Heimskringla - 24.09.1914, Page 4

•LS. 4.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. SEPT. 19
I,
Heimskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum flmtudejl.
trtgefendur og eigendur
THE VIKING PRESS, LTD.
Yerh blaheln* I Canada of
- ---- i 4rl»
___adarlkjunum |2.00
(frrirfram borcali).
Bent tll lalanda $2.00 (fyrirfram
horaaO).
JUlar beraanir sendlet ráVe-
mannl blabsíns. Pó*t eía banka
AvUanlr »týll»t tll The Vlklnf
Frooo,
Ltd.
, Rltstjért
RéGNV. PÉTURBSON
H. B
Xilimalur
SKAPTASOl
Skrlfstefa
729 Sherbrooke Street, WiBnípeg
BOX S171. Talslml Qarry 4110
Islenzkan við háskólann
1 siðasta blaði gátum vér þess, að
hætta ætti við að kenna íslenzku við
háskóla fylkisins. Var það fyllilega
i ráði, og er ekki útséð um það enn,
nema svo verði. En þó eru sterkar
likur til þess, að koma megi í veg
fyrir það, ef íslendingar vilja duga
til og bjarga því meðan timi er til.
Vér áttum langt tal við Dr. Stew-
art, forseta Wesley College, um
þetta mál á laugardaginn var. Sagði
hann oss, að þessu væri ekki fylli-
lega ráðstafað enn. Háskólinn tæki
nú á þessu hausti við flestum há-
skólagreinunum, er áður voru kend-
ar við Collegin, að undantekinni
heimspeki, og léti kenna þær undir
sinni umsjá. Wesley héldi heim
spekiskenslunni áfram og skilaði
henni ekki af sér að svo komnu
Kenslustofur Colleganna yrðu not-
aðar einsog áður, og svo yrði fram
vegis þangað til háskólabyggingarn-
ar kæmust upp.
Með tungumála-kenslunni (þýzku
og frönsku og fornmála-kenslunni,
sem háskólinn tók við) hefði is
lenzku-námsgreinin ekki verið lát
in fylgja til háskólans. En þó ætl-
aði skólaráð Wesley ekki að láta
hætta kenslu hennar, ef annars yrði
kostur. Sagði Dr. Stewart, að hug-
mynd sín væri sú, að þegar sá tími
kæmi, að Collegin skiluðu af sér
heimspekis-kenslunni, þá yrði ís-
lenzkan látin fyigja og hún þá gjörð
að háskóla-námsgrein, sem hin
tunguinálin, með jafnmörgum kenslu
stundum á viku gegnum alla bekk-
ina, og þau. Á meðan vildi Wesley
halda kenslunni við. Ennfremur
sagði liann, að ekki myndi þess lengi
að bíða hér eftir, að bætt yrði engil-
saxnesku við námsgreinar háskól-
ans, og yrði þá norrænan sjólfsögð
námsgrein og þá auðsótt mál, að ís-
len/.kan fylgdi J>ar með. Þó sagði
hann, að nokkuð yrði undir því
komið, hvað framt íslendingar vildu
sjálfir leggja á, að þessu yrði til
vegar komið. En fullu fylgi sínu og
aðstoð sagðist hann skyldi heita, ef
Islendingar hér í Canada vildu unna
sér samvinnunnar og hjálpa sér til.
En þeir yrðu að sýna, að þeir væru
vakandi um þetta áhugamál sitt og
létu sér ekki standa á sama.
Semja kvaðst hann vera um kenn-
ara fyrir veturinn i íslenzku, en
ennþá væri óráðið, hver'hann yrði.
