Heimskringla - 16.08.1917, Side 4

4 BLiSIȇ
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. ÁGÚST 1917
HEIMSKRINGLA
(ItofButl UN)
K««r *t i hTWjam rimtud«Kl.
tjt(t«f»níur tg •l(H<>r:
THE VIKING PRESS, LTD.
Verí blatislns í Canada og BandarikJ-
unum $2.00 um árib (fyrirfram borga®).
Sent til íslands $2.00 (fyrirfram borgaí).
Allar borganir sendist rátSsmanni blatSs-
ins. Póst etSa banka ávísanir stílist til
The Vlking Press, L,td.
- O. T. Johnson, ritstjóri
S. D. B. Stephanson, ráðsmaður
Skrifstofa:
rn iHBRBROOKie itkbit, wi»Hir«ft
P.l*. Bei 2171 Talstml Garry 411*
WINNIPEG, MANITOBA, 16. ÁGÚST 1917
Eftirtektavert skilningsleysi.
“Það heldur velli sem hæfast er,’ er fyr-
irsögn langrar ritstjórnargreinar í síðasta
Lögbergi. Ekki er fyrirsögn þessi frumsmíð
ritstjórans, heldur tekin úr Nýju Kirkju-
blaði” og því austur-íslenzk að uppruna.
Með þetta austur-íslenzka merki hátt upp
hafið—sem hann hefir hnuplað frá öðrum—
arkar hann fram á ritstjórnar völlinn, þrung-
inn af andagift og mælsku.
Erindi hans í þetta sinn er að skýra les-
endum sínum frá gerðum “þúsund manna
þingsins,” er haldið var hér í Winnipeg ný-
lega. Með loflegum orðum bendir hann á
þrekvirki þau, er liberalar hafi þarna framið
og sem honum virðist hafa svo stórkostlega
þýðingu fyrir framtíð lands og þjóðar. Ekki
rýrir það gildi þessara þrekvirkja hið minsta
í augum hans, að enn eru þau að eins sjáan-
flega á pappírnum; að þetta eru að eins fög-
ur loforð og ekkert annað. Honum verður
ekki að vegi að athuga sögu liberala í lið-
inni tíð og gerir ekki minstu tilraun til þess
að sanna, hvernig þeir hafi þá haldið sín
glæstu loforð.
Nú kemur hann ekki fram með einn ein-
asta kafla úr hinum afar-merku “þjóðtíð-
indum’ frá liðinni tíð, er hann áður hefir
stært sig yfir að hafa með höndum. Nú
minnist hann ekki með einu orði á “mann-
kynssöguna”, sem hann hefir þó þráfaldlega
verið að hampa frá því fyrst að hann settist
í ritstjórnarsessinn. Þvert á móti reynir
hann nú af ítrasta megni að forðast þetta
hvorutveggja, gömul “þjóðtíðindi” og
mannkynssögu. — Vilji hans er auðsjáan-
lega sá, að afglöp liberala í Iiðinni tíð hverfi J
með öllu fyrir dýrðarljóma þeirra fögru
loforða í framtíðinni!
Honum er mjög tíðrætt um allar hinar
stórkostlegu umbætur, afreksverk og pappírs
framfarir liberal flokksins á þessu nýafstaðna
“flokksþingi” þeirra. Kemst hann þannig
að orði um þetta, að halda mætti, að það sé
þegar komið í framkvæmd. Liberalar bún-
ir að vera við völdin í mörg ár—og búnir
að breyta bæði sjálfum sér og öðrum í rétt-
nefnda engla á jörðu. Búnir að stofnsetja
“þjóðstjórnarhugmyndina og vinna að því,
að hér sé einn ráðandi mannflokkur—alþýð-
an, og að engin stéttaskifting geti komist hér
á framvegis eins og á sér stað í Evrópu”!
Eftir þessum orðum Lögbergs ritstjórans að
dæma, virðist skoðun hans og hjartans
sannfæring vera, — að þjóðir Evrópu muni
í framtíðinni alveg standa í stað, — þegar
Canada þjóðin sé á geystum framfaraspretti,
nndir stjórn Liberal fiokksins!
