrúin” botri en kristind'ómurinn. Fjórða spurningin er : “Halda vatttrúarmenn að vísitidalegir fyrir festrar fiuttir á sunnudögivm tnundu snúa miinnuni frá ólögleg- um girndum, gera þá betri menn, tippbef'ja þeirra eðli?” Svarið er afdrát'tarlaust: “Já”. Sannir fyrirlestrar éru ævinnlega betri en ósannir fyrirlesttar. Kenn- ingar ttm sanna þekkingn, sem er sama og vísindin, erti í alia staði betri en ósatinintii um yiirnáttúr- legar opinberanir. “Vantrúm” kenndr, að maður sé á'byrgðarfull- tir fyrir öllum sinutri gerðum, »11- um og góðum, og að maður verði sjálfur að standast afleiðingarnar, og að það sé óréttlátt að hinn saklausi líði fyrir þann seka. “Van trúin” kennir, að maður eigi aö gera það sein gott er, af því þaö sé rét't, og feiði af sér tneiri far- sæld beldur en illar athafnir. Kristindómuri'nn kepnir, að þó maður geri alt fllt <>g fremji allar mögufegar syndir, ef lvann að eins trúir að blóði mantis, sem dó fyrir tæpum 2000 ártim, hafi verið út- helt fyrir sínar syndir, þá verði öll hans illverk og allar hans synd- ir afmáöar, og að hattn verði sæll að ei'lifu, aí því Gyðingar kross- festu mann (eöa gttð) fyTÍr tæpum 2<xx> ánim. það er ónttúrlegt og ósatt, að trú eða iðrun geti af- máð aflei'ðingar af verstu glæpum. Ef maðttr myrðir sinn meðbróður, þá er ekki liægt að afmá glæpinn með fyrirgefningu eða með því, aö láta saklausan mann deyja kvala- fnHum dauðdaga. Afieiðiingar aí góðum eða vllum athö'fn'um eru ætíð hinar sömu ; trúin getttr ekk- ert breytt þeim. Orðin “ólöglegar girndir” ertt nokkuð óákveðin. Hvaða girndir álítur höf. ólöglegar, og hvaða gir; dir 'lötglegar ? Girndir og á- strtðtir mannsins eru partar »f hans ti'lveru, og án þeirra hefði hanin litla þýðingu. Hinn sanni til- gatvgur lífsins er að stjórna þeitn með skynsemftoni'. þetta er hægt að gera með því aö þroska skiln- inginn og glæða ást á því góð t, og með því að efla og elska sattn- leikann. Kenningar um yfirnáttúr- legar opin'beranir eyðileggja ekki girndir eða ástríður manna. S*m sönnun fyrir þesstt, mætti benda á, að kristnu þjóðdrnar hafa sýtvt eins miklar girndir, ástríður og grimd, eins og nokkrar aðrar 'þjóð- ir í heiminntn ; þaT hafa úthelt meira blóði og tekið fleiri lif, und- ir nefni trúarinnar, heldur en öll önnur trúarbrögð ; og medra að segja, sjálftr kennittvenu kristin- dómsins hafa gerst sekir um hinar lægstu girndir og tilhneigingar. Bókin “Crim'es of Preachers” sann- ar, að yfir }>rjú þúsitnd kristnir prestar í Bandaríkjttnnm hafa á síðustu 30 artir. sýnt sig í lægstu girndum og framið verstu glæpi, og það er tttjög líklegt, að fæstir verði ttppvísir. Kristnir menn hafa ekki ástæðu til, að bríx-la “van- trúarmönnum” ttm “ólöglegar girtnlir” eða vont siðferði. Fimta spjirnin'gin er : “Ihvaft hefir vantrú'in gert fyrir I.eiminn, og hvað ætlar hún að gera, svo vér ættum að treysta bentvi ?” “Vantrúiti", skynsemistrúin og vísindalegar rannsóknir, setn eru eit't og hið sama, hafa gert miki|S að því, að sýna fram á vfllttr og yfirsjónir