En til þess að hjálpa skólanum með
þetta fyrirtæki óskaði hann eftir, að
lslendingar vildu nú styrkja fyrir-
tæki þetta með svo sem svaraði
$500.00. Yrði fjárframlaga frá þeirra
hendi ekki krafist nema að þessu
sinni. En ástæðan fyrir því, að á
þessari upphæð þyrfti að halda nú,
væri sú, að skólinn varð $500.00 á
eftir áætlun með útgjöld sín síðast-
liðið ár, er stafaði af kostnaði við
íslenzku-kensluna í fyrra vetur. Á
þessu ári býst skólinn við, að kosta
kensluna algjörlega sjólfur. En ef
íslendingum er nokkur áhugi með,
að halda uppi kenslu þessari við
skólann, vonast hann til, að þeir
bæti skólanum upp þenna halla í
þetta sinn, — ekki sízt fyrst þeir
verða leystir undan öllum frekari
styrk til þessa máls framvegis.
eru nú kend. Töldum vér það tvi-
mælalaust, að peningar þessir fengj-
ust; að nógu margir þeirra, er eftir
þessu óskuðu, væru svo greiðugir og
örlátir, að þeir gæfu frá $1.00 til
$5.00 hver, svo upphæðin hefðist
saman.
Um grein Jónasar.
Sem fæst orð hæfir að hafa um
þessa siðustu grein Mr. Pálssonar,
sem birtist hér i blaðinu. Er hann
nú genginn mjög langt frá sfnu upp-
haflega málefni og kominn út í per-
sónu-aðkast til vor; miklast af því,
að hann trúi á fleiri guði en vér og
þetta nokkuð! Ffa það sjálfsagt fáir,
er til þekkja. En því Viljum vér skil-
yrðislaust neita, er hann setur í sam-
band við það, að vér höfum sýnt
honum í einu eða neinu nokkra
hlutdrægni vegna hans fjölgyðistrú-
ar; og eins því, að vér “höfum lát-
ið blaðið daðra við einhverja vissa
trúarkliku, sem trúir á jafnmarga
eða fáa guði og ritstjórinn”. Blaðið
hefir ekki verið málgagn einnar
trúarstefnu fremur en annarar síð-
an vér tókum við því, og hefir öll-
um verið gjört þar jafnhátt undir
höfði, með hvað sem þeir hafa
þurft að boða á prenti flokksbræðr-
um sinum og fylgjendum. Þarf höf.
þess vegna ekki að heita á styrkj-
endur blaðsins, að víkja oss frá rit-
stjórninni. Annars ber að þakka þá
tillögu frá vini vorum, — hún er
mælt af góðvild til vor og blaðsins!
í byrjun þessarar greinar segir
höf. að í svarinu til hans í siðasta
blaði höfum vér átt að segja, að
“flest það, sem birst hafi í blaðinu,
deilum okkar viðvíkjandi, hafi ekki
verið eftir oss og sé því ekkert að
marka”.. Auðvitað sögðum vér ekk-
ert slíkt. Vér töluðum ekkert um
það, hvort það “væri að marka”
eða ekki, er höf. vitnaði i og ekki
var eftir oss, en hinu lýstum vér yf-
ir, að með þvi það væri ekki eftir
oss, gæti það ekki tilfærzt sem sönn-
un þess, að vér færum með “þá ó-
svífnustu sleggjudóma”; en það var
upphaflega kæran, sem á oss var
ráðist með og sem vér bárum af
oss, en þessar tilvisanir áttu að
sanna. Sjá það flestir, að vér von-
um, að það fær ekki staðist, að telja
það vora dóma, sem aðrir leggja á
eitt eða annað, sem um er að ræða,
þótt ritgjörðir þeirra hafi birst hér
í blaðinu. Eftir því ættu dómar höf.
um þá menn, sem hann hefir lagst á
inóti í þessum síðustu ritsmíðum
sínum, að vera vorir dómar um þá,
vegna þess, að greinar hans hafa
birst hér í biaðinu. En vér biðjum
hánn vel að lifa, og afþþökkum þá
sæmd. — Hér er þá vísvitandi verið
að reyna að snúa út úr því, sem
sagt var og öllum gat verið fullskýrt.
