Heimskringla - 05.09.1907, Side 2

BEIISKRIKGLA
%
(" ÍWimmpeg, 5. sept. 1907.
HEIMSKRINGLA
PYiblished every Thursday by
The Heimskringla News & Publisbine Co.
Verö bJaösins 1 Cauada og Bandar
|2.00 um ériÐ (fyrir fram borgao).
íJeDt til islauds $2.10 (fyrir fram
borg&Oaf kaupeudum blaOsios hér)$1.50.
B. L. BALDWINÖON,
Editor A Mana*er
Office:
729 Sherbrooke Street, Winnipeg
P. OBOAH6. ’Phone 3512.
Frelsi&hreyfingar á
Islandi.
i t_____
Fyrirlestur sá, sem berra Einar
Hjörleiísson Lélt i Góötemplara-
liúsinu hér i borginni á föstuöags-
kveldiö í sl. viku, var miklu lakar
sóttur, en æskilegt heíöi veriö.
Um 200 manna munu haía verið i
liúsinu, en ekki var það sá hluti
f-ólks vors, sem vanalega íyLlir
danssali og Poolrooms þessa bæj-
ar, keldur voru þaö aðallega full-
veöja menn og kouur, þrungin al-
.varleaum liugsunum og mentafvsn.
Séra Fr. J. Bergmaim setti sam-
komuna meö nokkrum velvöldum
orðum, og kvað áhieyrendum
inundi þykja góð skemtun að
hlusta á fyrirlesarann. Hann væri
íyrsti íslendingiirinit, sem hiefði tek
jst þa ð á liendur, að ferðast vest-
itr ttm liaf til þess að halda íyrir-
Jestra meðal Vestur-Islendinaa, —
enda ilytti hann uú það mál, sem
væri á dagskrá íslenzku þjóS-
arinnar og lieiinar mesta áhuga-
mál bæði fyrir uútíð og fratntíS.
Herra Hjörlerfsson hóf mál sitt
með því, aö lýsa ánægju sinni yfiv
að efga á uý kost á, að hafa sant-
fu.ndi tneö Ve'stur- íslendin'nr.n.
•Margt hefSi driíiö á dagaaa íyrir
bæSi þeim og honutn síðau hann
var hér síðast. Hér heföi sá breyt-
ing orSiö, aö Winnipeg heföi á si.
22 árum liafið sig upp í tólti hiana
destii og fegurstu stórborga he'jns
ins, en fyrir sér hefði sú brevting
á oröiö, að lianii væri nú 12 ámm
ældrt, en hattu var Jregar h.nin
dvaldi h'ér vestra.
Fyrirlesarinn kvaö þaö hafa
fylgt Islandi frá fyrstu tímam
Jram aö jnesstint degi, eins og r>á-
ske öllttm öðrum löndum, a5 mtttn
beföu lag't á þaö mjög misjafua
dóma. Hrafna-Flóki hefði talið
landið einkis nýtt, en þórólfttr
smjör heföi taliö landskosti þess
littru Iteztti, og þannig hefði það
.verið jaínan síðan. íslendingar
liefðtt <tö umlanförmt haft of Litla
,trú á landi sínu og framtíöar-
mögtiLeikum þess. eu nú væri svo
komið, aö þjóðiu v-ært algierlega
.vöknuö til sannfæringar um það,
að landið hefði í sér fólgin ótæm-
amli attðæíi, og aö það gæti fram-
lleytt margfalt fleirit fólki en þar
er jttt, og aÖ meö hygg'ilegri starf-
semi -ætti það hitta glæsiLeigustu
íram'tið fyrir ltöndttm. Vantraust-
iö væri liorfið úr huga þjóðarinn-
ar, eu það hefði verið það, sem
iniest hefði latttað framkvaemdaíl
Íanidsbúa á liðnttm árttm. Hann
kvaö 'jtjóðina nú fyrst vera að
lim»a Island, etftir ímeira en þús-
uml ára byggiiigu þess. IsLending-
ar værtt nú orðnir sammála um,
aö j>eir yfðtt að uá í menniingu
amrara þjóöa. JjröndsýrMit væri nú
horfiu og í stað h'enitiar komið
bjartsýni og víðsýni í skoðunum.
líuginn væri nú sá á Islandi, sem
vifdi byggja 'lsland með því, aö
baldíi mönmnn nattöifgum í land-
fnti, heldnr væru menn nú orðnir
svo sanngjarnir, að þeir væru fús-
•ir til aö viðurkentta rét't fólks til
ntamferöa og JiefÖu enga lönigun til
uö l»efta nokkurn frá slíkttm ferö-
um. íslemdingar væru farnir að
liæta alt ófrelsi í hvaöa mynd sem
þuð væri. þeir sætt og viðurkendu
aö frelsfð er sk'ilyröi fyrir því, að
lífiö sé jiess virði að lifa það. Fyr-
irlesarinn talaöi um mienitaþrá Is-
lendinga, og bar próf. Fiske fyrir
því, aö 25 sinnum rmeira væri
prentaö' meöal Islendinga en með-
a-1 brezkn þjóöarinnar, að tiltölu
við fólksíjölda. Hann kvaö menta-
Tnálin vera aðal áhttgamál ísl.
