Heimskringla - 08.04.1909, Blaðsíða 2

bls ‘2 WINNIPEA, 8. APRÍL 1909.
HEIMSKRINGtA
Heimskringla
Pablished every Thnrsday by The
Beimskringla News & Fablisbing Ce. Ltd
Verö blaösÍDS f Canada og Bandar
$2.00 nm Arið (fyrir fram borgaö),
Sent til islands' $2.00 (fyrir fram
borgaC af kaupendnm blaösins hér$1.50.)
B. L. BALDWINSON,
Editor ðt Manager
f Office:
729 Sherbrooke Street, WÍDnipeg
P.O, BOX 3083. Talsími 3312,
Réttíndi Manitoba-fylkis
fótum troðin.
brúna yfir hafið”. J>cir ætla að
við 'Sir Wiifrid. En ! safna alarstórum sjóði, og leggja
mættust loks á fundi, ; hann til einhvers stórfyrirtækis,
| sem þeir svo ætla að gefa Noregi
á hundrað ára afmælishátíðinni.
Fjölda margar tillögur hafa um
ríkis- I komið — og koma væntanlega
fleiri — hver gjöfin skuli verða.
Óg svo stórfengleg á hún að verða
að hún geymi nafn Norðmanna
vestan hafs meðai^ Noregur er til.
En þetta þj'kir þeim ekki nóg.
þeir vilja treysta aðalstrenginn í
“brúnni vfir hafið” með mörgunr
smærri strengjum og böndum, svo
| brúin verði sem allra stöðugust
og traustust. þessi hugsun kemur
I greinilega fram hjá Norðmanni, er
j á heima vestur í California, í bréfi
I sem hann fyrir fáum dögum ritar
i í eitt norska blaðíð : —
það hefir um langan tíma verið
máltæki hér vestra, að llanitoba
væri “írímerkis-fylkið”, að lögun
þess og stærð væri þannig, að það
væri eins og frímerki á uppdrætti
fCanada-veldis, — svo lítil og ó-
veruleg er stærð þess í saman-
burði við hin önnur fylki veldisins.
Sérstaklega bar á þessu, þegar
Saskatchewan og Alberta fylkin
voru formlega mynduð. þá kom
það greinilega í ljós, hve lítið
Manitoba fylki var i samanburði
við hin nýju fylki og British Col-
nmbia að vestan og Ontario og
A>uebec fylkin að austan.
þá var það, að stjórnin í Mani-
toba fór að gera ítarlegar tilraun-
ir til þess, að fá takmörk fylkis-
ins færð . út, svo að stærö þess
kæmist í samræmi við Saskatehe-
wan og Alberta fylkin, eða þyi
sem næst. Yfirlýsingar frá Mani-
toba þinginu um þessa ósk fylkis-
búa, voru samþyktar í einu hljóði
hvað eftir annað. Ilér var ekki
um neitt flokksmál að ræða, held-
«r var það einhuga ósk allra fylk-
isbúa, að vér mættum fá að njóta
sömu réttinda og hin önnur fylki
veldisins, bæði að því er snertir
stærð, eigna umráð og ríkisfúlgu.
En ekkert af þessu hefir fylkið feng-
ið til þessa. það er álgerlega á
valdi Ottawa stjórnarinnar, að
veita þetta eða að neita að veita
það. Óg hún hefir stöðugt og óaf-
látanlega neitað oss jafnréttarins
við hin önnur fylki sambandsins.
þó komst svo langt á síðasta
Dominion þingi í fyrra, að sam-
þvkt var frumvarp til laga um
stækkun fylkisins norður og norð-
austur að Hudsons flóa. Með þess-
ari stækkun yrði fylkið fullum
tveim þriðju pörtum stærra enn
það uú er,
Gfundvallarlög Canada veldis
skipa svo fyrir, að stækkun fylkja
getur því að eins öölast gildi, að
það sé með samþykki þeirra fylkja
sem hlut eiga að máli. Og er
þetta atriði í löggjöfinni einkar á-
ríðandi og þýöingarmikið, því að
þau atvik geta legið að stækkun-
inni, að hún sé hefndargjöf, nema
með svofeldu móti, að henni fylgi
þau önnur hlunnindi, er geri fylkj-
unum mögulegt að hafa gagn af
henni. því að það liggur í augum
uppi, að eins og fé er nauðsynlegt
að stjórna fylkjunum í þeirra nú-
verandi stærð, eins er og tilsvar-
andi aukiu fjáríúlga nauðsynleg til
þess að stjórna þeim hlutanum,
sem við er bætt, ef sú stækkun á
að verða að nokkrum verulegum
notum.