Himin lifandi af gleði fræðir hann lesend-
ur Lögbergs á því, að á þessu þingi, flokks-
þingi liberala, hafi verið “innsigluð stefna
frjálslynda flokksins og þau spor stigin, sem
hljóti að vera gleðiefni allra sannra borgara
landsins.” Sporin ern stigin! — Liberalar
eru búnir að ákveða konum jafnan rétt við
menn, ákveða rétt til atkvæðagreiðslu, “rétt
til þingsetu”, rétt til heimilislanda, (þó þau
verði þá öll upp tekin), rétt fylkjanna allra
yfir “öllum sínum nytjum, gögnum og gæð-
um.” I fám orðum sagt, hafa liberalar nú
ákveðið þjóðinni öll þau æðstu réttindi, sem
mannsálin þekkir! Beina löggjöf hafa þeir
einnig ákveðið, sem eins og alheimur veit,
er “hjartapunktur frjálslyndu stefnunnar.”
Vissulega eru því framfarasporin stigin, úr
því liberalar eru búnir að ákveða alt þetta.
En innan um alt þetta glamur kemst þó
Lögbergs ritstjórinn á endanum að þeirri
niðurstöðu, að flokksþing þetta hafi verið
kallað saman “aðallega til þess að ræða eitt
mál—mál, sem yfirskyggi nú öll önnur mál
og sé þýðingarmeira en þau öll—það sé her-
skyldumálið.” Þegar hann á þó að fara að
ræða þetta mál og útskýra það fyrir fáfróð-
um almúganum, er eins og í svipinn skyggi
yfir hugsunum hans. Hann er um stund eins
og að fálma fyrir sér í niðamyrkri—þangað
til hann alt í einu festir sjón á björtum ljós-
geisla, er honum virðist einlægt fara stækk-
andi eftir því sem lengur er á hann horft,—
Sir Wilfrid Lanrier.
Þessi aldraði foringi Frakkanna í Quebec,
þeirra manna, sem dregið hafa sig í hlé í
allri þátttöku þjóðarinnar í stríðinu og látið
sig lítið skifta afdrif Canada hermannanna á
vígvellinum, þessi maður á nú að verða leið-
arljós þjóðarinnar- Leiðtoga á nú þjóðin
engan að eiga honum fremri. Undir merkj-
um Frakkanna í Quebec, sem auðsjáanlega
eru andstæðir stríðinu, á hann að geta sam-
einað alla krafta þjóðarinnar í stríðsþarfir!
Honum á að verða mögulegt að Iaða til sam-
úðar og samvinnu alla þá einstaklinga, sem
áður hafa andvígir verið hver öðrum, og
sigri hrósandi á hann svo að geta stýrt þeim
fram á orustuvöllinn gegn Þjóðverjum.
Undir hans stjórn á hag þjóðarinnar og her-
manna hennar að verða borgið.
Fáir stjórnmálamenn í heimi þessum hafa
hlotið aðra eins lýsingu og Sir Wilfrid Lauri-
er fær í síðasta Lögbergi. Hann er þar
sagður höfði hærri en allir aðrir, “geislar
sanngirni og réttlætis hafa skinið úr augum
hans; þrumur og eldingar hafa verið á
tungu hans’ (! !)■ Þessi mikli maður á að
hafa staðið sem “klettur úr hafinu og á hon'
um hafa allar öldur brotnað ” Ekki líkir
ritstjórinn þessum fræga stjórnmálagarpi þó
við Jón Sigurðsson—eins og hann líkti T. H.
Johnson hér um árið—, sem stafar að lík-
indum af því, að hann veit með fullri vissu,
að ef Jón Sigurðsson hefði verið uppi nú og
riðinn við stjórnmál hér í Canada á núver-
andi tímum, þá hefði hann stýrt flokki þeirra
landsmanna, sem sannastir borgarar eru, og
verið eindreginn með herskyldunni!
