Heimskringla - 03.01.1918, Side 1

------------------------------------
Royal Optical Co.
Elztu Opticians i Winnipeg. Vtð
höfum reynst vinum þtnum vel, —
geföu okkur tækifæri til aO reyu-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
W. R. l'owler, Opt.
-
XXXII. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, 3. JANOAR 1918
NÚMER 15
Styijöldin
Frá Frakklandi.
All-mikið veður hefir verið gert
■úr því hæði ihér 1 Oanada og á Eng-
hindi, að Bretum varð ómögulegt
að halda sumu af svæðum þeim, er
þeir tóku af Þjóðverjum í sókninni
gegn Oamibrai. En seinustu skýrsl-
ur Breta sanna, að þetta er orðum
aukið. Við fyrstu atrennu tóku
Bnetar um fjörutíu ferhymingsmiiur
af landi frá Muinuui og um 12,000
fanga, og möi#S(lug vígi fengu þeir
einnig tekið á sitt vald í orustum
l>essum. En nú var Þjóðverjum
■orðið gramt í geði og tóku að
hrúga liði sinu fram á orustuvöll-
inn og létu sig litlu skifta þó mann-
fallið f liðl þeirra væri ógurlegt.
tl'rslitiri urðu þau, að Bretar urðu
undan að leita af sutmum þeitm
fivæðum, sem þeir höfðu tekið, en
stórbyssur. sínar allar fengu þeir
haft á burt með sér, og þar sem
mannfail var tUtölulega Htið í liði
þeirra, gat Þjóðverjum ekki talist
þetta stór sigurvinningur. Enn |
haida Bretar þrettán ferhymings-
inilum af svæði því, sem þeir tóku
og hafa búið ‘þar svo örugglega um
sig, að lftll líkindi eru talin til að
þeir verði þaðan hraktir. Engan
veginn verður því sagt, að þeir hafi
beðið ósigur og sízt þegar tekið er
til greina hve marga fanga þeir
tóku. En eíns og nú horfir, virðist
loku fyrir það skotið, að þeir geti
tekið borgina Cambrai—ekki í ná-
lægri framtíð að minsta kosti.
Síðasta vika var yfir höfuð að
tala fremur viðburðalítil á her-
svæðum bandamanna á Erakk-
landi. Einna rnest bar á áihlaup-
um Þjóðverja og í lok vikunnar
vom þau tíðust og öflugust á svæð-
inu fyrir norðaustan Ypres. Með
stöðugri stórskotahrið höfðu þeir
verið að undirbúa áhlaup þessi i
marga daga. en þrát-t fyrir allan
þeirra mikla viðbúnað lyktaði
þessum áhlaupum þeirra þannig,
að þeir urðu undan að hörfa við
töluvert mannfall. Svipuð áhlaup
gerðu óvinirnir einnig gegn Bezon-
vaux og Vanqueries herstöðvunum,
sem Frakkar halda, og báru þau á
hlaup þeirm engu meiri árangur.—
Snjór töluverður hefir failið vfðast
hvar norðanvert á Fakklandi og
haldast þar stöðugir kuldar, og á
meðan veðráttu hagar þannig er
ekki að búast við mikilli framsókn
á þessum svæðum á hvoruga hlið-
ina.
------o-----
Frá friðarstefnu Rússa og
ÞjóíSverja.
Friðarstefnu Rússa og Miðveld-
anna, sem verið er að halda í Brest>
Litovsk á Rússlandi, var frestað í
tíu daga síðustu viku og kemur
ekki samian aftur fyr en 4. janúar.
Var þetta gert til þess að gefa öðr-
um stríðsþjóðum kost á að láta til
sina heyra. Czemin greifi, utanrfkis-
ráðherra Austurríkis, las friðartil-
hoð Miðveldanna á ráðstefnunni og
lýsti þvi yfir um leið, að Þjóðverjar
og Austurríkismenn væm reiðu-
búnir að semja tafarlaust frið við
Rússa, ef friður þessi væri saim-
þyktur af ölluim hinum striðsþjóð-
unum. Eftir þessu að dæma, er
miðveldunum meir hugleikið að
koma á allsherjar friði, en að semja
sérfrið við Rússa.
