Heimskringla - 29.04.1909, Blaðsíða 2

bls 2 WINNIPEG, 29. APRÍL 1909
HEIMSKRINGLA
Heimskringla
Pablished every Thursday by Tho
H«imskringla News & Fublisbins: Co. Ltd
Verö blaCsins f Canada o* Handar
$2.00 um Ariö (fyrir fram bnriraö).
Seut tii islaDds $2.00 (fynr fram
borgaöaf kaupeudnm blaösins hér$1.50.)
B. L. BALDWINSON,
Editor & Manager
Office:
729 Sherbrooke Street, Wionipeg
P. O, BOX 3083. Talsími 3512,
Um íslenzka banka-
stofrmn.
Grein sú nm b<
r>^g£íoínun, sem
j ar seinir á sér til landtöku, og sér vel valin lönd til ábúSar, og
var þeim þó óspart bent á hana, jværu þar aö auki gæddir lundar-
sem íramtíðar auönuveg. Islenzku íari skilvísinnar. En einmitt þessi
blöðin haía írá upphafi vega sinna [ flokkur manna væri sízt líklegur
— svo að segja uppihaldslaust — j til þess, að þurfa' láns með eða
eggjað Islendinga til landtöku. En vilja þiggja lán, nema undir sér-
það hefir haft harla lítinn árangur j stökum kringumstæðum. I>rir
þedr hafa alt of margir kunnað mundu heldur kjósa, að komast á-
einkar vel vift' sig í daglauna vinn- ; fram af eigin ratnleik, þó lítið
unni, og hafa ekki haft áræði til ' miðaði áfram fyrst í stað, en að
að breyta um stöðu sína. Margir ^ binda sig lánum, sem daglega
j þeirra hefðu fyrir löngu getað ver- dragi af vinnuarði þeirra 30c, eða
ið orðnir landbændur, ef Jveir i þar um bil, — $1500 með 8 pró-
j hefðu viljað það, því að þær einu sent vöxtum, er $120 um árið eða
j landtökuskýrslur, sem teknar hafa 130c á dag.
verið meðal íslendinga í Canada, j j>að yrði nauðsynlegt, að leggja
j sýndu, að meðal stofnfé hvers ís- j nokkuö háa vexti á lánin undir
lenzks búanda, sem komnir voru á . undjr því fyrirkomulagi, sem höf.
búlönd á árunum 1890 1891, var I rur um, nefnilega því, að eftir-
rúmlega eitt hundrað dollars. Með j utsmaður sé hafður til þess, að
j því stofnfé komust landar vorir á- 1 líla meöfers fjárins. Sá mað-
j fram til vegs og gengis á löndum j ur muntli, með launttm og feröa-
sínum, — og þó seigt gengi á j kostnaði, éta upp ekki all-lítinn
fcirt er á öörum st^., i þessu bl., ' f>'rst“ á.runum> ,Þá smárýmka&st (hluta af vöxtunum af þeim láns
er þess verð, að vera athuguð. þó
höf. láti nafns síns ekki getið, þá
um efnahaginn, þar til þeir kom-
ust í sjálfstæð efni og meira enn Uklegur til aö geta veitt.
| upphæðum, sem slíkur banki væri
líklegur til að geta veitt. Sama
mega lesendur vita, að hún er eft- I Alt Jar komlS undlr at°rku j gilti, hvort bankinn hefði einn um-
ir ungan Islending, sem talsvert °« hy^mdum landnemanna- Þ«r> boðs og eftirlitsmann i hverri
hefir litast um í heimsins löndum. 9e“ v““ duglegastrr og buhygn- sveit, e5a ha„n
Hann er af bændafólki kominn, er tStir’ ÞokuÖust smamsaman. íram umboð'smann
hefði umferðar-
bóndason, og ann af alhuga vel-
úr hinum, sem ekki voru jafnokar
[ þeirra í þessum kostum.