þjóöarinnar, og kvaö jaifnréttis-
httgmyndina vera aö ná föstum
-tökii'm á landsmönmtm. Hann
mrnt'ist í sambandi við þaö á
kvenfrelsis • hreyfinguna, sem nú er
oröin þar ærið öflttg og sigurvæn-
leg. t— Tegundir ófrelsis væni ýms-
ar, en verst jteirra væru hleypi-
dómar manna og andlegt ófrelsi,
þar næst væri yfirdrotnunar ófrels-
iö, er ein þjóð drotnaði yfir ann-
uri og gieröi alla sjálfstæöis bar-
áttn hinnar minni máttar ónýta.
þar næst skýröi hiann stjórnar-
fyrirkomulagiö á íslandi og sýndi,
hvierntg Danír tröðkuðu þegn og
þjóðarnétti ískndinga í hvivetna.
Iliann kvað freJsiskröfttr IsLendinga
svo haía gagntek'ið þjóðina, að
hún siniti þeun nú hiéðan í frá á
undan öllsm öðrum málum. Öll
önnttr áhugamál yrðu að víkja,
þar tiil íslendmgar heiíðu fengið
sjálfstæðis kröfum sínttm fram-
geng't. 1 þessu sambandi dró hann
dæmi af manni, er særðist, og
kvað þann mann leggja niður alt
starf, en gefa sig eingöngu að því,
að fá sár sitt grætt, og svo kvað
hann vera með ófrelsissár það, er
ísland nú bæri, að það Legði alt
kapp á, að íá ráöna bót 4 þvi, öll
önnur áhugamál þjóðarinnar væru
sem skttggi í samanburði við það,
og yrðu að sitja á hakanum þar
til írelsisbaráttan væri Leádd til
sigurs. Hann kvað Danii nú einsog
1’sLenddniga vera farna að sjá það,
að ísland væri að ýmsu leyti á-
gætlega útbúið af náttúrunnar
hendi. þar værtt heimsins auðug-
ustu fisbim'ið og frægasta hagLendi
fyrir mikinu fjölda búpeninigs. Af
fossafli laitdsins mætti gera mikil-
vtegar auðsuppsprettur, og nú
væri sú trú orðin ríkjandi, að land
ið væri málmauðugt eða mundi
reynast svo. Og uindir þessum
kringumstæðum kvað hann alla
von til þess, að þjóðin vildi ná al-
gerðum yfirráðum allra sinna þjóð
mála, og að hún vildi Leggja alt
það, sem hún megnaði í sölurnar
I til jness að fá þeirri hugsun fram-
! gengt og sjá þjóðlegu frelsi sínu
borgið. Eins og nú stæðu sakir,
kvað hann Dani mundu þykjást
hafa allau rétt til þess, ef þeim
j byði svo við að horfa, að selja
j hólmiann með öllu, sem í og á hon-
ttm vær'i, til hverrar þjóðar, sem
jjieim bezt líkaði, og þá mætti svo
, fara, að ísland yrði gert að hjá-
1 lendu þjóðverja eða Rússa. En þá
! tilhugsun, að verða að lut 1 lier-
vafdi þjóðverja eða hnútusvipum
ltússa, hvað fiann íslendiligilti alí
annað en geðíelda. En þó Danir
ekki seldu landið, ja gx!u þttr
; samt selt heilar laitdspildur, eða
notað þær sjálfir til þess íyrst að
gera á jjeim nauðsyiulegar umbæt-
1 nr, svo þær værtt aðgengiLegir hú-
staðir fyrir tugi eða liundruð þús-
! tiitdir tnanna, og flutt síðan danska
; eða annara þjóða þegna á þær, og
j í því tilfelli einnig mundi hin yfir-
1 sterkari þjóðin svelgja hina smærri
■ í sig, og á þattn hátt imindu ís-
I lendingar einnig tapa þjóðierni
sínu. Eit hann kvað ekkert anniað
geta komið í veg íyrir, að þetta
gæti orðið, heldur enu það, að í-s-
land gæti öðlast algert þjóðfrelsi,
dg það svo, að sjálfir Danir befðu
þar engu meiri réttindi en hverjir
aðrir titlendingar. Með þessu eánti
værf mögulegt að tryggja {ramtíð
Islendinga setn jjjóðar, — án þess
tnætti búast við, að íslenzkt þjóð-
ertt'i og þjóð væri á förirm. Barátt-
an væri ttm það, að tryggja ís-
lemlin'gitm rétt til eflgnar og um-
ráða síns eigin lands.
