Heimskringla - 23.07.1914, Qupperneq 4

Bls. 4 ^
HEIMSK RINGLA
WINNIPEG, 23. JtjLl, 1914
Heimskringla
(Stofna'ð 1886)
Kemur út á hverjum fimtudegi.
írtgefendur og eigendur
THE VIKING PRESS, LTD.
VerTf blaðsins f Canada og
Bandarikjunum $2.00 um áriC
rirfram borgab).
ent til Islands $2.00 (fyrirfram
bergab).
Allar borganir sendist ráðs-
aaanni blabsins. Póst eða banka
ávísanir stýlist til The Viking
Fress, Ltd.
Ritstjóri
RÖGNV. PÉTURSSON
Ráðsmaður
H. B. SKAPTASON
Skrifstofa
729 Sherbrooke Street. Winuipe?
BOl 8171 Talsfml 0arry4110
Þjóðernismálið.
l>að er hvortveggja í einu vin-
sælt og óvinsælt að leitast við að
viðhalda þjóðerni sínu hér í landi.
Pað er óvinsælt meðal yfirþjóðar-
innar hér—ensku þjóðarinnar, því
hún óskar ekki eins mikið eftir
neinu, einsog því að öll óensk þjóða
einkenni hér í landi hverfi.
Það fyrsta sem innienda þjóðin
réttir að oss þegar hún vill blíðka
oss við sig og láta skiljast sem hún
sé að sýna oss staka vináttu og góð-
viid er það að vér séum fljótir að
semja oss að hennar háttum,—vér
séum fljótir að líkjast sér. Sjálfri
finnst henni þetta vera mikið hrós,
—sæmdargjöf veitt of miklu örlæti
og kærleika—einskonar gustuka-
gjöf, — fátækra útsvar. ,
Með hrósyrðum þessum er inn-
lenda þjóðin ckki að mæla annað
enn það sem henni liggur ríkast á
hjarta og hún þráir mest. Hún er
með þessu móti að leitast við að
koma inn hjá oss þeim skilningi á
borgaralegum gæðum, fullkomnun,
—manndómi, að jtað sé í því fólgið
að líkjast sér sem mest.
Við hrósi þessu höfum vér oft
tekið. “Bera skal hátt hvorutveggj-
u konungs gjafirnar.” Hefir marg-
ur bundið sér lárvíðar sveig þenna
um höfuð. Margur ekki skilið að
þetta er varhugavert hrós ef satt
væri. Margur álitið það vanþakk-
læti að leggja nokkurn annann
skilning í það en að oss væri unn-
inn hin mesta sæmd með þessu-
Til hróss þessa iiggur algjört
ekilningsleysi og þekkingarleysi á
sögu útlendu þjóðanna. Innlenda
þjóðin veit ekkert um sögu þeirra,
þekkir ekki þjóðar einkenni þeirra
skilur ekki að þær geti átt neitt svo
gott í fórum sínum að hitt sé þó
ekki betra að iíkjast sér.! Það sem
því furðuiegast er, er að útlendu
þjóðirnar sem hljóta að sjá af hvaða
lopa þessi lofsyrði eru spunninn,
skuli ekki altaf hafa tekið þeim
sem fánýtum hégóma.
Vér minnumst þess enn, að fyrsta
stjórnmála ræðan sem vér heyrðtim
hér í bæ gekk nokkuð út á þetta.
Annar sækjandinn er sækja var um
þingrnensku fyrir bæjinn til sam-
bandsþingsins, fór að slá oss gtill-
hatnra að hann hélt og auðvitað
byrjaði á þvf að segja hvað vér vær-
um fljótir að semja oss að hérlend-
um háttum og samlöguðust fljótt
þeim enskti' Bætti hann því við að
vér værum af konttngafólki komin,
og gætum flest talið oss í ætt við,
that inagnifieient prince and sea-
king Grettir tlie Strong.” Skilning-
urinn á fslenzku þjóðerni og sög-
unni var allur eftir þessu.