Landnámssaga Vestur
En að fráskildu öllu því, sem
hér hefir verið á vikið, þá má
Islend- telja .víst, að íslendingar fengjust
inga sýnir einnig, að lánveitingar ; ekki til, að kggja fé sitt í slíka
til þess að byrja búskap h-afa ekki j stofnun að svo komnu, og þó þeir
gefist vel. —" þetta var reynt við j kynnu að vera fáankgir til þess,
þá, sem bygðu upp þin'gvalla ný- þá er vafasamt, að vér höfum
farnan bændastéttar mannfélagsins
— eins og grein hans ber ljóslega
með sér. Aðferðin, sem hann vill
láta leiðandi Islendinga hér beita,'
til þess að hlynna að bændastétt-
inni, eða öllu heldur til þess að
auka tölu hennar með þvi, að | íenduna fyrir 17 eða 18 árum. — | þeim mönnum á að skipa í stjórn
örfa daglaunamenn í bæjum og Hver landnemi fékk þá um 400, ina, er vissa væri íyrir, að leystu
borgum til þess að festa sér bú- dollara lán gegn veði í heimilis- j verkið æskilega af hendi. íslend-
lönd og setjast að á þeim, er þess réttarlandinu, með leyfi Dominion- j ingar eru búnir að eiga talsvert
eðlis, að hún þarf að hugsast ; stjórnarinnar, — því að án hennar við félagsmyndanir siðan þeir
grandgæfilega áður enn hægt er að leyfis getur enginn veðsett heimilis j komu vestur um haf, og þær hafa
ákveða með nokkrum gildandi rök réttarland sitt. En afkiðingin af gefist þeim misjafnlega. þau fé-
um, hvort hún er framkvæmanleg. þessum lántökum varð sú, að
Kn það getur hún því að eins kall- j flestir þeirra, sem lánin tóku, töp-
ast, að nokkurn vegin vissa sé uðu öllu sínu og löndunum með,
fyrir því, að hún verði að tilætluð-
um notum, eða geti unnið það af-
rek, sem henni er ætlað að vinna.
Ilöifundurinn mælist til þess,
og yfirgáfu nýlenduna. Vaxta-
greiðsla af lánum þessum reyndist
nýbyggjunum alt of örðug byrði á
lögin hafa staðið bezt, þar sem
minstur var liöfuðstóll, en hin
miður, sem byrjuð voru með stór
um peninga útlátum úr eigu ein-
stakra manna.
það er liaett við, að bankinn
prívat bréfi, sem hann ritar með ! l>eir ekki Keta risiö undir henni °S
greininni, að Ilkr. leggi liðsyröi k»su því heldur, að yfirgefa alt en
tillögu hans um bankastofnunina hua undir Þvi taDTb sem vaxta
og það væri blaðinu aö sjálfsögðu j greiðslan lagði á lántakendur.
bæði ljiift og skylt að gera, ef það j Við Ijós þessarar reynslu, sem
gæti sámvizkusamkga sannfært j Islendingar hafa þegar fengið í
sig eða almenning um það, að hug þessu efni, þá teljum vér harla ó-
myndin væri eins framkvæmanleg ' líklegt, að landar vorir mundu
eins og hún gæti orðið lántakend- fúsir til þess, að kggja fé í nokk-
um nytsöm, ef hún væri komin á urt það bankafyrirtæki, sem ætl-
stofn. ! að væri aðallega til þess, að verja
En það er aðallega tvent í sam- ; fé sínu til að lána fátækum land-
bandi við þetta mál. sem fyrst af j nemum, umfram það, sem hér-
öllu þarf að athuga. I lendar bankastofnanir mundu vilja
Geta leiðandi ískndingar stofn- i Kera-
að “allsherjar-félag” meðal landa j Sú athugun höfundarins, að
sinna hér vestra í bankastofnunar- betra sé fyrir bóndann,
augnamiöi ? Og hafa landar vorir ! 320
frumbýlingsárunum, og þeim fanst yrði bráðdauður með því fyrir-
komulagi, sem höf. hugsar sér.
