Heimskringla - 04.03.1907, Blaðsíða 3

HEIMSKRINGLA
Winmpeg, 4. marz 1907.
anna'S og betra ráö til hagnaöar
(Juebec fylki, — ráÖ, sem ekki er
t'rðdð opdnbert enu.
Á fundiimim mættit alldjr, sein
IjoÖniir voru. Manitoba stjómén
lagði fram sina kröfu skrilega,
íinusinni enn. f>á lagÖi Onfcario
sjfcjórn fram sína krö-fu, er var þess
. fnis, aö Ontario fylki heimtaöi i
'inn skerf alt land fyrir austan
ámetitr 'takmörk Manitoba firam-
iemgd effcir beinni lintt noröur aö
Churchill lljóti og eítir mi&ju tdl
'»jávar, — ltvorki miuna né mjórra.
j»á stóö' upp stjórnarformaður
Scott og lagðd fram kröfu Saskat-
1 hewati ifylkds, en hún var sú, aö
]iaÖ fylki heimtaöi land alt íyrir
norðan Manitoba vestan megín
Nelson íljótsins og norðttr á 60. n,-
Imeiddarsfcig. t stiíttri ræöu, er Mr.
Scott fitit't.i við þefcta tækifa>ri,
saigði hann á Jæssa leið: “Ég hefi
'ikér engu við að bæfca, nema aö
utinna þig á, og 'þá he,rra, sem hir
' t rtt vi'ðstaddiir, að ‘þegar “sjilí-
stjórmarlögin” (lögin uni stotnv.n
nýju fylkjanna) voru samþykt, þá
var þVt I.OFAÐ, og með því
SKILYRl)! uröu'm viö á eitt sútt-
ár rnn austur takmörk fylkisins, aö
Jnegar kæmi aö því, aö skift yv'i
lúnu óskiSta Norövesturlandi, þa
FENGI SASKATCIIEWAN I
SINN IILUT ALT LANDID FYR-
ir nordvestan nelson
FLJÓTID’’.
Svo lauk þessum [undi. HdÖ eina
markverða, er þar geröist, var
þefcta, aö Scott opinberaöi þar svi-
viröilegt IAUNUNGAR SAM-
UAND, — SAMSÆRl gegn Mani-
toba fyloi. þar var lvermt ineimu-
lagt loforö tt'pp á Sir WiMrtd sjálf-
:vn, loEorð, sem hann hafðd ekki
allra minst'U hicimifd til að gefa,
opinberlega eöa leynilega.
Var 'þetta rétt hermt hjá Scott ?
það hlýtur aö hafa verið, því á
íundinum sátti þrír ráðhlerrar sam-
bandsstjórnar,," Sir Wilfrid, Aylies-
wortli og Oliver. þeir tóku við
þesstt þegjandd. Ilöfðu ekki eit't
oinasta orð aö segja.
þannig er sa<ga þessa miáls til
þessa dags, og sýnir hún :
1) Að Manitoba befir að lögutn
t>g heið fyrsta rétt til Keewatin
héraðains.
2) Að suðurhluti þess béraðs er
lag>akg eign manitoba fylkis siðam
irdð 1884.
3) Að lögum sumkvæmit er ó-
mögivtogt fyr.ir sambandsstjórn að
taka Keewafcin frá Manitoba án
vit-undar þeárrar íylkisstjórnar.
■ 4) Að þegar stofivuð voru fylkrn
Saskatcljewan og Alberfca gafst
Lanriear sfcjórninni ákjósa'tttogt tarki
færd til að stækka Mati'itolxi fylki,
saankvæmt uta fcg-í t reku ðu tn kröf-
um Manitoba mamva. þeptr svo
mikil hreyti'ng twvr gerð á stjórnar-
skiiptm og landskifting vestra, þá
var enginn hlutur eðlitogri en að
ednmitt samtímis hefði verið rett-
ur hlutur Manitoba fylkis. það gat
á engan hátt vePið öörurn [ylk jttm
til ntiBÍns 'Oðíx óhagnað'ar, þó þ^ssi
3 “sléfctu’’-fylki liefðu fhi veVið
gerö sem jöfnust að stærð. þvi
síöur var ást-.eöa íyrir þau að
kvarta, þar sam nærri öll spildan,
er Manitoba baiö tmi, var þvi til-
heyrandd á sama hátt og fóstur-
barn er tilheyrandi fóstttrforeldr-
um þess.
