Heimskringla - 24.09.1914, Qupperneq 1

Giftingaleyfisbréf seld
TH. JOHNSON
Watchmaker.Jeweler&Optician
Vitfgerbir fljótt og vel af hendi leystar
248 MAIJí STREET
?hone Maln 660« WINNIPEG, MAN.
Nordal og Björnsson — Gull og úrsmiðir —
674 SARGENT A V E.
XXVIII. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 24. SEPT. 1914.
Nr. 52
Norðurálfu Stríðið

36. september. —
Fréttir að austan, segja að Galiz-
ia sé nú öll á valdi Rússa. Hafa
austurríkismenn J)á einu viðleitni
að ná hinum tvístruðu hersveitum
sínum þaðan í burtu og koma þeim
suður til Jaroslav og Przemsyl síð-
ustu kastala borganna i Galizíu
sem enn eru í þeirra höndum. Ætla
þeir sér að gjöra þar sína síðustu
tilraun að stöðva æði hins ósigr-
andi Rússa hers, er slitið hefir
hverja borgina úr höndum þeirra
eftir aðra. En litlar vonir eru með
að það kunni að takast. Halda
Rússar nú öllum skörðum í Carp-
thiu fjöllunum og rekið hafa þeir
burt seinasta Austurríkismanninn
úr Póllandi, en þangað sendu þeir
allmargar hersveitir meðan Rússar
sátu um Lemberg.
Svo vfsann telja Rússar sér sigur-
inn að þeir hafa undanfarið verið
að undirbúa lestir bg flutninga
tæki, til þess að koma föngunum
til Pétursborgar og ráðstafa hvað
þeir skuli látnir gjöra eftir að þang-
að kemur. Hefir Rússa stjórn svo
fyrirskipað að allir herteknir menn
skuli settir í vinnu og þeim settir
verkstjórar. Fyrir þessum herleif-
um Austurrikismanna ráða flestir
helzta aðalsmenn ríkisins og þar á
meðal erfðaprinsinn. Er nú Vínar-
borg í uppnámi. Veiti Rússum bet-
ar er leiðin opnuð milli þeirra og
Serbnesku hersveitanna og þá búist
við að þær steypi sér yfir Vín. Eru
nú upphlaup daglegir viðburðir, og
læður lögreglan ekki við. Heimta
aifiiii að hætt sé stríðinu og friður
saminn hvað sem hann kosti.
Einnig er leiðin opnuð norður 1
Prússland. Ná nú hersveitir Rússa
saman þar nyrðra og er þá hætt
við að Pjóðverjar fari að hafa nóg
*ð starfa eftir það. Yfir hershöfð-
ingjar Rússa láta þess líka viðgetið
að erindi þeirra sé brýnna til Berl-
fnar en Vínarborgar og er það skil-
ið svo að þeir ætli að láta Serba
eina um Vín en halda megin her
sínum norður.
önnur stór orusta hefir nú stað-
!ð, milli sambandshersins og Þjóð-
verja í síðastliðnu tvo daga. Eins
og áður var frá skýrt urðu Þjóðverj-
ar að hrökkvá undan frá Marne
bökkum eftir hálfs mánaðar slita-
lausan bardaga. Féll þar margt
manna og var tvistrað öllum hægri
fylkingar armi þeirra. Hopuðu
þeir við það á hæl og mjókkuðu
fylkinguna.Og settu þeir herbúðir
sínar austur niður uin Aisne dal-
inn norður af borginni Rheims.
Hafa þeir þar nú iagt til bardaga.
Reynir sambandsherinn að komast
norður fyrir þá til þess að loka
fyrir þeim leiðum um Belgíu, en
eftir þeirri leið hafa vistir verið
fluttar til þeirra frá Berlín. Er nú
aðal herinn staddur milli Ardennes
fjalla að norðan og Rheims að
sunnan.
