Heimskringla - 02.12.1909, Side 4

Bl* 4.
WINNIPEG., 2. DES. 1W0.
HEIMSK&INGEX
PUESTARNIR
OG JÁTNINGARRITIN.
(Ni&urlag £rá 3. bls.)
mairu ea vitnisburöi ua þaö, í
hvaðu mynd og á hvaöa stööum
Lenning spámunnanna og postul-
amui helir varðventt verið hrein
eítir liðna daga postulanna”.
Hér eru tekin af öll tvímœli.
Samkvsemt þessu eájja játninjjar-
ritin sjálf að prófast og 'díemast
eftir ritninigunni, og geta því ekki
verið að álíta sem lög eða reglur
fyrir því, hvað kenna skuli í kirkj-
unni. Og því getur ekki heldur ver-
ið réttlátt að miða hieátbinddngu
prestanna vdð þessd rit jaí.ihldða
ritningunni, því að þá er rd'tningdn
ekki lencur r'('r játndngunum, li.eld-
ur hrundið rir því sæti, sem henni
ber einni saman. Vilji kirkjan vera
trú sinnd eigin frumreglu og bera
heitd sitt ‘'evangelisk-lútersk” með
réttu, getur hún ekki bunddð þjóna
sína við neitt annað en guðs orð í
ritningunni, því að það og ekkert
annað hefir eftir kirkjunnar eigin
skoðun, að geyma hinn algjöra
sannleika til sáluhjálpar.
Er það nú htigsun mín með öllu
þessu, að afnema berj að öllu leyti
játningarrit kirkjunnar eða að
að skipa beri nefnd manna til að
endurskoða þau, ef ske kynni að
ráða mætti bót á einhverjum gall-
anum, eða til að semja nýja játn-
ingu, er betur samsvari kröfum
tímans og þörfum ? Ned, fjarri £er
því. Ekkert af þessu hefir mér til
hugar komið.
Eg vil ekki láta hagga hið
minsta við þessum ritum ; ég vil
loía þeim að standa óbreybtum
eins og vér höfum íengið þau áð
erfðum £rá liðnum tímum og
hvorki fella þar nokkuð burtu né
auka þar nokkru við. Aftur á móti
er hugsun mín sú, að tímd sé kom-
inn til þess að bætta að nota
þessi rit sem tjóðurhæla fyrir
kenndmenn kirkjunnar ; ég vil, að
hæxt sé að heitbinda prestana við
játningarritin og að hitt sé látið
nægja, að þeir lofi eftir beztu sam-
vizku að kenna samkvæmt guðs-
orði í ritndngunni, e f ekki
þykir nægja það heitið, sem
þeir hafa gjört þegar áður fyrir
altari drottins í viðurvist safnað-
arins og gefið vígsluvedtanda og
vo'ttum hönd sína uppá.
Ég hefi engu minnd mætur á
játningarritum vorum en « þeir,
sem vilja nota þau sem tjóður-
hæla ; — é.g hefi mætur á þeim
sem metra-steinum á framþróunar
braut kdrkjunnar, er sýna hve langt
menn voru komnir í tilednkun hins
guðdómlega sannleika á þedm tím-
um, er redstu þessa stcina ; — ég
hefi mætur á þedm vegna þedrra
fjársjóða kristdlegrar þekkingar og
lifsreyuslu, sem í þeim bdrtist, og
því vil óg líka að prestunum sé
gjört að skyldu að kynna sér þessi
rit sem bezt og tileinka sér það af
innabaldi þedrra, sem hefir varan-
legt gildi ; því að þekking þedrra
og réttur skilningur á eíni þeirra
er í mörgum greinum nauðsynlegt
skilyrði fvrir réttum skdlningi
kirkju- og trúarlíísins á vorum
dögum.
En lengra vil ég ekki £ara. Og
lengra álít ég, að kirkjan megi
ekki fara, vilji hún vera trú sinni
edgdn hugsjón. Heitbundið prestana
við játningarritin edns og lögbók
--..-
væri getur kirkjan ekki nema þá
um ledð að ríða í bága vdð cagin
frumreglu sína sem evang.-lútersk
kirkja. Sé það rétt álitið, að játn-
ingarntin séu ófuUkoocnin maima-
stoíðd, sem þvi Mjóta að úreldast
er tímar líðá fram, verður það
alls ekki réttlætt hvorki að láta
vinna edð að þeim' né heldur skuld-
binda menn til að kenna sam-
kvæmt þeim með hátíölegu loforði
fyrdr augsýn allsvitanda guðs.
