Heimskringla - 13.06.1918, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JÚNI 1918
Viðreisn heimkominna
hermanna
Eftir Dr. Horace We*twood.
Viðreisn heimkominna her-
manna verSur eitt af þýtSingar-
mestu vandamálum þjóSarinnar
eftir aS stríSiS er um garS geng-
iS. Mál þetta er svo stórt og um-
fangsmikiS, aS viS liggur vér sé-
um haettir aS spyrja “HvaS á aS
gera viS heimkomna hermenn?”
og spyrjum “HvaS munu heim-
komnu hermennirnir gera viS
oss? ”
AS svo miklu leyti sem mögu-
legt er, aettum vér aS ganga út frá
því sem vísu, aS menn þessir aeski
eftir aS taka viS fyrri stöSum sín-
um í mannfélaginu og vanalegum
borgarastörfum. Þrátt fyrir þaS,
aS þeir eSlilega eru stoltir yfir því
aS hafa “lagt fram sinn skerf” og
gert skyldu sína, mun þó lítill
vottur þess hjá þeim, aS þeir vilji
verSa mannfélaginu til byrSi.
Ásamt öSrum hér varS eg ný-
lega fyrir þeim heiSri, aS vera
boSiS af Lieut. E. W. Cooke aS
heimsækja,hermanna sjúkrahæliS
og starfsundirbúnings stofnunina í
Tuxedo Park og komast þar af
leiSsndi í kynni viS þaS, sem nú
er veriS aS gera fyrir veiklaSa og
limlesta hermenn. Þekking mín á
þessu mikla vandamáli varS þá
aS mun ljósari en áSur og hefi
eg veriS aS brjóta heilann um
þetta síSan. AfleiSingarnar hafa
orSiS þær, aS skoSanir mínar
hafa tekiS miklum breytingum
hvaS máli þ'essu viSvíkur. Þrátt
fyrir þann mikla vanda og örSug-
leika, sem samfara eru heimkomu
hermannanna og viSreisn þeirra,
er mér nú fariS aS skiljast, aS
þetta sé þó ekki óyfirstíganlegt.
Ef þjóSin í heild sinni hefSi jafn-
mikinn áhuga fyrir þessu máli og
forstöSumenn ofannefndra stofn-
ana, og væri jafn viljug og þeir aS
rétta heimkomnum hermönnum
hjálparhönd og stuSla aS viSreisn
þeirra, þá væri nú óhætt aS full-
yrSa vandamál þetta á góSum
vegi.
StarfiS í heild er aSallega
tvenns konar, lækningar og iSn-
aSar eSa starfs kensla (vocational
training) og skiftist þar af leiS-
andi í tvo aSal-flokka. Tilheyr-
andi fyrra flokknum er kenslan,
sem samfara er endurnýjun ætlun-
arverks vöSva eSa lima, þvf þar
sem tilbúnir limir verSa aS koma
í staS náttúrlegra lima, er ó,um-
flýjanlegt aS sjúklingunum sé
kent aS nota þá.
Allur útbúnaSur á Tuxedo
sjúkrahælinu er svo góSur, aS
undrum saatir. Sjúkrastofurnar
vel lýstar og hreinar og snildar-
lega vel um þær gengiS aS öllu
leyti. Þarna getur einnig aS líta
margar uppskurSar stofur, þar
sint er hinum ýmsu meinsemdum
heimkominna hermanna. Hefir
þetta þegar í mörgum tilfellum
boriS undrunarverSan árangur.
Þessu til sönnunar þarf eg eigi aS
tilfæra nema tvö dæmi. Einn
maSur hafSi mist vinstri hendina
og þrjá þumlunga hafSi mátt til
aS taka framan af hægri hand-
legg hans og aflvöSvum þeirrar
handar nú stjórnaS meS sérstak-
lega tilbúnum stálspelkum. Marg-
ur mundi nú ætla handlegg þenna
manninum alveg gagnslausan. En
öSru nær er þó en svo sé. Manni
þessum hefir nú veriS kend drátt-
list og hefir hann gert þetta aS
lífsatvinnu sinni. Til slíkrar at-
vinnu hefir hann nú full not af
hægri hönd sinni og er mér sagt
hann standi þeim ekkert aS baki,
sem tvær heilbrigSar hendur hafa.
Annan mann hefi eg séS meS til-
búinn handlegg og var ekki laust
viS mér virtist all-ófrýnileg sjón
aS sjá hann h^lda á penna. Samt
sem áSur er rithönd þessa manns
aS stórum mun fallegri en margra
þeirra, sem heila hönd hafa.
