Heimskringla - 30.01.1913, Qupperneq 3

HBIMSKKIN GLA
WINNIPEG, 30. JAN. 1913. 3. B1,9,
Sambandsmálið.
(Niöurlag frá 2. bls.).
8. <jr. Nú rís ágreiningur um
j>að, hvort málefni sé saimeigin-
legt eða eigi, samkvæmt 3. gr.,
sbr. 9. gr., og skulu þá stjórnir
landa reyna að jafna hann
ineð siér. Takist það eigi, skal
h-'ggja málið i gerö til fullnaðar-
úrslita. Gierðardóminn skipa 4
inenn, er konungur kveður til, tvo
eftir tillögu ríkisþingsins (sinn úr
iivorri þingdeild) og tvo eftir til-
lögu alþingis. Geröarmennirnir
velja sér sjálfir oddamann. Verði
gerðarmenn ekki á eitt sáttir um
kosningu oddamannsins, gengur
dómsforseti hæstaréttar í gerðar-
dóminn setn oddamaður.
9. gr. Ríkisþing og Alþingi get-
•ttr hvort um sig krafist endúrskoö-
iinar á lögum þessum, þegar liðin
eru 25 ár frá því cr lögin gengu í
gildi, eða síðar. I.fiði cndurskoð-
unin ekki tjl nýs sáttmála innan
þriggja ára frá því er endurskoð-
uttar var krafist, má lieimta end-
urskoðun af nvju á sama liátt og
áður, að 5 árum liðtyum frá þvi
nefndur þriggja ára írestur er á
enda. Nú tekst ekki að koma á
samkomulagi miilli löggjafarvalda
heggja landa innan 2 ára frá því,
er endurskoðunar var krafist í
atinað sinn, og ákveður konungur
þá, með tveggja ár;i fyrirvara,
eftir tillögu um þaö frá Ríkisþingt
eða Alþingi, að sambíiudimt um
sameiginleg mál þau, er ræðir um
í 5., 6., 7. og 8. tölulið 3. greinar,
skuli vera slitið að nokkrtt eða
öllu leyti, alt samkvæmt tillögu
þeirri, sem fram er komin, eða
ltafi bæöi þingin gert tillögu, þá
samkvxmt þeirri tillögunni, sem
víðtækari er.
10. gr. I,ög þessi öðlast gildi....
Athugasetnd.
það er gengið að því vísu, að
skþtað veröi fvrir, þegar föng eru
á, með lögum, sem Rikisþing og
Alþingi samþvkkja og konungur
-staðfestir, um framkvæmd á rétti
íslands til þátttöku að réttu lilut-
falli i breytingum á skipulagi þvi,
sem nú er á þeim atriðum, sem
um ræðir í 2. gr., svo og kott-
ungskosning, ef til kæmi, svo og
lögvjöf um ríkiserfðir framvegis.
Sömuleiöis er gengið að því
vísu, að með því fvrirkomulagi,
sem hér er stungið upp á, náist
samkomulag ttm, að ísk-n/.k stjórn
arfrumvörp og alþingislög verði á
s;tma hátt eins og hingað til bor-
in upp fvrir konungi í ríkisráöinu,
eins og Island eftir 6. gr. upp-
kastsins á rétt á, að láta fulltrúa
fvrir stjórnarráð sitt vera við-
staddan viö uppburð danskrarnála
í ríkisráðinu.
Lénsstjórnin á Miðöld-
unum.
( Erindi flutt á Menningarfélagsfundi
af
SÍRA (Il t)Ml X1>I ArXASYXI )
þjóðílutningarnir miklu, sem svo
itafa verið nefndir, á miðöldunum,
eru eiun lang-merkasti viðburður-
inu í sögtt Norðurálfunnar. Með
þeim leið ltið fprna rómverska ríkt
undir lok og ný ríki vortt stofn-
sett. Að vísu hél/t tniikið af róm-
versku menningunni við eftir að
ríkið sjálft var fallið í rústir, ett
inargt nýtt bófst líka ti'l öndvegis.
l’jóðir þær, sem mvnduðu hiu nýju
riki, vortt af öðrtt bergi brotnar
en Rómverjar, og höföu vanist alt |
öðrum lífsháttum. það var því ó-J
hjákvæmilegt, að alt stjórnarfvrir-
komulagið breyttist að mun, þeg- j
ar þær kojmi fram á sjónarsviðið ;
enda þótt þær lærðu mikið af
Rómverjum og væru fljótar að
taka við ínörgtt úr menningtt
jjeirra.