— Til sama örþrifaráðsins er grip-
ið seint í greininni, og slengir hann
Jiar saman J)ví, sem vér sögðum í
fyrra svari voru til hans, þar sem
um var að ræða þrjár smágreinar
eftir oss, og því, sem vér segjum í
seinna svarinu, þar sem vér bent-
um á, að af þeim fjórum tilvitnun-
um, sem hann kom með í annari
greininni sinni, sé aðeins ein eftir
oss. Vill hann með því láta skiljast,
að vér séum tvisaga. En trauðla
mun það takast. Verða þetta þá ekk-
ert nema vesælar hártoganir og út-
úrsnúningar þessir vöflur til þess
að reyna að komast út úr ógöngum
— þeim ógöngum, sem staðhæfing-
um hans hafa fylgt, að það sanni
það, að vér höfum farið með “Þá ó-
svífnustu sleggjudóma”, það sem
aðrir hafa skrifað í blaðið og höf-
undurinn er ekki sáttur með.
Vér vorum svo djarfir, að láta þá
skoðun í Ijósi við Dr. Stewart, að
undantekningarlítið væri íslending-
um það stórt kappsmál, að íslenzk-
an yrði ekki lögð niður við háskól-
ann, heldur komið þar að á sama
hátt og hinum málunum, sem þar
Til frekari áréttingar því, sem
höf. hefir áður sagt um “sleggju-
dóma” vora, kemur hann með 5.
ný dæmi. En um þau er það sama
að segja og hin fyrri, að þau sanna
alls ekkert. Er þar ýmist farið með
viljandi eða óviljandi blekkingar.
Skulum vér nú gjöra grein fyrir
þeim öllum:
1. Getur höf. þess, að síðastlið-
inn vetur hafi hann verið fenginn
til þess, að semja lög við kvæðin í
leikritinu “Lénharður fógeti”. Um
þetta hafi ekkert verið getið í blað-
inu, og ekki sagt frá því, hver hefði
samið lögin. Þetta var satt. En það
var alls ekki af Jieim ástæðum, sem
höf. telur, að hann væri “Tjaldbúð-
ar-organistinn”. (Það er annars er-
vitt að skilja, hvað það kemur
kyrkjumálunum við þessi sakar-
áburður höf. á söngdómana i blað-
inu). En ástæðurnar voru þessar:
Að sá, sem skrifaði um leikinn, vissi
ekkert, hvernig stóð á með þessi lög
og gat þeirra því ekkert sérstaklega.
Aftur var oss sagt frá þvi, hver lög-
in hefði samið, og því jafnframt lof-
að, að um þau yrði oss sendur rit-
dómur, af eöngfróðum manni hér i
bænum og tónfræðingi; en til þess
að segja nokkuð um þau frá eigin
brjósti, töldum vér oss eigi vera
nógu söngfróða. En ritdómurinn er
til baka enn og þess vegna var það,
að ekkert var um þessi lög sagt.
2. Bent er á, að 11 nemendur
höf. hafi gengið undir próf í pianó-
spili siðastliðið sumar og 5 hrept á-
gætis-einkunn. Hafi frá þessu verið
sagt í blaðinu Free Press 15. ág. sl.,
en ekki á það minst í Hkr. Aftur
hafi 3 staðist próf í fiólinspili og
lært hjá Mr. Johnston, og þeirra ver-
ið getið.
Einsog höf. segir hér frá, mætti
ætla, að bæði prófin hafi verið hald-
in á sama tima og úrslitanna getið
samtimis i Free Press, en vér svo af
hlutdrægni tint úr nemendur Mr.
Johnstons, en skilið eftir nemend-
ur Pálssons. Veit höf. að svo var
ekki og er þvi vísvitandi að reyna
að láta fólki sýnast annað en er.