Jón Sigurðsson var af víkinga bergi brot-
inn, norrænt hetjublóð rann í æðum hans, ís-
lenzkt drenglyndi réði stefnu hans—honum
hefði því verið treystandi til að standa óbif-
anlegur með hermönnum þjóðarinnar, sem
staddir eru nú á heljarslóðum Frakklands.
En þetta sama verður ekki sagt um Sir
Wilfrid Laurier.
Bjartastastjarnan er hann þó á himni Lög-
bergs ritstjórans og mun fáum það mikið
undrunarefni, sem ögn til beggja þessara
manna þekkja. Sá fyrri er ötull flokks-
foringi, er flokk sinn vill hefja himninum
hærra; sá síðari bálþrunginn fylgjandi hans,
er sér ekki sólina fyrir neinu flokki þeirra
viðkomandi.
En þó þannig löguð flokksdýrkun komi
í ljós hjá mörgum liberölum, verður þetta
ekki sagt um þá alla. Sem betur fer, eru
hér til margir liberalar, sem frekar vilja
láta stjórnast af sannri þjóðrækni, en
sterkri flokksást. Ljósasti vottur þessa eru
fréttablöðin. — Blaðið ’ Free Press” hér í
Winnipeg, sem hingað til hefir verið öflug-
asta málgagn liberala í Manitoba, hefir ein-
dregið fylgt stjórninni að málum í herskyldu
málinu og léð þeirri stefnu fylgi, að allur
flokkarígur félli niður í þessu mesta alvöru-
máli, er stjórnmálamenn þjóðarinnar hafa
nokkurn tíma haft með höndum í sögu þessa
lands- Fleiri liberal blöð hafa tekið í sama
streng og ýms óháð blöð, eins og t.d. blaðið
“Tribune”, sem gefið er út hér í bænum. Á
þessa afstöðu Winnipeg blaðanna, herskyld-
unni viðkomandi, bentum vér í ritstjórnar-
grein nýlega.
Um þetta kemst ritstjóri Lögbergs þannig
að orði í ofannefndri grein sinni: “Það var
ekkert tiltökumál, þótt ‘Telegram’ og
‘Heimskringla’ og önnur afturhaldsblöð, sem
alt af fylgja hnefarétti og verið hafa á móti
þjóðaratkvæði, séu þessari aðferð samþykk,
en það að ‘Tribune’ og ‘Free Press’ skuli
hafa léð því fylgi, það er óskiljanlegt.”
Þannig hljóða þessi orð og efni þeirra er
ekkert annað en það, að ritstjóri Lögbergs
auglýsir nú fyrir lesendum sínum, að afstaða
hans í herskyldumálinu orsakist af skiinings-
leysi- Honum er ómögulegt að skilja þær
göfugu þjóðræknstilfinningar, sem komið
geta mönnum til þess að segja skilið við alt
flokksfylgi, þegar heill og heiður þjóðarinn-
ar í heild sinni er í veði. 1 hans huga er
samvinna liberala og conservatíva ómögu-
Ieg — í hvað mikilli lífshættu sem þjóðin er
stödd. Honum er með öllu óskiljanlegt, að
andstæðingar í stjórnmálum séu annað en
svarnir óvinir, sem hljóti að heyja harðan
hildarleik sín á milli, — í hvað mikilli hættu
sem þjóð þeirra sé og hvað mikil sem þörf
hennar sé á aðstoð þeirra. Og eftir að hann
hefir nú sjálfur auglýst þetta dæmafáa skiln-
ingsleysi sitt, þurfa lesendur íslenzkra blaða
ekki lengur að furða sig yfir afstöðu hans.
—Ekki var við því að búast, að hann legði
því máli lið, sem hann skíldi ekkert í.
Sízt var heldur að undra, þótt tillögur
Bordens um bandalagsstjórn flokkanna
hlytu öflugan mótbyr á þingi, þegar annað
eins skilnmgsleysi og þetta á sér stað hjá
andstæðingum stjórnarinnar.—Lögbergs rit-
stjórinn er ekki sá eini, fleiri liberalar eru
skilningssljófgir.