Kirkjan g.e.tur heimtað slíkt loforð
eða heit af þjónum sínum að því
er snertir það, að prédika evangel-
íum Tesú Krists, en ekki fram yfir
það. Jesús hcfir sjálfur sagt á há-
tiðlegri stundu : “Far’ið ....... og
kennið þedm að halda alt, s e m
ég hefi boðið yður!”
það ætti kirkjunm að getn
nægt. * )-----
Eg býst við því, að ednhver
kunni að segja : “Sá, sem gengið
hefir í kirkjunnar þjónustu upp á
þessi skilyrði, hefir alls engan rétt
til að kvarta yfir ótilhlýðilegu ó-
frefsi. Hann vissi að hverju hann
gekk, og hefði því átt að geta tek-
ið ráð í tíma. Kirkjan hlýtur að
mega heimta af þjónum sínum, að
þeér prédiki hennar trú en ekki
hvaða trú aðra sem þcir vilja".
Einhverju á þessa ledð hefi ég ný-
lega séð hreyft í einhverju blaði,
og mörgum kann ef tdl vill að
þykja það viturfega mælt og rök-
rétt. F.n rökfærslan er þó ekki eins
óhrekjandi og virðast kann í fljótu
bragði. Forsendur eru ekki sem á-
bymgdlegastar.
Hvernig er varið r é t t i kirkj-
unnar ? þessd spurning þarf frekari
athugunar viö svo oft sem rang-
lega er talað um “rétt” kdrkjunn-
ar í þessu sambandd.
þess er þá fyrst af öllu að gæta,
en er þó edtt af því, sem mönnum
hvað mest hættir til að gleyma :
að sannleikurinn stend-
ur yfir kirkjunni*), svo
að bér getur aldred verið um nednn
algjöran rétt að ræða kirkjunni til
handa. því næst er þess að minn-
ast, að kirkjan er eftir hugsjón
sinni samsafn Jesú lærisveina, sem
viþa hlýða h a n s raustu og
halda alt það, sem h a n n hefir
boðið. Hún er ambátt drottins og
hefir engan r é 11 annan en þann
sem drottinn hefir hennj á herðar
lagt sem s k y 1 d u. Réttur kirkj-
unnar og skylda rennur saman í
eitt. Réttur og skylda kirkjunnar
sem félags er að boða «vange>líum
Jesú Krists og það er réttur
hennar og skylda að heimta af
þjónum sínum, að þeir boðd þetta
evangelíum ; því að evangelíum
Jesú Krists er öllu öðru fremur
guðsorð í heilagrd ritningu. Væri
því nú svo £arið, að evangelíum
Jesú Krists og játningar kdrkjunn-
ar væri í öllum greinum sam-
hljóða, gæti það réttleezt — þótt
þess gjörðist þá ekki bednt þörf —
að kdrkjan heitbdndi þjótia sína við
játndngarnar. En nú eignar kirkjan
ekki játndngum sinum n.einn ó-
skeikulleika. — Lútersku 17. aldar
trúfræðingarndr gerðu það að vísu,
en þeir eru ekkd kirkjan. — Og þá
getur kirkjan ekki heldur með
góðri samvizku heitbundið þjóna
sína við játndngarnar, — hún get-
ur ekki lagt hedtbönd á þjóna sína.
*) Sbr. gredn G. O. Klövstads
prests, í Luthersk Kirketidenda
1909. I. bls. 89-90.
*) Sbr. fyrirlestur Thv. Klav-e-
ness í For frisindet Krdstendom.
sem þótt þau ekkj aítrú þcim frá
að rannsaka evangelíum Jesú
Krdsts, gjöra þedm að skyldu að
halda þvi leyndu fyrdx söfnuðwm
'sínum, sem ekkí kemur hrfrq. við
játningartitín. Kirkjan getur ekki
ley£t sér slíkt. Hún s>mdgar með
því gagnvart guði og sjáMri sér.