Próf það sem nemendur Johnsons
gengu undir var haldið í vor. Viss-
um vér ekkert um það próf og ekki
heldur hvað margir gengu undir
það. En Mr. Johnson var svo góð-
ur að gefa oss skýrslu um það er
það var um garð gengið og úrslit
prófanna orðin kunn. Var því um
það getið í bæjarfrétta dálknum í
blaðinu. Hvað margir tóku próf
meðal nemenda Mr. Pálsson’s viss-
um vér ekki heldur, né hvenær próf-
ið var haldið, og enga skýrslu færði
hann oss um það og þess vegna var
þess að engu getið. Þó svo væri nú
að um próf þetta væri getið í Free
Press 15. ág. þá hefði verið ervitt
fyrir oss að segja um hverjir af þeim
nemendum sem þar voru taldir upp
hefðu notið tilsagnir Mr. Pálssons
og hverjir ekki. Annars má þetta
virðast fremur auðvirðileg ástæða
til þess að saka blaðið um, og áreið-
anlega verður yfirsjón þessi ekki
talin sem “ósvffinn sleggjudómur”
3..—Söngsamkomu í Tjaldbúðinni,
sem höf. segist hafa sent oss að-
göngu miða á, en vér ekkert um
hana getið í Hkr. Er þá fyrst að
segja sem er, að það má vel vera að
oss hafi verið sendir aðgöngu miðar
um það munum vér ekkert, en svo
peninga sárir erum vér ekki að það
eitt hefði hamlað oss frá að vera á
samkomunni þó svo hefði ekki ver-
ið. En sjálfsagt höfum vér ekki
verið á Jiessari samkomu, og enginn
frætt oss um hvað þar hafi gjörst,
og því ekki treyst oss til að segja
neitt um hana. En ekki verður
annað sagt en um hitt fyrra dæmið,
að fáfengileg sönnun er þetta um
“ósvífna sleggjudóma.”
4.—Siðastl. vetur hafði Þorsteinn
Johnson “recital” Umsögn um það
á að hafa verið send Hkr. en vér
neituðum að birta. Oss þykir fyr-
ir því, en að þessu verðum vér að
lýsa vin vorn ósannindamann. Um-
sögn þessi kom í blaðinu einsog um
var beðið 30. aprfl óbreytt við það
sem hún var fengin oss.
dómara er ekki að hitta á hverju
strái og hlýtur þeim að vera léð ein-
hver auka gáfa til þess að geta kveð
ið upp slfka dóma er almenningi er
ekki meðfædd. Hvort það er sú
gáfa, að telja “asnann vera þá gáf-
uðustu skepnu sem heimurinn
þekir, eða halann frainan á kúnum”
einsog höf. kemst svo líkingarfullt
að orði,” skulum vér hafa ósagt, en
gáfa er það er komast hlýtur eitt-
hvað í námunda við hvorttveggja
þessi býsn.!
Annars fáum vér ekki séð að vér
höfum sýnt höf. hlutdrægni f þessu
máli. Fengið hefir liann að segja
allt sem hann hefir viljað og nota
upp það rúm í blaðinu sem hann
hefir viljað, fyrir þessa palladóma
sína, sem hvorugt var þó sjálfsagt
þegar jafn ómaklega var á blaðið
ráðist og hann hefir gjört með þess-
um ritsmíðum sínum. Hvaða meiri
tilhlíðunarsemi blaðið hefði átt að
sína til þess að teljast óhlutdrægt
verður ervitt að gjöra sér hugmynd
um.
Frásaga skipverja um
afdrif Karluks.
5.—Og síðasta dæmið að vér eig-
um að hafa sýnt höf. megna hlut-
drægni í deilu þessari, með því að
birta ekki neitt sem komið hafi
með hans hlið í þessu máli” er hin-
um jafn ósatt, þvf segja verður þai'
einsog það er, að ekkert hefir með
hans hlið komið til birtingar hing-
að á prentsmiðjuna nema ]>au tvö
bréf er birtast hér í þessu blaði og
eru þess eðlis að tæplega geta heitið
birtirigar verð, því ekki er ofmikið
sagt þó þess sé viðgetið að höfund-
arnir báðir séu tæplega færir um
að leggja hér orð í umræður þess-
ar, ])ó báðir fáist iítillega við hljóð-
færaslátt. Til inannsins, sem öll
þessi deila hefir risið út af, hafa
þeir aldrei heyrt og hæpið að þeir
hafi séð hann. En báðir þykjast
þó fullvissir um að kveðinn hafi ver-
ið upp yfir honum sanngjarn dóm-
ur með árásar greinum höfundarins
Svo kunnáttunæina, og háifína
Þeir W. L. McKinlay og J. R.