Að því er snertir stækkun
Manitoba fylkis sérstaklega, þá
hefir Roblin stjórnin jafnan haldið_
fram þvi, að við Manitoba, eins
°g fylkið er nú, ætti að auka öllu
því landssvæði vestan. Ontario
fvlkis, sem gengið hefir undir nafn-
inu Keewatin hérað, og að fylkið
ætti að ná jafnlangt norður eins
og Saskatchewan og Alberta, og
fela innan sinna takmarka alla
strandlengju Hudsons flóans, frá
fyrirhuguðu takmörkunum
suður að takmörkum Ontariofvlk-
En samkvæmt stækkun þeirri,
nokkra daga áður en þeir kæmust
að samtali
þegar þeir
þá gat ekki orðið af samningum.
Svo er mál vakið, að fylkin,
sem mynda Canada-veldi, eru í
tvennskonar sambandi við
stjórnina.
Vesturfylkin hafa ekki umráð
yfir landeign sinni, heldur er henni
stjórnað af ríkisstjórninni, en fylkj-
unum goldin árleg viss peninga-
upphæð til uppbótar. Austurfylkin
hinsvegar hafa öll yfirráð land-
eigna sinna, og stjórna þeim eftir
eigin geðþótt^i.
Nú sögðu Manitoba ráðgjafarnir
við Sir Wilfrid, að þótt þeir álitu
I stækkun Manitoba fj'lkis, eins og
! hún er fyrirhuguð, algerlega ó-
i sanngjarna, þar sem þeir teldu
fj'lkið hafa réttmæta kröfu til
miklu meira lands, en stækkunar-
lagafrumvarpið fer fram á, þá
væru þeir samt fúsir til þess fyrir
fvlkisins hönd, að ganga að stækk-
uninni, eins og Sir Wilfrid hefði á-
kveðið hana, — ef fvlkið að ööru
leyti fengi að njóta jafnréttis við
hin önnur fvlki í sambandinu. —
þeir báöu um, að annaðhvort yrði
Manitoba fj-lki gert jafnhátt undir
“Ég hefi alt af haft þá skoðun,
að eitthvaö þyrfti að gera til
þess, að leiðbeina fólki, er héðan
fer til Noregs, til að setjast þar
að. Nú er, sem betur fer, búið að
setja á stofn leiðbeiningar skrif-
stofu í Kristianíu, er hefir hepn-
ast vel sem af er, og ég vona að
hún verði til góðs, bœði fyrir
Nöreg og fólk vort hér, sem heim
flvtur í framtíðinni.
hoíði ems og Ontano og Quebec, „ Rn þag þar{ ag meira en
með þvi að fa full umrað elgin tóðbejna sem af jíjálfshvöt
landa sinna, eða að Mamtoba íengi vilja {ara hcim J>að faTÍ að veUja
að njota somu rettmda og Vestur- áh hjá fólki f riri aS fara heim
fylkin, Saskatchewan og Alberta,
með því að fá jafna árlega pen-
ingafúlgu frá rikinu, ef það fengi
ekki umráð landanna. En við
hvorugt þetta var komandi hjá
Sir Wilfrid Laurier. Hann neitaði
algerlega, að veita Manitoba jafn-
rétti við Ontario og Quebec fylk-
in, með því að gefa fylkinu yfirráð
vfir löndum þess, — og hann þver-
neitaði einnig, að gera þetta fylki
jafnt Saskatchewan og Alberta,
með því að auka fjártillagið Svo,
að þetta fylki fengi tilsvarandi
upphæð, eins og þau hafa, til þess
að standast stjórnarkostnaðinn
er hið viðbœtta svæði hefði í för
með sér.
og búsetja sig heima.