þöngu áður en þjóðflutningarnir,
sem sagan segir frá, hófust, höfðu
Rómverjar átt í ófriði við ger-
mönsku þjóðflokkana, setn bjuggn
fyrir norðan þá. þessir þjóðflokkar
voru margir og smáir, og bjuggu
þar sem nú er þýzkaland, nokkttr
hluti Austurríkis-Ungverjalands og
Rússlands. Stórárnar Doná og
Rín takmörkuðu lönd þeirra að
sunnan og vestan. Caesar átti i
stríði við þá á árunum 58—51 I.
K. þá sóttu þeir, sem næstir
öjuggtt Rín, vestur vftr fljótdð, inn
t Gallíu, sem var einu hluti róm-
verska ríkisins. Aftur áttu Róm-
verjar við þá árið 15 . K. á Don-
árbökkum. Upp frá því reyndtt
þeir að leggja Germaníti tindir sig
og gera íbúana sér skattskylda.
En hinn mikli ósigur, sem þeir
hiðu árið 9 e. K., tindir forustu
Varusar hershöföiugja, batt eiuia á
)>á tilratin. Sagan segir, aö þrjár
“k-gíónir" rómverskra hersveita,
‘37.000 manna, hafi falliö í orust-
unni í Tvetóborgar skógi á þre/m-
ur dögum. þessi ósigtir fékk svo
mikið á Ágústus keisara, aö hann
varð ekki mönnum sinnandi og á
að hafa hrópað í sífellu : ‘‘Fáöu
*nér aftur herskarana mína, Yar-
us! ”
Eftir þetta var friður milli Róm
verja og Germana í þvi nær 200
ár, og mikil viðskifiti áttu sér
stað á milli þeirra á landamærun-
um. Kærðu Giertnanir mnrgt þarf-
legt af Rómverjum á þeim tímum.
En rómverska ríkið var stöðugt
að veikjast. Germanir höfðu á-
girnd á hinum betri og veðursælli
löndum, sem lágu fvrir sunnan þá
otr vestan. þetta leiddi til ófriðar
á nOg til þess betur að geta
sótt á Rómverja, sameinuðu þjóð-
flokkarnir sig í fjórar heildir : Al-
lemanningar, Frankar, Saxar og
Gotar. J/essar þjóðir gerðu nti
stöðugar árásir á rómverska rik-
ið, og íengu Rómverjar enga rönd
við reist. Frankar l>ruttist inn í
Galliu, Englar og Sa.var fórtt til
Englands og ríki Gota fór stöðugt
vaxandi fvrir norðan Doná. Seint
á fjórðu öld e. I\. koniu hættuleg-
ir óvittir austan úr Asíti, sem fóru
mieð báli og brandi vfir löndin ;
otr undan þeim leituðu germönsktt
bjóðirnar enn fastar inn á lönd
Rómverja. Ovinir þ.essir vortt llún
arnir, sent undir forustu konungs
síns Attila, lögðu Austur-Gota
undir sig og ráku Vesttir-Gota inn
í ítalíu. Rótnverjar kölluðu her-
sveitir sínar heim úr Gallíti og
BritaTiníti (Englanc’i), til að verja
sig ge>n Gotunum ; en við þaö
töpuðu þeir löndum þessum, og
einnig lancfeignttm suður á Spáni
o í Norður-Afríku. Alt fvltist aí
gerntönsku fólki, sem tcik sér ból-
festu, hvar sem þaö trat náö sér í
lönd. Riki Húnanmt I.ið að vísu
ll.jótt unclir Jok, eftir að Attilai var
falliun frá, en Rómverjar réttu
ekki fratnar viö. Ariö 476 rak
Odóaker, gotueskur herforingt í
þjónustu Rómverja, síöasta keisar-
ann frá völdtun og stofnaöi sjálfur
ríki á ítalhi. Við það leið hið
vestlæga rómverska riki tindir lok,
en evstri hliiti lx‘ss, tneð Mikla-
garð fvrir höfuðborg, var, eins og
kunnugt er, lenvi við lýöi eftir
betta, eða þangað til Tvrkir komu
til Norðurálfunnar.