f ritgjörð þeirri sem Heimskringla
hefir verið að flytja um Skandinava
eftir Ross háskólakennara í Wis-
consin, er einkum eitt atriði þar,
sem er eftirtektavert. Segir hann
um Skandinava, að hingað koma
þeirra hafi ekki haft neinar sérstak-
ar verkanir á hugsunarhátt þjóðar-
innar í Bandaríkjunum, að hún
hafi ekki haft nein áhrif á sið-
menningar stefnu landsins, eða
þjóðar stofnanirnar. Ber hann þó
Korðurlandabúum vel sögu. Það }
se ólík með þjóðverja. Þeir hafi
haft áhrif og þeir hafi sett litblæ
bæði á hugsunarháttinn og menn-
ingarstofnanirnar. Rétt á undan er
hann búin að skýra frá því að
þjóðverjar semji sig síður að hátt-
um innlendra og blandist síður
innlendu þjóðerni en Skandinavar.
Skyldi nú ekki þetta standa nokk
uð í sambandi hvað við annað ?
Þetta mikla lof um það að geta
strax skafið út sín eigin einkenni
og orðið öðrum líkur, leiðir til þess
eins, aS hverfa og skilja ekkert
eftir.
Þjóðverjar skilja eftir sig óafná-
anleg einkenni í þjóðlífinu. Skand-
inavar skilja eftir dauðra manna
grafir í landinu.!
Eins og það er einskis hróss verðs
að vinna sér fyrir þessum vitnis-
burði hinna ensku, að vér séum
manna fljótastir að samlagast hér-
iendu þjóðinni og hverfa inn í þjóð-
lífið hér, svo má og ganga of iangt
í því að verjast menningunni á þeim
sviðum þar sem oss er ábótavant.
Það er hægt að hafa ofstækisfulla
og sýkta þjóðernisskoðun.
Það er sýkt þjóðernishugsun að
telja það ait heilagt og gott sem
einhverntíma hefir þekst í fari þjóð-
arinnar, sein landkreppa, erviðleik-
ar, fátækt og fávfsi hafa skapað.
Fatasnið er ekki þjóðerni. Islenzka
eðlið hefir ekki fremur búið í
skúfnum og skotthúfuhólknum fn
kölski f þráðarleggnum.
Vöntun fegurðarsmekks er ekki
íslenzk fremur en eitthvað annað.
Hún er leyfar siðlesis frá umliðnum
öldum. Svo er heldur ekki óttinn
og óbeitin á öllum samtökum, og
hégóma státið að vera engu háður,
vera hvergi. Það er siðmenningar-
skortur, ekki fremur íslenzkt en
lapplenzkt. Þó hvortveggja þetta
j hafi gjört vart við sig hjá þjóðinni
j og vaxið eins og illgresi á þjóðlífs
akrinum á hennar niðurlægingar
j tímabili, þá er það ekki íslenzkara,
| ekki þjóðernislegra en svartidauð-
inn eða piágan mikla-
Öllu þessu þarf að útrýma og má
útrýma án þess þjóðerninu sé hætta
búin. Samtök og samvinna, prúð-
menska, djúpur og glöggur skiln-
ingur á því fagra, gætni og varhygð,
jafnlyndi og glaðværð, hugrekki og
sjálfsafneitun, geta verið sönn ís-
lenzk þjóðareinkenni ef stund er á
þau lögð, að innleiða þau í þjóðar
andann og einstaklingarnir temja
sér þau. Og til þess að helga sér
þau, þarf enginn að segja skilið við
þjóð sína,—-engu fremur en sá sem
kemst til heilsu aftur eftir langvar-
andi sjúkdóm og krankleika, þarf
að skifta um þjóðerni.
óholl þjóðerisstefna er það líka,
að telja alla kostina hjá sér, hjá
sinni þjóð, og sjá enga hjá öðrum.
Það er einsog að sjá ekki nema einn
litinn í Friðarboganum. Þessi þjóð-
ernis tilfinning kerpur ríkulega fram
hjá oss stundum, en í hversu ríkum
mæli, sem hún er, ver hún ekki
þjóðarglötuninni, og það er sagan
búin að sýna. Hún er ekkert nema
barnalegt mont, og flestir vita, hve
| rnjög montið ver og verndar barnið
fyrir skaðvænum áhrifum utan að
komandi.