Ég hefi birt alt þetta bréf, af
því mér finst það svo líkt því,
sem ég gæti imj'ndað mér að góð-
ur Vestur - íslendingur mundi
hugsa og skrifa, þegar hann heföi
Island í huga.
það er gleðilegt tákn tímanna,
að nú skuli það vera greinilega
komið f ljós, að Austur og Vestur
Islendingar eru að vinna að því
sama og Norðmenn, “að brúa haf-
ið”, Atlantshafið, bæði í eiginlegri
og óeiginlegri merkingu.
Bezt hefir verið unnið að þessu
aí beggja hálfu hin síðustu ár, ald-
rei þó eins vel og hið síðasta
(1908). Hin drengilega framkoma
og hluttaka Vestúr-íslendinga síð-
astliðið sumar í sjálfstæðis bar-
; áttu Islands, var af þeiyra hálfu
gildur þáttur í þann streng, sem
halda á uppi “brúnni vfir hafið”.
Bókmentir og blöð Austur Islend-
inga, einnig velvildarhugur þeirra
til Vestur-íslendinga á siðari tím-
nm, eru veigamestu þættirnir af
þeirra hálfu. Símskeytin, sem nú
orðið fara á milli Austur og Vest-
ur Islendinga, ttm þeirra helgasta
áhugamál (sjálfstæðismálið) —
styrkja samúð þeirra og vináttu.
Trej'sta þættina í strengnum í
“brúnni yfir hafifr”.
En mætti ekki gera þetta enn
betur ? Mætti ekki gera “brúna
j’fir Atlantshafið” svo, öfluga,. að
htin gæti aldrei bilaö, livað sem á-
I
Til Heimskringlu.
J gengi ? .F.tti ekki allir Austur og
Einu sinni á ári skýra blöðin i yesfur Islendingar að keppa að
frá, hve mikið fé er sent heim til
Noregs árlega. Fjárupphæðin er
stór, en hún gæti þó verið miklu
stærri. Flestir innflytjendur flytja
sig hingað með þeim ásetningi, að a
innvinna sér peninga, og fjöldi af
' þeim ætlar sér að flvtja heim aft-
ur, og njóta fjárs síns á ættjöröu
sinni. það gerðu forfeður vorir * ) ^
þegar þeir voru búnir að afla sér
í því af fremsta megni ?
Ilerra J. I’. Pálsson, læknaskóla-
stúdent, flutti nýlega ágæta ræðti
Stúdentafélagssamkomu um
þetta efni, “Að brúa hafiö” milli
Austur og Vestur Islendinga. Laða
httgi þeirra um öll velferðarmál
|saman í eitt. Bindast vináttu-
böndum. Hans tillaga, ef ég man
fjár og frama. Hið íyrra, nefnilega Jrat* var >essi : Heppilegt fyrir
að afla fjár, hepnast oft að meira JAustur íslendinga, aö betna huga
eða minna leyti, en því er ver, að
það vill oft gleymast, að
það er að vísu svo aö sjá á
fregnum að austan, að Sir Wilfrid
hafi ekki algerlega neitað, að taka
einhverntíma síðar til íhugunar
beiðni fvlkisráðgjafanna um auk-
inn fjárstj'rk, en að svo stöddu
var ekki við það komandi, að
gera neina samninga um þetta at- I
riði. Svo að ráðgjafarnir urðu aö
hverfa heim aftur, án þess að kom
ast að nokkurri annari niðurstöðu
en þeirri, að ekkert geti orðið af
stækkun þessa fylkis að svo
stöddu, með neinu Öðru móti en
þvi, að Manitoba sé gerð réttlægri
í íylk jasambandinu en nokkurt
hinna fylkjanna. Að þeim kostum
gátu Manitoba ráðgjafarnir auð-
vitað ekki gengið, — það heföi ver
ið að bregöast tratisti og beztu
hagsmtinum fvlkisbúa. Enda hafa |
fylkisbúar fttlla trj'ggingu fyrir
því, að hvenær sem Conservative- '
flokkttrinn kemst að völdttm í Ot- I
tawa, þá verður Manitoba fj'lki |
látið njóta þess
mæli, sém því ber,
fvlkin.
j heim aftur, ekki hvað síst í seinni
| tíð. Menn lifa sig inn i líf Ame-
ríkumanna, af því ekki er vakinn
nógu mikill áhugi fyrir því, að
leggja fé sitt í norska banka og
J norsk fyrirtæki. þá er ekkd nema
eðlilegt, að Ameríkanskir bankar,
lífsá'bj’rgöarfclög og ýms gróða-
fyrirtæki laði huga manna til sín.