Rússar fara aðalelga fmm á friðar-
samninga, þar sem engra skaðabóta
sé kmftst og engin innlimun landa
etgi sér stað. Þetta kvað Czernin
gretfi fullvel rnega vera gmndvall-
ar atrlði hins fyrirhugaða friðar.
Rn mikla áherzlu lagði hann jafn-
fraan á það, að ekki myndu Mið-
veldin ganga að þessu án trygging-
ar frá bandaþjóðunum, að friðar-
samningar þessir yrðu haldnir
svikalaust.
Að dæma af svari rússneska full-
trúans á ráðstefnu þessari, virðist
stjórn Rússanna nokkurn veginn
samþykk þossu seinasta friðartil-
boði Miðveidanna og reiðubúin að
semja sérfrið án frekari biðar.
'^einni fréttir segja sérfrið þenna
bogar saminn og séu fréttir þær
sannar, hefir Rússa eða Bolsheviki
stjórnina öliu heldur brostið þolin-
mæði að bfða eftir svari fyrverandi
bandaþjóða sinna. Suimar fréttirn-
ar frá Rússlandi í seinni tfð em þó
"vo óljósar að örðugt er að fá nokk-
urn botn f þeim og vafalaust litið
mark takandi á suinum þeirra. I
Pte. Swanberg Johnstone
frá Ames, Man. Innritaðist í 108.
herdeildina. Fór hann tll Englands
1 september 1916, og gekk svo þar í
Oanadian Machine Gun herdeild-
ina og heflr barist með þeirri her-
deiid á Frakklandi. 14. ág. síðastl.
særðtst hann í vinstri 'handlegg og
hendi f bardaganum við Paschen-
daeie og er nú í sjúkrahúsi á Eng-'
landi—on býst við að verða sendur
[ aftur til Frakklands í vor. — Pte..
Jobnstone er giftur og eiga þau
hjón eitt barn. i
En hvað sem Rússum líður, þá
er ekki minsta vafa undirorpið, að |
bandaþjóðirnar verða ófáanl-egar I
að taka til greina þetta friðartilboð j
Miðveldanna. Reynslan hefir kent
þeim, að einveldinu þýzka er ekki
treystandi og þvf lí il líkindi til
þess að þær láti blekkja sér sýn
með ginnandi friðartilboðum. Eins
og Wilson Bandaríkjafoiiseti sagði í
svari sinu til páfans, hefir fram-
koma þýzkrar stjórnar verið þann-
ig frá fyre'u tíð, að traust verður
ekki til hennar borið. Ilætt er þvi
við, á meðan þýzk lijóð er jafn-
leiðFöm og jafn undirgefin við
stjórnendur sina, að bandaþjóðirn-
ar verði tregar til friðarsanminga.
Lloyd Geoige lýsti því yfir nýloga
f bréfi til verkamannaþingsins, að
stjórnin brezka myndi ófáanleg að
taka 'þett-a friðartilboð Miðveld-
anna til greina undir nviverandi
kringumstæðum. Frakkar 'hafa
svarað í svipuðum tón og Bandæ
ríkjablöðin flest líta friðartilboð
þetta tortrygnisaugum. Seinni
fréttir segja Lloyd George, stjórnan
formann Breta, hafa í hyggju að
fara til Frakklands og ráðgast við
helztu stjónmálamenn F,rakka áð
ur svar Englendinga verði sent.
Friðarkostir Miðveldanna, sem
birtir voru á ráðstefnunni svo
nefndu, votta ljóslega, að andi
Þjóðverja er mikið ibreyttur frá því
sem áðuT var. Nú fara þeir fram á
frið, en engar skaðabætur, enga
innlimun landa. Markmið þeirra
er nú ekki að svifta smærri þjóðir
sjálfsforræði. Löndum öllum, sem
hertekin 'hafa verið í þessu stríði,
sé afbur skilað. Hver þjóð beri að
eins sinn eigin stríðsköstnað, ein-
staklingum, sem orðið hafa fyrir
eignatjóni, séu goldnar skaðabætur
úr isameiginlegum sjóði allra stríðs-
þjóðanna. — Þetta eru aðal-drætb
irnir úr friðarskilmálum Miðveld-
anna og eru þeir mjög svipaðir og
helztu atriðin í friðarskilmálum
Rússa, eða Bolsheviki stjórnar-
innar.