þeirra trúarbragða, sem eru bygð á yfirnáttúrlegum opin- J>erun'ivm. þau hafa sýnt fram á yfirsjónir trúarbragð'ann’a viðvíkj- andi sköpttn heimsins og tippruna mannkynsins. þatt hafa sýnt frarn á yfirhurði ttáttúrttlögmáJsins, sannleikans og vísindalegrar Jvekk- ingar yfiir blindandi' og ndðurlægj- andi uppspuna um yfirnáttúrlegat opin'J>eranir. þau hafa lagt heimin- um til aðra eins menn eins og Copernicus, Galileo, Bruno, S*r- vetus, Spinoza, D’Holbach, \ ol- taire, Paine, Hume, Combe, I.'nr- win, Huxley, Drapc.r, Ilarnvin, Ingersoll og marga, marga llc ti, er hafa gefiö beimimim þekkingtt á vísindalegum sannleika, og gert beiminum með því þúsund sinnum meira gott belditr en allir þoir, sem haía prédikað ttm yfirn/áttúr- legar opinberanir í síðastl. finvm þúsund ár. Kennim'enn vísindanna og satvn- leikans ætla að halda áfram að rannsaka náttúruna, og lær-a meira af hennar djúpa og dularfulla vís- dc>mi, og láta beiminn ná Jtekk- ingu á sannlei'kamim. þeir trúa þvt, að sannleikurinn sé æðsti og bezti fjársjóður maatnkynsins, og að það sé að öllu leyti betra, að leita hans, heldur en að binda sig við ósannindi og villur trúar- hragðanna. þeir eru sanníærðir um, að þekking á sannleikannm sé þúsund sinnum be’tri og meira U'ppbyggjandi fyrir mannkynið, heldur en sögur um djöfla og kvaladíki, sem fávdzka og presta- vald fortíðarinnar hafa spunnið upp. J>essi sannleiksleitun, þessar t'ilraunir til að þekkja hið sanna, og skilja náttúruna og hemvar lög- mál, æt'ti að vera nóg til að ná traustd allra skynsamra og hugs- andi manna á starfsemi “vantrú- arinnar” og vísindanna. Ég hefi nú svarað spurningum hr. “H.”, og vonast eftir, aö hann sé ánægður ttveð svörto. Ef hann vill spyrja mig fleiri spurninga í sambandi við þetta málefni, þá skal ég svara homtm eftir beztu vitund, og segja homtm sannleik- ann eins og ég skil hann. Pdll Jónsson. -------f------- Smásálarskapur eða hvað V Aldrei heftr þjóð vor, á ölltvm sínum tilverutíma, stigið jafnstórt spor í framfaraáttin'a eins og í haust, -þá ér hún af eigin ramleik komst í sam'band vdð hinn ment- aða beim með ritsímasam’bandinu til Seyðisfjarðar og talsímasam- bandimi Jvaðan til Reykjavíkur. Allir saivnir ísfendingar, hvar sem Jteir eru á jarðarhnettimiin, ættu hjartanlega að gfeðjast ylir þvi, að fáfflenna, fatæka og afskekta ættiandiö þeirra beíir af eigin dáð og thtg stígið svo stórt og beilla- vænlegt spor, sem áreíðanlega verður því til frantfara og bless- unar. Ekki að eins þjóðin sjálf hefir, sem værvta mátti, glaðst yfir þe-ssari nýungtt, heldur líka aðrar Jvjóðir, t.d. Norðmenn', Danir og Færeyjingar, sem sendu samfagn- aðarskeyti, og svo einstakir mienn í öörttm löndurn, bæði íslenzkir og útlendir. En hvar standa Vestur-íslend- ingar í þessu tilliti. þeir mumi vera hartnær % hhvti af allri ís- lenzku þjóðinni. En þó þeir séu }>etta margir, þá man ég ekki til, aö hafa séð einn staf á prenti sem gengi í pá átt, aö okkur bæri að samf'agna þjóðinni hetota tnftð þe’tta fyrirtœki, og