þar næst talaði ræðumaður
langt mál um Gamla sáttmála og
tun það, hvernig Danir befðu með
raugsLeitni náð yfirráðum yfir ís-
landi og þjóð þess, og hvernig þeir
hefðu síðar rænt og stolið eignttm
Jjjóðarinnar og kúgað hana á hinn
ódreiigilegasta hátt, eins og sagan
sanitiaði. þessu til sönnunar færði
ræðttmaður mörg sögttleg dæmi.
Sýndi, livernig forgöngumenn ís-
lands vortt á lCópavogsfundinum
1662 sumpart vélaðir og sumpart
ktigaðir ti'l þess að afsala þjóðinni
ölltiin rétti til sjálfstjórnar. I/ýs-
ing ræðttmanns á fjárbagsviðsbift-
ttm Dana og ísLendinga var Ijót,
eti sögU'lega sönn, bæði fyrir sáða-
skift'iii, eu þó sérstaklega eftir Jja.it
— J>á gengtt kirkjuieignir und'ir rík-
ið. þær voru seldar án samjiykkis
Islend'inga, og nam ímdvirði þeirra
á tæpum tveimur öldttm yfir 350
| þii's. kr. Dýrgripir og peningar, er
áður var kirkjtteign, var tekið til
ríkisþarfa, svo tiiam 100 þús. krón1-
nm. A ofanverðri ]6. öld voru árs-
tekjur af Islandi í ríkisjóð, um-
fram útgjöld, yfir 130 þús. kr.
Verzltinar einokttnin varaði frá
1602 til 1784, eða 182 ár, og á því
tímabifi námtt tekjur ríkissjóðs af
verzlun Islands 17 milLiónum kr.
Árin 1602—1604 var mannfall á ls-
landi af harðrétti svo nam 9 þús.
malins. þá féllu og tugir þúsunda
af búpeningi landsins. U'tlend sam-
skot voru þá gerð til hjálpar Is-
lendingum, en Danir stálu yfir
jjeirra, og nam sú U'pphæð yfir 80
þús. kr. Hantt hélt því fram, að
Danir lietðu aldreí sýnt Islandi
neinin vdnar vott, og ekkert það
ttnnið íyrir J'jóðina, siem ekki gœti
ít'ít orðiið betur gert án þe'irra, ef
íslendingar tæku sjálfir að sér alla
stjórn og timönnun sinna mála.
Hann kvað ísland haJa haft það
hlutskifti á liðnum öldum, að
vernda mál sitt og geyma sögur
fornaldarininar, og heiði þjóðin fyr-
ir það notið virðingar annara
Jjjóða. Eins kvað hann það ennþá
skyldtt Islendinga, að 'trúa því, að
íslenzka þjóðin hefði köllun ti.l að
starfa eitthvað það, sem sérstak-
lega væri ætlað henni og seni eng-
in önnur þjóð gaeti unn'ið.
Fyrirlesarinn kvaðst enga von
bafa ttm það, að milliLanda nefnd-
ut nýsk'ipaðit eða stjórn íslands
tmindtt komast að Jjeim samn'ing-
um við Dani, 9em fttllnæ'gðu sjálf-
stjórnar kröfttm þjóðarinnar. —
Hanu kvað vist, að Danir mundu
uei'ta um alt það, er íarið yrði
fram á i þá átt. þeir befðu æ’tíð
að undaiiförmi neitað íslendingiim
um alt það, er þair befðu síðan
veit't Jjeim., og svo mundi enn
veröa. LCn það mundi líka reynast
svo, að ef íslendingar héldu ein-
beittlega við kröfur sínar og sýndu
nægilegt Jjolgæði í Jjeirri baráttu,
þá muudi einnig þetta veitast
Jjiedm um síðir.
Ummæli konungs á íerð hans
um ísland ' viðvíkjandi framtíðar-
írelsi íslenzku þjóðariniiiar, kvað
ræðumaður í fullu samræmi við
það, sem mátt hefði búast við. 1
rauninni hefði liann hagað svo orð
um sínum, að v.el Léiti í eyrum
danskra þegna hans, sem í beild
sinni vildu halda íslandi í sam-
bandinu tindir fíku fyrirkomulagi,
sem nú ætti sér stað.