En þessi orð ritningarinnar: “þar
I sem fé yðar er, þar eru einnig yð-
i ar hjörtu”, ásannast mjög oft. A
' síðustii tímum hafa Norskir bank-
ar auglýst sig í Norsk-Amerík-
jum blöðum, en þó bankarnir séu
áreiðanlegir, þá er það ekki nóg,
: að laða menn að þeim. Auglýsing,
er dregur athygli fólks að sér,
{verður að vera greinileg og.skýra
írá, hve margar krónur fáist fyrir
j dollarinn, hve háir vextir séu gefn-
l ir, hvernig hægast sé að senda
peninga heim, og tafla yfir, hve
mikið viss upphæð, t. d. $.'50—
$100, gefi af sér i 10 til 20 ár, o.
s. frv.
réttar í fullum
á móts við hin
það er talið nokkurn veginn á- það ^ ætti aö vera meira.
reiðanlegt, að astæða Ottawa-
stjórnarinnar fyrir því, að gera
stækkunar skilvrðin svo óaðgengi-1
námsmanna sinna til háskólanna
hv'erfæ her* 1 staðinn fyrir Dantnörku.
Vestur-Islendingar, eða auðmenn
meðal þeirra, bygðu hér stóra og
skrautlega steinbyggingu með 2
turnum. Á stönginni áöðrum
blikti Brezki fáninn, en íslenzki
fáninn væri hafinn í hún á hinum,
°g teygði úr sér í Manitoba sól-
skininu. þessi bj'gging stæði á fall-
egum. stað, með blómgarði í
j kring, og væri samkomustaður
allra íslenzkra stúdenta. þar væri
væggirnir þaktir meö myndum
merkra manna íslenzkra, skálda,
stjórnmálamanna, listamanna, vís-
indamanna o.fl. þar væri glæddur
áhugi fj'rir h r e i n u íslenzku
máli, og öllum íslenzkum velferð-
armálum. þar væri eins gott ís-
lenzkt bókasafn og mögulegt væri
að fá, og þar væri aldrei talað
orð á öðru máli enn í s 1 e n z k u.
Umsjón og viðhald byggingarinn-
ar hefði með höndum vestur-ísl.
auðmenn, sem væru sestir í helgan
stein hér í borginni. Á þennan
hátt vildi ræðumaðttr “brúa haf-
ið” milli Austur og Vestur Islend-
inga.
Sjálfsagt mætti koma með marg
átt. En
Ég tek eftir því í Heimskringlu
af 20. febr. þessa árs, að herra
Kr. Ásg. Benediktsson heldur því
íram, að ég hafi staðið “á bak
viö” ritgerð þá, er út kom í Eim-
reiðinni síðastl. sumar, um stjórn-
arskipun á Islandi með amerísku
sniði, eftir A. J. Johnson, og að
Mr. A. J. J. hafi leynt mig því, að
hann ætlaði að nota þær upplýs-
ingar, sem hann fékk hjá mér, á
þann hátt sem hann gerði.
þettað er rangt. Hið sanna er,
að Mr. A.J.J. kom heim til mín
og sagðist vera að, eða ætla að
semja ritgerð um stjórnarskipun á
Islandi, sem væri sniðin eftir því,
sem tiðkaðist í Bandaríkjunum, og
óskaði eftir upplýsingum því við- i
víkjandi. Eg svaraði þeim spurn-
ingum, sem hann lagði fyrir mig.
Ég skrifaði ekki einn staf í rit-
gerðina né heldur sá ég nokkurn
part af henni fj’rr en ég las hana í
Eimreiðinni.
Rej’kjavik, 16. marz 1909.
S. B. Brynjólfsson.
u
Practical Education.”