Hadley, tveir úr hópi þeirra, sem
voru á Karluk, skipi Vilhjálms Stef-
ánssonar, er það festist í ísnum
snemma í oktpber í fyrra, þangað
til það brotnaði 10. janúar og sökk
morguninn eftir, en nú meðal þeirra
átta manna, sem Bandaríkja toll-
gæsluskipið Bear bjargaði og flutti
til Nome í Alaska, — hafa sagt frá
skipstrandinu og öllum þeim hrakn-
ingum og þrautum, er skipshöfnin
varð að líða þangað til hún komst
til mannabygða. Hefir Lieutenant
Ralph Dempwolf á tollgæsluskipinu
Bear sent Bandarikjastjórninni á-
grip af frásögu þeirra, sem sam-
kæmt sunnanblöðunum er á þessa
leið:
“Alt fram til þess tíma, að slysið
vildi til, leið öllum vel á skipinu.
Meðan það hélt áfram að reka norð-
ur og norðvestur voru nokkrir farn-
ir að halda, að það bæri norður yfir
pólinn. Eitt var þó því til fyrir-
stöðu, því á leið Jiess var hið svo-
néfnda Keenan Land, norður af
Barrows-höfða, er flestir uppdrætt-
ir heimskautalandsins sýna; en sem
áreiðanlega ekki er til, því Jiess urð-
um vér ekki varir, er þangað kom.
“Á jóladaginn 1913 fórum við öll
af skipinu út á ísinn. Léku skip-
verjar þar knattleik og ýmsar íþrótt-
ir og veitti Bartlett kapteinn verð-
laun þeim, sem bezt léku. Að því
búnu var farið fram á skipið aftur
og sezt að jólainatnum, er bæði var
ljúffengur og góður; ekki sízt þegar
þess var gætt, hve langt við vorum
staddir frá mannabygðum.
McKinlay hélt veðurathugunum
sínum áfram á hverum degi meðan
verið var á skipinu, og er hann nú
sá eini af þeim vísindamönnum, er
af komust og voru á skipinu, er
bjargað hefir öllum sinum skjölum
og vasabókuni. James Murray nátt-
úrufræðingurinn, er var einn þeirra
er fórust, gjörði ýmsar stjörnumæl-
ingar, og mældi segulnálsskekkjuna
dag frá degi. Hafði hann til þess á-
höld frammi á ísnum. Skjöl hans
og athuganir er alt týnt og þar á
meðal lýsingar á ýmsum fyrirbrigð-
um á pólstjörnunum, er ekki eru
sjáanleg nema norður undir heim-
skautinu.
Bartlett kapteinn lét sauma skinn-
klæðnað handa allri skipshöfninni
meðan skipið var á þessu ferðalagi,
ef oss skyldi mæta einhver óham-
ingja, og unnu að því Kalillak Eski-
mói og kona hans, er með oss komu
frá Barrows-höfða. Hann lét einnig
gjöra að sleðum og flutningstækjum
öðrum, ef til þeirra þyrfti að taka;
en þann starfa hafði skipshöfnin á
degi hverjum, að höggva ísinn og
mylja i kringum skipið, ef það
mætti verja það fyrir broti, þó ísn-
um þrengdi saman, þá var umhverfis
það lausamjöll, er tæki úr þrýst-
ingnum.
En Jiann 10. janúar sprengdi ís-
þunginn skipið rétt ofan við vatns-
borð. Áleit Bartlett kapteinn, að ef
skipið hefði verið útbúið fyrir ís,
])á liefði það ekki Jiurft að brotna,
l>ví ekki var þrýstingurinn frá ísn-
uni Jiað mikill. Fóru Jjá allir, er unj
borð voru, að safna sainan vistum og
flytja alt fram á ísinn, er nauðsyn-
legast þótti að hafa, og var nú sett
upp bráðabyrgðar-hreysi á ísnum,
ekki all-fjarri Wrangcl eyju. Meðan
á þessu stóð var skipið að smáfylla,
og daginrí eftir, Jiann 11. janúar, fór
því að halla að framan, en svo rétti
það sig aftur og sökk í 30 faðma
dýpi og hvarf undir ísinn.
ur hafði verið á stað, og lék nú fjör-
ugt hergöngulag um leið og skipið
hvarf niður um vökina.