Prentun á þingræðum
Ilörð rimma hefir orðið á þingi
út af því, að þeir Björn Jónsson
og Bjarni frá Vogi fara fram á þá
breytingu á þingsköpunum, að
hætt sé að prenta umræður þing-
manna, nema meiri hluti sam
þykki það í hvert sinn. Telja þeir
ræður þingmanna eins og þær eru
nú óáreiðanlegar, með þvi þeir
breyti þeim löngu eftir að þær eru
að eiga j fluttar, og ræðurnar ekki hraðrit
heldur enn að eins 160 ekrur aðar upphaflega. Almenningur fái
ráð á svo miklu fé, sem nauðsyn- lands til ábúðar, er að öllu leyti ! áví f a 1 s k a mynd af framkomu
legt væri, til þess að koma upp f rétt. En hins vegar ber þess að ■ þingmanna gegn um þær.
svo öflugri peningaláns stofnun, gæta, að vel má komast áfram og
að hún nægði þörfunum, umfram safna fé á 180 ekrum, sé landið
þytta fyrirkomulag, að hætta að
prenta ræðurnar, er áætlað að
þ-að, sem hérlendir bankar gera ? j annars byggilegt og hyggilega sé sparj þjóðinni milli 10—15 þúsund
Og enn mætti spvrja, hvort það j á því búið. þetta sannast með því
sé alveg áreiðanlegt, að vér eigum
nokkra menn í vorum hópi, sem
vaxnir eru því, að veita slíkri pen-
dæmi meðal annars, að í fyrra fór
til Islands einn vestur-íslenzkur
bóndi, sem fyrir 20 árum byrjaði
ingaverzlunarstofnun forstöðu, — efnalaus búskap á heimilisréttar-
með nokkurri tryggingu þess, að
þeir gætu látið liana svara til-
kostnaði, — þar sem það er sjáan-
lega tilgangur höfundarins, að ís-
lenzki bankinn veitti íátækum
landi, og græddi svo fé á því, að
hann fór héðan með efni, sem
tryggja honum áhyggjulaust lífs-
uiipeldi, það sem eftir kann að
vera æfinnar. I.íklega er óhœtt að j
um hér vestra,
stíl.
að eins í stærri
mönnum greiðari aðgang að sjóði fullvrða, að vanalegir bankavextir
sínum, heldur enn hérlendir bankar af eignum þessa bónda meira enn
eru fúsir að gera. þvi að það yrði fullnægi ölltim lífsþörfum hans, þó
aðallega að vera markmið bank- j hann haldi sig að höfðingja sið. —
ans, ef hann ætti að fullnægja hug- Og alt þetta er arður af einu
sjón höfundarins. ■ heimilisréttarlandi. — Sama má
J>að er sannfæring þessa blaðs, ! nm fÍoIda aí ísknzkum 1x1,1 d'
að Vestur-lslendingar mundu reyn-
ast tregir til, að leggja fé sitt til
að stofna slíkan banka, þótt þeir þa5 virðist því auðsætt, að
kynnu með allsherjar samtökum, 1 það er ekki aðallega komið undir
að geta haft saman nægilegt fjár- stærð ábúðarlandsins, heldur
magn til þess að mynda álitlega miklu fremur undir því, hve mikla
höfuðstóls upphæð, — þá má telja atorku og verkhygni ábúandinn
það nokkurn veginn áreiðanlegt, lætur í té við búskapinn, hve vel
að þeir fengjust ekki til að hafa honum farnast, það hefir og of
samtökin. mjög brunnið við að undanfömu,
í fyrsta lagi má gera ráð fyrir, að landar vorir hafa ekki sókst
að Bandaríkja íslendingar létu sig r arðmestu löndunum, e a
þetta mál Íitlu eða engu skifta, l>«m- sem mest væn l.ægt að hafa
og yrðu því Islendmgar í Canada j nPP nr me« sæmilegri atorku og
að annast það einvörðungu. þetta starfsframlcvætnd Miklu fremur
er líka mjög svo eölilegt, þar sem | Þeir valiö þau lond, sem
landnám íslendinga er nú gert ná- í Íraínfkyta megi gnpum a an þess
lega eingöngu í vesturfýlkjum [ aíi Þan útheimti of mikla fynr-
Canada. En ástandið 'í þessu landi eða framkvæmd. Vitanlegt er
hefir um nokkur ár verið svo, og j að bóndinn þarf að eiga tvo eða
er enn þá svo, að hvgnir einstakl- fl'«ri ^ slíkum l<mdum, svo vel
sé. Kn þau eru flest svo, að bank-
ar mundu tregir til, að lána mik-
ið út á þau.