Fyrirlesarimi sagði, að nokkrir
væru Jjeir menn, sem spyrðu sjálfa
sig og aðra um það, hvernig ís-
land mttndi geta staðist þau út-
gjöld, sem leiddtt af þvi, að vera 1
algerlega sjálfstæð þjóð, eða með j
öiðrttm orðttm : “lírtt íslendingar
efnalega færir um að vera sjálf- j
stæð þjóð?” þessari spurningu ,
svarað'i ræðumaðtir játandi. Ef j
Danir vildu fborga Íslendingum þaö
sem Jjieir hefðtt íiaft af landinu, J>á |
befðtt Isfcndingar of fjár til að
taka að sér allar þjóðskyldur, og i
þó Danir borguðtt ekkert, Jjiá væri
það ekki atriði, sem ætti að hindra |
það, að íslendingar fylgdu íastlega
fram sjá'lfstjórnarkröfum sínum. —
E'ins og nú stæði værtt það að
eins fjórir úitgjaldaliðir, sem Dahir
stæðu allan straum af, er mundu
leggjast á Islendinga, ef þeir yrðu
sjálfstæð þjóð. þessir útgjaldaliðir
vairu :
2. Utanríkis vjðskiíti eða kon-
súla deildin. Hann kvað lí'tál
líkindi til, að I'sLendingar
myjndtt þurfa að leggja mikið
fé ,fram til að kosta sendiherra
meðal erlendra þfóða, þó þeir
væru sjálfstæð þjóð.
gemgttr tkki næmt að hjartarótum
landa vorra hér í bæmim, þar sem
ekki sóttu samkomti þessa fleiri en
nú gerðu, og þó má óhætt ætla,
að miklu færri hefðu komið til að
hlusta á íyrirLesturinn, ef ekki
beifði vierið auglýst, að skáldsagian
ætti að lesast. Vér teiljtim alveg
vist, að fttllur ltelfingur allra, er á
samkomtinni voru, hafi komið til
að hlusta á sögtina mikltt fremttr
en á fyrirlesturiiiii.
þáð kemttr og mörgum mantia
undarlega fyrir, að Vestur-lsLend.
skttli vera svo tekniir til greina í
máli þesstt, að liðs þeirra sé Leiitað
nú til styrktar sjálfstjórniarkröf-
um Lslendinga, og þeim sagt, að
svo geti farið, að þeir ráði úrslit-
ttm, — eítir að 'þeir hafa verið svo
gersamlega fyrirlitnir fram að þess
ttm tíma, að ekki svo mikið sem
e’tt eiinas-ta eintak af bæklingum
þeitn, sem Samdir haéa vierið af
þeim Guðmtindi læknir og herra
Einari Hjörleifssyni til skýringiar
sjálfstjórnarmálinu — hafa verið
‘vendir til Vestanblaðannia til ttm-
getningar eSa neitt seint hingað til
útsölu meðal almennLngs. það er
skki annað .sýuilegt, eh að sjálf-
stjórnar flokkttrinn íslenzki hafi
haft sarntök til þess að fyrir-
byggja, að svo miklu Leyiti, sem
hann mátti því við koma, að Vest
••r-lslendingar gætu átt nokkurn
kost á, að kynnast þeirri hlið máls
ins, sem flokkttr sá berst fyrir. Sú
áSferð bendir síst á það, að Vest-
ur-tslendiingar gætu átt nokkurn
sem hafandi úrskurðarvald í þjóð-
frelsismáli íslamls.
En hvað setn því líður, þá munti
allir Vestur-lslendingar geta unn-
að Iislandi þess, að viera frjálst og
óháð, og ' þjóðinni þess, að vera
sjálfstæðri. Hitt er enn ósýnt, að
htin sé vaxin þeim vanda, sem ó-
umf.ýjanh-ga fylgir 'þvi að vera sér
skiiin sjálfstjórnandi þjóð. En það
breytir í engu þeim sannLeika, að
landið hefir rétt til sjálfstjórnar
og ætti að mega njóta þess réttar.
-----—♦----—
Eldiviðarmálið
1. Lífeyri konungs. Væri sá Lííeyri
mietinn eftir höföaitöfu þiegn-
anna, þá gæti ekki orðið stór
eða tilfinnanlegur hfuti, sem
Islandi bæri að borga.