Dr. McKay, Murray, Henri, Beau-
chet og Morris, einn skipsmanna,
voru fyrstir til að leggja af stað frá
þessu bráðabyrgðarskýli. Vildu
þeir ekki annað heyra, en að reynt
væri strax, að komast til lands og
engum tima eytt í að undirbúa þá
ferð. Dr. McKay, er fyrir ferðinni
réð, heimtaði að þeir drægu sleða
sína sjálfir, er var hin mesta yfir-
sjón, þvi sami ferða-útbúnaður og
notaður er við suðurskautið, er
hættulegur i norðurishafinu.
Ekki höfðu þeir ferðast marga
daga, er þeir mistu helminginn af
farangri sínum og vistum. Beauchet
kól á báðar hendur og McKay sjálf-
ur veiktist. Er síðast sást til þeirra,
stefndu þeir til Wrangel eyjar, en
gekk seint. Gekk þá upp norðaust-
an stormur, er rak ísinn til suðvest-
urs í átt til Síberíu. En þó þeir
hefðu komist í námunda við eyjuna,
eru meiri líkur til, að l>á hafi borið
oflangt vestur til þess að geta snúið
við austur aftur með þungan sleða í
eftirdragi.
Seinni hópurinn, sem áreiðanlega
hefir týnst líka, var undir forustu
Andersons stýrimanns. Fóru þeir úr
“skipbrotsskála” vorum nokkru síð-
ar. En samkvæmt skipun Bartletts
kapteins áttu þeir að flytja vistir
til Berry tanga. En þeir lentu í sama
ofsa-norðaustan veðrinu og hinir.
Er álitið, að þeir muni hafa mist
meginið af vistaforðanum ofan um
issprungu, er orðið hafi á vegi
þeirra; en veðrið fært svo til isinn,
að þá hafi borið út af leið og þeir
mist stefnunnar. Um þá hefir ekkert
spurst síðan.
Ofsaveður þetta hélst í nokkra
daga, og hlóð upp afarháum jökul
görðum og íshryggjum norðan við
Wangel eyju, er seinna urðu fyrir
Bartlett og þeim, sem með honum
voru og þeir komust nauðulega yfir;
en þeir lögðu síðastir af stað úr skál-
anum. Nú þótt veðrið hefði lægt, er
þeir komu að íshryggjunum, er voru
um 50 feta háir og nálægt 3 milum
á breidd, var enn svo mikil hreyfing
á ísnum, að ómögulegt var að kom-
ast þar yfir og til lands. Urðu þeir
því að bíða þar i tvo daga áður en
þeir kæmust af ísnum.
Eftir skamma stund lagði Bart-
lett kapteinn af stað í þeirri von að
geta komist yfir Behrings-sundið,
og náð þannig í inannhjálp frá Al-
aska. Bjuggu þeir McKinlay, Had-
ley, Bredin, Kalillak Eskimói, kona
hans og tvö börn þeirra um sig á
Waring höfða, austast á Wrangel
eyju. Nefndu þeir fjörðinn þar
skamt frá McKinlay flóa.
Monroe, Malloch, Mamen, Willi-
amson, Chafe, Templeman og Maur-
er settust að syðra á eyjunni við svo
kallaða Rogers höfn. Bjó fólk þetta
alt í snjóhúsum þangað til í maí, að
tjöldum var komið upp. Voru þeir
allir við, góða heilsu þangað til í
apríl, að Mamen, Malloch og Willi-
amson veiktust. Byrjaði veikin með
bólgu í fótum, er smáfærðist upp.
Malloch og Mamen dóu báðir, en
Williamson komst til heilsu aftur.
borð, sváfu skipbrotsmenn lítið, —*■
sátu lengst af við að éta. Lét Sven-
son skipstjóri bera á borð alla nótt-
ina, jafnóðum og ilát tæmdust. —
Tollgæsluskipið Bear tók svo við
fólki þessu af hvalveiðaskipinu og
flutti það til Nome. Er það fram á
skipi enn, undir umsjá skipslæknis
Dr. W. H. Glanville. En Kalillak
kona hans og börn voru flutt í land
og veitt þar öll hjúkrun. Verða þau
send heim aftur til Barrow-höfð*
þegar vetrar.