* * *
17. september. —
Eftir ósigurinn við Marne hafa
Þjóðverjar breitt að sumu leyti til
með hernaðar aðferð. Skeyti frá
Rómaborg geta þess að í stað þess
sem austur herinn er staðið hefir
fyrir Rússum hefir eingöngu mátt
heita varnarlið, en vesturherinn
móti sambandsliðinu sótt á; á nú
austurherinn eftir þetta að sækja
en hinn að verjast. Er sagt að
Vilhjálmur muni vera í námunda
við austur fylkingar og etji hann
nú mönnum sfnum mjög af kappi
á Rússa. Þurfa þar ekki mörg
brýningar orð, þvf ógott er fyrir
áður á milli þjóðanna. Samt mun
óhætt að fullyrða, að þrátt fyrir
þessa ráðagjörð sækir vestur herinn
áfram en lætur alls ekki við það
sitja að halda kyrra fyrir og verj-
ast. Er þetta fjórði dagurinn er
orusta hefir nú staðið yfir á svæð-
inu milli Verdun og Rheims, en sem
næst engar fréttir borist úr bardag-
anum. Hermála ráðgjafi Frakka
hafði gjört sér ferð til Parísar í
gær út af stríðinu. Varðist hann
allra frétta. Ekkert er þó sem á
það bendir að hallast hafi á sam-
bands liðið því að baki sínu eru
Þjóðverjar í óða önn að láta styrkja
víggirðingarnar um Köln, Dussel-
dorf, Wesel og Duisborg. Er því
helzt að álíta að þeir telji uppá að
iáta undan síga og skýla sér bak
við þessi borgarvirki, ef á þarf að
halda. En hvort til þess kemur
sýnir úrslita orusta sú sem nú
stendur yfir.
Albert, konungur Belga, hefir
sjálfur stýrt her sínum um nokkurn
tfma. Undanfarna daga hefir hann
verið í Antverp, en hélt þaðan í
morgun með miklu liði suðvestur á
Belgíu til móts við Þýzkar riddara
sveitir sem þar eru og leggja þar
bygð og bæi f eyði. Þar syðra hefir
Belgum veitt betur. Er dæmalaust
hugrekki og hreysti þeirrar smáu
þjóðar. í smá orustu nálægt Izg-
haem í Flander, réðust 180 Belgar
á 300 Uhlana (Þýzka riddarasveit)
og feldu af þeim 64, 30 tóku þeir til
fanga en hinir flýðu. Belgar mistu
4 menn en 14 særðust. Annari sveit
mættu Jieir hjá Alost og foru við-
skifti þeiiia mjög á sömu leið. Er
nú líka óðum að þynnast fjanda
flokkurinn í Belgíu. Fréttst hefir
að þjóðverjar hafi orðið að yfirgefa
Liege er varð þeim dýrkeyptust f
byrjun stríðsins. Reynist það satt,
fara þeir að hafa litla fótfestu þar f
landi.
Nú vilja ítalir, er setið hafa hjá
fara að komast í ófriðinn og spana
Rússar þá upp allt sem þeir geta.
Blöðin í Pétursborg benda á að
með réttu lagi beri ítölum að gjöra
eitthvað, ef þeir vonast til að fá
nokkra þóknun þegar stríðinu sé
lokið. Heita þau á liá að taka
Trent og Triest, ítölsku héruðin
sunnan við Alpafjöll er Austurríki
lúta. — Benda Rússar þeim á, að
verði þríþjóða sambandið ofan á í
liessu stríði—Frakkar, Bretar og
Rússar, geti þeir ekki launað ítöl-
um liðveizlu með því að þeir sitji
hjá og gjöri ekkert. Að sömu kol-
um blása undirtillur stjórnarinnar,
þó opinberlega látist stjórnin vera
mótfallin að blanda sér inn í stríð-
ið. Þá hefir Vilhjálmur líka æst
upp aljiýðuna ítölsku, með hótun-
um um hvað hann skuli gjöra, og
launa þeim svik og ótrúmensku við
sig, þegar stríðinu sé lokið.
Af Þjóðverjum eru teknar nýlend-
ur þeirra flestar. Hafa Japar tekið
nýlendu þeirra í Kína, en Frakkar
og Englendingar landeignir þeirra
í Afríku. Yerzlun Þýzka ríkisins
má heita með öllu eyðilögð og eru
nú farnar að berast hallæris sögur
liaðan. Verður það ef til vill sult-
urinn fyrst sem semur friðinn.
Sendið nöfnin.
Hér með biSur Heimskringla aSstandendur allra þeirra
Vestur-íslendinga, sem gefiS hafa sig fram til herþjónustu
til varnar brezka alríkinu í núverandi stríSi, aS senda nöfn
hermannanna á skrifstofu þessa blaSs sem allra fyrst.