5) Að í sbað J»ss, að veröa við
]>essum eðlilegtt krófum Mandtoba-
manna ttm framlenging fylkdslanda
merkjaima að ausfcan og vestan
norður að Httdsonsflóa, — í stað
þess, aö veita Jxer bænir, sem ekki
kostaði anniaö tnedrá en sanngdrni
og réfctlæti aö vedta, Irraut Lattr-
ier stjórnin lög á Manitoba fylki,
meö því á LEYNILEGAN HÁTT,
að fcaka Keewabin frá Maniitobíi
og 'fcengja það héraö öörutn stjóru-
anböndum.
6) Að uippvíst er orðdð, að sum-
arið 1905 hafði La'urier sjálfur gel-
ið stjórnítrf'onnHnnimim í Saskat-
cbewan HEIMUGLEGT LOFOIíD
þess efnis, að þegar sk’ft yrðí
Nonðvestiirland'inu, skyldi Saskat-
chewan fylki fá í sitin hltit lar.d
alt fyris norðan Mau'itoha \ ;st.>n
Nedsori fljóts.
þannd'g hefir Laurier stjórnm far-
ið með Mand'fcoba í þessu máli. Og
vfir þESSARI MEDFERÐ
LÝSTU MANITOBA* “IJBERAL-
IR” VKLþÓKNUN SINNI á
flokksþdngi í marztnán. 1906!
Undir-alclan
Hverjar ertt orsakir tdd þess, að
Lattrder sfcjórnin leggur Maniiitoha-
fylkd þantidg í einelti og ltrjáir það
og hnekur ?
Orsökin er sú, að undiralda mdk-
il knýr hann áfram, mót betrd vit-
ttnd'. Og iippspretta þoirrar undir-
öldu er i R'ómaborg.
það .sýnist máske mikið sagt,
þefcfca, en merki öll ertt svo glögg,
aö hver maötir, sem athugar gang
málsdns meö effcirtekt, gefcttr ekki
annaö en séð, að þeitfca er safct.
Sé tniálið alt athugaö tneö gaunv
gæíni, þá er þessi undiiralda eins
auöséð eins og rauöur þráöur á
hvitiim feldi,
Til að byrja með er aö athuga
þaö, að sérstakir kaþtVl.skir alþýÖu
skólar eru fyrdr löngtt hæfctir aÖ fá
styrk úr fylkissjóöi í Manitoba.
Vilji kaþólskir menn í Mamfcoba
halda ttppi þessum sérstöku skól-
um, veröa þedr að kosfca þá að
öllu leyti sjálfir. þefcfca svíður
ströngum kaþólikum, og klerkar
og biskttpar gefa það í skyn ekki
sjijldan, aö þedr hætfcd ekki viö
þetta skplatnál fyrrd en þetfca fáist
toiðrótb. þetfca er kunmigra en frá
þttríi að segja. það er líka kunn-
tigt, að Sir Wilfrid sjálfur er óá-
nægöttr meö Jxttta fyrirkormiilajg,
þó ftíitm hdns vegar þORI EKKI
að bei'ta þvt valdi, sem lögin gefa
lioninn í þessu efni.
Ef mentti líta til baka, miinnast
tnenin hvernig farið var tneð þebfca
skóíamál í fylkjuntim Saskaitcbe-
wati' og Aliberta, jtegar þatt fylki
voru stofmið. Aðttr en þatt íylki
ttrÖti td'l, var tvöfalt skóhvfyrir-
koinulag í Norðvestur Teriifcóriun-
ttm, þ.e., alþýðtiskófarnir -voru ým
ist "kaþófskir skólar”, eða “pró-
tesfcantia skólar”. Afgþví kaþólikax
ltöföu þessi hlii-nnmdi áiður, sagöi
Lauriier sjálfsaigtr, að halda því fyr-
irkomulagi í grundvallarlögum
fylkjanna, —- aö svifita þieim á-
kvæöttm hurt'ii væri ólöglegt og
]k-ss vegtta ómögulegt. Andtuæl-
entlur tvöfalda fyrirkomulagsins á
sambandsþingn héldti fram og
færöu góö r<>k ívÖ, st-ö ásfcæöulaust
væii aö taka gamla fyrirkomulag-
iö tdd graina, ]K\gar veríð væri að
semja stjórnarskrá fvrir hin nýju
fylki. I/aurier v-i'ldi ekkert slíkt
heyra. Hans vilji varð að hafa
franigatig. Og svo báru þá stjóru-
arskrár , fylkjanna ttieð sér ákvæöi
ttm tvöfalt skólakerfi. Kn svo vnr
nú sigur Laurtors ekki fuilkor.'.inn
-nih Féílu fyrstu kosudngarnar í
nýjtt fylkjunum á MÓTI Laurier
sfcjórninni, mátfci tedja vist, að tek-
iö yrði tdl að ]xefa ttm stjómar-
skrármtr á ný, og að það béldd a-
frain þangaö tdl úr þeim væri num
*n ]>essd ákvæð'i. það v-ar þess
•’ogna ftfsspu-rsm.ál fyrir kaJþólíka,
hö fyrstn fylkiskosningar í Saskat-
chewaiti og Alberba féllii Laurier
‘>g ktorkavaíddntt kaþó'lska í vil.