3. Háskólastyrkurinn. Hann væri
gjöf til Isleudinga af algerlega
sérstökum sjóði og kæmi J>ví
ríkismáilum ekki beinlínis við.
vSamt mttndu Danir geta með
löggjöf tekið þann styrk al l'>-
lendingum, og kvað hann það
lítinn skaða, þvi þessi gjöf
hefði verið IsLendiiigiitti til
tjóns, og mundu }>eir hafa hag
aif því, að hafa háskóla í sjálfit
landimt, þó þeir þyrftu að
kosta hann algerlega sjálfir.
4. Strandvarnirnar. Úr Jjeim gerði
ræðumaður svo lítið, að hatin
taldi beinlínis nauðsynlegt, að
taka þær algerlega úr höndum
Dana, ef þær ættu að geta orð
ið þjóðinni viðúnanlegar. Und-
ir nú'verandi fyrirkomutagi
væru þær að eins kák, gerðar
til máfamyndar.
Fyrirlesarinn kvað Líf þjóðarinnar
á ókomnum öldum komið und'ir
þvi, að hún ein heíði umrað sinna
eigin mála að öllti feyti, og td
Jness að svo gæti orðið, bað hanu
Vestur-í'síending.a, að leggja ein-
dregið li'ð sitt, þvi svo gæti farið,
að þeirra afskifti af máli þessit
riði baggamttniti 11.
þessi útdráttur úr fyrirlestri hr.
Hjörlei'fssonar er ekki eáns ná-
kvæmur og æskilegt befði verið að
hafa hann, en þó flytur hann aðal-
kjarnanh svo nákvæmlega, sem rit
stjóri 'blaðsins gat ritað hann iind-
ir ræðumti. Fyrirlesturinn var v.el
og skipulega orðaður eiins og alt,
sem sá maðtir talar og ritar, ett
nokkttð var hann einhliða, eiins >g
reyndar mátti vænta. því það þýð
ir lítið, að ’takast á hendur 6 þús.
rnilna lattga ferð yfir lönd og höf
til }>e.ss að l.alcla fram eimi máli,
n-ema þvi að eins, að þeirri hlið,
sem maður viunttr fyrir, sé haldið
fram ósfeitiLega, og enginn kann
Jjað fieitur en herra Hjörleifsson.
Á eftir fyrirlestrinum Las herra
Hjörleifssón ujjp kafia úr skáld-
sögtt eítir sjálían hann, ,og var það
hin bezta skemtun.
Áu þess að leggja nokkurn dóm
á málsástæður hr. Hjörleifssonar í
þessu frelsishreyfinga máli, eða á
það, hvierjum augtim Vestttr-ís-
lendingar Líta á það mál, þá má
a'fdrá'ttarlaust gera þá staðhæfingu
að aldrei heíir nokkur málfttndur
verið haildinn meðal íslendinga í
Jjessum 1>æ, þar .S'em áheyrendur
— hver einn og einasti — hafa ver-
ið jaifn samtaka í þvi, að veita
hverjtt orði og hverri hreyfingu
ræðnmannsins sitt nákvættiasta at
hygli frá byrjtin til enda. En hitt
er jafnframt sýnt, að áhtigintt fyr-
ir ítxjls'ishreyfinga málimt á lsLandt
Allmikið er búið að riita og
ræða um útlit með eldiviðarbyr-ð-
ir bér í bænum á næsta vetri, og
haia þær umræður Leitt í ljós, að
útlit með þær er alls ekki svo
glæsiLegt, sem vera skyldi. Nú
sem stemlur munu alls t-kki mikl-
ar byrgðir vera til í Læntttn, og
ætti Jiessi timi þó ednmitt að
vera beppilegur til að flytja eldi-
viið inn, meðan brautirnar hala
ekki hveiti .eða aðrar landsafurðir
að flytja. Annað, sem ískyggilegt
>er í þassu samLandi, er það, að
vierð á eldivið hefir komið mjög
Lítið niður úr því sem' það varð
á næstli'ðnu vori, og er því afar-
háitt. Tíu dollara verður nú jð
borga fyrir “kord” áf sömtt viðar-
tegunid, sem vanaLega hefir kositað
sex dollara. Annaðhvort hlýtur
þetta háa verð að koma til af þvi,
að þurð sé á eldivið högnttm út í
skógunum', eða þá að búið sé að
koma eiinökun á alla eldiviðarsölu
bér. En það liggur í augum ttppi,
að bæta þarf úr því á^tandi, sem
nú -er, hvorri þessari ástæðu sem
um er að kenna. Beinast sýrnist
Liggja við, að bæjarstjórnin reyndi
að gréiða úr þessu vandamáli, eða
í það minsta gerði byrjunar til-
rattnir í þá átt, og íá fylkisstjórn-
inia í lið með sér, ef hún ein gæti
engu áorkað. En það fara ekki
miklar sögur af því, að bæjar-
stjórnin geti mikið í }>essa átt.