Ef einveldið þýzka ætti hér ekki
hlut að máli, þá væri alt öðru máli
að gegna — og þá væri friður nú á
næstu grösum. En eins og nú er,
eu engin líkindi til þess að friðar-
boð -þevssi verði tekin til greina af
bandaþjóðunum—öðrum en Rúsæ
um, eða stjóm þeirri, sem nú held-
ur þar völdum.
-------o-------
Bænadagur ákve'Sinn.
Sunnudagurinn 6. jan. næstkom-
andi, hefir verið ákveðinn almenn-
ur bænadagur um alt ríkið brezika.
Var þetta tilkynt f lok sfðustu
viku og ávarp frá konungi til þjóð-
arinnar birt um leið í öllum ensk-
um blöðum. Verður ávarp þetta
lesið í öllum kirkjum landsins ofan-
geindan sunnudag.
------o---------
Óhappavika fyrir ÞjótSverjum.
Síðasta vika var engin happavika
fyrir neðanisjávarbátana þýzku.
Floti af Bandaríkja tundurskipum
komst að fjórum þeirra óvörum og
náði þeim öllum á sitt vald án
mlnstu mótspyrnu. Einn þýzkur
kafbátur sigldi inn í íransba höfm
óskar öllum les-
endum sínum og
öllum Islending-
um, fjær og nær,
allra farsælda á
þessu nýbyrjaða
ari.
Vilhjálmur Stefánsson óhultur.
kippir með litlu milllbili og við
hvern kipp hrundu fleiri og fleiri
hils og biðu fjölda manns bana.
Sagt er að um 125,000 af Ibúum
borgarinnar séu nú heimilislausir.
Sjóliðsflotum í Mið-Ameríkuhö.fum
hafa verið gefnar skipanir að
bregða við og láta í té alla þá að-
stoð, sem þeim sé mögulegt. — Gua-
temala er smáríki í ■ Mið-Ameríku
og undir lýðveldisstjórn. Jarð-
skjálftar hafa verið þar iðulegir
gestir frá fyrstu landnámstímum og
oft orsakað mikið tjón.
- -.- o-----
Baudaríkjastjórnin tek-
ur að sér allar jára-
brautir í ríkinu
Bandaríkjaistjórnin hefir nú tekið
að sér æðstu umsjón yfir öllum
járnbrautum í landinu á meðan
stríðið stendur yfir. Tilkynti Wil-
con forseti þetta á miðvikudaginn
í síðustu viku og skýrði þá ítarlega
frá tildrögum öllum að því, að
son forseti þetta á miðvikudaginn
spor. Kvað hann þetta ekki hafa
orsakast vegna þess, að járnbraut-
arfélögin hefðu brugðist skyldu
sinni á þessum alvörutímum, því
flest þeirra hefðu gert sitt ítrasta
að sigra alla örðuglelka. En ýmsar
lagatakmarkanir hefðu staðið í vog-
inurn og gert járnbrautarfélögun-
um torvelt fyrir. Eina úrræði
stjórnarinnar 1 þessum sökum var
þvl að taka að sér umsjón á öllum
járnbrautum landsins. Undir eins
og efri málstofa þingsins kæmi sam-
an, kvaðst forsetinn hafa í hyggja
að mæla með löggjöf, sem trygði
járnbrautarfélögunuim sama arð af
hrautuim sínum og á undan stríð-
inu og einnig að öllum eignum
þeirra yrði haldið í góðu lagi.
Vilhjálmur Stefánsson, norður-
heimskautafari, og félagar hans eru
nú sagðir vera óhultir. Skeyti barst
um miðja síðustu viku til G. J.