Étdráttur úr fyrirlestri eftir herra
Hannes Pétursson, fluttum á
síðasta Menningaríélagsfundi,
miövikudagskveldið 24. þ.m.
Sparið
Línið Yðar.
Ef þér óskið ekki að fá
þvottinn yðar rifinn og slit-
inn, þ& sendið hann til þess-
arar fullkomnu stofnur:ar.
Nýtfzku aðferðir, nýr véla-
útbúnaður, en gamalt og æft
verkafólk.
LITUN, HREINSUN
OG PRESSUN
SÉRLEGA VANDAÐ
Modern Laundry &
Dye Works Co.,Ltd.
3«7—815 HargrMve Kt,
WINNIPEO, MANITOBA
Phones: 2800 og 2801

“Practical Education”. — Mér
daft í hug, að velja þetta máleíni
til umræðu af því, að það hefir
aldrei fyrr verið rætt á Menning-
aríélagsfundi, en þó hafið þið öll
hugsaö um það meira og rtlinna.
þiö hafið lnigsað tim þaö, er þið
hafið verið að bollaleggja um
framtíð vina og skyldmenna. þið
hafiö ítarlega yfirvegað það, er
þið hugsið um vkkar eigin fram-
tíðarhorfur, þó ég sleppi öllum
æskudraumum, sem okkur öll hefir
dreymt, en sem, því miður, aldrei
urðu neitt annað en draumar.
“ þó auglýsingar Norsku bank- J
anna séu ekki greinilegar, þá eiga I
þeir þó heiður skildan fyrir að I
hafa stigið spor í rétta átt. En ar t,lloKur «“ ÞaS’ a
* F ' 1 væri bezt að “brúa hafið’
; Hvar eru lífsábyrgðir, eldsvoöa og ffóðar. Væri ekki suniar eða jafn-
sjóvoða ábyrgðir okkar ? þær | vel Aestar af tillögum Norðmanns-
æt-tu að vera í Noregi. Sviar hafa ins beppilegar ? F jöldi
leg að þau geti ekkt orðtð þeg.n, lifs4bvrRðar og eidsvoöa a.bvrgöar Islendtngum hefir á
v-__. ----------* „m,. f.lög'á Kvrrahafsströndinni þaö jvenð gintur til að leggja stórar
ætti að anglýsa norskar eignir í fÍaruPPllae®ir * J ms fjárglæfra fvr
blöðttm okkar, einnig hluti í ýms-
um fyrirtækjum, svo sem skipum,
o.fl., o.fl. það er enginn efi á því,
se su, að henni sé ant tim að ekki
verði af stækkuninni, til þess að
tvískifta skólafyrirkomulagið veröi
ekki-afnumið í viðbætta hlutanum,
— því öllum er það ljóst, að nú-
heldur
mentamálum fj'lkjanna hvað
skifting skólanna snertir.
Að brúa hafið.
sem I.aurier stjórnin þj'kist fús til
að veita, þá vantar mikið á, að
Manitoba fylki fái alt'það land,
sem hr. Roblin og ráðgjafar hans
telja rétt v-era.
Nú lá það næst fyrir, eftir að
Dominion þingið hafði samþykt
að stækka fylki þetta, að leita
samkomulags við fylkisstjórnina
nm þau önnur atriði, sem að sjálf-
sögðu eru stækkuninni samfara.
Og samkvæmt þessari samnings-
leitunarskyldu, gerði Sir Vilfrid
Manitoba stjórninni þau boð fyrir
nokkrum vikum, að hún skyldi
koma á fund sinn í Ottawa til
skrafs og ráðagerða, og samkv.
því tilboði fóru þeir Campbell
dómsmálstjóri og Rogers ráðgjafi
opinberra verka þangað austur til
þess að reyna að komast að við-
unanlegum kjörum í sambandi við
stækkun fylkisins.
þessir herrar éru nýlega komnir
úr austanferð sinni, og segja sínar
farir ekki sléttar. þeir urðu fyrst
*ð dvelja þar í höfuðstaðnum
verandi Ottawastjórn heldur ein- I ftð ef {ó]k h-r feRði fé sittj er það
dregið taum katólskra manna t bef,r aflögu, í norskar eignir og
fj'lkjanna hvað fyrirtæki, þá mundi það miklu
! fremur fara heim aftur.