Á meSal þeirra, er koma til
baka, eru margar þúsundir manna
sem þrátt fyrir vilja sinn aS kom-
ast á sömu hyllu í mannfélaginu
og áSur, eru nú annaS hVort fatl-
aSir eSa svo af sér gengnir á ein-
hvern hátt, aS ekki er til þess
hugsandi aS þeir fái nú tekiS viS
fyrri stöSum sínum. VerSur oft og
tíSum miklum vanda bundiS, aS
velja mönnum þessum nýjar at-
vinnugreinar, sem geri þeim unt
aS framfleyta sér og sínum, sem
fullkomnir starfsmenn. Vanda-
mál þetta ^jlheyrir verkahring
starfs-undirbunings deildarnnar.
VerksmiSjurnar eru margar og
meS afbrigSum vel til þeirra
vandaS, og þarna kenduriSnaSur
af öllu tagi og flest þaS annaS, er
heimkomnu hermennirnir eru lík-
legir aS þrá aS gera aS lífsstarfi
sínu. Virtist mér sem þarna
myndi kensla fást í flestum at-
vinnugreinum, sem mönnum get-
ur leikiS hugur á aS vilja stunda
—hvort sem um er aS gera aS
mjólka kýr, flytja ræSu, setja
sóla undir skó eSa syngja sóló.
Alt þetta stendur mönnum opiS
aS læra á stofnun þessari.
Eg ætla ekki aS færast í fang
aS lýsa þessu neinu nákvæmlega.
Vil þó lítillega minnast þeirra
helztu af iSnaSar stofum þeim, er
eg heimsótti.
Fyrst má nefna vélasmíSa og
málmvinslu stofurnar. VélafræSi
er þar kend af öllu tagi—hér læra
menn aS stjóma bifreiSum, drátt-
vélum og ýmsum landbúnaSar-
vélum. Málmvinslu fræSi er hér
einnig kend, járnsmíSi og ótal-
margt annaS. Fyrir hverri kenslu-
deild standa sérfræSingar, sem
aflaS hafa sér góSrar og ítarlegr-
ar þekkingar í öllum þessum iSn-
aSargreinum.
Næst eru þær stofur, þar kent
er flest sem aS trésmíSum lýtur
og húsagerS, húsgagna smíSi, o.
m. fl. Bekkir eru þar einnig, sem
fjalla um lærdómslegar hliSar
þessara iSnaSargreina, veita marg
víslega þekkingu smíSum þessum
aS lútandi, kenna teiknun og
dráttlist af öllu tagi — svo sem
machine drawing, architectural
drawing, draughting, designing og
svo framvegis.
SömuleiSis eru margar aSrar
atvinnugreinar kendar á stofnun
þessari, svo sem prentiSn, skó-
smíSi, stafagerS (sign writing),
raffræSi, plýsmiSsiSn (plumb-
ing) o. fl. Ef sannleikann skal
segja, brestur mig minni til þess
aS geta taliS upp alt, sem þarna
er kent.
Ekki er látiS staSar numiS viS
slíkt, heldur er nemendunum gef-
inn kostur á aS verSa þarna aS-
njótandi algengrar skólamentunar
og þeim, sem vilja, veitt tilsögn í
bókhaldi og reikningi, hraSritun
og vélritun og öllu yfir höfuS aS
tala, sem vanalegum skrifstofu-
störfum lýtur.
Ekki má heldur gleyma deild-
um þeim, því engan veginn eru
þær síztar, þar flest landvinna og
þaS helzta, sem aS landbúnaSi
lýtur, er kent — frá blóma- og
urtarækt til nautgriparæktar.
Stofnun þessi er vafalaust í
fremstu röS iSnaSarskóla þessa
lands. Hver einasta deild hennar
vinnur kappsamlega aS ætlunar-
verki sínu og mennirnir allir virS-
ast mjög ánægSir og,glaSir — viS
nám og starf. Áhugi heimkomnu
hermannanna aS fullkomna sig
þannig í iSnaSi, til þess aS geta
orSiS góSir og nýtir borgarar, er
vissulega góSs viti og uppörvandi.
Er þetta áþreifanlegur vottur þess
aS menn þessir hafi enga löngun
aS leggjast í iSjuleysi eSa aS
verSa þjóSinni til byrSi.
Eftirtektavert í sambandi viS
þessa stofnun er þaS, aS kennar-
arnir flestir eru heimkomnir her-
menn sjálfir. Ekkert gæti meir
stuSlaS aS samúSaranda á milli
kennara og nemenda og er fyrir-
komulag þetta því hiS heppileg-
asta í alla staSi. Þetta er^ skóli
heimkominna hermanna, sem er
stjórnaS af heimkomnum her-
mönnum. — ViS komum á verk-
stæSiS, þar sem limir eru búnir
til (artificial limbs). Þar voru
heimkomnir hermenn aS búa til
hendur og fætur fyrir þá, sem bar-
ist höfSu og lagt líf og limi í hættu
á hinum ægilega orustuvelli. —
(Lausl. þýtt.)
-------o—------
Frá Noregi
Eftir Pálma.
III.
“Strílar.”