Eftir aö þjóðflutningarnir voru
um gartð geitgnir, komust ný ríki á
fót tneð tímanum. Ertt hið el/.ta
|>essara ríkja var ríki Frankanna
á Frakklandi. það var stofnað aí
Illöc'iver seint á fimtu öld og varð
hrátt mjög voldugt. Afkomendtir
hans eru uefndir Meróvittgar. þeir
stjórnuöu ríkimi leti'i-i eftir ltans
tlaga. En meö timanum úrættuð-
ust beir, og völdin f.llu í hendttr
bústjóra konungsins. Sá hét Karl
M/artel, sem náði ttndir sig völdun-
um um miðja 8. öldina. Sonur
hans varö konungur. Sú ætt er
nefnd Karólingar. Af Ixirri ætt
var Karl mikli, sem varö konung-
ur Frankanná áriö' 768 og cíkti til
814. A stjórnarárum hans óx
Frankaríki afar.mikiö. Ilann fór j
hverja herferöina á fætur annari, |
og lagði undir sig lönd. Kristni
boðaö'i hann meö' ka]>pi og álmga
<>t stundum með grimd mikilli. |
Ilann lét sér mjög umluigaö, að ]
efla menningu alla i ríki sínti. Að
tnörgu levti var hann ágætur O ' [
nýttir bjóðhöföingi. þegar liantt dó
náöi riki hans vfir alt Frakkland i
oa býzkaland oj langt suður á ít- ;
aliti. Eftir clatiö'a Karls tók sonur
hans, Lúðvík guöhræddi, við ríki.
Ilann var ónýtur konuttgur og
skifti ríkintt sundtir milh sona [
sinna fjögra. l'i>i> frá þessari skift- í
inmi tirðu Frakkar <><r T>jcVðverjar
hel/.tu þjóðir i Norðtirálfunni, þar
til öðrum þjóðum óx svo fiskttr
um hrvgg, aö á þeim færi aö Ix-ra
í þessum ríkjum, sc.m myndtið-
ust eftir þjóðilutningana og fall
róJnverska ríkisins, . hófst stjóruar-
fvrirkomulag l>að, setn nefnt er
lénsstjórnar fvrirkoinulag. þetta
stjórnarfvrirkomulag var svo ó-
likt öllu þvt, som vér þekkjum nú,
að ÓJnögufegt er, að gera sér grein
fvrir því, netna að alt ástand
þ.jóða þeirra, sctn það mvndaðist
lijá, sé tekið til greina.
Germönsku þjóðirnar voru óvan-
ar við konungsvald. Frá alda öðli
höfðu þær Hfað þannig, aö nokkr-
ar fjölskyldur, sem bjuggu liver
nálægt annari, mynduðu eins kon-
ar sveitarfélag (Geimeinde). Nokk-
ur slík félög mynduðu aftur sam-
band, sem var kallað ‘‘Gau". Fyr-
ir hverri ‘‘Gau" réði fursti, sem
var valinn úr lvinum hæfustu og
he/.t metnu mönnum. A ófriðar-
tímum voru djörfustu og hervön-
ustu furstarnir valdir fvrir lver-
toga. Konttngar komtt ekki til sög-
unnar fyr en seint. þegar einn
þjóðflokkur sigraði annan t stríði,
var valintt konungtir vfir báða, ur
þeitn llokknum, S'eim sigrað haföi.
Ilvert sveitarfélag var að miklu
leyti óháð öllum öðrum og réði
síntim málum til lvkta á þingtim
eða ftindttm, $ein haldin voru á tfl-
tckuum tímuni. Á þeim át'tu allir
frjálshornir menn atkvæðisrétt.
þar sem l>etta fvrirkomulag var
mjög gamalt, voru menn ógjarttir
á, að bevgja sig undir eina aðal-
stjórn, sem allir væru jafn-réttliáir
undir. I þjóðurn þessum var rík
tilhniedging, að skiftast niður í
flokka, sem óliáðastir hver öðrum.
þó stór ríki, eins og ríki Karls
mikla, væru stofnuð, voru þau 511
suttdur skift innbyrðis, milli þeirra
sem einhver völd höfðu, annað-
hvort vegna auðs, eða vegna þess,
að þeir voru sjálfkjörnir leiðtogar.
þessi sundrungar-tilhneiging, sem
var rótgróin í hinu clzta stjórnar-
fyrirkomulagi germönsku þjóð-
anna, var ein af undirrótum léns-
stjórnarfyrirkoniulagsins.