Allir dást að þolgæði og þraut-
seigju Eskimóa konunnar, og hversu
henni entust kraftar til að flytja
bæði börn sín með sér á ferðalag-
inu eftir isnum. Leiddi hún annað;.
en bar hitt á bakinu alla leið, og'
hefir því orðið að ieggja meira á sig
en þeir, sem fyrst lögðu af stað og
komust þó ekki lífs af. Fyrirhyggju
hennar í því, að spara matinn og
eftirliti hennar með skinnfatnaðin-
um má þakka það, að nokkrir kom-
ust lífs af úr þessari glæfraför..
0
Islenzkan við háskolann
í fyrstu viku júní Jirutu allar vist-
ir, svo þaðan af og upp til 7. sept-
ember, að þeim var bargað af hval-
veiðaskipinu King A Wing, urðu
þeir að lifa á því, sem þeir gátu
drepið Jiar á eyjunni. En ekki var
það nema stundum, að nokkuð
veiddist. Þrjá isbirni, nokkrar hvít-
ar tóur, rostung, nokkra seli, endur
og fáeinar sækollur skutu Jieir, og
var Jiað öll matbjörgin um sumarið.
En bragðdauft var Jiað, því ekkert
salt liafði náðst af skipinu. í þrjá
mánuði höfðu þeir ekkert nema
kjöt til matar. En suma daga höfðu
þeir ekki einu sinni það. Var þá lif-
að á heitu vatni, er Jieir drukku á
inorgnana, en uin miðdegið á súpu,
er elduð var úr fuglsbeinum, sem
kona Kalillaks hafði verið svo for-
sjál, að geyma frá því dagana á und-
an. A kveldin var aftur drukkið
heitt vatn og lagst fyrir í þeirri von,
að á morgun bæri betur í veiði.
Um morguninn, daginn sem skip-
ið kom til bjargar, náði kona Kalil-
laks þremur þyrsklingum á öngul,
sem hún bjó til og beitti með sel-
spiki. Varð nú mikill fögnuður i
búðunum yfir þessum feng og von-
inni um, að geta aflað meiri fiskjar,
þar sem bjargarlaust var fyrir og
skotfæri á þrotum. En á stærri veiði
var eingöngu að treysta meðan skot-
færi entust, og ekki lengur. Þegar
lijálpin kom voru 40 skot eftir í
McKinlays búðinni, en 17 i Mon-
roes. Höfðu skipbrotsmenn þá ráð-
gjört, að leggja upp, á tvær hættur,
strax og vetraði og reyna að kom-
ast á is til Siberíu, heldur en að
svelta Jiarna til dauða. En mikil tví-
sýni er á, að þeir hefðu komist Jiá
leið alla, heilu og höldnu.
Tvo Monroes manna skaðkól á
fótum og Wlliamson, vélarstjórinn
á Karluk, er mjög máttdreginn enn,
eftir veikindin; en allir eru mátt-
farnir af langvarandi hungri. Nóg-
Bartlett kapteinn fór síðastur af "r ffkaviður var á eynni og hafði
skipinu, og um leið og það sökk I »adley, skipasmiðunnn, ráðgjort að
hcyrðuin við til “fonografsins”, er
hyggja skála úr honum.
stóð á borði i setustofunni og sett-j Nóttina eftir að komið var um
1 síðasta tölublaði Heimskringtu
er ritstjórnargrein um islenzkuna
við háskóla Manitoba-fylkis. Margt
í henni er rétt tekið fram. Sérstak-
lega þykir mér vænt um þann á-
huga, sem þar kemur fram fyrir
aukinni þekkingu í íslenzku. Bend-
ir þú, hr. ritstjóri, réttilega á frænd-
ur vora, Svía og Norðmenn, sem
fyrirmynd í ræktarsemi við móður-
málið. Eg vil hjartanlega taka sam-
an höndum við ritstjóra Heims-
kringlu og hvern annan mann sem
er, sem efla vill islenzku-mentun í
Jiessu landi. Eg vil fyrir mitt leyti
styðja að því, að íslenzka sé kend í
æðri og lægri skólum alstaðar þar
sem fslendingar ná til þeirra og eft-
ir því sem sanngjarnt er og mögu-
legt. Vér, allir íslendingar í þessu
landi, höfum hér sameiginlegara
grundvöll til að byggja á.