Með þvi tnóbi festtt þá fylkisbúar
sjálfir fjö'tra kaþólskunnar á hönd-
ur sér og fa-tur. ]>etta varö. Kosn-
ingarnar Séllu kaþóldkum í vil. Og
sí'öan eru ]>essi fydki liáð sömtt ör-
lögiim og Mandtolja er og veröur
háö, ]>.’dm, aÖ úr því ákvæöii u:n
sérsfcaka kaþólska skól-a eru í
stjórmu.skránni, giet-ur sambands-
stjóni samið “ réttarbóba-lög ”
C’remediial leg-islafcion") hvenær
sem hún þorir, þó fylkiö hafi, eáns
og Manktoba, fyrir löngtt neitað
að viötirkenna nema oifct “almenfc
skólakerfd” (Pu-b-lic School Sys-
fcem).
Sakir sfcanda þá þannig, að ka-
þólíkar eiga sína sérstöku skóla i
SaSkatchewan. þeir eiga -þá að
sjáil'fsögöu í Onfcario, en Maniitoba
þve-rskallast og nieitf.r að yiður-
kenna þá.
Er ekk-i þarna orsöki-n fcil þess,
að Ontario og Saskafcchewan er
h-oðiö aö þjggija það, sem þan
fylki vil-ja af Koewat-in héraöintt,
eu öl-lum kröfttm Mamfcoba neáfcaÖ,
þ-ó þaö fy-lki EITT edgi LÖG-
M.ETA HEIMTINGU á landi í
því héraði ?
þaö er af sam-a toga spunniö, að
I/attrtor stjórnin tók Keewatin frá
Ma-n:itoba. Norövestur fcerritóríin.
ertt fcil enn, og í þeim er tvöfalda
skólafyrirkomulagið í gildi. Kiee-
wa-t-in héraöi'ð var ekki háö þeim
lögum. Og á meðan það hérað
var uindir umráð'um Manifcoba
stjórnax mundi tvöfalt skólafyrir-
komttlag ekki verða uppfcekið. Bót
á því yarö ráðin með því aö taka
itéraödð frá Manitoba. Að gera það
opittberlega var ekki heppitogt, —
muttdi orsaka deilumál við Mani-
toba sfcjórn. þaö var svo gert
leyniLega og hávaðaiausfc. Sam-
sfcundds var héraöið fcengt Norö-
vestur héruðumtin o<» — ]>ratitin
var unndn. Keewatin var frá þuirri
stundu háð sömtt skólalögu’u og
Norðvestur héruðdn.
þannig er þá Lattrtor stjórnin
bú'in að slá hring tnn Manitoba.
1 austur, vestur og noröur eru sér-
sfcíikix kaþólskir skólar hvervefcna
sjálfsagödr. Manifcoha fylki edtfc
neitar aö viðurkonna nema eitt
samioigi'ntegt skólafyrirkomulag, —
fyrir ailla fiylkisbúa. í augttm Sir
Wilíirids er þetfca synd, sem ekki
veröur fryrirgefin. Unddr ]>edm
kringumstæðum er ekki von, aö
Ixiurtor stjórnin vilji geia Matti-
toba fylki tneira Iand, — fcil þess
aö byggja þ-ar sivaxandi fjölda af
‘1 guðlai 1 stt m sk ólttm ’ ’!