Með því að tjóðra þjóna sína,
tjóðrar hún sjálfa sig og heftir alla
framþróun sína. * )
þess vegna hlýtur markmdð vort
að vcra það, að losna sem fyrst
við bedtbdndingu prestanna við
játndngarrdtin. Hagar hennar ættu
fyrdr löngu að vera talddr, og. gagn
hefir hún aldrei gjört. þedr tímar,
sem mest gjörðu að því að binda
kenndnguna við játndngarriUn, urðu
undanfarar ednhverra hdnna köld-
nstu og ddmmustu daga, sem runn-
ið hafa upp yfir kirkju vora, daga
skynsemdstrúarinnar gömlu. Trygg
ingin, sem heitbándingin áttd að
veiita, hefir reynst einskisvirði.
Hedtið hefir alið hræsnina og aftr-
að framförnnum, sem ávalt eru
frelsinu samfara. það hefir og oft
og tíðum gjört mennina, sem þvi
voru bundndr, að beygðum, áhuga-
litlum og ósjálfstæðum bókstafs-
þjónum, í stað þess að gjöra þá
að glÖðum, upplitsdjörfum og
sjálfstæðum samverkamönnum
guðs.
*) Sbr. grein Klövstads L. K.
1900. I. bls. 90.
TIL S0LU
í ‘Municipality*
af Westbourne
320 ekrur aí
landi, 100 ekrur
ræktaðar. Allt
girt, og gnægð
af vatni. Sann-
gjarnt verð og
góðir borgunar-
skilmálar.—
Frekari upplýsingar gef-
nr B.L.Baldwinson á skrif-
stofu Heimskringln. —
Bókalisti
N. Ottenson’s,—R ver
Park, Winnipeg.
Áfiesngi og ábrif þess, í *b. 0.10
Eggert ölafsson (B.J.) ... 0.15
Göngtihrólfcs rímur (B..G.) 0.20
Hugsuruarfræði (E-B.) ...... 0-15
Hnldufólkssögur, í baudd.... 0.35(5)
Höfrungahlaup ......., ... 0.15
Jón ólafssonar Ljóðmæli
í skrautbandi ...... 0.60(3)
Kristinfræði ...... 0.45(2)
Kvæði Hannesar Blóadal C.15Í2)
Málsgrednafræði 0.15
Mainnkynssaga (P.M.), í b. 0.35(51
Mes-tur í hsáaná, í b 0.15
Passíusiálraar, í skxautb. ... 0.50
01nílJo,g)6Íba<riiiið .... ... 0)15
Prestkosmnigda. L*ikxit, eátár
þ. E.j í b. ...... 0.30
Ljóðaibók M. Markússonar 0.50
Friðþjófs söngdög ... 0.50
Rirtxeglur (V. Á.), í b. ... 0.20
Sálma,bók, í h. 0.55
Seytján æfintýri, í b. 0.35(3)
Siðfræði (H. H.), í b 1.10
Staisetningarorðbók, í b. 0.30(3)
Sundreglur, í b 0.15
Étiliegumannasögur, í b» ... 0.45
Útsvarið. Iæikrft, í b 0.35(2'
Verði liós 0.15
Vestan hafs og austan. þrjár
sögur, eftdr E. H., í b. 0.90
Víkingarnir á Hálogalandi
e£t;r H. Ibsen 0.25
þjlóðsögur ö. Davíðss., í b. 0.35(4)
þorlákur helgi 0.15
þrjátíu æfintýri, í b 0.35(4)
Ofurelli, skálds. (E.H.), íb. 1.50
Tröllasög’ur, í b 0.30(4)
Draug0sögur, í b. 0.35(4)
Clöf í Asi - 0.45(3)
Smælingjar, 6 sögur (E.H.)
í lxandi 0.85
J ómsvikinga og Knytlinga
saga, útg. í Khöfn 1828
í vönduðtt bandi (aðedns
fá eintök). Póstgj. lOc 2.00
Skemtisögur eltir Sigurð J.