Önnur aðalorsök þess var þörf
hinnar fátækari og máttarminni
alþýðti á verndun. í umbrotunum,
sem fylgdu þjóðflutningunutn, voru
rán og óspcktir mjög tíðar. EÍig-
inn var óhultur um líf og eignir,
nerna hann gæti varist hverjttm ó-
vin, sem að garði bar. ]>ó menn
stæðu sitman, þegar verjast þurfti
geirn sameiginlegum óvini, gátu
þeir verið óvinir sín á tnilli, J>eg-
ar ekki þurfti að verjast í samein-
ingu. 1 öllu þessu stjórnleysi varð
fátæk og I tilsigld alþýða að leita
verndar þeirra, s©m máttu sín.
meira en húm. Allsherjarstjórnin,
konungsvaldið, var ekki nógu
sterk til að vernda alla þegna rik-
isins og koma í veg. fvrir ■ deilttr og
ójöfnuð innan ríkisins sjálfs. Til
að ráða bót á þessti, sameintiðu
menn sig urn ledðtoga, sem þeir á-
valt gátu náð ti'l, og sein vortt
viðhúnir að mæta árásunt.
Enttþá var eitt, sem studdi aö
þvi, að linsstjórnin komst á ; þaö
var siðtir, sem hafði mvndast hjá
Rómverjum á siðustu árnm ríkis-
ins ; og setn germönsku þjóðirnar
kvntust, eins og svo mörgtt öðru
i menningu Rómverja, þegar þar
fóru að ltafa mök viö þá. þessi
siðtir var í því falinn, að smáir
landeigendur báðust verndar af
þeim ríkari. Verndin var veitt með
því skilyröi, aö sá, scm baö um
liana, gæíi þeim, setn lét ltana í té,
land sitt. En svo fékk sá, sem
upprunalega hafði átt landið, það
til afnota enditrgjaldslaust. llon-
tun var gefið það aftur til afnota,
en eignarrétti sinpm á því hafði
liann fvrirgcrt ; og verndarinn gat
tekiö það af honunt, hvenær sein
honutn þóknaðist. ICignarrýttinmn
var slept fvrir verndimartilkalliö.
Endurgjöf landsins til afnota hét
á rómverskti laganváli l'‘]>recari-
um — það sem veitt er fyrir bæn.
þessi siður komst seint á hjá
Rómverjum, en það var mjög erf-
itt að útrýma homtm, <>g revndi
þó stjórnin að gera það, vegna
bcss að liann var hel/.ta orsökin
til þcss, að stórar lancleignir kom-
ust í hendur fárra manna,
Iænsstjóruin er af öllum |>essum
rótum runnin, og hún bvrjaöi i
ríki því, sem Illöövér Frankakon-
mtgur setti á stofn. Kirkjunni
söfnuðust lancfeignir, siem menn
gáfu henni sér til sáluli jál]>ar.
þessar landeignir gat hún ekki
notað sjálf og bvrjaöi því að gefa
sumt af þeim út til afnota, satn-
kvæmt gömlu rómversku ‘‘precar-
'um"-aÖferöinui. þegar Karl jlar-
tel var að ná Frankariki tin<lir sig
þurfti liatm á stórum h.r að halda
en skorti fé til að gjalda heranöun-
tim símim. llann tók þá það til
bragðs, aö slá eign sinni á stórar
andcignir, sem kirkjan átti, og
skifta þeim niötir milli hermanna
sinna til afngta. Ilann átti eign-
irnar, en ]>eir máttu nota þær, áu
þess aö gjalcla lcigu af þeim. Fvr-
ir þessa g.jöf voru þeir skvldugir
að fvlgja hontitn á öllum herferö-
tim ltans, og vera jafuan reiðubún-
ir, þegar hann þuríti á mönnum
að halda. Mælt cr, að prestarnir
hafi reicöst Martel mjög fvrir þetta
tiltæki og spáð honum eibfum
kvölum í öðrtt lífi ; en hann lét
það ekki á sig íá.
Eftir claga hans fóru landgjafir
þessar að færast í vöxt. Karl
mikli revndi að setja þeiin skorö-
ur, því hann sá, aö fvrirkomulag-
ið veiktt kontintrsvaldiö ; en hann
trat það ekki. ]>egar svo ríkiö skift
ist eftir hans daga, <>g konungarn-
ir urðii lítið meira en nnfniö eitt,
ruddu þær sér algerlcga til rúms.