“ Einnig mundi það hafa mikinn
árangur, að gufuskipalína kæmi á
milli landanna, er væri eign Norð-
manna báðtt megin hafsins. Og
gleðilegt er til þess að vita, að út-
lit/ er nú fyrir, að þetta fyrirtæki
komist á bráðlega.
Enn dettur mér eitt í hug : —
Hér í Ameríku finnast þúsundir af
Norðmönnum, er liafa ráð á, að
fara heim skemtiferðir, ekki að
eins einu sinni á .æfinni, heldur
miklu oftar. Væri ekki hægt, að
Norðmenn í Bandaríkjunum eru
°£ alt!ákaflega miklir ættjarðarvinir. —|
| Blöð þeirra senda heita strauma |
j ættjarðarástar út til lesenda sinna ■
.vikulega. þau hafa þegar “brúaö
hafið” að miklu leyti, — þ. e. : j
bundið hugi Norðmanna . austan
hafs og vestan traustum vináttu '
og samúðarböndum. Vikulega j
flvtja þau
, v -n n i vekja enn meiri áhuga en nú er
langa brclkafla og nt- / ferðalaíri ? %ins OR við
gerðir heiman af ættjorðinm og , vHum F eru At^rikmenn sjálfir
Mkulega Jtja þ«u í° a re a , innflytjendur, innan síns eigin
(undir nofnum) fra Norðmonnum j lands ' nú ^ dreifast út
viðsvegar i Bandankjunum, er | um lan<Hð, þá halda menn oft í
eystri ríkjunum “Home W’eek”, til
að vekja áhuga og laða menn að
átthögum sínum, á hentugasta
í Bandaríkjunum,
hafa inni að halda eldheitan áhuga
fyrir Noregi, gamla föðurlandinu,
og þess áhuga og velferðarmálum.
. En Norðmönnum þj’kir }>essi ; tíma ársins, og þá er gert alt sem
“brú yfir hafið” ekki nógu ramger. j mögulegt er til að gera ferðina
þeir vilja brúa það enn þá betur. j sem skemtilcgasta og ánægjuleg-
Brúa það svo ramlega, að brúin | asta. Hví skyldu Norðmenn ekki
gera eins ! Við höfum 17. maí og
7. júní, á miðju vori, og þeir dag-
ar eru svo nálægir, að það ætti
að uppörfa menn. Hér er íhugun-
arefni fyrir Norðmenn og Norð-
mannafélagið”.
geti aldrei bilað. — Árið 1914, 17.
maí, eru liðin 190 ár sfðan Norð-
menn lýstu því vfir á Eiðsvelli, að
Noregur væri sérstakt ríki. Nórð-
menn í Bandaríkjtinum eru nú þeg-
ar farnir að rita og ræða um það,
á hvaða hátt þeir geti minst þessa
stórviðburðar í sögu ættlandsins.
þÁ vilja þeir, og ætla sér, að
smíða sterkasta strenginn í
irtæki, náma, landkaup, verzlun,
o. fl., sem reynst hafa “fraud” frá
upphafi, og þeir því tapað öllu því
fé, sem þeir hafa í þetta lagt.
Nú eru fundnir námar á íslandi,
gullnámar og kolanámar. Væri
ekki eins heppilegt fyrir Vestur-
íslendinga, að kaupa hluti i þeim
Inámum, eða öðrum íslenzkum fyr-
lirtækjum?. þó þeir töpuðu því fé,
! sem þeir legðu til þessa, — eins og
i hér hefir oft átt sér stað — en sem
ekki eru líkindi til, eftir síðustu
fréttum af námum á Islandi,* þá
væri þeir þó að hjálpa til, að kom
ast eftir, hvort huldir fjársjóðir
væri til i ættjörð þeirra, og er ó-
líkt að verja fé til þess, enn láta
það lenda í höndum nokkurra fjár-
glæframanna.
Eins og nú stauda sakir, vantar
ísland tilfinnanlegast þetta þrent :
— meira fjármagn, meiri þekkingu
og fleira fólk, til þess að geta til
fulls notað auðsuppsprettur lands-
ins, bæði til lands og sjávar.