Heimskringla fær ekki séð, að
banki, sem væri eign íslendinga,
gæti í lánveitingum sinum eða
tryggingar skilyrðum vikið langt
frá því, <sem aðrir bankar telja
nauðsynlegt til þess að starfsemi
þeirra borgi sig. Hítt skal fúslega
játað, að ef þessi hugmynd höf.
væri framkvæmanleg, þannig, að
hún yrði öllum lántakendum að
tilætluðum notúm, og gæfi um
kið liluteigendum bankans sann-
gjarnan arð af hlutafé sínu, þá
væri hún þjóðflokki vorum bœði
gagh og sómi. En upphæðin, sem
höf. vill láta lána hverjum lántak-
anda, frá 12 til 15 hundruð doll
ingar — sá flokkurinn, sem vænta
má, að hafi nokkur peningaráð —
geta með eigin atorku og umsjá
ávaxtað fé sitt stórum betur, 'en
með því, að leggja það í stofnun,
sem vægast talað gæfi mjög óviss-
an gróða í aðra hönd, og gæti
enda orðið alt eins líklegt til að
lenda í tapi samkvæmt líknar-
stefnu þeirri, sem höf. vill láta
ráða þar.
Saga Vestur-íslendinga í síðast-
liðinn fjórðung aldar hefir sýnt, að
það er ekki eingöngu fátæktar eða
efnaleysis vegna, að ekki fleiri dag-
launamenn hafa tekið sér heimilis-
réttarlönd og byrjað búskap, en
raun hefir á orðið. Á meðan hér
Var gnægð írægustu akuryrkju-
landa opin til heimilisréttar, ná-
Jega hvervetna í þessu fylki, og j ars, mundi reynast örðug byrði
enda í grend við sjálfa Winnipeg- | öllum nema þeim, sem sjálfir
joorg, _ þá yoru landar yorir af- yæru atorkumenn, og hefðu tekið
krónur árlega.
Jón Ólafsson er straiiglega mót-
mæltur }>essari breytingu, og flyt-
ur hann sem minnihluta nefndar-
maður, í nefnd, sem sett var til að
íhuga þetta mál, langt erindi móti
breytingunni. Hann álítur, að
þingið verði “pukursþing, sem eng-
an ætti sinn líka meðal írjálsra
þjóða heimsins”.
Mál þetta er mjög mikið álita-
mál, og virðist svo sem báðir
málspartar hafi allmikið til síns
máls. Björn og Bjarni færa sínum
málstað það til stuðnings, meðal
annars, að þingræðurnar séu mjög
lítið lesnar. En mun það ekki með
fram stafa af því, að fólk álíti þær
óáreiðanlegar ? Jón segir þann
mann ekki geta fylgst með þing-
málum, sem ekki les þingtíðindin,
og er það rétt.
Að hætta að prenta þingræður
meðan blöðin eru ekki þess megn-
ug, að hafa hraðritara á þingi, er
taki niður orörréttar ræður • þing-
manna og atkvæðagreiðslur, er
mjög ísjárvert, jafnvel þó fé spar-
ist með því. Að eins í gegnum
þingtíðindin á þjóðin kost á, að
kynnast framkomu fulltrúa sinna,
eins og hún hefir verið, — eða sem
allra næst því —, og er því naum-
ast rétt, að svlfta hana tíðindun-
um. Ep mikla og gagngerða breyt-
ingu þvrfti og ætti að gera á þeim
frá því sem nú er. þá, að allar
ræðurnar væru hraðritaðar, af
hraðriturum, strax í þinginu, og
þingmönnum alls ekki leyft að
breyta þeim að neinu leyti að
eíni, að eins hafa orðaskiíti, ef
þess væri þörf, sem að engu leyti
breytti efninu, — færa þær í lipr-
ari búning að orðalagi. Ennfrem-
ur, að þær væri gefnar út strax,
t.d. vikulega, og sendar strax út
til lesturs. Með því fyrirkomulagi
mundi áhugi fólks vakna fyrir
lestr þeirra, enda ætti hvert þing
að láta sér ant um, að þau yrðu
útbreidd og lesin.
Ef þingræðurnar væru hraðritað-
ar, og þjóðinni gæfist kosturá að
að sjá þær e i n s og þær voru
fluttar, ásamt atkvæðagreiðslu um
málin, þá eru þingtiðindin þau rit,
er þjóðin má einna síst missa, þó
þau kosti allmikla peninga.