sýndist þó vera', að okkur stæði ekki fjær að gera það en útlendum j>jóðum. Heimskringla tnttn einhvern tima haía talað ttm, að blöðin, ttieftti- lega hún og Lögberg, haft æ t 1 a S að senda (að líkindum þannig lag>- að) skeyti beirn ; en af einhverjum á s t æ ð u m lveíir það farist fyrír. þessi viku'blöð, sem gefin ertt út hér í 'þessum bæ, L/ögberg og Hed-mskringla, eru nokkurs konar fyrdrliðar íslendinga í Jtessu landi (munu líka þykjast það). Fjöldinn af }>eim kaupir þatt og les, annað- hvort eð'a beeðii, hvar sem þeir búa í þessu landi. það var því ekki ní"tn;i eðJilegt- þó þeir heifðti von- ast . eftir, að þatt fyrir stna hönd sendu Jvcitn heillaósk og samfagn- aðarskeyti utn það feyt'i, sem sam- bandið var opnað tfl a'imemvra' af- nota. J>ví bæði lvefði það aukið vinsældir þeirra og gcrt J>eim htota ísfenzku þjóðarinnar, scm hér býr sóma. því ég >er eins viss um það, að það er fjöldi hér af löndtim, sem af heitmn httg óska heima'þijóðinni til hamingjtt mefl Jvessa íramför, eins og ég er viss um að tveir Og tveir eru fjórir. En einst'akir nrenn, sem búa h::nr- að og þang’að út um nýlenrhir-, eiga erfitt með að gangast fyrr sltku, en sem blöðin hérna ættu hægt með að gera. þegar útséð var um það, aW blciðin voru sprungin á þessu li'tla máli, var því hreyft í Goodtempl- ara félagsska'pnum, sem er f.jöl- mennasti félagsskapur ístondinga liér vestra. Sumar stúk'urnar tókti tnálinu vel, en stærsta stúkan gat ómöguíega skilið jafn einfalt mál, og vildi hreto't ekkert fara út fyrir sinn edgin f’élagsskap. Gat ekki sent kveðju og heiilaósk nema til Stórst'úku'þingsins á íslandi. það virðist vera farin að færast skörin upp í ’bekkinn, }>egar sjóndeildar- Iirtogurinn er orðinn svona þröng- tir. Auðvitað hefði Templurum verið sónvi í, að taka máliö að sér, J>egar }>eir, sem næst stóð að gera það, hættu við. Ég álít, aö íslenzku blöðunum hér sé til minkunar að bafa ekki haft framkvæmd í sér til þessa ; }>eim stóð næst aö gera J>að. Og ntv er þó aö sjá, að þau séu mjög hnei'gð fyrir að óska til “lukku”, þvd aldrei giftir sig neinn hér í bænum, og jafnvel út um nýlend- ur, settv Jvau ekki óska til htkku, auðvdtað hvort sem 'þau þekkja nokkuð til persónannia eða ekki ; en það kostar ekki peninga, neitta lítið eitt af prentsvertu. það er annars næstum hiægi- fóga lítilm'enskufegt fyrir tvö blöð, gefin út af stórum félögum, að hafa gefið það út, að þau æ t 1 - u ð 11 að senda skeyti til íslands, cn gera það svo a 1 d r e i. það er því í fylsta máta eðlifegt, þó maður spyrji : Var það af ósatn- komu'lagi, nísku, eða hveTju ? Ritað 16. nóv. 1906. A. J. Johnson. -------*---------- Kvennleg fyrirmynd í rithæt'ti er grein sú, sem Lög- berg flutti tesendum sínnm þann 1. þ. m., eftir Kristínu D. John- son. Já, og ekki er Lö-gberg ennþá hætt að vtona sér til heiðurs rneð ritgerðavali sínu! Annars ætti nú að vera komið nokkurn veginn nóg af rifrildi út af tJ Ifarsrímna vísunni ltans séra Jóns, þó ég fari ekki aö bæta við þá syrpu. En svo finst mér