Að lokum urðti konungarnir a<S
sætta sig viö lénsstjórnina. Og
í bvrjuti tiundu aldar, var léns-
valdið komið á sitt liæsta stig.
Eftir að lénsstjórnin var komin
á, var álitiö, að komingurinn ætti
alt latid í ríkinu ; hann var alls-
Iterjar lénsherra. Ilann gaf vildar-
mönnum síntim lén, sem vanalega
vortt stærri eða minni landsvæði,
en sem líka gátu verið embætti,
réttur til að lieimta skatta, eða
hvað annað, sem gaf arð af sér.
T/énið var veitt, án þess aö nokk-
tirt enduryjald eða leiga kæmi
fvrir það. En um leið og það var
gefiö, varð sá, sem þáði það, að
lénsmanni konungsins. Hann var
tu>» frá því ltans tnaður, og mátti
til aö intta af hendi vissar skt ld-
ur, sem fvlgdu því aö vera léns-
maðtir. lænstnenn konunganna
vortt helzt stórhöföingjar, liertog-
ar og handgengnir vinir. Skvldur
beirra við konunginn skiftust í al-
mennar og. sérstakar skvldur., Und-
it almennu skyldurnar heyrðu ;
drottinliollusta, að halda levndar-
mál konungsins og að vara hann
við óvtnuin. Sérstöku skyldurnar
voru ; að fylgja konunginum í
hernaö, aö vernda fjölskyldu hans,
að greiða honum fé við sérstök
tækifæri, þegar hann þurfti að
borga lausnargjald fyrir sjálfan
si«\ þegar elzti sonur hans var
gerður að riddara, eða þegar hann
gifti dóttur sína, og þegar sonur
tók við léni eftir föður sinn. þessi
fégjöbl voru ekki skoðttð sem
leiga, eða borgun fvrir léniö, held-
ur sem hjálp við lénsherrann, eða
vottur um undirgefni.
I/énsmenn konunganna gáfu síð-
an út smærri lén, tneð sömu skil-
málum ; og þeirra lénsmenn svo
aítur öðrum. öum lénin vortt að
eins fáar ekrttr að stærð, önnttt
voru heil hénið og landshlutar.
Ilver lénsherra hafði smærri eða
stærri sveit manna til fylgdar með
sér. Eftir því, sem þeir voru ltærri
i tigninni, var sveitin stærri.
Sérstöku skyldurnar voru ekki
allstaðar þær sötnu, heldur fór
bað eftir ástæðum, hvaða kvaðir
hver lénsherra lagði á lénsmenn
sína. En hollusta og fvlgi í stríöi
vortt ætíð sjálfsagðar skyldur.
þegar konutigurinn þurfti að saftta
liði, sendi hann boð sínum léns-
mönmtm, og þeir svo aftur sínttm,
un/. kallið var komið niður til
þeirra lægstu. Á þennan hátt voru
allir konmigsins menn, tmv fetð og I
hver var tnaður þess Iénsherra, |
se'tn hann stóð undir.
þegar einhver geröist lénsmaðtir j
annars, kraup hann á kné fram.mi
fvrir honum, og sc>r lionum holl-
ustueiðinn. I/énsherrann tcik báð-
tim hönclum um hendur hans, og
í þessuin stellingum lofaði lcns-
maðurinn hátiðlega, aö sýna yfir-
manni sínutn liollustu og þjóna
honum meðan hann liföi. þcgar
iénsmaður dó, varð sonur lians,
sem tók léniö' að erfðum, að vinna
hollustueiðinn á ný.
]>ó lénsstjcSrnar-hugmyndin væri
sti, að konungurinn vært hæsti
lénsherrann, og svo hver af öðr-
tim, niður til hinna lægstu, var í
revndinni mjög mikill ruglingur á
fvrirkomulaginu. í raun og veru
gáfu konungarnir ekki fyrstu lén-
in, itetna í þeim löndutn, seim }>eir
unnu undir sig, eftir að fyrirkomtt-
lagið var til fulls komdð á. Fvrst
voru lénin gcfin af auðugtim land-
efwendttm. ]>eir, sem vortt atiðug-
astir og voldugastir, fengti eðli-
lega stærstar lancfcignir til eignar,
því flestir feittiðu verndar þtirra ;
oít svo gátu þeir gefið þacr einsog
beim sýndist til vildarmanna [
sinna. Riddarar höfðti oft lén frá [
konungttm, án þess að hinir hærri i
aðalsmenn kæmu þar á milli. [
Greifar hélclu lénum hver frá öðr- ;
um og e.innig frá bisktfpum og á- i
bótum. Jafnvel konungarnir sjálf-
ir tóku stundiim lén af þeim, sem
vortt lægri að tign en |teir sjálfir.