Dana-hatrið á íslandi er ávöxtur
þessarar þjóðernis tilfinningar; —
mikillætið hérna, að íslenzkur mað-
ur, er bæði er óhæfur fyrir það
verk og stöðu, sem hann sækir um,
og hefir aldrei haft þá nenningu eða
sjálfsafneitun til að bera til þess að
gjöra sig hæfan fyrir hana, — sé
samt betri en annarar þjóðar mað-
ur, sem nauðsynlegu hæfileikunum
er búinn. Þess konar þjóðernis til-
finning skilur engin áhrif eftir fyr-
ir aðal þjóðlífið, — leggur @kki einu
sinni til kalkið á grafirnar.
Það er meðvitundin innri um
sannleiksgildið, iífsverðleikana, um
réttlætið, um fegurðar-hugsjónirnar,
um fegurðar-smíði málsins sjálfs,
sem, ef haldið er lifandi, verndar
þjóðernið og skapar áhrif út í frá.
Sú meðvitund er ekki korn, sem fela
þarf í jörðu, sem fyrst þarf að
deyja, svo upp af því geti sprottið
auðugra sálarlif og hugumstærri
þjóð.
Það er meira vert nú sem stend-
ur fyrir oss íslendinga, að koma
tungu vorri sem námsgrein inn i
skólana, en senda hópa óíslenzkra
íslendinga á þing, er enga þjóðar-
tilfinningu eiga, en elska orðspor-
ið: “að hafa samlagast þeim inn-
lendu á engum tíma”.
Það er meira um vert, að sá orð-
rómur iegðist á, að vér létum ekki
aðra velja oss merkisbera, heldur
réðum vaii þeina sjálfir, — heldur
en þó um oss sé sagt, að vér séum
af konungaætt. Það er meira um vert
að íslenzka þjóðin andlega og lík-
amlega fái notið sín, heldur en að
hún sé steypt upp í kertaformum
canadiskum og brend upp á fórnar-
ölturum og borðum munaðar og
mammons-hyggju þessa lands.
Skandinavar í Ameríku.
Eftir
EDWARD ALSWORTH ROSS
háskólakennara við Wisconsin há-
skólann.
(tJr júni-hefii Century tímaritsins).
(Framh.).
Blandast öðrum þjóðum.
Það er satt, að á hverjum sunnu-
degi er prédikað á norsku í fleiri
kyrkjum hér í Ameríku en iNoregi;
en þrátt fyrir það eru engir útlend-
ir innflytjendur eins fljótir að
semja sig að hérlendum háttum eins
og Skandinavar. Þeir hnappast ekki
saman í slum (fátæklinga hreysin)
í stórborgunum eða steinrenna í
smábæjarholum og úthverfuin. ineð-
al þeirra 10,200 fjölskylda útlendra,
er efnahags skýrslum var safnað
um í sjö höfuðborgum Bandaríkj-
anna, voru þær 148 sænsku fjöl-
skyldur í tölu þessari bezt að sér
um alt. Allar bjuggu þær i 5—6 her-
bergja húsum, hver út af fyrir sig.
Þær höfðu meiri tekjur á ári; um-
gangur hússins að öllu leyti langt
yfir það betri; ensku kunnátta
þeirra meiri, en hinna, og töldu að
jafnaði fleiri atkvæðisbæra menn
en hinar. Skandinavar hafa ekki
haldið sér eins fast frá innlendum
áhrifuni eða þjóðblöndun einsog
Þjóðverjar. Þeir eru engir bjórsvelg
ir, og hafa þess utan lært af reynslu
heimalandsins um verkanir áfeng-
isins; bindast þeir því ekki sam-
tökum með Tevtonam um “persónu-
frelsið,, viðvíkjandi vínmálum. Vín-
banns hreyfingin er mjög sterk á
meðal þeirra, og í Minnesota þing-
inu á héraðsbannið (Local Option)
flesta talsmenn úr flokki Skandin-
ava. 1 stjórnmálum eru Norðmenn
örgerðari en Svíar, og framgjarn-
ari. Þeir eru lýðveldismenn að upp-
lagi. f Norðvesturlandinu eru þeir
aðalkjarni hins svonefnda “upp-
reistarflokks” innan repúblikanska
flokksins og meginher populist-
anna eða bændaflokksins.