En fáir rétthugsandi menn munu fást til
að trúa því, að afstaða Sir Wilfrids stafi af
skilningsleysi. Enda mun hún sprottin af
öðru verra— flokksofstæki og valdafýsn.
Og það er ólán Vesturlslendinga, að eiga
nú “blaðnefnu”, er fylgir manni þessum svo
sterklega að málum, — þótt þetta orsakist
af skilningsleysi ritstjórans.
*• - --- - — - ■■ - ....................■*
Flokksþingið mikla í Winnipeg
Margir munu hafa alið þá von í brjósti,
þegar þetta mikla flokksþing liberala frá
vestur-fylkjunum var kallað saman, að þetta
myndi hafa einhverjar góðar afleiðingar.
Þeir menn, sem aðra merkingu leggja í orð-
ið “þjóðstjórn” en ritstjóri Lögbergs gerir
og skoða þetta þá stjórn, þar sem enginn
sérstakur flokkur er við v.öldin, munu hafa
vonað fastlega, að flokksþing þetta yrði
spor í þá átt að gera slíka stjórn mögulega.
Eftir að Sir Robert Borden kom með þá
tillögu á sambandsþinginu, að flokkarnir
gengju í bandalag með það markmið fyrir
augum, að sameina krafta þjóðarinnar í
stríðsþarfir, skiftust liberalar í tvent í þessu
máli. Sumir þeirra aðhyltust slíka stjórn,
aðrir ekki. Voru þeir síðarnefndu fylgifisk-
ar Sir Wilfrid Lauriers, er eftir mikla tímatöf
og langa og stranga umhugsun neitaði að
styðja þetta, af því með slíku bandalagi
flokkanna ætti að lögleiða herskyldu. Her-
skyldu kvaðst hann ekki geta stutt, utan hún
væri borin undir atkvæði þjóðarinnar og
þannig samþykt- — En hví kom hann ekki
með þá tillögu í byrjun styrjaldarinnar, að
bera yrði undir atkvæði þjóðarinnar hvort
Canada ætti að taka þátt í henni eða ekki?
Þá hefði þessa ekki síður verið þörf. En í
þetta sinn kom hann þó ekki með neina
slíka tillögu, af því þá vissi hann sér ósigur
vísan ef hann snerist öndverður gegn stríð-
inu.
En nú, þegar út í stríðið er komið og her-
menn þjóðarinnar berjast á Frakklandi, er
endilega óumflýjanlegt að bera það undir
atkvæði þjóðarinnar, hvort senda eigi þeim
örugga aðstoð eða ekki. Þá fyrst á þjóðin
að fara að skera úr í þessum sökum- Þegar
um fjögur hundruð þúsund atkvæðisbærra
manna eru komnir burt úr landinu, þá er
þetta heppilegt — þá eru Þjóðverjarnir,
Austurríkismennirnir og Frakkarnir fyrst
Iíklegir til þess að verða ráðandi aflið-
Ekki er því að undra, þótt sambands-
kosningar á yfirstandandi tíð séu ískyggileg-
ar í augum ailra rétthugsandi borgara lands-
ins, margra Iiberala engu síður en con-
servatíva, og verða Iiberalar þessir einlægt
fleiri og fleiri. Allir þeir, er meir meta hag
þjóðarinnar í heild sinni en einhvern sérstak-
an flokk, hljóta að skoða málið þannig.
I Austurfylkjunum hafa liberalar einlægt
verið að skiftast meir og meir í þessu máli.
Óhætt mun þó að fullyrða, að fylkið Quebec
fylgi Laurier nokkurn veginn eindregið. —
Hér í vesturfylkjunum hefir meir bólað á
mótstpyrnu gegn honum, sérstaklega í Mani-
toba. Flokksþingið ofannefnda mun hafa
verið saman kallað til þess að reyna að sam-
eina liberala vesturlandsins undir eitt merki
og að einni ákveðinni stefnu. Margir hér
munu hafa vonað, að áhrif Manitobamanna
mundu mega sín mikils á þingi þessu, og
jafnvel að þau yrðu þar ríkjandi aflið.