Kún sýndi það IjósLega á síðasta
vori, }>egar eldiviðar skörturinn
varð bér, að hún lætur sig ekki
mdklti skií’ta þetta mál. Hálf'um
öðrum mán. cftir að brautir voru
orðnar snjóíausar, gengti mienn á
milli eldiviðarsalanna, með pen-
injga í höndunum, og gátti þó ekki
fengið eldivið keyptan, enda þó
Jjeiir vildit neyðast til að borga
hann með meira en tvöföldu verði.
þá viar það, að íslenzki bæjarfull-
trúinn fór vestty tim alla Kyrra-
hafsströnd til að skemtji sér.
Ef til vill hafa einhverjir af em-
baettisbræðrum hans fari'ð líkt að:
íarið í skemtiferð, Jjegar bæj-
arbúum 14 miest á, að greitt væri
fram tir vandræðivm þeirra. Ef
svo befir verið, }>á þarf fólk aldrei
að vonast eftir neinum umbóta-
fratnkvættwlum í þessu máli úr
þeirri átt. Fólk Verðttr því að
reyna að greiða fram úr J^esstt
máli sjálft, mieð eig'in framkv-æmd.
Islenzktt bföðin Lögberg og Hieims-
kringla haía bæði rætt þetta mál
oftar ©n einu sin.ti, og eiga þatt
þakkir skildar íyr'ir það. þatt hafa
leflitt Islendiingtim hér í bæ fyrir
sjónir, aið þetta cldiviðarmáil þarfn
ast íhttgunar í tflma, bæði viegna
fenginnar reynslu á síðasta vetri
og vori og eins vegna útlits mieð
eldiviðarbyrgðir ntt, sem værtt alt
annað. en glæsilegar.
Ekki vierðttr séð, að fólk vort
btir hafi neinar almennar ráðstaf-
anar gert í þessa átt, þrátt íyrir
viakningtt blaðanna í þesstt máli.
Vierið getur, að einstöku eínamað-
ur sé þeigar búintt að byrgja sig
tt'pp með leldiv'ið íyrir sitt eigið
hús, en það er ekki nægilegt til að
þjóðflokkur vor hér líði ekki nattð
út aí eldiviðarskorti, ef í harð-
bakka slær, seltt ekki er ólíklegt.
j Fólk verður að hafa samtök og
• þau hel/.t sem almennust til að út-
vega sér nægilegar eldiviðarbyrgð-
ir, mieð ekki óheyrilegii verði. Kf
t. d. hlntafélag væri stof'iiað af
sem allra flestmn, sem eldivið
þtiría að brúka, og það geröi svo
ráiðstafanir til að katipa eldiv'ið í
stóruin stíl, J’á væri líklegt, að
liægt væri að fá viðiun með tals-
vert la-gra vierði, en hann er nú —
hvað þá síðar — seldttr bér manna
á millttm. J>að er nanðsyn að
hrinda þessu tnáli tii alvarlegrar
íhugunar og íramkvæmda, og Jj.ið
siem allra fyrst.
það eru ]>v í tilmæli mín til
ritstjóra beggja í/.Lem/,ku vikubla’5-
anna hér í bænurn, að Jx-ir hakli á-
fratn afskiftttm sínum_ ;if Jjies.su
málá með því að gangast fyrir, s:ð
haldinn sé hér alnienntir fttndur tfll
að íhuga og ræða þetta mál. þeg-
ar þeir á .þamn veg ertt búmir að
hrinda málintt áleiðis, J>á •erðttr
aldnei annað hægt að segja, en
þeir, sem íremst leiðanidi nienn
hér, hafi gert alt setn í þeirra
valdi stóð, til að hrinda máli
þesstt til íramkvæmda. Kostnaði
við slíkt fundarhald, se.m tnttndi
verða nál. $3.00, vorkenni ég ekki
hlööuntim að jafna niðnr á milli
sín, og borga.
A. J. JOHNSON.
Ræða Ráðgjafans
1 ALÞTNGisHúsiNu,
Yðar hátign, yðar konungl. tign,
virðii'leg samkoma.
Fyrir hönd hinnar ísfenzku þjóð-
ar og alþingis vieitist mér sú virð-
ing, að biðja yðar hátign vera
hjartanfega velkomvnn til þessa
lands, ásamt liintim kommglega
prinsi Og báttvirtu íull'trúuin Dan-
merkttr ríkis og ríkisþings, með
öðrum góðum og nýttittr möntium
ríkisins, sem hafa vaitt yðar há-
tign förunieyti handan um haf
hingað til tslaiids.