Alt, sem Vestur-íslendingar gera
til að bœta úr þessu, ásamt því,
að styðja Austur-Islendinga í orði
og verki til að ná fullu frelsi sínu
og sjálfstæöi, er af þeirra hálfu
öflugur og óbilugur strengur
velferðar, samúðar og bræðralags-
brúna, sem Á að liggja yfir hafið .
A. J. JOHNSON.
líg vil revna að útskýra fyrir
fólki, áður en lengra er farið, hvað
mér finst “Practical Education”
þj'ða. það mætti segja, að þaö sé
öll sú skemtun, allar þær upplýs-
ingar, sem á einhvern hátt létta
baráttuna fj'rir tilverunni. En til
að taka það ekki í svo víötækum
skilningi, þá vil ég gjarna taka
það sem : sérmentun einstaklings,
scm er viðurkend lijálp í samkepn-
inni (“A special training of ac-
knowledged, definite commercial
value”).
það er einstaka sannleikur svo
alment viðurkendur, að það þarf
ekki að sanna hann. þar á meðal
má nefna : að allir þurfi að éta,
það er i allra eðli, að láta sér líða
sem bezt, það h-afa flestir löngun
til, að ráða yfir einhverju meiru
en sjálfum, sér. þetta er undir-
staða allrar samkepni. þær þjóðir,
sem hafa skilið þetta bezt, hafa
náð mestum ráðum og völdum í
hvaða hátt jheiminum. það er “commercialis-.
og þær ' mus", sem hefir brotið undir sig
1 heiminn og
járnklóm sínum. Við megum ekki
búa okkur til töfraheim og telja
okkur • svd« trú um, að hann sé
virkilegur. Við megum lieldur ekki
búa til engla úr fólkinu, því það
eru þess eiginleikar, sem hafa gert
núverandi ástand, og þó vér jafn-
vel hugsum, að það mætti gjarnan
vera betra en það er, þá sjáum
vér þó, ef vér lítum yfir söguna,
að það hefir aldrei veriö betra,
aldrei nærri eins gott og einmitt
nú. Er þá ekki nokkuö réttlátt,
að draga þá ályktun, að einmitt
þess-i stefna, sem nú ríkir, sé sú
bezta, sem enn þá hefir komist til
valda ? það er einmitt verið að
taka meira og meira tillit til vilja
almennings, vilja fjöldans. ... Hafa
af Vestur-
liðnum árum
ally”, en sigur þeirrar þjóðar er
mest í því innifalinn, að þar hafa
fleiri að jafnaði lært og skilið
sterkustu hvatir til lífsins, hjá ein-
staklingunum ; skilið, að þetta er
ekki andaheimur, sem skáldlegar
draumsjónir geti brevtt í paradís
skilið, að bardagi lífsins er um
matinn, um afurðir jarðarinnar.
það, sem við verðum þá fyrst
að íhuga er það, að almenningur á
fjarska annríkt, má ekki vera að-
því, hvernig ástandið á jörðunni
yrði eftir 1—2 þúsund ár, ef okkar
hugmyndir kæmust til valda, og
lætur sér enda mjög litlu skifta
i um það. Fyrsta spursmálið er fyr-
ir flestum, þegar öllu er á botnimr
j livolft, að láta sér og sínum líða
J sem bezt, að græða fé og hafa
sem allra minst fyrir því.
Viö verðum að taka heimiim
eins og hann er. Við erum sáralít-
ill partur af honum, en hann ekkí
lítill partur af oss. Fyrstu skilyrð-
in verða því ætíð þau, að safna fé,
ná völdum efnalega og andlega,
svo þú getir komið fram fyrir fólk-
ið og sagt við það : þdð getið
ekki skoðað mig sem eina ögn, ég
er sterkari enn þið ! það veit þú
segir satt, það vill gjarnan læra af
þér, af því það hefir löngun til að
verða eins. Aftur á móti, ef það
veit, aö þú liefir þroskaðri sál, ew
alment gerist, en efnalegt sjálf-
stæði vantar, þá verða það nokk-
uð margir, er hlusta á þig, sem
hugsa : Bíddu hœgur, kunningi,.