J>að jafnvel skylda min, að taka til athugun'ar svona lagaða rit’gerð, ef ekki aðrir gera það, Jvví mér finst nefnd ri'tgerð Mrs. K.D.J. vera það ljótasta, er ég man til að hafa fesið á prenti tvm langan tima, og hefir þó sumt verið 'ttógu svart. K.D.J. segir, að deilugreinirnar- sem komið hafi í Heimskriniglu í undanf'arand'i tíð, sýni að höfundar þeirra séu menn af lakasta tagi, og sem eftir þeirra framkomu að dæma, hafi fengið uppeldi sitt á óþrifategust'U götum mannfélags- ins. Hún með því auðvitað hefir ekkert að athuga við óvöndugheit þeirra manna, því þau liljóta að vera eingöngu að kenna foreldrum Jveirra, eða þeim öðrum, sem hafa lvaft uppeidið í umsjá sinni. Kæru viivir, getur nokkur af ykk ur, sem hafið lesið Heimskringlu að undanförnu, fundið edtta einustu setmingu, sem er ljótari, ómanniið- legri og andstyggitegri en þessi ? Ég segi nei. Hún meira að segja kórónar orðlögðu greittina hans Giit'ta í Lögbergd, sem þið hljótið öll að nuttta eftir. Enda á þetta víst að heita kvenn'feg fyrirmynd hjá Kristíivu. það skarar líka prýðilega íram úr öðrum undan- farandi óþverra. Ég skal glaður játa, að það hefir verið margt í Heimskringlu, sem hetur befði ósagt verið, og sumt jafnvel ljótt. Kn er ekki nóg, að ganga beto't framan að þeitn, sem þarf að skamnva og segja hon tim afdráttarlaust til syndanua, þó ekki sé svo langt gettgið, að svívtrtir séu foreldrar og tvppelJis- feður þeirra, sem skammaðir eru fyrir hresti, sem þeitn koma ekki við? Myttdi ’það verða talið Iteið- arfegt af mér, ef ég færi að kcana foreldrum Kristínar um ósæmilega frekju í rithæt'ti hennar ? Nærri má geta.' Enda dettur mér ekkt slíkt í hug, því 'bæði' veit ég af liverju 'bergi him er brotin, og iíka að henni hefði ekki feyfot að van- virða svo sjálfa sig, hefðu íoreldr- ar benttar verið nærstödd til }>ess að vernda hana frá villu h'ennar vega. Enda mundu þtut hafa verið orðin sötld artnæðu og angurs við þaö iíkiiarstarf, þann t'ítna setrt hægt var að vonast eftir því af ]>eitn. Mundi ]>að verða kallað mann- úðlegt af mér, eða hverjum öðr- unt, að skamma foreltlra G. Gutt- orinssonar fyrir greinarnar hans í Lögbergi, greinar, sem allflestir fesend'tir bafa hinn nvesta ama af ? það ætti svo sem ekki illa við, að far-a aö svivirða götnltt hjónitt fyr- ir þessar greinar, og að bríxla þeim unt, að hafa alið strákton ttpp á verstu forargötum mattnfé- lagsiivs ! Já, það ætti svo sem við, ef samstemma skyldi guð- spjöllum Kristínar. En athugtim þetta betiir. þar sem þessir for- eldrar Guttorms hafa nú alið dremgittn upp í góðum og göftvgum si'ðutn og lagt alt kapp á að ketma hottutn 'það sent gott er og fagurt, og varið sínum bevtu kröftum til að koma þessum syni sínttm til mienta, í þcirri von, að liann með því yrði sér, ætt sinni og þjóð til gagns og heiðurs og gengi á und- an- í því, sem gott væri og sið- prýðandi, eins og vel uppalinn mentamaðttr, — þá verða þau ait í leinni fyrir þessu óláni með strák-

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.