Vér gleðjumst og mikhtmst af
]>ví, að yðar hátign lét ekki á sig
fa erfiðleikana á þvi að komast
hingað, til þess að beilsa Jnessti
f’jarlæga landi yðar, sem er gagn-
ólíkt ‘þaim löndtmi<, >er yðar bátign
befir be'imsótt á þessu suinri, vold-
uga og glæsileg.a höfuðstaði þeirra
við mikiini fagirað af lýðs'ins hálfn
og bina dýr&Legustit viðhöfit heims-
borganriia. Hiér eru engar hallir né
gnllnir komtngssalir, engiin auð-
legðar 'dýrð né Ljórni. Eít lijörtti
slá við komtt yðar hátignar eins
beiftt ftér edns og livur sem er ann-
arstaðar innan endimarka ríkis yð-
ar, eða tvtan. Ást, lotning, ltoll-
vtsta o.g trygð er til eiins hér á
]>cssu landi, landinn mieð undarlegt'
sam'bland af írosti og fttna, sol-
björtum nóttum og sólarlausttm
dö'gum, Iviniim háu f'jöllttm og liy'-
djúpum gljúfrum, íossandi elftnn
og storknuðum hraunibreiiðum, —
þessu audstæðanna lattdi, sem vrr
vonttm að sólin lielli nú ylir geisl-
um sínum og gylli fyrir yðar há-
tigii svo vel sem lteuni lætur be/t
um sólgiæsta sumardaga.
þá er vér mi biðjinn vður há-
tign velkominii í dag, Jtvaillar hug
urinn ósjálfrátt til þessa sama
dags fyirir 33. árunt, 30. júlí 1874,
Jjieigar hávirðuLegtir faöir vðar há-
tignar, Kristján konungur ltimt 9.
rauf meira ett 600 ára venju iweð
þjóðhöfðingjtim þessa lattds 'C
lveimsót'ti það fyrstur allra kon-
uniga, lut'fandi meðferðis stjónnu-
skrá þá, er vér höfum búið við sið
an og landið tekið i bennar skjóli
á þvi áraskeiði mdklti m'eiri efna-
Legttm framföruni, en þær 6 aldir,
er btndvð hafði J>á vcr,ið undir kon-
ungsstjórn. — K11 ja'fniframt og vér
tmeð viðkvæmni blessttm miniiiingit
Ivans, riennur upp í hngskoti voru
björt og ánægjuleg eindnrm'iiindng,
er vér minnnmst hinnar Jjielhlýjii
konungshtigsunar, sem oss var
send írá konuiigshásætinu þegar er
yðar hátdgn hafði J>ar sest, er yð-
ar hátign vioitti ættjörð vorri Jjann
vegsemdarauka, að sýna löggjafar-
þingi voru þá virðingu, er 'það
hafði aldrei áður hlotið.
ógleymanlegar verða viðtökurn-
ar, er yðar hátign og drotning yð-
ar vieittuð i fyrra alþingi íslend-
inga, öllttm oss, er iiutiim þeirrar
virði'iigiir og ána'gjii uð verða fyr-
ir því.
Og væntanlega er í dag lagður
hyrni'iigarsteitm uudir varanltgt
tn in nd ii'gar mark konunglegra ai-
skdfta yðar hátiguar af tnálelntiiu
íslattds tneð allra ltæztum úrskurði
og neíndarskipun, er yðar hátign
lvefir þóknast að byrja með návist
yðar itér á landi. Hamingjan gefi,
að ]»að verði til blessunar íslaudi
og ríkiiiu í lveild sinni, og yðar liái
tign til sæmdar og gleði.
Með mikilli gfeði kvcðjttm vér
viðstadda virðttlega danska vtjórn-
arhöíðingja og ríkisþingm'eiin, seiu
liafa orðiö við ósk vorri að kotn.i
hinigað samtímis komingi vorttni,
vilja gera sér að góðtt það lítið,
sent vér edgtitn kost á að bjóða,
og verða að leggja á sig þær
Jjratvt'ir og harðrétti, setn vér verð
! tnn að baka yður til ]>ess }>ér gct-
íð séö dálítið af laivdi þvi, sem hei
ir vnótað }>á Jjjóð, sem er sani-
l>egnar yðar og rikisbræður.— Vér
Jxjkktim yðttr, og vér þökkttmDan-
mörktt viðtökurnar i fyrra, i borg-
ivm og til sveita. Ilinan ttnv fagrar
endtirirLÍnnirvgar um sainfundina,
dýrlega saji, fagra og broshýra
n'á'tit’úrtt, gestrisua og alúðlcga
Jjjóð, geymist hugsunin um það
vneginiaitriði, sem hvarvetria fyrir
mönnttm vakti : það var ósk vor
ttm gott samkotnulag á báðar hlið
ar, eit ]>að er satna sem réttlæti «
báðar f.liðar.