Jóhannesson 1907 ... 0.25
Kvæði eftir sama frá 1905 0.25
Ljóðmæli eftir sama. (Með
mynd höfundarins) Frá
1897 ................. 0.25
Tólf sönglög eftir Jón Frið-
finnsson ............. 0.50
Gráigás, Staðarhólsbók, í
skrautbandi ...... : 15) 3.00
Sturluniga, Part I. tTtgefim í
Khöfn a*f K. Kaalund
í bandi ........... (20) 4.50
Nýustu svemskar Musik Bæk-
ur, útg. í Stockholm :
Svems’a Skol-Qvarteúitem ...0.60(5)
26tie ooh 27de Tusendet Sv.
Skol-Qvartetteu ..... 0.60(5)
Dam Körem .............. 1.00(5)
Normal-Sængbok .......... 0.50(5)
Tölurnar i svigum aftan vLð (og
framajn við þar sem póstgjald er
meára em 9c) bókaverðdð, merkja
póstgj Id það, scm tylgja verður
pörutun u'tanbæjarmanna.
N. OTTENSON.
■ P -
Skriíið yður
fyrir HEIMS-
KRINGLU svo
að þér getið æ-
tíð fylgst með
aðal málum
íslendinga hér
og heima. ^
---m--gj--g---
BANK ( — THZE )F T0R0NTI 0!
INNLEGQ - - - $30,853,000
VJER OSKUn VIDSKIFTA Y D A R WINNIPEÖ DEILD: Joiin R Lamii, 466 MAIN 8T. raðsmaður,
Meö þvi aft bifija mflnlega um
“T.L. CIOAR,” I>á ertu viss að
fá ága»tnn vindil.
T.L.
(UNION MADE)
W extei t) khi'
Thon*an Lee. ei nnd
K»ci»rj
W*m inpet
r
fi'W'i xEx1 A Lager ’a Píirf r
1 EDWARDI.I
Styrkið
tmignrnar uieð [>vf að
drekka eitt staup af
öðrum hvoriun þess-
um ágæta hi'imilis
bjór, á untlan hverri
iiiáltfð. — Reyuið !!
nDCU/DV Mauufacturer & Impc-ter
UnCnnl Winnipeg, Cauada.
Uepnrlmmi of Ayriculturr and Immiyrution
MANIT0BA
þetta tylki hefir 41,169,089 ekrur ktnds, 6,019,200 ekrur eru
votn, sem veita laudiuu raka til akuryrkjuþar£a. þ «s vegna
höfum vér jaínan nægan raka til uppskeru trygginga r.
Ennþá eiru 25 miliónir ekrur óteknar. sem £á má með heitn-
ilisréitti eða kaupum.
íbúata;a árið 1901 var 255,211, mt er nún oröin 400,000
manns, hefir nálega tvöfaldast á 7 árum.
fbúatala Wtmnipeg borgar árið 1901 var 42,240, en nú um
115 þúsundir, hefir meir en tvöfaldast á 7 árum.
Flutningstæki eru nú sem næst fullkotnin, 3516 mdlur járn-
brauta eru í fvlkmti, sem allar liggja út frá Winutpeg. þrjár
þverlandsbrauta lestir £ara daglega frá Wvnnipeg, og innan
fárra mánaða verða þær 5 taisins, þegar Grand Trunk Pacific
<>g Canaddan Northern bætast við.
Framför fylkiskis er sjáanleg hvar sem litið er. þér ættuð
að taka þar bólfestu. Ekkert annað land getur sýnt sama vöxt
á sama tíma'bili.
TIIi FERPAIW \ IVW A :
Farið ekki framhjá Winn.peg, án þess að grenslast um stjórn
ar og járnbrautarlönd til sölu, og útvega yður fullkomnar upp-
lýsingar um heimilisréttarlcnd og fjárgróða möguleika.
Stjðrnarformaður og Akuryrkjumála Ráðgjafi.
SkrifiO eftir npplýsinffnm til
.l«N«-pb lliirke J»«
178 LOUAN A VE WlNNIPEö. 71 YOHK ST . TORONTO.

V LDREI SKALTU geynia til
* » morguns sem ha gt er að gera
f dag. Pan'ið Heiinskringlu f dag.
©>•

70 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
“Tveir dalir, uáðtiga frú”, sagði hann, ,lendast
ekki tdl að fcœta úr þörfum móður minnar meðan
hún er veik, svo þori ég beldur ekki að selja þá
undir því verði, sem húu tiltók”.