Þá er að athuga hlutdrægnis-
laust, á hvern hátt þessu verður bezt
komið i framkvæmd, og þá má til
að rýma fyrst burt öllum misskiln-
ingi. Ot frá þvi sjónarmiði þarf að
athuga téða ritstjórnargrein. I
henni kemur fram annaðhvort mis-
skilningur hjá þér, hr. ritstjóri, eða
þá þannig löguð framsetning máls-
ins, að hún liggur opin fyrir mis-
skilningi annara. Þeim misskilningi
vildi eg eyða og veit eg að ritstjóri
Hkr. tekur það ekki illa upp fyrir
mér, og þegar við höfum leitt í ljós
það, sem rétt er í þessu máli, veit
eg að við getum báðir tekið saman
höndum um það, sem er áhugamál
okkar beggja: aukin þekking á ís-
lenzku í þessu landi.
Fyrsta málsgreinin í ritgjörðinni
hljóðar Jiannig: “Það er nú sann-
spurt, að hætta eigi við islenzku-
kenslu við háskólann”. Þetta telur
þú tjón og ávítar oss íslendinga fyr-
ir hirðuleysi, að láta þetta fara
svona. Þú kallar það frægðardag’”
þetta tíu ára tímabil, sem islenzkan
hefir staðið við háskólann. Ef þetta
er rétt, er það ekki svo litill heið-
ur, sem settur er upp á þá, sem hafa
séð um íslenzku-kensluna þessi ár,
og vonast eg til að allir kannist við,
að l>ar hafi lúterska kyrkjufélagið
átt mestan hlut að máli. “Þeim heið-
ur, sem heiður ber”. Það er gott að
fá sanngjarna viðurkenningu.
En snúum oss aftur að þeirri
staðhæfingu, að hætt sé að kenna is-
lenzku við háskólann. Hvað á rit-
stjórinn við með orðinu “háskóli”?
Er hann og Wesley College eitt og
hið sama? Ef háskólinn er annað en
Wesley College, er staðhæfing rit-
stjórans skökk, því íslenzkan hefir
aldrei verið kend við háskólann, og
ekki er unt að hætta við það, sem
aldrei hefir verið byrjað á. En ef
vér litum svo áj að ritstjórinn telji
Wesley College og háskólann eitt
og hið sama, gæti þetta komið til
mála, því íslenzka hefir verið kend
10 ár á Wesley College; en þessum
skilningi mótmælir þó ritstjórinn
sjálfur síðar i greininni, þar sem
hann segir: “Nú á þessu hausti tek-
ur háskólinn sjálfur við allri tungu-
mála-, heimspeki- og sögu-kenslu.
Collegin skila þvi af sér”. Hér er
auðsjáanlega gjörður greinarmunur
á háskólanum og skólunum, sem
nefndir eru “Colleges”. Þetta atriði
er bersýnilega opið fyrir misskiln-
ingi og þarf þvi að skýra.
Tilhögun þessa háskóla er svo ó-
lík tilhögun Danmerkur háskóla,
sem íslendingar þekkja bezt til, að
margir átta sig ekki á fyrirkomulag-
inu hér.
Háskóli Manitoba var stofnaður
með fylkislögum árið 1877. Var hann
þá, og all-mörg ár þar á eftir, ekk-
ert annað en nefnd til að fyrirskipa
lestrarskrá og annast próf og veita
svo þar af leiðandi skýrteini. Há-
skólinn sálfur veitti alls enga til-
sögn.
Hver leysti þá af hendi kenslu-
starfið?
Áður en háskólinn var stofnaður
voru til skólar, sem á ensku eru
nefndir Colleges. Það eru líka nokk-
uð einkennilegar stofnanir. Þeir