ÞaS er algjörlega nauSsynlegt, aS Heimskringla hafi
þessar upplýsingar, bæSi til þess, aS vitanlegt geti orSiS,
hvern þátt þjóSflokkur vor tekur í landvörn ríkisins, og eins
fyrir eftirtímann, aS hægt sé á skömmum tíma aS fá vit-
neskju um þá, ef þörf krefur. Þess vegna þarf Heimskring-
la aS hafa skrá yfir full nöfn allra íslenzkra hermanna, ásamt
heimili þeirra, og í hvaSa ‘‘Company’’ og herdeild þeir
þjóna.
Alt þetta biSjum vér aSstandendurna aS senda blaSinu
svo fljótt sem unt er.
■----------------------------------------------------■
Gjósa upp fréttir af og til um að
trúnaðarmenn keisarans hafi falið
Wilson, Bandarfkja forseta umboð
til að semja um vopnahlé og jafnvel
leita friðar samninga, en svo eru
fréttir þessar aftur bornar til baka.
Þó mun sá hugur vera að vaxa að
æskilegt væri að komið yrði á friði,
og þykir sumum nú er til stríðsins
hvöttu nóg komið.
* * *
18. september. —
Sú fregn er flutt í “Aften Posten”
í Kristjaníu, eftir ritsímaskeyti frá
Berlín, að sátta leitunar nefnd verði
sett innan skamms í Washington,
er draga eigi upp friðar sáttmála
milli þjóðverja og Frakka. Berast
nú þær fréttir víðsvegar að. Blaðið
“Daiiy News” í Lundúnum segist
hafa sannspurt að hreyfing mikil sé
byrjuð í Bandaríkjunum með því
augnamiði að koma af stað friði og
á bak við hreyfingu þessa séu marg-
ir æðstu menn þýzka ríkisins.
En samhliða þessum fréttum
neita Rússnesk blöð því harðlega
að nokkrar líkur séu með sættir enn
sem komið sé því Rússar samþykki
engann frið fyrr en Þjóðverjar séu
komnir á kné og fái ekki lengur
hreyft sig. Eftir því að dæma yrðu
allir friðarsamningar að bíða liang-
að til að Þýzka þjóðin væri eyði-
lögð. Myndu þá friðarsamningar-
nar snúast um skiftin á herfanginn,
og löndunum er lögð hefðu verið 1
eyði, eða verða miili sambandsþjóð-
anna sjálfra. Eru tilsvör Rússa í
þessu máli sem þeirra var von og
vísa, en ólíklega fá þeir þar öllu um
ráðið einir. Bretar hafa margoft
lýst því yfir að þeir eigi ekki í stríði
við þýzku þjóðina heldur þýzka
keisara, og her valdið, og þegar það
er brotið á bak aftur séu þeir reiðu-
búnir að sliðra sverðið.
Ekkert uppihald er enu á bar-
daganum og er nú þetta fimti dag-
urinn. Litlar fréttir eru úr orust-
unni og enn ekki hægt að sjá hvern-
ig fer. Sambandshernum hefir þó
veitt betur á sumum svæðum. Ydí?-
ur við Rheims hafa Þjóðverjar
hrökkið fyrir Frökkum og þar fyrir
norðan hafa Bretar gjört mörg
snögg áhlaup er hinir hafa ekki
mátt við. Að öðru leyti er afstaða
beggja lítið breytt. Bak við Nancy
og Luneville hafa Þjóðverjar sett
upp skotgirðingar og búið þar um
sig til varnar. Eru þeir þar austur
við landamæri.
Frakkar hafa aukið drjúgum við
lið sitt og eru nú menn allir kallað-
ir út er talist geta vígfærir. Tvo
smábæi hafa Frakkar tekið, er
Thom og Altkirch heita í Alsace.
Þá hefir fréttst að þjóðverjar hafi
sent fjölda liðs vestur á landamær-
in til styrktar við það sem fyrir er.
Fréttir annars allar fremur óljósar.