“Taktu þá bollana og farðu þina ledð", sagði frú-
in, “ég hefi boðdð þér meira en þeir eru verðir”.
Mórits tók upp annan bollann í því skyni, að
láta hann ofan í körfuna aítur, en á meðan virtist
frúin hugsa sig um.
“Heyrðu, drengur”, sagði hún alt í einu, “ég
skal gcía þér 3 dali. Ertu ekki ánægður með það?”
“Ég get ekki selt þá undir 4 dölum”, svaraði
Mórits, sem óx hugur við það, að maðurinn í hæg-
indastólmtm leit hvetjandi tdl hans.
“Eí þú vilt ckki þigigia það, sem mamma býður
þér, þá rek cg daggarðinu minn í gegn um þig",
sagði litli barúnssonurinn og veifaði sverðinu sínu
rétt við andlitið á Mórits.
“Georg, Georg ! láttu hann kvrran", kallaöi
maðurinn í hægindastólnum.
En Georg gaf því engan gaum, hann bar vopnið
að Mórits og hdtti hann í handilegginn. Vesalings
drengurinin varð svo hræddur, að hann mdsti bollann,
sem datt á röndirta 4 marmaraborðinu og brotnaði.
‘‘Georg”, sagði unpi maðnrinn í hœgindastólnum,
og greip í fcandlegg drengsins, “þú mátt skammast
þín fv'rir, að meiða vesalings drenginn, sem ekkert ilt
hefir gert þér”.
“Góðd meistari, skiftu þér ekki af þessu”, sagði
barúnsfrúin með kæruleysissvip, “þetta eru að eins
smámnnir. Hvers vegna ætti maður að gera sér
mikáð far um smámundi?
Meistardnn stundi og sleptj handleggnum á Georg,
en Mórits horfði á brflafcrotin með tárin í augunum.
í þessum svifum voru dyrnar opuaðar og inn kom
FORLAGALEIKURINN 71
skrautbi'idnn maður með virðingar auðkcnni á brjóst-
inu.
“það er kominn tími til fyrir okkur að fara o£an
í gestasalinn. Gestirnii' cru að koma", sagði hann
um leiö og hann sté inn fyrir dyrnar. “Eruð þið
tilbúin ?“
þessi rödd kom Mórits til að fara að skjál£a.
Hann ledt upp og á þann, sum talaði, og þekti undir-
edns hörkulegti andlitsdrættina, sem höfðu gert hann
hræddan einu sdnni áður. Nú varð barúninum litið
á Mórits, og lét stratx brún síga og sagðd illúðlega :
“Hvað er þessi drengur að gera hér? Leiðir þú
betlarastráka inn í þín herbergi, CæciHa ?"
"Afsakaðu, vinur minn”, sagði frúin, “mér kom
til hugar, að kaupa tvenna bolla úr Austur-Indía
postul nj af honum”.
“■Tvenna tebolla?” sagði barúmnn og ypti öxl-
um, "hvaða hedmska er þetta ? Farðu, drengur, eða
ég fleygi þér út”, sagði hann við Mórits.
Grátandi tók drengurinn bollaparið, sem eftir
var, lét það í körfuna og gekk svo til dyranna.
“Hr. barún”, sagði ungi maðurinn í hægdnda-
stólnum, “ég held það sé skylda mín að segja þér
frá því, að Georg hefir a£ keskni brotið annon boll-
ann, svo er það á þínu valdd að ákveða, hvort f'i-
tæki drengurdnn á að £á nokkra skaðabót eða ekki”.
“Binmitt það", sagði barúninn, “geíðu honum þá
fáeina ski'ddnga og láttu hann svo fara. Ilinkraðu
við, drengur”.
Mórits stóð kyr.
“Sjáðu, Georg”, sagði barúnínn við son sinn um
l.ið og hann rétti honum smáseðil, “fáðu betlara-
stráknum þetta, drengur minn”.
“En, hr. barún, bollínn var að minsta kosti 3
dala virði, því hann var úr úrvals postulíni”, sagði
meistarmn.