Desmarats.f aðstoðar sjóflotamála
mála ráðherra, og sagði það Vil-
hjálm og fylgdarmenn hans ný-
lega komna til Fort Yukon í Alaska
og hefðu þeir komið frá einhverj
uim stað mjög norðarloga. — Frétt
þessi er vonandi sönn og öllum
mun gleðiefni að vita þenna hug-
rakka landkönnunarmann sloppinn
'rá hættum öllum *g bráðum kom-
inu heinv-isérstaklega munu þetta
íslendingum gleðifréttir. Nú eru
margir mánuðir síðan síðast frétb-
ist frá Vilhjálmi og voru menn
farnir að verða kvíðafullir um af-
drif hans.. — Haldið er, að þeir fé-
lagar muni fara til Nome og þar
svo bíða ■skips, sem taki þá til
og gafst upp sjálfviljuglega. Skip-
verjarnir höfðu gert uppreist gegn
fyrirliðum sínum og svo ráðið þá
af dögum. En tveimur kafbátum
var sökt sínun. í hvoru lagi, og f
hvorttvegja sinn af Bandaríkja-
skipum. — Zeppelina einn mistu
Þjóðverjar líka síðustu viku, sem
var að sveirna yfir Norðursjó og
varð fyrir því slysi, að í honum
kviknaði. Þar sem hver Zeppelini
kostar á móts við meöal herskip,
er þeim þýzku tilfinnanlegra tjón
að missa einn þeirra en marga kaf-
báta.
------o-----
Hækkun á farseðlaverði og
flutningsgjaldL
Hin svo nefnda “Railway Ooon-
mission” f Ottawa hefir nýlega á-
kveðið að öllum jámbrautarfélög-
um í landinu beri nú 15 próeenta
hækkun á farseðlaverði og flutnings
gjaldi. Þessi feikflega hækkun er
réttlætt með því, að verð á kolum
og öðru ®é nú hærra en áður var.
Hlunnindi þessi veitast nú öllum
járnbrautum í landinu nema braut-
um í British Columbia fylki, en þar
eru farseðlar nú 3 oent á míluna og
úr 'því verður það ekki hækkað.
Þetta hefir vakið almenna óá-
nægju um alt landið, sérstaklega
bó í vesturfylkjunum. Er þessi
hækkun talin ósanngjörn mjög og
óréttlætanleg í alla staði. Fengi
þetta fram að ganga þýðir það, að
þjóðin verður næsta ár að borga
aukakostnað til járnbrautarfélag1
anna, sein nemur oftir ágizkun um
fjörutíu miljónum dollaia.
Canada, en ef til vill kýs Vilhjálmi
ur þó þann veginn, að fara landveg
til Dawson. En hverja leiðina, sem
þeir félagar velja, verður þess ekki
mjög lengi að bíða úr þessu, að
þeir komist til heimahaga sinna
aftur.
Eins og öllum er kunnugt, var
Vilhjálmur Stefánsson fyrir þessi-
ari landkönnunar dei'ld Oanada-
stjömarinnar og síðasta vetur
dvaldi hann ásamt fylgdaranönn-
um sínum á Melville eyju. Þá var
haldið, að hann myndi koma til
baka annað hvort í gegn um “Lan-
oaster” sund og Labrador eða eftir
“Behring sjó”. En auðsýnilega hef-
ir hann valið hvorugan þenna veg
og farið ó ís til Herschel eyju og
þaðan til Alaska,—Fylgdarlið hans
samanstendur af 24 mönnum.
En vonandi ræður hin nýja sam-
bandstsjórn máli þessu til viðun
anlega lykta fyrir þjóðina. Eina
úrræðið virðrst nú vera það, að
stjómin hér fari að dæmi Banda-
ríkjastjórnarinnar og taki tafar-
lauist að sér æðstu umráð á öllum
járnbrautum í landinu — og telja
margir líkiegt, að þetta verði gert
innan skamims. \
Frá ítalíu.
Norðanvert á Italfu hefir gengið
við þetta sama. óvinimir einlægt
að sækja, en þess ekki getið, að
þeiim (lia.fi unnist mikið á í nokkr-
um stað þar sem áhlaup þelrra
hafa verið gerð. Um miðja vikuna
gerðu þeir áhlaup á hergarð ítala í
grend við Treviso með stórum loft-
skipaflota — einum 25 loftskipum.