A. J. J.
Þorsteinn þ. Þorsteinsson :

Tíu liðleskjur.

I.'
HÁLFKVEÐIN VÍSA.
Sætust ér von, sem út f ljðsið langar
og langt f burt fær morgunroðann hilt.—
Mýkst klappa hendur, mildast snertast vangar
á meðan stutt er samferð — þrá ei fylt.
II.
SAMRÆMI.
Bjartast skfn rós þá daggir bikar deigja,
sem dýrðleg opnar morgunsólar unn. —
Ljúfastar eru votar varir meyja,
þá viðkvæmt opnar Sjöfn hinn rauða munn.
III.
TIL NAFNA MÍNS.
FagnaðarhótTog" fagurt mæla f eyra,
er flestum þægra en lcita f vasa sinn.
Þessvegna segja þúsund krónur meira
en þúsund-hundruð orð, um skáldskap þinn.
IV-
HLUTTEKNINGARLEYSI.
Dimstar af öllu eru jólanætur
þeim alsleysing, sem byggir kot við höll.
Sárast er angur einmanans, sem grætur,
þá alt f kringum glymja flyss og sköll.
V.
“ FJARST í EILÍFÐAR ÚTSÆ
VAKIR EYLENDAN MÍN ”.
Fögur er jörðin, fögur sól og stjarna,
en fegri er himinn sálu trúandans.
Fegurst af öllu í geði góðra barna
rfs geislamyndin þeirra eigin lands.
VI.
HEIMSPEKI SYNDARINNAR.
Engan vnpinn muniö þiö deyja.
, heldur veit tzub þaö. aö á hverjum
degi «em þiö etiö þar af (3:Skiln-
kkar
opnast, off þiö muniö verOa eins
og guö og þekkja gott og ilt.
Furir syndafallið -I Ínerstrénu), [>A mnnn augn yi
j opnast, og piö muniö veröa
* ekkja gott og ilt.
tíaunmæli Uöggormnns.
Eftir 8yndafallið
l
í SjA! maöurinn er oröinn sem
) einn af oss, svo hann þekkir gott
i og ilt.
Vidurkenniag Drottins.
Syndirnar allar, sem oss villa og græta
eru’ sannri breytni og þtkking reglugjörð,-
Satan er kraftur guðs að glæða og bæta
alt göfugt sem er til á vorri jörð.
VII.
EINS DAUÐI ER ANNARS LÍF.
Dauðinn er fylling lffs, en ekki endir,
þótt eindir lffsins hyrfu og vitund manns
byrjanda f ið auða rúm hann sendir,
sem erfir, bætir gjörðir flytjandans.
VIII.
Á MENNINGARFÉLAGSFUNDI.
Ilagfrœði í búnaði
Q)öld | Nytsöm mentnn.
( Daglegt brauÖ,
1 rk'jur og skildingar fyr-
( ir afganginn.
Menning vor ftll ef Mammons safn ei eykur
er mæld og talin; léttvæg fundin — dæmd.
Matur og aurar: lffsins æðsti leikur,
er listin sjálf, og öðlast það : vor sæmd.
IX.
*?
(Dittó)
SvíniÖ, þaö átti aö syngja, en — fór aö rýta.
Sýnd var nauti rós, þá — fór þaö strax aö blta.
Finst þér ei hröfnum svanatónar sæma,
og soltnum vörgum hæfa andleg blóm,
rétt sem þeim skussum skáldsins verk að dæma,
sem skilja ei fegurð, efni, mál né hljóm ?
X.
MINNISSÝN ÆSKUÁSTARINNAR.

Hvar er sú sveit með útsýn eilíf-heiða —
sem æfiperla á minnishringinn sett ?
Fyrst þars vér kystumst — sórum æskueiða
í ást, sem þekti ei nokkum svartan blett.
SpariÖ
Línið Yðar.
Ef þér óskið ekki að fá
þvottinn yðar rifinn og slit-
inn, þá sendið hann til þess-
arar fullkomnu stofnur.ar.
Nýtfzku aðferðir, nýr véla-
útbúnaður, en gamalt og æft
verkafólk.
LITUN, HREINSUN
OG PRESSUN
SÉRLEGA VANDAÐ
Modern Laundry &
Dye Works Co.,Ltd.