þangað til ])ig fer að svengja, —
skyldi þá ekki ögn minka vindur-
inn í þér ! það kann að láta vel í
sumra ej'rum, að útskamma
“commercialism” og hampa ein-
j hverjú “ideal” framan í fólk, sem
hvergi er til virkileika, en það er
! naumast sanngjarnt að búast við,
að aðrir séu betri enn þú sjálfur,
og muni geta lifað eftir þeim lífs—
rcglum, sem þú getur ekki haldið.
Ef vér girnumst “Practical’”.
, . . , , mentun, þá verðutn vér fyrst og
heldur honum nu i fTemst að læra að hugsa f^rir ok£
ur sjálf, að forðast að vera eins-
og endurskin af annara hugsunum._
Vér þurfum að reyna að glæða
neistann, sem brennur í okkar eig-
in sál, hversii lítill og daufur, sem-
hann kann að vera. Jra.r næst þurf-
um við að læra eitthvert starf,
læra það vel, helzt betur en nokk-
ur annar hefir nokkurntíma kunn-
að það. það gerir minst til, hvert
það ktarf er, ef vér kunnum það
vel, betur en aðrfr, þá fáum vér
æfinlega góð, eða að minsta kosti
jlífvænleg laun fyrir það.
En munið eftir því, að það:
straf má ekki vera þannig, að þú
þurfir að selja þínar eigin skoðan-
ir fyrir launin. Neitum ætíð því
ekki flestar framfarir í heiminum starfi, hversu há latin, sem standa
* ) það sama getum við íslend-
ingar sagt.
Dað er alveg víst, að
Það borfjar sig að aug-
lýsa í Heimskringlu.
átt rót sína að rekja til verzlun-
ar ? Ilafa ekki flest landnápi og
landaleitir verið hafnar í þarfir
verzlunarinnar ? Hafa ekki flestar
uppfindingar og umbœtur í sam-
giinguheiminum átt sömu upptök-
in ? 1 hvaða tilgangi hafa menn
lagt út á ókunn höf, til að leita
landa eöa leiða til áðurfundinna
landa ? 1 hvaða tilgangi hefir eyði-
mörkunum verið breytt í blómleg-
ar bygðir, klettarnir klofnir og
fljótin brúuð ? þið vitið það öll, —
alt í þarfir verzlunarinnar. Og
hvaða áhrif hefir þetta svo á hugs-
unarhátt þjóðanna ? Afleiðingin hef
ir alt af orðið sú, aö siöir, lifnað-
arhættir, hugsjónir og trú, hafa
blandast saman og myndað nýja
heild, sem hefir að einhverju verið
fúllkomnari enn áður. Með öðrum
orðum, fólk hefir lært að lifa bet-
ur enn áðttr, af því að sjá, hvern-
ig aðrir lifðu.
Og nú er mesta verzlúnarþjóð
heimsins, enska þjóðin, voldugasta ar
þjóð heimsins. Engum mtin þó
detta í hug aö fullvröa, að sú þjóð
stundi á hærra stigi “intellectu-
til boða, því það veikir sálarþrek
vort og gerir oss að minni mönn-
um, og verður því á endanum tií
óhagnaðar.
þar næst verðtim vér að gæta
þess, að vera aldrei iðjttlatis. Iðjtt-
leysi drepur líkama og sál. Iðju-
leysi er óþarft í þessu landi. Ef
aðrir bjóða þér ekki vinnuna, þá
skapaðu hana handa þér. það er
svo ótalmargt, sem þarf að ger-
ast, að það er ómögulegt, að þtt
sjáir ekki eitthvað af því. Ef það
er þarflegt, þá koma launin æfin-
lega að sjálfsögðu. Komi sá tími,
að vér ekki getum fengið atvinnu
við það starf, sem vér kunnum
bezt, þá tökum hvað annað, er
býðst í millitíðinni. Yér erum ald-
rei of fín eða mentuð fyrir neina
vinnu, nema þá einu, sem vér þurf-
um að selja samvizkuna fyrir.
F.n hvað eru þá beztu meðulin
til að afla sér “practical" mentun-
sem geti orðið styrkur í fram-
fara baráttunni, í stríðinu fyrir
tilverunni ? — -
(Niðurlág næst).