Japar sýna vinfengi sitt við sam-
bands herinn, hafa þeir nú gefið
Englendingum 200,000pund af tei
handa hernum, Belgíu 20,000 pund,
Frökkum 200,000 pund og Rússum
100,000 pund. Er nú vinskapurinn
betri við Rússa en hann var fyrir
nokkrum árum síðan, er þeir héngu
hver í hálsi annars, hvað lengi sem
það kann nú að standa.
19. september. —
Þjóðverjar reknir til baka f aust-
ur Prússlandi segir frétt frá Péturs-
borg. Hafa Jtýzku hersveitirnar
[undanfarna viku sótt inn á Pól-
land og heldur mátt betur. Ei'. á
fimtudaginn var, var stór orusta
háð við landamæri Austur Prúss-
lands og hrukku þjóðverjar undan.
Fregnin fylgir líka að Vilhjálmur
keisari hafi sent þangað nýjan hers-
höfðingja en kallað Remenkampf
til baka og eigi hann að sendast
móti Frökkum. Hvað hæft er i
fregn Jiessari vita menn ekki, því
ennþá er Pétursborg eina heimildin
fyrir fréttinni.
Fregnir eru nú að berast úr or-
ustinni við Aisne milli sambands-
hersins og hersveita Von Kiucks
hershöfðingjans þýzka. Einsog
skýrt hefir verið frá hefir orusta
þessi nú staðið í fimm daga “með
óviðjafnanlegu mannfalli” einsog
rfréttin kemst að orði. Af öllum
bardögunum er staðið hafa þar
vestra og að meðtaldri orustunni
við Marne er þessi talin að muni
verða mannskæðust. Tíu sinnum
gjörðu þjóðverjar áhlaup á sam-
bands fylkingarnar með þeim til-
gangi aö höggva sér braut í gcgnum
þær og hrinda þeim til baka aftur.
En jafn oft ráku sambandsmenn þá
til baka. Þótt orustu þessari sé
hvergi nærri lokið, hafa þó þjóðverj-
ar orðið að hörfa til baka s«m svar-
Manitoba þingið.
Aukaþþing kom saman hér í bæn-
um þann 15. þ.m. Var til þess kvatt
til þess að athuga fjárhagsmál fylkis-
ins og fylkisbúa, er beðið hafa
hnekkir við striðin. Tvö mál voru
lögð fyrir þingið að fjalla um: Að
heimila fylkisstjórninni, að hag-
nýta sér þau lántilboð sambands-
stjórnarinnar, svo hægt verði að
halda áfram með þau verk, sem það
opinbera hefir verið að láta gjöra.
— Hitt ntálið var að lengja gjald-
frest unt sex mánuði á veðskuldum
gegn fasteignum. Tilgangurinn með
því er að varna þess, að lánfélög
geti notað sér erviðar kringumstæð-
ur manna og tekið fasteignaveðin
jafnskjótt og skuldir falla i gjald-
daga, ef hlutaðeigendur ekki geta
borgað. Gjaldfrestur þessi er settur
frá 1. ágúst þ. á. til sex mánaða.
Meðan þessi frestur varir, geta lán-
félg eða aðrir, er lánað hafa pen-
inga gegn fasteignaveði, ekki kraf-
ist borgunar á þeim; en þó halda
vextir áfram eftir sem áður. En þar
sem land hefir verið selt með þeim
skilmálum, að kaupandi borgi viss-
an hluta uppskerunnar á ári hverju,
er enginn frestur gefinn, og stend-
ur það alt einsog áður var. — öll
liens, kaupgjald, húsaleiga o.s.frv.
er ekki undanþegið með þessum
lögum, né heldur, að lánfélög svari
út að fullu þvi láni, sem þau hafa
skuldbundið sig til að veita og gjört
samninga um.
Ráðgjört er, að taka $2,000,000.00
bráðabirgðarlán, er sambandið á-
byrgist, hjá einhverjum banka eða
bönkum hér i landinu, til þess að
hægt sé að halda áfram með þau
verk, sem það opinbera er að láta
gjöra. Nú sem stendur er ekki hægt
að selja veðskuldabréf í Evrópu, né
heldur i Bandarikjunum fyrr en
stríðinu er lokið; verður lán þetta
því tekið aðeins til bráðabirgða,
þangað til fylkið getur selt skulda-
bréf sín.