En illa útreið fengu þeir í viður-
eign þeirri, því þeir mistu alveg 11
loftskip og mörg þau loftskip, sem
undan komust, eru sögð að hafa
verið frekar illa til reika. — Frakk-
ar brutust fram á svæði því, sem
þeir halda nú með ítölum, og eftir
harða orustu fengu þeir hakið ó-
vinina töluvert aftur á bak og tek-
ið af þeim um 14,000 fanga. Sagt er
að Þjóðverjar uni þesu mjög illa
og kenni Austurríkismönnum um
þessar ófarir.
JarSskjálftar í MiÍS-Ameríku.
Jarðskjálftar miklir f Mið-Aim>
fku, som byrjuðu á jóladaginn, hafa
lagt alveg f eyði borgina Guate-
mala, sem er höfuðborg í sam-
nefndu rfki. Síðan á jóladaginn
jhafa verið stöðugir jarðskjálfta-
óefað hefir mörgum virzt þetta
tiltæki Bandaríkjastjórnarinnar
koma eins og þrumuskúr úr heið-
skíru lofti. All langt er þó síðan að
því var fleygt, að stjórnin syðra
myndi hafa þetta í hyggju og var
skýrt frá þessu f mörgum blöðum
þar og eins í Canadablöðunum
fyrir nokkru síðan. — Haldið er, að
betta muni kosta stjórnina um
$100,000,000 fysta árið, sem hún sér
um brautirnar; en talið er sjálf-
sagt, að mikið af kostnaði þessum
náist upp með ýmsu móti.
Markmið Bandaríkjanna er, að
fylgja þátt-töku þjóðarinnar í stríð-
inu með öllum þeim krafti, sem völ
er ó og þessu til framkvæmdar
verður engu slept, er að gagni get-
ur komið.
Rógi andmælt.
Vér höfum orðið þess varir, að
saga sú gengur nú á meðal ís-
lendinga hér í borginni, að
Heimskringla sé nú strönduð á
skerjum gjaldþrotanna og í
þann veginn að skifta um eig-
endur. Með því að koma slikum
orðrómi á flakk er verið að
reyna að hnekkja vinsældum
blaðsins og koma því fyrir katt-
arnef. En vér treystum því, að
kaupendur og stuðningsmenn
Heimskringlu láti ekki óhlut-
vanda menn blekkja sér sýn með
óhróðurs og lygasögum. Þó
Heimskringla geti ekki talist
“vellauðug” er fjárhagur hennar
full-viðunanlegur og henni ó-
hætt f alla staði, ef kaupendur
hennar bregðast henni ekki. Að
eigendaskifti á blaðinn séu í
vændum eru tilhæfulaus ósann-
indi. — Ef Heimskingla hefði
verið "æsingablað”, hefði stefna
hennar nú verið alt önnur. En
útgefendur Heimskringlu hafa
enga löngun að gera Canada að
öðru Rússlandi — fylgja því ó-
hikað þeirri stefnu, sem nú er af-
farasælust fyrir land og þjóð.
Að einveldinu þýzka, sem nú
hangir eins og svartur skuggi
yfir menningu allra landa, verði
kollvarpað sem fyrst, er í fáum
orðum sagt aðal-stefna Heims-
kringlu. — Siðar kemur röðin að
heimamálum—og þá mun Heims-
kringla ekki láta á sér standa
að ljá því fylgi, sem miðar í átt-
ina til menningar og framfara.
-
Áríðandi upplýsingar
Þarsem margir fiskimenn noröur 1
Nýja íslandi hafa fengið undan-
þágu frá herskyldu til 15. marz
1918, þá flytur Heimskringla nú
eftirfylgjandi greinar úr herskyldu-
lö'gunuau til upplýsingar fyrir þó,
er ætla sér að hiðja um undan'þágu
eftir það að sá tími er liðinn.
48. gr. af herþjónustu reglugjörð-
inni hljóðar þannig:
Samkvæmt lagagrein (F) í auka-
grein 2, f 11. grein herskyldulag-
anna, þá getur eá maður er tak
markaða undanþágu befir fengið
og slfkt skírteini hefir, tilkynt skrá-
setjara (Registrar) þeim, eem skir-
telnið -afhenti, að undanJþágutími
þessi sé liðinn og er þá skylda þess
skráset-jara að skýra undanþágu-
dómstól þeim, som skírteinið gaf,
bréflega frá þessu og eins hermála.
yfirvöldunum, og eftlr þetta verð
ur ucm mól þetta fjallað of ofau-
greindum undanþógu dóanstól.