Eins og gt fur að skilja, var léns-
herrann einvaldur vfir lénsmönn- i
um sínum. Löndin vortt í ratin og
veru skift niðtir i fjölda mörg j
smáríki. ]>ó konungurinn væti í j
orcöi kveðuu einvaldur vfir öllum,
vortt liinir stirrri lénslterrar oft og j
cinatt miklu voltlugri en liatm.
T>cir liöföu aösetur í ramhygötim
köstulum, og héldu þar hirðir um
si-. Oft voru knstalarnir hvgöir [
þar scm mjög var erfitt til sóknar
að Ix'int, Voru þeir rammlcga víg-
girtir ; djúpir skurðir grafnir ttm-
hverfis múra þeirra, sem að eins
varð komist vfir á vindubrúm, er
vortt dregnar ti|>p á hverju kvdcli.
Eftirsóknarveröast af ölltt var [
að ná undir sig sem mestu landi, [
því þaö býddi valct og fvlgi [
margra tmtnita. ALt vald, löggjat-
ar-, dóms- og fra.mkvæmdar-vald„ !
var í liöndum léitsherranna og nán- i
ustu vildarinanna þeirra. ]>eir
stjórnuðii eftir eigin geðþótta eöa
venjum, en ekki eftir ncinttm lög-
um. Siöar, þegar lénsstjórnin var
ttndir lok liöin og reglulegir dóm- ;
stólar á stofn settir, mynduðust
lagabálkar, scm vortt grundvallað-
ir á venjunt Lénsstjórnar-tímabils-
ins. Og ennþá kváðu vera við lýði
á Frakklandi og þýzkalandi laga-
ákvivöi, tpövíkjandi leigtt jaröa,
sem eru frá þeim tímum.
I/énsstjórnarfyrirkotnulagið var
orðiö alment á 9. og 10. öld. A
Englandi komst það á, eftir aö
Vilhjálmur frá Normandí lagði
England undir sig árið 1066. Á
13. öldinni fór það að veikjast og
við lok hennar var það víðast
undir lok liöiö. ]>að, setn einkum
stuölaði að hnignum lénsstjórnar-
innar, var óánægja alþýðunnar
ineð hana ; Klrossfvrðirnar, með
áhrifmn þeim, sem þ;vr höfðtt á
menningu Norðurálfunnar, og sá
mikli ókostur lénsstjórnarinnar
sjálfrar, aö ttndir henni gat engitt
aðalstjórn orðið ívetna nafnið eitt.
Alþýðan átti við afarilla kosti
að búa undir lénsstjórninni. Al-
menningur sTóð unclir lægstu léns-
herrunum. þessi almenningttr skift-
ist í frjálsa tnenn og þræla. þræl-
arnir voru hel/.t herteknir menn
og afkomendur þeirra. ]>eir únnu
alla erfiðustu og verstu vinnu, og
höfðu engin réttincli. Fátækir land-
setar, þó frjálsir ættu að heita,
máttu sæta alls konar ójafnaði ai
lénsherrum sínum. Af þessum á-
stæðtim revndi alhvðan að losast
sem fyrst við lénsherrana, eftir að
veldi þeirra fór að hnigna.