Báðir flokkar þingsins tóku vel i
þessi mál, og búist við þau komi lít-
ið til umræðu.
ar sjö mílum, og telja Englendingar
það allmikinn sigur, því þá skipun
hafði þýzki herinn að halda áfram,
ná til baka því sem þeir höfðu mist
og láta ekkert tilsparað, en liggja
ekki í herbúðum. Frá morgnl til
kvölds daganna 15. og 16. þögnuðu
fallbysurnar ekki um drykklanga
stund. Undir kveld seinni daginn
voru þýzku fylkingarnar farnar að
Iinast. Staðið höfðu einlæg áhlaup
á víxl allan daginn. Um morgun- i
inn þann 17. þusti enski herinn all-
ur undir eins og lýsti um morgun-
inn á hervegginn þýzka og var þá
barist, maður við mann f sjö klukk-
ustundir samfleytt. 1 þessum síð-
asta slag varð mannfall ógurlegt en
þó segja fréttir úr sambands her-
búðunum að þrír hafi fallið af
þjóðverjum móti hverjum einum af
sambandsmönnum.1 Að loknu
héldu þjóðverjar undan rúmar sjö
mílur. Síðan hafa staðið einlægar
smá orustur en hvorir tveggja búa
sig nú undir úrslíta orustuna sem
enn er ókominn.
Öllum fréttum ber saman um það,
að flest allar hersveitir Prússneska
keisara varðliðsins séu fallnar og
með þeim séu úr sögu blómi norður-
j l>ýzka hersins.
i
Austurrlki er farið að víggirða
skörðin norður af ítalíu og telja
þeir sér ófriðar von þaðan. Annars
er Austurríki svo lamað að það
mun flest fara að verða því ofurefli.
Segja Rússar að eftir eigi l>eir tæpt
þrjá tíundu af upphaflega hernum.
Og nú þrengir hungur þar óðum að
svo æsingar og upphlaup eru dag-
legir viðburðir meðal þjóðarinnar.
* * *
21. september. —
Fréttar óbreyttar af ófriða stöð-
unum. Sagt er að herirnir báðir
séu orðnir Jrvældir og uppgefnir
i af vökum og sífeldum orustum.
J Hafa þeir tæplega haft stundar
hvíld svo vikum skifti. Ennfremur
er l>ess getið að hungur herði mjög
að þýzka hernum. Er það haft
eftir þeim sem til fanga hafa verið
teknir. Þess utan er fjöldi særður
og sjúkur, og eru nú allar kyrkjur
fullar og skólar og spítalar særðra
hermanna.
í grend við Rheims hefir orðið
mannfall nokkurt í stór'skærum er
háðar voru sunnudaginn þann 20.
En enn er borgin f höndum sam-
bandsmanna Nokkrar smá orust-
Einar Jónsson
i.
Lengi við í herrans-Höfn,
HöfSingjanna milli
LeppuSum vor lista-söfn,
Lund og nöfn og snilli.
Mesta prýSi þótti í því
Þeim sem framgjarn mundi,
OrS og gerSir gaufa í
Gutli á Eyrarsundi.
Öll var von, aS innist þar
OrSstír minni en hálfur —
Meistarinn okkar orSinn var
Eftirherma sjálfur.
Danskan vora dánumenn
Dæmdi í list og verki.
Þekkjum varla allir enn
Annara vörumerki.
II.
Einar! ÞaS í þoku sér
Þinna lista bani:
AS sé trauSla til í þér
Thorwaldsen né Dani.
Smáum augum allar sjá
Efnin þín og vandann
Glymur þeirra er glápa á
Gljáann meira en andann.
GuSs frá hendi hafa þeir
Holdsins sjónir einar —
En, hugsun blésu í heimskan leir
Hendur þínar, Einar.
Þegar gæSa hugsun hann
Hagvirknina léztu,
Þá hófst önnur upprisan
andanna vorra mestu.
Aftur viS oss öSlast mál
ösku-fúin beinin.
Fram í tímann sjálfs manns sál
Sést í gegnum steininn.
III.
Skugga-vættum væri synd
AS vefja þig örmum sínum.
Nóttin situr sólskinsblind
Sjálf af höndum þínum.
Þú fanst ekki á kjúkum kalt
Komu dags aS boSa,
MeSan þú brást yfir alt
Islands morgunroSa.
9.-9.-’14.