Ríkisþiingmenn hafia síðar sýnt
Jjað í verki, að það, sem þeir létu
til sín Ltcyra í Jjú átt, hefir ekki
verið orðin tóm, og ferðin hingað
er íramhald eftir sötntt liraut. það
rntin hvarvetiia edga við, að eigi er
uwt að kynnast Jijóð til ftills öðru
vísi en að kynnast landi hennar,
en það á einktitn við uni Island og
ísifemlinga.
íslen/k ættjarðarást er eigi að
eins róleg ást, eins og t.d. sonar
ást viö góða móðttr. það er aitk
Jness oft í Leniii töluvert af ástar-
blossa elskhitgans, mieð sömu vdð-
kvæntni, eiinþykni og afbrýðissemi,
enda hefir sjálft landslagið, ósnort
in, mikillátleg fegurð J>ess átt sinrt
þátt í að ala Jiá tilfiniiiingii, og á
það emt í dag. LCf vér verðumi
hepndr með veðttr á þeirri ferð 1111»
landi'ð, sem vér eiigttm fyrir hönd-
um,’ og vér íámn .að sjá 'það í feg-
ursta sumiarskrauti, með sól á
fjöllttm í fjærsýn og be.illadísir frels
isins bendan'di oss vir hljóðum döl-
ttm, )>á mæt'ti * svo fara, að ein-
hverjir yðar, herrar mínir, sk'dduð
þá ftilfinningvi og kynnuð að metta
hana.
Herra kontingur, virðttleg sam-
koma! Yér óskum þess, aö dvöí
þeirra manna hér á landi, seitt nrb
exu gestir íslands, verði þeim svo-
Ijúf og }>ekk, sevn frekast verður á-
kosið ef-t'ir atvikum. HaminigjaJn
gefi það, að þessarar heitnsóknar
komtngs og ríkisþingmanna á Is-
landi verði jafnan minst sem mik-
vlsverðs og ánægjtilegs viðbttrðar S
sögn landsins, happasæls og beilla-
vænlegs fyrir land'ið og fratnlið
þess. Hedll og hatningja blessi sam-
vist komandi daga!
Ennþá einn sinnd : Hjartanlega
velkomnir!.
Ræða Dr, Valtýs
Guðmundssonar.
í VEIZLUNNI Á ÞINGVELLI
Eviwv tuf hinum dönsku gesttirr*
vorttm gat þess í ræðtt sinni í ga:r
að sér findist Daninerktirför al-
þingismanma og Islandsför kon-
ungs og ríkisþingmanna minna áL
hinar förnit víkingaferðir i sögum
vorum.
1 sambandi við þetta dettur
tnér í hug, að það var algiengt, að
víkingarnir .eftir slíkar ferðir giengve
í fóstbræðraLag. Kn sú aithöfn fór
ÍTam á ákveiðinu hátt, sem stefndi
að því, að binda bræðralagið íast-
ari böndttm. Eg skal ekki þreyttt
menn á nákvæmri lýsingu á stofn-
vtn íóstbræðralagsiii.s, eitt að edns
minma á tvent hið 'einkenniilegast'a:
ganga undir jarðarmen og Llóð-
blöndunina. Kn íóstbræðra'la'gið:
var líka bivitidið ákveðmtm lögum’
og skilyrðum. það var eitt þar á
meðal og í fremstu röð, að þe.ir
skyldu meta hvor annian (ieða hver
anman, ef íleiri vortt) j a f n in g ja.
Jafn rút'tháa i öllttm greinum, a.1-
veg edns þótt annar fóstbræðramva
væri hinttm miklu máttarmedri, og
réði t. d. fyrir 10 skipttm, en hinn
ekki meima fyrir 1 e.ða 2. En Jjegar
bræðralagið var komvð á og Jjietta:
viiðurkent, þá skyldu 'þedr meta
Liverja móðgttn gegn öðrum Jjeirr.\
eins og hún væri gerð í beggja.
garð, og jafnan hefma hvor annars.
En tímarnir bneiytast og vér
mieö þeim, svo að líklegt er að
stofmin fóst'bræðralags á vortttv*
dögum g©ti ekki farið frttm nttð
alveg satna hætti og í fornöld. Vér
yrðttm að breyta dálítið til i ýins-
um atriðum. lVTér finst að það gæti
t.d. komvð í stað'imn fyrir panginn
undir jarðarmein, að bans hatign
♦
V