Hugur á að mannast og mentast
er mjög sterkur meðal Skandinava.
Engin útlend þjóð sækir einsvel
kveldskóla einsog þeir. Búnaðar fyr-
irlestrar eru betur sóttir þar sem
margt er Skandinava, heldur en þar
sem búa eintómir Amerikumenn. Á
hátiðisdögum og mannamótum
hlusta Skandinavar á ræðurnar og
söngvana, en Ameríkumenn safnast
utan um knattleikina og flugelda
sýningar. Engir eru þolinmóðari á-
heyrendur og þrautseigari við
fundahöld en þeir, og jafnast þeir í
þvi við Puritanana gömlu. Engin
þjóð leggur meira kapp á, að menta
börn sín en þeir, enda er þeim það
ekkert litið metnaðarefni. Skóla-
umsjónarmaður Minnesota ríkis
komst svo að orði um þá: “Engir
eru betri en þeir með að kunna að
meta verðleika skólamentunarinn-
ar, og leitast við að fullkomna skól-
ana”. Þó hafa þeir ekki sett nein
einkenni á hina ameríkönsku þjóð-
menningu einsog Þjóðverjar. Stefna
vor og þjóðstofnanir hafa ekki
breyzt við komu þeirra. En þeir
hafa haft örvandi áhrif á þjóðmál-
in í heild, og vakið áhuga og viður-
kenningu fyrir bókmentum Norður-
landa við mentastofnanir vorar.
Norðurlandamálin eru ekki ein-
göngu kend á Harvard og Yale, held-
ur á tugum háskóla þvert yfir land-
ið, frá Chicago til Seattle. Jafnvel
miðskólarnir í Minneapolis og víð-
ar veita tilsögn í Norðurlanda tung-
um.
Breytingar við hingað-komuna.
Þeir Sveinn eða Knútur eða Jón
Jónsson, þegar þeir koma hingað
eru þröngsýnir og bera öll ein-
kenni sálarkreppunnar úr smásveit-
inni í veraldar afdalnum. Norð-
maðurinn, sem kemur úr einhverri
bjargarskorunni, þar sem tæpir þrír
hundruðustu hlutar af landinu eru
ræktanlegir, tekur miklum andleg-
um breytingum og þroska við hing-
aðkomuna. Viðsýnið eykst, einsog
dalbúans, sem færir sig ofan á slétt-
lendið, eða hellisbúans, sem flytur
ofan að ströndinni. Sagan af norska
bóndasyninum, er í útlöndum varð
ríkisstjóri eða senator, er engu
minni undrasaga, er hún spyrst til
bændabýlanna inn með einhverjum
smáfirðinum í Þrándheimi eða upp
um heiðar Finnmerkur, en sagnirn-
ar frægu af Væringjunum fyrir þús-
und árum síðan, er gengu i málalið
Miklagarðs keisara.
Hinn frægi norsk-ameríski rit-
höfundur Dr. Wergeland segir um
ástæðurnar heima:
“Úr hinu þvingandi andlega and-
rúmslofti, er víða á sér stað, þröng-
sýni og ófrjálslyndi, þrátti og hroka,
hinni kærleikslausu deilugirni, um
smámuni, um heimullegar sakir, um
landsmál, úr kyrkjuveldi, andleg-
um og veraldlegum sjálfbyrgings-
skap, — langar Norðmanninn til
að flýja, — þótt hann ekki geti gjört
sér grein fyrir hvers vegna — eitt-
hvað þangað, þar sem hann getur
dregið frjálsara andann og andað
að sér hreinna og heilnæmara lofti.
Það er ekki að furða, þótt fólkið
flytji.
“f eðli Norðmanna er allmikið af
kuhla þyrkingi og stirðleika, enda
þroskast illa í þvi umhverfi, sem
hann á við að búa, lipurð og uin-
burðarlyndi. Það er kannske þess
vegna, að fyrst eftir að hann kem-
ur hingað, um þriggja eða fjögra
ára tíma, gjörir hann ekkert annað
en gapa og glápa og virðist ekkert
arinað geta, — stara með forundran
á alt og alla, er auganu mæta. Og
þess vegna er það líka, að hverfa
heim eftir nokkurra ára veru hér,
að mörgum finst það líkast sem að
stíga niður í jarðgöng , eða að
beygja af torginu inn á þröngan
bakstig, þar sem öll húsin vita öf-
ugt að manni”.