Krossferðirnar voru herferðir,
sem farnar voru úr Norðurálfunni
til Gj'ðingalands, til að ná ' land-
inu helga" undan yfirráðum
Tyrkja. Pílagrímsferðir þattgað
höfðu verið tíðar frá því snemma
á öldum. Meöan Arabar réðu yfir
landinu, voru kristnir menn Látnir
fara ferða sinna i frtcði. En þegar
ríkj Kalifanna fell og landið komst
í hendur Tyrkja, fórtt sögttr að
berast vestur til Norðurálfttnnar
um illa meðferð þcirra á kristnum
pílagrímum. Fyrsta krossferðin
var farin seint á elleftu öld. Alls
voru farnar scx krossferðir. Ýms-
ir höfðingjar stóðu fvrir jxim og
kostuðu til þe-Irra of fjár. Sumir
lénsherrar 'tiröu svo fátækir í
bessu krossferðabraski, ajS jitir
tirðu aö láta af hendi landeignir
sínar við aðra. Lentu þær j>á oft
í höndum auðtigra kattpmanna,
sem nú voru að liefjast til vegs og
vircðingar. J>ó krossferðirnar reynd
ust gagnslausar, bvrjuðu ineð
þeim verzlunarviöskifti milli Norð-
urálf'innar og Austurlanda. Yerzl-
unarborgir spruttu upp og með
beim nýjar stéttir," kaupmanna-
o<r iðnaðarmanua-stétt. Alt jvetta
eróf grunclvöllinn ttndan lénsstjórn-
inni.
T>á áttu brevtingarnar i hernað-
araöfcrðum, sem uppgötvun púð-
ursins hafði i för meö sér, eigi all-
lítinn hátt í Calli lénsstjórnarinn-
ar. Riddararnir voru ein af aðal-
máttarstoðum hennar ; J>eir vortt
ómissandi í hernaði og J>eir mvnd-
tiðu hinn lægri lénsaðil. En J>egar
farið var að nota púðrið, kom ,fót-
göngulið aö eins miklum notutn og
riddaralið.
I/énsstjórnar-fyrirkomulagið var
við lýði hér urn bil fjórar aldir.
|>að náði yfir Frakkland, þýzka-
land, Fjngland, ítalíu og Norður-
Spán. ]>að var að líkindum óhjá-
kvæmilcgt stig í menningarsögu
bessara landa. Eftir byltingar
þjóðflutninganna á fyrri hluta
miðaldanna, gátu öílug rtki ekki
mvndast á skömmum tima. Ein-
stakir yfirburðamenn, eins og Ivarl
mikli, gátu að vístt myndað ríki,
en þatt liðuðust aftur í sunditr.
G*rmönsku þjóðirnar höfðu vanist
skiftingu og flokkadrætti, og
kunntt því illa yfirráðum eitts
manns.
En lénsstjóriiar-fvrirkamulagið
hafði svo marga og mikla galla,
að það gat ekki varað 'lengi. þaö
varð að víkja til J>ess að innbyrð-
is friður og sameining gæti komist
á i þjóðarheildinni. Konungsveldiö
kom í j>ess stað ; og það aftur
varð að vtkja fvrir lýðveldinu og
þingstjórninni.
En Jirátt fvrir ialla ókosti léns-
stjórnarinnar ]>róaðist tindir vernd
hennar ýmislegt, setn var gagnlegt
og jók menningu. Barónarnir og
riddararnir voru ómentaöir menn,
satnkvæmt nútiðarskilningi. það
lítið, sein til var af bóklegum
lærdómi, þreifst í klaustrunum hjá
ínunkuntun. En þeir voru hraustir
menn og all-oftast drenglyndir.
Meðal jieirra myndaðist og
manndóms-hugsjón, se<m
hafði margt til síns ágætis. Aö
vera heiðarlegur og oröheldinn,
kurteis og hjálpsamur við þá, sem
voru minni máttar, voru höfuð-
dvgðir J/eirra tíma og sérstök ein-
kenni riddaranna. Ktastalar bar-
ónanna vortt einnig griðastaðir
fyrir sutnar listir, sem ekki gátu
þróast annarstaöar. Skáld og
sön«varar voru velkomnir þar.
þeir skemtit kastalabúitm og }>ágtt
gjafir að lattntun. Lífið var glatt
o«- frjálst og aö mörgtt feyti vel
til l'eSs fallið, að Jiroska sjálf-
stæðistilfinningu og fr'elsis]>rá ein-
staklingsins. En auðvitað náði
það ekki til fjöldans. Hann var fá-
fróðttr, h játrúarfullur og skreið
flatur fvrir höfðingjalýðnum. En
iivaö sctn kjörum manna nndir
þessu stjórnarfyrirkomulagi líður,
er það í sjálfu sér nvjög ínerkilegt
og sýnir vel, hvernig ytri ástæður
b" gamlir menningar- eða menn-
ingarlevsis-stTaumar skapa ástand,
sem menn, næstum að segja,
v e r ð a að læra að lifa unclir,
l>ar til annað betra fæst.