En önnur varð þó raunin á. Þingið er sett
og liberalar að vestan—allir eða flestir stál-
efldir Lauriers menn — verða þeir menn,
sem mest að kveður. Vesalingarnir frá
Manitoba verða eins og börn í höndum garpa
þessara. — Margir Islendingar, er lesið hafa
hina ágætu ræðu Thomasar H. Johnson, er
hann flutti hér í bæ um herskylduna ekki
alls fyrir Iöngu, munu hafa vonað, að hann
myndi koma einarðlega fram á flokk’sþingi
þessu og gera stefnu sína þar áhrifamikla.
En þessu var ekki að fagna.
Gerðir liberala á þessu umrædda flokks-
þingi urðu aðallega þær, að semja fagur-
lega orðaða stefnuskrá — enda er jafnan
auðveldara að t a I a og heita öllu afli, en að
framkvæma í verkinu — og að semja og
samþykkja yfirlýsingu eina, sem hefir þann
stóra kost, að hún er hvorki með eða móti
herskyidu og því jafngildandi í Quebec-fylki,
þar sem menn eru andstæðir herskyldu, og
í vesturfylkjunum, þar sem meiri hlutinn er
henni hlyntur. Yfirlýsing þessi er alveg óá-
kveðin hvað herskyldu snertir, og má lesa
hana á tvo vegu. Þessi uppvakningur liber-
ala er því tvíhöfðaður þurs„ er horft getur
í tvær áttir í einu-
J. G. Turriff héðan frá Mamto-
ba gerði tilraun að fá yfirlýsingu
þessari breytt þannig, að hún væri
ákveðnari viðvíkjandi herskyldu;
en er breytingartillaga hans var
borin fyrir þingið, var hún feld
með stórkostlegum atkvæðamun.
Meginþorri liberala á þingi þessu
virðist ekki hafa viljað, að sú
flónska spyrðist um flokk þeirra,
að hann tæki vissa og ákveðna
stefnu í öðru eins máli og þessu.
Af því þetta var aðal-máiið,
sem fyrir þingin'/ lá, verða úrslit
þess því hin hörmulegustu. Liber-
alar vesturfylkjanna eru jafn-
óákveðnir eftir sem áður, jafn-
sundraðir og áður. Megn óhug-
ur margra liberala hér gegn gerð-
um þessa flokksþings þeirra kem-
ur einlægt meir og meir í ljós.
Á mánudaginn í þessari viku var
birt yfirlýsing í “Free Press”, er
undirrituð var af mörgum helztu
liberölum hér í bæ, og sem var
þess efnis, að mesta óánægja ætti
sér stað á meðal liberala yfir
þeirra nýafstaðna flokksþingi og
innan skamms yrði því kallaður
allsherjar fundur hér með því
markmiði að reyna að hrinda af-
stöðu flokksins í viðunanlegra
horf.
Sérstaklega greinir Iiberala á
um Sir Wilfrid Laurier. Svo marg-
ir þeirra skoða hann óhæfan leið-
toga þjóðarinnar á yfirstandandi
tíð. Enda ætti öllum að vera
deginum ljósara.
Foringi þeirra manna, sem
mest allra hafa dregið sig í hlé í
stríðinu, getur ekki verið leið-
togi Canada þjóðarinnar á jafn-
alvarlegum tímum og þessum-
Sá maður, sem andstæður er
því að hermönnum þjóðarinnar
sé sem bráðast sendur nægilegur
liðstyrkur, getur ekki orðið af-
farasæll forsætisráðherra Canada.
Enda verður hann það ekki.
-------O------
Við austurgluggann.
Eftir síra F. J. Bergmann.
26.
Á Gimli.
Eg brá mér ofan aö Gimli fyrir
skemstu og var bar nokkura daga
mér til hressingar.
Líklegta kannast nú allir þeir,
sem íslenzku lesa, við nafnið og
liann stað á jarðarkringlunni, sem
það táknar. Það er sjálfsagt hvergi
til bær eða ]>orp, er því nafni nefn-
ist, nema þetta eina.