í svipuðum anda skrifar Norð-
maður einn í Dakota, sem þar er
búinn að vera í mörg ár:
“Þær breytingar, sem nýkomnir
Norðmenn finna helzt á oss, sem
hér höfum dvalið/ er meiri siðfág-
un og kurteisi; virðing fyrir kon-
um; horfinn stéttarígur, milli fá-
tækra og ríkra, æðri og lægri; og
loks meiri verkhæfni og aukinn
skilningur á öllu viðskiftalífi”.
Annar gagmall landnemi segir
eftir að hafa farið heim:
“Oft varð eg forviða á ])ví, að
menn, sem aldrei höfðu séð mig áð-
ur, héldu strax að eg væri Banda-
ríkjamaður. Það lítur svo helzt út,
sem að maður breytist að svip og
andlitsalli. Eg fann það strax að
bæði hafði mitt andlega lif og hugs-
unarháttur breyzt svo í þessi þrett-
án ár, sem eg hafði verið að heim-
an, að eg fann mig alls ekki heima
á æskustöðvum mínum meðal æsku-
vinanna- Norðmaðurinn, sem dval-
hefir.í Ameriku um tinia, hefir
mannast meira, en ef hann hefði ald
rei að heiman farið. Hann hefir séð
meira, hugsað betur, reynt fleira en
ef hann hefði setið kyrr, og hefir
það alt orðið til þess að opna á
honum augun og auka sjóndeildar-
hringinn. Hann er betur vakandi,
lifir fyllra lífi, samhygð hans vex
með samfélaginu, og hann fylgist
betur með því, sem er að gjörast i
heiminum, en ef hann hefði setið
kyrr”.
Mismunur skandinavisku
þjóðanna.
Þótt margt sé likt með skyldum,
eru skandinavisku þjóðirnar þó ó-
líkar i ýmsum efnum. Þannig eru
Danir ávalt kurteisir, gefnir fyrir
gleðskap og skemtanir, þó ærið séu
þeir mislyndir, og hófs gæta þeir í
flestu, eins því góða sem því illa.
Aftur bera Svíar með sér auðkenni
þess þjóðfélags, er vanist hefir tign-
um inönuum, fágun og fjölbreytileg-
um iðnaði. Eru þeir fágaðri í fram-
göngu en Norðmenn, þó það beri
við, að einstöku maður sýni af sér
særandi þýlyndi og flaður, er lætur
hið versta í auguin Ameríkumanna.
En fjöldinn er félagslyndur og
hneigður til glaðværðar og skemt-
ana, einsog þessum “Frökkum
Norðurlanda” sæmir. Þeir eru mjög
bókhneigðir og gefnir fyrir skáld-
skap, og er fjöldi af sænskum vinnu-
stúlkum skáldmæltar. Sænsk blöð
flytja mikinn urmul kvæða frá les-
endum sínuin, mjög vel kveðnum.
Mentun er á háu stigi ineðal Svía,
og alt fra dögum Jóns Eirickssonar
hafa Svíar lagt Bandaríkjunum til
inarga gagnfróða menn, fræga verk-
fræðinga og vísindamenn. Fyrir
skömmu spáði hinn frægi sænski
efnafræðingur, Arrhenius, því, að
sá tími myndi koma, að flestöll
kennaraembætti við háskólana verði
skipuð mönnum af þýzkum og nor-
rænum ættum, vegna þess að stefn-
an virðist vera í þá átt hjá Banda-
ríkjmönnum, að gefa sig alla við
verzlun og viðskiftum, að loknu
skólanámi.