ELfct enn : þegar hæ-st sfcóðu
deilui á sambamlsþingi iim stærð
og laitwlaixierki uýjti (ylkjamta og
nm kröfur Matidfcoba fcil medri land-
eigiL'ar, þiá bártdst .eitiusdnni rit-
st'jórnargrein í hlaöinu “Le So-
leil”, hlaöi, sem I.atirier sjálfur er
aðal-eiigíuidi að, er endaöi á þessa
ltiö :
"ÖLL GÖÐ VERK, VKRÐ-
SKULDA SlN I/AUN, ÖLL ILL
VERK SÍNA HEGNINGU. MAN-
ITOBA GETUR STÁTAD AF
SÍNU SKÓLA FYRIRKOMU-
LA GI. MANITO BA GETUR
LÍKA HALDIÐ ÁFRAM AÐ
IIAFA PÓSTFRÍMERK-
I S ST.ERÐ A LANDABRÉF-
INU ’’.
Vottar ekki hér fyrir járnhanzk-
anttm kaþólska, undir silk'inu ?
Yíir þessu öllu lýsa Main!ítoba
“liberalir" velþókntm siimi!
Móti þessu öHu hexst Roblin-
stjornin og heimtar jafnréttii við
önnur f.ylki, án tilfits til nokkurra
iiljiýði Ksk ÓIa-1 ;.ga,
AUSTANMEGIN Nelson fljótsins
og vesfcanmagin austur fcakmarka
fylkisitis i'ramkingdra að Nelson-
íljófci, eins og uppdráfctttrinn sýnir.
Frá nóröaus'tur-horniiíii, þar sein
iljót'ið og aus-tur takmörkin þá
íuætast, eru uin 100 mdlur til sjáv-
ítt'. Fá'i I/aurtor að breyta þanniig
verður Saskatcliewan nærri F'JÓR-
FAI/T, og Onfcanio nærri FIMM-
FALT stærra eti Manifcolxi.
Stærðdn veröttr þá :
Ontario mn 400,000 férh. möur
Saskatchewaii ntn 375,000 íer-
hyrmings milttr.
Mamitoba um 94,000 ferhyru-
ings mílur.
Er þetta rébtlátt ? Vdilja Mani-
toha menn lrjáil|xt I/aurter tál að
fara þannig rrneð Mandtoba ? það
sýna þeir nieð atkvæöum símum.
Manitobafylki eins og það er

Manitoba-fylki ei:ia
hafa það, —
Hér er sýwl stærö fytkdsdns eins
og það veröur, ef Laurtor uippfyltir
kröfttr fylkjamta Omtario og Sas-
í4, ”
Manitoba-fylki eins o*r ‘libeialar’ vona
að fá það stækkað.
llér er sýnd sfcærð Manifcoba
fylkis, eins og "liberalir" í Mani-
toba gera sig ánægöa með að fá
]>að stækkað. Með þesstt • fyrir-
kotmtlagi yrðu takmörk iylkisdtis
þá : Framtengd núverandd austnr-
takmörk norötir að Churchill-fljótd,
effcir þvi lljófci miiðju fcil sjávar, þá
strawllengis trteðfram “flóanum’1
noröur á 60. S'tdg iiorö'urhr. iddar,
þá vcstur eftir 60. sfcigi, vestur a'Ö
100. sfcigi vesturto'Ugikir ; þá suöur
eiffcir 100. stigi v.lengdar suöur að
55. stdgi norÖnrhredddar, þá aust-
tir effcir 55. stigi, anstur aið Nólson
fljófci, og, þá sn'öttr eftdr Nelson-
lljó'td og Wdnnipeg vatni, suöur aÖ
núverandii novöur takmörkum
Mamitoha fylkis.
Aö hér er rétfc skýrt ifrá fyrir-
æt'luii “liberala” í Mamitoba, og
nokktirnveginn rétfc skýrt frá landa
maenmum, eins og uppdt-áitturinu
sýnir, þAÐ VOTTAR STEFNU-
SKRÁ (Platform) þKIRRA, er
viötekdn var á flokksftirvdi 27. og
28. marz, 1906. þar segir, aö nauð-'
syntegfc sé að stækka fylkið svo,
að þaö INNIBINDI þANN
llLUTA AF KEEWATIN, ER
LIGGI MILLI NORDIIR TAK-
MARKA FYLKISINS OG HUD-
SONS-FI/ÖA.
það er öll ástæða til aö ætla,
að þessi orð í “stefnu-skránni”
séu VÍSVITANDI TIT/RAUN fcil
aö Ileka kjósendur, aö toiða þá
tneð falsi til að trúia, að stækkun
fylkisins sé ekkert ágredmingsmál,
o. s. frv. Aö draga mettn þannig á
tálar með þessutii orðitm í “sbefnn
skránni”, er undttr attövelfc, því
allur fjöldi tnanna álítur, að Kee-
wafcin nái vestur á móts við vest-
ttr fcakmörk fylkisins, og að fyr-
greind orð þýði þvt í rauu róttri
framlenging vestur takmarka íytk-
isins noröur á 60. stig n.breiddar.