Gott isýnishorn er það þess æsku-
fjörs og stórhuga, sem inni fyrir
var hjá því íslenzka fólki, sem
þarna settist að undir vetur, alls
laust að kalla mátti, úti í gínandi
óbygðum, að því skyldi einmitt
hugkvæmast að gefa sínum nýja
bústað í annarri heimsálfu þetta
afar-skáldiega mfn úr goösagna
heimi fornaldarinnar.
Svo nefndu forfeður vorir bústað
guðanna undir nýjum himni og á
nýrri jörð, er Ragnarök voru um
garð gengin og nýrri og fegurri
dagur runninn. Naumast var unt
að velja ihinum nýja bústð skáld-
legra og um leið djarfmannlegra
heiti en þetta.
Dirfskan, — ofdirfskan gæti eg
freistast til að segja, verður aug-
ljósust, þegar menn láta renna upp
í huga sér þau auvirðilegu húsa-
kynni, sem hrófað var upp í Vet-
rarbyrjan í dauðans ofboði, og
nokkurn veginn eins margir hrúg-
uðust sama í og inn fengu komist
um hverjar dyr.
Nú, að fjörutíu árum liðnum,
myndi að líkindum enginn hópur
Isiendinga, er líkt stæði á fyrir,
hafa það hugarflug, það stjórn-
lausa ímyndunarafl, þá fífldjörfu
veruleika fyrirlitningu, sem til
þess þurfti, að iáta sér hugkvæm-
ast annað eins. Reynslan hefir
gert menn varfærari.
Hún hefir komið mönnum í
skilning um, hve leiðin til Gimli
er geisilega torsótt og feikilega sein-
farin, Fiutningur til nýrrar heims-
álíu, landnám í óbygðum, ný jörð,
sem fótur hvítra manna naumast
hafði tylt tá sinni á, vestrænn
himinn, ýmist helkaldur eða fun-
heitur—það þarf meira, þúsund-
falt fleira, til að skapa Gimli.
Samt dáist eg að nafninu, eins
oft og eg um það hugsa, og þeim
djarfhug, er í því birtist. Nýtt iíf,
ný auðlegð, ný sæld og sæla, er
menn voru komnir til að sækja,
liggur í nafninu. Allir stórhuga
draumar, er renna mega upp í
brjóstum mannanna, felast í þvf.
Það er heil drápa um óunnin af-
reksverk margra alda.
Síðan 1876 eru liðin 41 ár,—ibráð-
um hálf öld. Ejöldi þeirra manna
og kvenna, sem hlut áttu að því
að finna nafnið og samþykkja, er
lagstur undir græna torfu. Nokk-
urir lifa enn, beygðir af elli og
hárir af árni, — ram-íslenzkir menn
og konur í orði og æði roeðan
nokkurt eyfi er eftir.
Eg fæ sting fyrir hjarta, er eg
hugsa til þess: Þeir eru að hvería.
Það er fögnuður að taka í hönd
þeirar, fögnuður að mæla þá
máli, fögnuður að heyra þá tala
um reynslu liðinna daga. Sá, sem
ferilinn rekur, miklast öðrum
þræði yfir dásemdum lífsins, hins
vegar yíir öllum þeim fádæmum*
sem roönnum er gefið iað líða og
þola.
Ef talið hnígur að förinni hinztu,
sem nú liggur eins nærri og Ame-
ríku-kuggurinn forðum, er hann
beið heima síðbúinn—þeirra, er
lengi voru að kveðja og hverfa til
sinna—, verður sömu karlmensku
vart og þá. Kjarkur andans bilar
ekki, þó kraftar þverri. ósjaldan
er hann mestur þá, er minst er við-
að styðjast af áþreifanlegum hlut-
um.
Hvað veldur? Lund, er safnað
hefir þrótti og þreki í stríði og
baráttu. Lund, sem vön er við
að horfa á sólgylta fjallstinda fram
undan, hvorki kann að mæla vega-
lengdir né hirðir um það, en
hugsar: Þar er Gimli og þangað
fer eg.