Svíar eru þunglyndari en Norð-
menn, og í bréfum til ættingja og
vina heima, kemur tilfinninganæmi
í Ijós bæði djúpt og mikið. Þeir eru
að eðlisfari og Iundarlagi trúarhita
menn, og kemur það einkum fram
meðal þeirra hér i landi, þar sem
þeir hafa flestir gjörst fremur mót-
mælendur en fylgjendur ríkiskyrkj-
unnar. Fyrr á árum voru flestir Sví-
ar, er hingað komu, úr sveitunum og
fremur íhaldssamir; en nú í seinni
tíð eru þeir aðallega úr bæjunum, —
framgjarnir og frjálslyndir í anda.
Norðmenn bera með sér mestan
frumbýlingsskap. Þeim hefir verið
troðið niður i þrönga dali milli
fjalla og fjarða; setið þar á örlitlum
jarðarskika, og til þess að geta ekið
fram lífinu, verið tilneyddir, að
sækja soðninguna úr sjónum, en
heybjargir upp til háfjalla, þegar
frost og fannir hafa þá ekki bann-
að. Neyðin, sem rak víkingana í
ránsferðir suður um alla Evrópu
fyrir tíu öldum slfean, rekur nú af-
komendur jieirra sem málalið fram
á sjóflota stórþjóðanna. Frost og
grjót hefir hert og stælt Norðmann-
inn, gjört hann grófan og ruddaleg-
an, þögulan og óframfærin, orðfá-
an, strangan i kyrkjulegum efnum
og frábitin glaðværð og skemtun-
um. Glaðværð Þjóðverja og sam-
kvæmislöngun íra er óeiginlegt eðli
hans. Oft á tíðum er hann eins þur
og orðfár einsog Indíáninn. Og
bændabýlin einmanalegu á slétt-
unni, þar sem aldrei er sagt eitt ó-
nytju orð allan liðlangan daginn,
hafa mörg ungmenni lagt til í mal-
arstrauminn og hringiðu stórbæj-
anna.
En Norðmenn hafa alla þá kosti,
sem tilheyra þeirri þjóð, er ekki
hefir kynst undirokun aðalslýðsins,
en setið hefir á sínum eigin óðul-
um, og getað, þegar þvi hefir verið
að skifta, fyrirboðið konginum
sjálfum yfirför um landareignina.
Norðniaðurinn er stoltari en Svíinn
og fastari við þjóðerni sitt; hann
er framgjarnari um eigin hag, og
blandar sér fyr inn í landsmálin.
Hann hefir orð fyrir að vera trygg-
ari vinum sinum og orðheldnari en
Sviar. vViðskiftafélög hér i landi
segja þau tapi sjaldnar í skuldavið-
skiftum við hann en Sviann. “Svi-
ar”, segir einn mentamaður í Vest-
urlandinu, “eiga það til, að hlaupa
undan merkjum og snúa við þér
bakinu, þegar þú ert kominn í
hann krappann, en það gjörir Norð-
maðurinn aldrei”. — Námueigandi
einn þykist geta flokkað Skandin-
ava niður eftir útliti þeirra og yfir-
litum: “Þessir mjúklimuðu, ljós-
hærðu piltar”, segir hann, “eru við-
feldnir í viðkynningu, en þeir eru
ekki allir þar sem þeir eru séðir;
aftur eru þeir dökku og skolhærðu,
beinaberu og áferðargrófu jafnað-
arlegast áreiðanlegir og trúverðug-
ir”. í norðvesturlandinu er upp-
nefnið “Norskie” oftast notað i
betri merkingu en “Svíi”.
Andlegir yfirburðir.
Vegna þess, að ritstjórar vorir og
stjórnmálamenn keppast hver um
annan þveran, að bera lof og blíð-
mæli á alla útlendinga, er hingað
koma, strax og þeir hafa dregið
saman dálitla peninga og eignast
atkvæðisréttinn, lætur það ef til vill
illa í eyra, að sagður sé bláber
sannleikurinn. Engu að síður er
það satt, að fjölda margir, sem
kynst hafa Ameríkumönnum af
skandinaviskum ættum, draga það
mjög í efa, að fram hjá þeim komi
eins oft framúrskarandi gáfur, og
að þeir sýni, að þeir kunni að beita
þeim, einsog hjá fólki af ýmsum
öðrum þjóðum.