Beiðni um endurnýjan (renewal)
skírteinis verður að gerast þannig,
að isend sé tiikynning um þetta til
skrósetjarans, sem skírtekiið af-
henti, áður en tíminn er liðinn, sem
tiltekinn er á skfrteiniu, og verður
fjallað um beiðni þessa á sama hátt
og beiðni um undanþágu.
Lagagrein (F) í aukagrein 2 í 11.
grein herskyldulaganna, og sem
hér hefir verið á mirust, hljóðar sam
fyigir:
“Það er s-kylda hvers manns, sem
takinarkaða undanþágu hefir feng-
ið, að senda tilkynningu um þetta
innan þriggja daga eftir að skil
mólum skírteinis hans er lokið og
undanþágutími hans er liðinn, til
skrásetjara þess fylkis, sem hann
lengst af á heima 1; og -hver, seín
vanrækir þetta, án gildrar ástæðu,
gerist sekur uim lagabrot og eftir
að mál hans hefir verið rannsakað
og dæant, liggur við þessu fjársekt,
sem nemur tvö hundruð og fimtíu
dollurum.”
Þessar reglur taka það skýrt
fram, að þeir, sem hafa í hyggju að
biðja um frekiai undanþágu eftir
þann tíma, sem tiltekinn er á skír-
teinum þeirra, verða að vera búnir
að koxna þeirri beiðni til skrásetj-
ara áður en sá tími er liðinn, sem
undanþágan er veitt fyrir. Þeir,
sem ekki ætfla sér að biðja um frek-
ari undanþágu, verða einnig að
tilkynna þetta á sama hátt innan
þriggja daga eftir að undanþágan
er liðin úr gildi, eða að öðrum
kosti eru þeir brotlegir við lögin.
-----------------o------
Breytingar í sjóliðsstjóm Breta.
Sir John R. Jellicoe, sem verið
hefir æðsti sjóliðsforingi Breha, var
nýlega settur frá þeirri stöðu og
Sir Rosslyn Wemyss, vara sjóliðs-
forin-gi settur í hans stað. Kom
þetta mörgum á óvart, þrf Sir
Jellicoe hefir ætíð verið í mesta at
haldi hjá 'brezkri þjóð. En óánægja
imargra í æðstu sjómálastjórn Breta
yfir kafbáta hernaðinuim þýzka
mun orsaka þessa breytingu og
anankmiðið vera að ráða bót á
þessu. Eftirmaður Jellicoes, Sir
Wemyss, er lítið þektur af brezkri
alþýðu, en hefir verið í sjóliðtnu
síðan árið 1877 og einlægt verið að
vinna sig upp á við cmeð óbilandi
atorku og stefnufestu. — Sagt er,
að Sir Jellieoe hafi verið hafinn til
aðalstignar í launskyni fyrir vel og
dyggiloga unnið starf.
-----o------
Stórtjón af sprengingu og eldL
Stór partur af að&l ihluta Norfolk
borgar í Virgina rfkinu var alveg
lagður í eyði á nýársdaginn af
sprengingum og eldi. Stærsba gisti-
stöð bæjarins var eyðilögð, aðal
leikhúsið og margar stórbyggingar
aðrar. Þrír menn biðu bana og
margir meiddust. Engum vafa virð-
ist undirorpið, að þýzkir brennu-
vargar hafi verið orsök í spremging-
um þessuim og hata nokkrir Þjóð-
verjar í bænutm þegar verið hnept-
ir í varðhald. Sprengingarnar áttu
sér allar stað 1 stærstu byggingu'ai
bæjarins og voru svo tíðar, að eldar
þeir, sem ]>ær orsökuðu, voru um
tíma alveg óviðráðanlegir.
-------o------
Sprenging í púðurverkstæði.
Þann 2. þ.m. átti sér stað spreng-
ing mikil í púður verkstæði í Nana-
imo, B.C., Tveir menn biðu bana
og “dope” hús Giant Föwder félags-
ins var alveg eyðilagt