STEPHAN G.. STEPHANSSON.
ur hafa verið háðar í loftinu milli
franskra og þýzkra flugmanna og
ýmsum veitt betur. Annars eru nú
flugskipin minna notuð nú en var
við byrjun ófriðarins, og er þess mi
sjaldnar getið að þau fremji nein
spellvirki.
Balkan ríkin hafa nú flest mynd-
að bandalag með sér. Fyrir þvf
hefir gengist Konstantine Grikkja
konungur. Er tilgangurinn með
þeim samtökum fyrst og fremst sá
að halda Tyrkjum í skefjum og svo
mun konungur vilja veita sam-
bands liðinu styrk móti þjóðverj-
um. Verða ítalar með í samband:
þessu. Er þá senn öll norðurálfan
komin í ófrið þenna að undan
þegnum Norðurlöndum. Er nú
ekki sjáanlegt að þjóðverjar fái
lengði staðist móti öllu því ofurafli.
Á sjónum gjörist lítið. En þessa
daga hafa Englendingar beðið all-
mikið tjón á verzlunarskipum.
Söktu Þjóðverjar sex vöruflutninga
skipum enskum í Bengal flóanum
hjá Indlandi í byrjun vikunnar, og
ensku herskipi Pegasus söktu þeir
við Zanzibar við Afríku sama dag.
Einu vöruskipi hafa Englendingar
sökkt fyrir þjóðverjum við Suður
Ameríku strendur.
Allt er kyrt í Belgíu og hafa
gengið þar óskapa rigningar und-
anfarið. Þó er sagt að þjóðverjar
séu að flytja fallbyssur þangað að
nýju, og er ferðinni heitið með þær
til Antwerp. Er nú búist við að
þeir hafi í hyggju að setjast um
borgina. En svo er borg þessi gott
vígi og vel útbúin með vistir að
hún er sögð muni þola 12 mánaða
umsátur. Hefir verið flutt þangaö
eitt með öðru um 3,000 nautgripir
á viku í síðastliðnar 6 vikur frá
Ameriku. Er því ekki trúlegt að
sverfa þurfi hungur að borgarbúum
fyrsta sprettinn þó um borgina
verði sezt.
22. september. —
Orustan stendur enn á sama stað
og hafa sambandsmenn mátt held-
ur betur eftir því sem skeytin herma
frá París og Lundúnum. Annars
hafa áhlaupin ekki verið jafn
grimm og framan af bardaganum.
Þó getur naumast heitið að menn
hafi tekið nokkra hvíld nótt eða
dag um langann tfma. Segja frétt-
ir að breytt hafi verið að ýmsu leiti
um aðferðir við það sem tíðkaðist
í byrjun striðsins, er nú farið hóg-
legar að öllu og gætilegar og ekki
vaðið ofan í maskínu byssurnar er
mestu manntjóninu ollu framan af.
Skýrir Joffre hershöfðingi Frakka
svo frá að sambandsmenn gæti þess
f öllum lireyfingum hersins að gefa
; Þjóðverjum ekki sama tækifæri að
! skjóta þúsundir niður alveg varnar-
j lausar og áður.
En allar þær skemdir og öll þau
i spellvirki sem af ófriði þessum
leiða eru alveg óútreikanleg. Er
engu hlíft þegar á borgirnar er
j skotið. Falla spengikúlurnar eins
I og haglskúrir yfir hallir og hús,
! kyrkjur og listasöfn og valda eyði-
leggingu og eldi hvar sem þær koma
niður. Þannig hafa verið eyðilagð-
ar flestar hinar meiri og fegurri
kyrkjur og hallir í Belgíu. Bygg-
ingar þessar flestar eru frá því ein-
j hverntíma á miðöldunum. En
I stærstur skaði og ómetanlegastur
ivar þó unninn í gær er Þjóðverjar
skutu niður dómkyrkjuna frægu í
Rheims er fræg er um allan heim
og talin hefir verið eitt hið fegursta
smíði í Norðurálfunni. Enga hlífð
sýndu þeir kyrkjunni þótt þeir
vissu að nú í seinni tíð hafi hún
verið notuð fyrir spítala fyrir hina
sjúku og særða hermenn, jafnt úr
þeirra liði sem sambandshersins.
Mælist verk þetta fyrir að makleg-
(Framhald á 8. síðu)