Flestum kemur saman um, að þeir
hafi ekki þá útsjón, hagsýni og
framkvæmd, sem fólk af þýzkum
ættum. Margir kennarar kvarta
undan því, að skandinaviskir ung-
Iingar séu heldur sljófir og daufir;
það virðist vanta bæði egg og
skerpu i gáfur þeirra og skilning.
Þó eru skandinaviskir unglingar
aldrei á eftir öðrum. Þeir læra með
iðni og yfirlegu. írar standa þeim
ekki á sporði í iðni og ástundun,
þó þeir séu oft taldir “skarpari” og
bráðnæmari.
Meðal þeirra 19,000 Banda-
manna, sem nafngreindir er í “Who
is Who in America” (skrá nafn-
kendra manna ' i Bandaríkjunum)
eru nafngreindir 332 menn af þýzk-
um ættum, 151 af írskum, 68 af
frönskum, 54 af sænskum, 42 af
rússneskum, 41 frá Niðurlöndum,
34 frá Svisslandi 33 frá Austurríki,
30 frá Noregi, 28 frá ítaliu, og 14
frá Danmörku. Hlutfallslega hafa
Skandinavar ekki náð sömu frægð i
Bandaríkjunum og Frakkar, Hol-
lendingar og Svisslendingar, og
ekki hafa þeir heldur jafnast á við
Þjóðverja. Á hverja milíón íbúa í
Bandaríkjunum, þegar taldir eru
þúsund mestu vísindamenn í land-
inu, verða hlutföllin þessi:
Sviar 5.2, frar 1.8, Þjóðverjar 7.1,
Rússar 7.4, Austurríkismenn 10.4.
(Framhald).
Bréf frá Dr. Ágúst
Bjarnasyni, prófessor.
Meðfylgjandi bréf frá Dr. Ágúst
Bjarnasyni fengum vér um hclgina.
Álítum vér réttast, að láta það
koma einsog hann skrifaði það.
Ber það með sér, hvers hann fer á
leit við þá, sem eitthvað þektu til
þessa manns, sem hann minnist á og
hinna merkilegu drauma hans. Hér
er um merkilega visindalega rann-
sókn að ræða, og vonum vér svo
góðs til þeirra landa vorra hér, sem
eitthvað geta aðstoðað prófessor
Bjarnason í þessu efni, að þeir ekki
liggi á liði sínu.
íslendingar hafa ávalt verið mikl-
ir draumainenn. Hafa draumar ver-
ið skýr fyrirbrigði í þjóðlifi voru
frá fyrstu tíð. Og manna mest hafa
íslendingar lagt trúnað á drauma.
Er Jiað því bæði gaman og fróð-
legt, að helzti sálarfræðingur þjóð-
arinnar skuli nú vera að hefja
rannsókn á þessu fyrirbrigði, þó
það sé með tilstyrk útlends félags.
Hefir þessi hlið sálarlifsins ávalt
sætt afgangi, þegar um þess konar
rannsóknir hefir verið að ræða. En
tilvera mannsins, einkum sú sálar-
lifslega, er órannsakaður heimur,
og því ekki ósennilegt, að mikill
fróðleikur geti hlotist af þessari
rannsókn, þó einskorðuð sé við
þenna sérstaka mann. Getur það svo
leitt til frekari rannsókna og upp-
götvana á sviðum sálarfræðinnar, ef
Dr. Bjarnason kæmist J)ar að ein-
hverju, er hann áliti að einhverju
leyti markvert.
* * *
“Reykjavík, 1. júlí 1914.
Sira Rögnvaldur Pétursson!
729 Sherbrooke St., Winnipeg.
Kæri herra!
Eg er nú á leiðinni norður á
I.anganes til þess að rannsaka
merkilegan mann, sem þar er,.
Jóhannes nokkurn Jónsson, nú i
Þórshöfn, svonefndan Drauma-
Jóa, og gjöri eg þetta fyrir The
Society for Psychical Research,
London. Maðurinn virðist nefni-
lega hafa einkennilega fjarskygn-
isgáfu til að bera, er helzt ber á
i svefni, og hefir verið spurður
nú full 33 ár af hinum og þess-
um. Nú eru margir þeirra, er
voru með Jóa, farnir til Ameríku
og eg veit ekki heimilisfang nema
sumra þeirra. Því bið eg yður nú
að gefa þessa í Heiinskringlu, og
biðja þá, sem eitthvað þekkja til
mannsins, að skrifa mér um hann
alt sem þei-r muna.-----------Fyr-
irgefið svo kvabbið. Og kæra
þökk fyrir Ileimskringlu.