HEIMILI BYGÐ,
Fyrir fólk með takmörkuð-
um efnum.
Bleesun fyrir manninn,
sem borgar - húsaleigu.
$1000 Cottage hús $13,80
á mínuði borgar fyrir það.
500 HÚS VERÐA BYGÐ
Á NÆSTA ÁRI.
Skritið eftir upplýsinga- i
bæklingi. -— Bkrifstofan j
opin hvert mánudags- I
kveld.
CANADIAN SYNDICATE
INVESTMENT Ltd.
Shni M. 77
|jg- SOMEESET BLK.

ééééé4iéé€ééééééééééééééé4ééééééééééééééééééé
40
4!
4
*
4
4
4í
i
«
4f
41
«
4c
4i
4r
4
4
4
í
4
i
I
4-
Kornyr kj umen n!
K
ornyrkjendur Vesturlands-
ins, hver er skylda vð-
ar gagnvart GRAIN GRÖW-
ERS GRAIN COMPANY?
Vér höfum nú í varasjóði
260,520.50 með uppborguðuni
$600,000 liöfuðstól, og auk
j>ess sem vér borgum liluthöf-
iiim vorum viðunanlega árs-
veixti, þá höfum vér á sl. 6
árum gefið um $40,000 til
Westeru Graiu Grovvers Asso-
ciation, og annara mentalegra
starfa nieðal bændanna.
Ef kornið, sem veitt hefir
j>ennan gróða, heföi verið sent
til anuara félaga eða umboðs-
sölumanna, þá ltefði hagnað-
tirinn, sem bluthafarnir hafa
fengiö, og gjafirnar til korn-
yrkjufélagánna, gengið til jness
að auðga prívat uinHoðssala
og kornverzlimarmenn.
Auk þessa ltöfum vér skap-
aö satnkepni í kornverzlan-
inni, sem ekki hefði fengist á
neinn annan hátt. tjtflutning-
tir vor á korni lteíir gefist vel
í að halda Winnipeg prísttm á
korni i hámarki þvi, sem
framboð og eftirspitrn veitti
bændum rétt til að njóta.
C.ætið þess, að á j>essu ári
hcfir fjöldi umboðssölufélaga
og annara lagt sérstaka á-
herzlu á, að halda fjölda korn-
kaupenda á ölltint sölutorgu.m
i bvgðum landsi'ns. Alt j»tta
kostar peninga og bændur
borga það í umboðssölttlaun-
tim. Ef þér sendið kornvöru
yðar til yöar eigitt félags, þá
borgið j>ér sölulaunin til yðar
eigin umboðssala og alt sem
er umfram nauðsyulegan
starfskostnað Graiu Growers
Grain felagsins, er lagt í vara
sjóðinn, til að borga hluthöf-
unutn ársvexti, og til að halda
tippi mentastarfi til heilla fyrir
kornj’rkjendur.
Vér starfrækjum kornltlöður
Manitoba stjórnarinnar, og
starfsmenn vorir taka koru
vðar til geymslu, kaupa það
úr vögnunt á götunni yöar,
eða í vagnfermi á járnbraut-
arsporintt.
Bændur hafa jafnan álitið,
að Grain Grovvers Grain fé-
lagið ætti að eiga hafnstaða
kornhlöður til j>ess að tryggja
liámark kornverðs, og til j>ess
að koma korni þeirra óblönd-
tiðu á aðalheiinsmarkaðinn.
þér hafið nú yðar eigin
kornhlöður, og vér skorum
því á yður, að hjálpa ttú til
þess, ■ að jiessi starfsemi megi
verða happasæl, með því að
jxr sendið kornvörti yðar til
Grain Growers Grain Com-
patvv kornhlöðunnar í Fort
William. Einnig, að þér kaup-
ið hluti í félaginu. Attkinn
höfuðstóll er mjög nauðsyn-
fegur, ef vér eigtim að geta
orkað strangri samkepni. Og
Jxss utan ertt hlutakaupin
tT-x-trt gróðafyrirtæki.
KORNYRKJUMENN ! ’ Alt
þetta er í yðar ttmsjá. Hvað
ætliö þér að gera ?
>
»
»
i
l
I
i
►
i
t The GRAIN GR0WERS GRAIN CO., Ltd.
WINNIPEG
CALOÁ RY
AIANITOBA
ALBERTA