Kn þessi orð í “stefmi-skránm”
þýða alt annað, — þýða nákvæm-
toga það, sem nppdrátturinn sylt-
ir, þýða það, að hér cr * crið að
liliðra til vdð Laurier s-tjÓT.ina, og
hjáfpa henni fcil að baifa af ílani-
toha ef til vill gagulegasta s\aðið
þessa norðurlands.
Ertt þedr menn, sem þamiig lara
að, sannir Manitoba-vinir ?
Eru þuir ekki tnikln fretnur Mani
toba-íéndur, sdöan þedr í öllum
triáilum vilja þoka fyrir fjand-
tnanna flokki Manitoba, st-m ræð-
ur í Ofcfcawa ?
Hviert vilja kjósendnr heldttr,
Manitoba-vin eða Manitobafjand-
manu, á fylkisþingi ?
S A Ý
C.H»/ÍHI*TTA>
’/fc/T/A
og Laurier Htjórnin vil)
fái hún að ráða.
katchewan. Alfc þoð land, sem
Láttrtor jxi ltefir eftir handa Mat>i-
toba, er rætna aoröur aá1 Mfareitoba
yU /v L' T C Qj 5
Manitoba-fylki eins og Roblin stjórnin heiratar að fá það stækkað.
Hér t-r sýnd stærð Manitoba
fylkis eitts og Roblin stjórnin
krefst aö þaö veröi stækkaö. í
þeirri kröfu heimtar stjórndn, aÖ
framtongd verði vestur takmörk
fylkisins norður á 60, stig noröur-
breiddur, að þá veröi fyigt 60.
stiigi ifcil sjávar, ]>á strandlengis
su&austtir meö “flóamtm” :dfc aið
Alibuny River (Hvitá), er nú
mytwlar norövestur takmork On-
tario fylkds, og þá suðvestur, eftir
miiðjtt því fljóti og samgönguvötn-
trm, Lake. St. Joseph, Lac Seul og
Kngl'ish Riiver, að núverandii attst-
ur bakmörkum Manifcoba.
jxitita svæðt alt e'r í Keewatin,
að undattfcökintti mjórri ræinu a
vestu rjaörtmi m og Ktn sýnd er á
uppdræ-ttiinum. Og þar sem
watin hefir í 35 ár verið undir
umráöum Maúitoba fylkis og i öll
þau ár viðurketft, að Manitoba
befðt fiyrsta og æösfca rétfc tdl aö
fcaka jxvrt af því héraöi aér tdl
eignar, og til þess yfir hötuð, að
ráöíi skifting þess meö sambands-
stjórn, þá segir það sig sjálft, aö
læöi hefð og lög hljóta að ráöa
ttnik 1 u, er til tK>ms kemur.
Mr. RobKn hetir lofað því og
það loforö verður efnfc, að meitfl
sambandsstjórn a-ö verða við
kröfum Manitobamanna, þá visi
hann máiinu tafarlaust fyrir toynd
arráð Breta, til etniilegs úxskurð-
ar. þræöir hann þá nákvæmtoga
feril Sir OKver Mowats, — þess
tnanns, er “HberaKr” hvervetma í
Canada hafa meti'ð, og að verð-
'tgu, einu siinn mesta stjómmálæ
tnanu. þeirri meöíerð málsins gct-
ur engittn maðttr í Canada and-
tnælfc.
Er drengilegt, eV sæmilegit, edns
og “-liberalir” í Manitoba gera, að
flaðra upp á fjandmenn Manitota
i Ottawa á meðan þair eru aÖ
taka frá Maivitoba um r.ldur og
ævd og gefa ]>eim fylkjnm, sem
engau rétt hafa til, ait það land,
sent lög og hefö hafa fyrir löngu
tileinkað Manitoba fylki ?
Er ekki drengilogra, er ekki
sæmdarmieiira, og heiimfcar ekki
hagur fylkisins, að í þessu mádd sé
svikalaust fylgt fótsporum Sir
Ofiver Mowafcs og málið flmfct fý’r-
ir hæsfcaréfctd hins brezka veJdis,
eins og Roblin stjórndn gerir, ef
þarf ?
þessttm spttrningum svara kjós-
endur með atkva-öum sdtvttm núna
innan fárra daga.