Yðar einlægur
Agúst Bjarnason, prófcssor.
Athugasemd.
1 síðasta Lögbergi birtist all-löng
grein frá kunningja vorum Mr. G.
J. Goodmundson. Er að ýmsu vikið
í grein þessari, er vér álítum þarf-
laust að ræða meir en búið er, svo
sem einsog kosningadeilum blað-
anna o.fl.
En þar er ein staðhæfing gjörð,
sein er að öllu leyti röng og stafar
sjálfsagt af ókunnugleika höfund-
arins á kosningalögum þessa fylk-
is, sem vér viljum gjöra skýringu
við, svo fólk villist ekki á því, sem
þar er sagt. Slær höfundurinn fram
þessari staðhæfingu út af ummæl-
um vorum um áníðslu og rangsleitni
þá, sem hr. Eyjólfur Olson var
beittur kosningadaginn, er hann
blindur og gamall var látinn sverja
sér kosningarréttinn, en hefir þó
búið hér upp í 40 ár. Segir höfund-
urinn, að um það beri ekki að sak-
ast því lögin heimti slíkt, og hafi
Mí. Olson verið beittur rangindum,
þá sé það Roblin að kenna, þvi hann
hafi búið til lögin. í
F'yrir þessu er enginn fótur. —
Þessi lög hefir hvorki Roblin eða'
núverandi stjórn samið. Þau eru'
miki eldri. Kosningalögin eru mik-
ið til óbreytt við það, sem þau voru
er þessi stjórn kom .til valda, og í
þessu atriði alveg óbreytt.
Lagagreinin um það, að blindir
menn verði að helga sér kosningar-
réttinn með eiði, er í kosningarlaga-
bálki fylkisins, Form 50, Sec. 239!
fDeclaration of Inability to ReadJ,
og hljóðar um það, að ef fyrir ein-
hverjar ástæður menn ekki eru
læsir, hafi þeir heiinild til að láta
kjörstjóra merkja fyrir sig atkvæða-
seðilinn. Ástæður geta verið þær, að
inenn kunni ekki að lesa, séu ólæs-
ir; hin, að þeir sjái ekki til að lesa,
séu blindir. Geta þeir þá helgað sér
atkvæðið með eiði, ef þess er kraf-
ist.
Við þessari grein var ekki hreyft
kosningadaginn, enda algjörlega ó-
þarft. Allir þektu Mr. Olson, vissu
að hann var blindur, en vissu lika,
að hann hafði verið vel læs um
sína daga.
Heidur var eiðsins krafist, einsog
Heimskringla skýrði frá, í storkun-
ar- og mógðunar-skyni við hann.
liftirlitsmenn Liberala við kjörstað-
inn létust ekki þekkja hann,— létu,
sem á þvi gæti hvílt vafi, hvort
honum bæri atkvæðisrétturinn, og
ef svo væri, hvort hann hefði þá
ekki verið keyptur, — keypt að
honum atkvæðið. Var það auðsjá-
anlega gjört af lítilmensku, sem
pólitiskt ofstæki var búið að skapa,
í því augnamiði, að gamli maðurinn
þyktist við og gengi frá. Er hann
fyrst spurður að heiti og látinn
sverja til nafns sins, þá að hann
eigi atkvæðisrétt, þá að hann eða
hans fólk hafi ekki þegið mútur.
Það er óþarfi að fjölyrða um
þetta meir en búið er. En það er
helzt til þunn yfirbreiðsla þessa at-
hæfis, að vilja kenna það lögum og
stjórn landsins. Og það er sú skýr-
ing, sem vér vildum gjöra við
greinarhöfundinn, að vér álítum
það ekki sánngjarnt, að flytja á-
byrgð þessa verks yfir á þá, sero
engan hlut eiga þar að máli.