,í nafninu felst öll sú lífsskoðan,
sem nefnd er idealismi—hugsæis-
stefna. Þegar hún er nefnd, nefn-
um vér um leið fegurstu og djörf-
ustu drauma mannanna,—draum-
ana, sem bera mannkynið áfram
og koma því til að gleyma því sem
er, en horfa til þess, sem langt er
fram undan.
Dimt yrði mönnum fyrir augum
á öðrum eins tímum og þessum, ef
ekkert Gimli væri fram undan.
Dimt yrði hermönnunum, sem f
skotgröfunum standa, fyrir aug-
um, ef þeir sæi ekkert annað en
umhverfið, — þetta hryllilega um-
hverfi, þar sem staðið er í sömu
sporum ár eftir ár til að breiða út
dauða og eyðingu, — drepa sem
flesta menn, drepa sem flestar von-
ir, tortíma gleði og farsæld þús-
unda og miljóna.
Dimt væri þjóðunum, sem nú
vita að verið er að tefla um líf
þeirra og dauða, fyrir augum, ef
]>ær hefði eigi, þrátt fyrir alt.
djarfar vonir um, að alt kunni á
endanum að lagast og réttlætið að
fá yfinhönd yfir ranglætinu. Iiag-
ur þeirra er að mörgu býsna líkur
högum landnemanna á Gimli forð-
um.
Þegar umhverfið er dajrrast og
ömurlegast, er mannsandanum
gefinn þessi dásamlegi hæfileiki tii
að horfa ekki niður fyrir sig,
gleyma; hinu nálæga og horfa upp
til fjallstindanna, sem aldrei eru
vafnir öðru eins lýsigulli og þá.
Hefir réttur smáþjóðanna til lífs-
ins nokkuru sinni í hugum mann-
anna verið eins heiiagur og nú?
Aldrei hefir sú heilaga hugsjón
birzt í jafn-dýrlegri ummyndan á
fjallinu og einmitt á þessum ægi-
legu styrjaldarárum.
Serbíumenn og Svartfellingar,
Belgir og Rúmeningar hafa fórnað
öllu, sem þeir áttu, fyrir þenna
heilaga rétt. Og sökum fórnarinn-
ar þeirra, hefir þessi réttur smæl-
ingjanna til iífs og sjálfstæðis orð-
ið enn heilagri í augum mannkyns-
ins, en nokkuru sinni áður.
Skyldi það nokkuru sinni kom-
ast til Gimli? Skyldi stórþjóðirn-
ar nokkuru sinni álíta það heilaga
skyldu sína að vaka yfir velferð
smáþjóðanna eins og móðir vakir
yfir barni í vöggu? Skyldi stór-
þjóðirnar nokkuru sinni læra að
leiða hinar smærri við hönd sér,
eins og faðir leiðir son, unz þær
komast á legg og verða sjálffærar?
Skyldi nokkuru sinni lægstu
stéttir Rússlands, sem nú vaða í
for þekkingarleysis og eldgaroailar
kúgunar og vita naumast handa
sinna skii, komast þangjað, er upp-
lýstustu þjóðir standa, þær er bezt
kunna að fara með frelsi og sjálf-
stæði?
Skyldi kúgan og ranglæti nokk-
uru sinni hverfa? Skyldi kenning-
in eldgamla, sem vaxið hefir eins
og eiturnjóli í túni mannkynsim*.
um að máttur sé réttur, og nú er
að berjast fyrir lífi sínu, nokkuru
sinni verða dæmd til lífláts og
dóminum fullnægt að lögum?
Hve nær skyldi Hindenburg
verða frelsislietja? Keisarinn hóg-
vær eins og kotbiii og valdalaus?
Hve nær skyldi Junkerarnir prúss-
nesku veita jafnaðarmönríum fót-
laugar og helga líf sitt þeirri köll-
un að þerra fætur réttlætisins?
Hve nær skyldi valdafíkn Prús»-
lands verða að taka oían hattinn?