72 SÖGUSAFN HEIMSKRINGLU
“Hvað segirðu, 3 dali fyrir ednn tebolla ? Ertu
búdnn að mdssa vitáð? Gerðu eins og ég sagðd J:ér,
Georg, — og snáfaðu svo burt, drengur”, sagði hann
við Mórits.
Drengurinn gekk til betlaraungans — þanndg
n-fndi barúninn börn allra fátæklinga, sem voru illa
klædd — og rétti honum seð linn, en Mórits hratt
hendi hans frá sér, lauk upp dyrunum og þatit fram
i gangdnn, grátandi af gremjtt yfir ranglætinu, sem
honum var sýnt.
“Sá rauðhærði sagði satt", httgsaðd hann, ‘'Jjeir
riku eiga enga miskunn. Ilvað ætli mamma segi ?
Og hverndg á ég að útvega henni mat, meðan hún
e r vedk ? ’ ’
Grátandd þatit hann ofan stigann og opnaðd dyrn-
ar. Ednn vagndnn eítir annan kom akandi að inn-
gangströppunum. Tvedr J jónar í ei ikenndsbúningi
opnuðu dyrnar að gestasalnum, og kölhiðu með
hárri röddu na£n hvers gests um leið og hann gekk
inn. Um ledð og Mórits litli opnaði dyrnar til að
£ara út, ók skrautlegur vagn meö fjórum brúnum
hestum fyrir að dvrunum. Drengnuin varð b.ilt við
og faldi sig fcak við hurðina, en gægðist samt út um
rifuna milli staís og hurðar, til að sjá hver komdnn
væri.
það kom að eins ednn tingur maður, um 24 ára
gomall, út úr vagninum. Andlitsiallið var reglu-
bunddð og fiagurt, hárið svart og hrokkið hvíldi yfir
bjarta enninu, óvanalegt tjör logaði í augunum, —
en þó var svipurinn þungur og stúrinn, sem minti
ósjálfrátt á hinn fallna höfuðengdl, eins og honum er
lýst í Miltons Paraddsarmissi. þunnu, lokuðu var-
irnar, virtust ekki vanar við aö hlægja, og dimm-
ledta fjörið, sem ólgaði í attgunum, sýnddst vera af
öðru tagi en gedslar ljóssins. þessi ungi maður, sem
var dökk-klæddur, gekk eftir anddyriau aö salshurð-
FORLAGALEIKURINN 73
inni, sem strax var opnuð ai dyraverðinum. Mórits
heyröi hann kal!a hárri röddu :
Stjernekrans gredfi frá ÓSdnsvík.
Dyrnar lokuðust. Mórits fékk ekki medra að
vita um þenna mann, sem hvarf inn í salinn, þar
sem hann stóð skjálfandi með tár í augum bak við
hur£ina.
“Stjernekrans gneifi", hugsaði Mórits undrandi.
“Hann er þá kominn altur heim til sín — það vissi
ég ekki”.
Unddr eins og þessd skrautlegi vagn gredians ók
frá dyrunutn, skauzt Mórits út,, og hljóp sem fætur
toguðu yfir garðinn*. Hann var kominn að hliðinu
milli garðsins og trjágangsdns, þegar hann heyrði
kallað :
“Stattu við, drengur. Ég vil tala víð þig".
Mórits sneri sér við. það var ungd maðurimo,
sem í hægdndastólnum halði setið, er nú kom hlaup-
andii til hans.
‘Tdtli vinur minn”, sagði ungd maðurdnn,
“kcmdu bérna ögn tdl hliöar, ég þarf að tala við
!%”•
Mórits gekk með honum að hliðarbyggingu og
þar f-óru þeir imn.
“Drcngur mjnn”, sagði maðurinn, “þér var gert
rangt til þarna uppi, mjög rangt, — ég verð að við-
urkenna það”.
“þakka þér fyrir, herra mi'nn”, sagði Mórits
snöktandi. “þú hlýtur að vera fátækur, fyrst þú
ert svona vingjarnlegur”.
“Ég er ekki ríkur, vinur minn", svaraðd maður-
inn og brosti raunalegu, “en við skulum ekki tala
um það. þú baðst um 4 dali fyrir tebollana. Var
það eikki?"
“Jú, herra minn”.
“Nú, það var að eins bálfvirði, því þedr eru