3t>7—315 llnrgrnve Kt.
WINNIPEG, MANITOBA
Pbones: 2800 og 2801
Fréttabréf.
^<vww»/wwwwvwwwvvwvwwv\< »

Ilerra ritstjóri Heimskringlu.
Hinu áttunda löggjafarþingí
Utah ríkis var slitið að kveldi hins
20. f.m., kl. 11.30, eftir 8 daga
þingsetu, — átta dögum lengur en
lög hér ákveða. Urðu þingmenn
að sitja þessa átta daga kaup-
laust, til þess að klára það, sem
fyrir þinginu lá, þegar hinn á-
kveðni tími var útrunninn. Yar
þaö kallað svo, að seinasti dagur-
inn hefði verið 90 klukkustundir,
og fyrir það dagsverk fengu þeir
sitt éana kaup, $4.00 um daginn.
Á þingi þessu gerðust lítil stór-
tíðindi. Atkvæðamesta málið, sem
tók upp lengstan tímann, var laga.
frumvarp um algert bindindi hér £
Utah. Komst það eftir stimpingar
miklar í gegn um neðri málstof-
una, þar sem það fæddist, en þeg-
ar það kom upp í efri bvgðina>
var alveg gert út af við það. —
Öðru frumvarpi til, um bindindiv
sem ákvað mikið strangar reglu-
gerðdr, var því næst hleypt af
stokkunum, og komst það eftir
langt þjark og þref í gegn um báS
ar málstofurnar, rétt í þinglokin„
en þegar það kom til ríkisstjórans
neitaði hann að staðfesta það meö
undirskrift sinni. Svo lauk þessu
máli, og svona stendur það nú.
Við getum fengið okkur í staupinu
fvrir það vissa i tvö ár enn. Ert
þá er talið víst, að algert bind-
indi komist á, því margir eru
gramir, og sttmir æstir vfir gerð-
um þingsins og ríkisstjórans fyrir
meðhöndlun þedrra á jafn alvarlegu
og þýðingarmiklu máli.
Af 148 frumvörpum, sem kom-
ust lífs af í gegn um báðar mál-
stofurnar, hefir ríkisstjórinn alla-
reiðu staðfest 81, en 67 eru enn
eftir, hvaða forlög, sem fyrir þeim
kunna að liggja, — það veit víst
enginn með neinni vissu.
þingið veitti eða lofaði miklum
peningum til ýmsra umbóta í átt-
ina til framfara, á næstu tveimur
árum. Ilið mesta var $75,000 tií.
A. Y. P. sýningarinnar í Seattle á
komandi sumri, pg er ákveðið að
þetta ríki hafi þar stóra byggingu
og að 25., 26. og 27. ágúst verði
settir til síðu, sem Utah dagar á
sýningunni. þingið veitti líka 2
milíónir dollara til að byggja
vState Capitol byggingu í Salt
Lake City.
Tíðarfar hefir verið kalt og um-
hleypingasamt á þessu vori, en nú
er þó töluvert farið að hlýna, og
útlit vfirleitt heldur gott.
llestir eru nú í miklum önnum
við vorvinnustörf, og heilsufarið
er bæriiegt.
Ilinn 13. þ.m- lézt að heimili
sínu liér í bænum bóndinn Jón
Björnsson Westmann. Hann var 64
ára að aldri, aettaður af Horn-
ströndum á lslandi. Banamein
hans var áköf lungnabólga. Hann
eftirlætur ekkju, Rósu Eyjólfsdótt-
ur Guðmundssonar, frá Eyja-
bakka í Húnavatnssýslu, og fimm
börn, sum ftillorðin, en hin hálf-
fullorðin.
þinn með vinsemd, |
E. II. Johnson.
KENNARA
vantar að Ilarvard skóla (No.
2020), íyrir 6 mánuði, frá fyrsta
júní til fyrsta desember. Umsœkj-
andi verður að hafa gildandi skír-
teini fyrir Saskatchewan, tiltaka
kaupupphæð, segja til reynslu í
kennarastörfum, o.s.frv. Tilboð
sendist til undirskrifaðs fyrir þann
15. maí 1909.
JAMES WILCOX,
Sec’y Treas.
Wynyard, Sask.