þaS er í sjálfu sér fljótgert og
auSvelt, aS lýsa landslagi, mann-
virkjum svo sem stórum bygging-
um, fornmenjum eSa listaverkum,
í samanburSi viS þaS, aS lýsa
fólkinu sjálfu í landi hverju, sál
arlífi þess og lifnaSarháttum. ÞaS
þekkja menn seint aS fullu, nema
ef þeir jafnframt hafi kynt sér
skáldverk þeirrar þjóSar sem
þeir ætla aS lýsa eSa segja frá.
Eg hefi ímyndaS mér, aS margar
af þeim röngu hugmyndum, sem
menn alment gefa í ferSaminning-
um sínum, t.d. um Island, stafi af
þekkingarleysi á bókmentum vor-
'um. Eg ætla þó ekki, meS þess-
um línum, aS fara aS lýsa frænd-
um vorum gegn um skáldskap eSa
bókmentir þeirra, en lauslega
byggja skoSanir mínar á hvoru-
tveggju, á þeirri þekkingu, sem eg
hefi á þjóSinni sjálfri og bók-
mentun hennar.
Menn þurfa ekki aS vera lengi
í Bergen til þess aS heyra orSiS
“striler” nefnt. ÞaS eru í stuttu
máli allir þeir nefndir, sem eru
klunnalegír, hráir eSa ófægSir.
Og meS orSinu “stril” eSa “stril-
er” er átt viS sérstakt fólk. ÞaS
eru bændurnir kallaSir, sem búa í
dölunum í nánd viS Bergen og
sjómenn þeir, er lifa viS hafiS og
eru tíSir gestir í Bergen meS afla
sinn. En til þess aS aSgreina þá
frá hinum venjulegu “strílum” eru
þeir kallaSir “sjóstrílar’,, er þyk-
ir hálfu meira skammaryrSi, en aS
vera kallaSur blátt áfram “stríll.”
OrSiS "stril” er gamalt, og eft-
ir þeim upplýsingum sem eg fékk
um uppruna þess, þá var þaS upp-
runalega ’lstridarr” og var notaS
um óbilgjörn svakamenni, er
neituSu aS gjalda konungi skatt.
Þrátt fyrir þaS, þó orSiS stríll
væri alt annaS en aSlaSandi,
kyntist eg strílunum talsvert á
meSan eg dvaldi í Bergen. Og í
sjálfu sér er mér sönn ánægja aS
segja frá kunningsskap mínum
viS þá, því lundarfar þeirra og
eSli var svo mótaS af norskri
náttúru, aS næstum því var hægt
aS þreifa á því, sem rúnum á
gömlum hellusteini. Þeir eru
flestir afar tortrygnir viS útlend-
inga, sem aS sjálfsögSu stafar af
því, aS oft hefir veriS leikiS á þá
af mönnum, sem hafa veriS þeim
lærSari í hinu “almenna viSskifta-
lífi hins mentaSa heims”. En hafi
þeir einu sinni tekiS trygS viS ein-
hvern, þá eru þeir staSfastir eins
og dalirnir þeirra og fjöllin, og er
þá heimili þeirra opiS og öndvert
á hvaSa tíma sem er, fyrir þeim
manni. Mér fanst þeir vera aS
minsta kosti I 00 ár á eftir tíman-
um hvaS siSi og venjur snerti,
enda eru þeir flestir afturhalds-
menn, sem elska hiS gamla og
bera alt nýtt saman viS þaS, sem
þeir hafa vanist frá fyrri tímum,
eSa því sem þeir gömlu hafa van-
ist í bernsku. “Ekki var þaS svona
í mínu ungdæmi og lifSi fólkiS
þó eins vel og nú á tímum í þá
daga” segja þeir og ypta efagirn-
islega öxlum. Þeir eru vanalega
ósmekklega klæddir og eru föt
þeirra úr heíma unnum vaSmál-
EE
Fyrir Sjúkleik Kvenna.
Dr. Martel’s Female Pllls hafa ver-
ltS gefnar af lœknum og seldar hjá
ftestum lyfsölum i fjóröung aldar.
Taklö engar eftlrlikingar.
um. Þegar ungu stúlkumar koma
til Bergen eSa annara verzlunar-
staSa, bera þær skýluklúta á
höfSum sér, bundna undir hökuna
líkt og íslenzkar kaupakonur gera,
sem ganga til raksturs, er vilja
skýla andliti sínu fyrir sólinni til
þess aS sólbrenna ekki. Og svo
fast halda þær viS “móS" þenna,
aS þær eru stundum meira en tvö
ár í kauptúnum án þess aS breyta
til og taka upp hatta eSa húfu-
sniS hinna ’fínu" tízku-stúlkna
kaupstaSanna. — Strílarnir eru
vanalega gestrisnir, sérstaklega
viS Islendinga, og taka sjaldan
gjald fyrir greiSann. Eg man sér-
staklega eftir einni ferS minni út
í Masfjord. Eg átti aS taka mynd-
ir af bóndabrúSkaupi, sem haldiS
var langt inni í firSinum, og vilji
lesendur mínir kynnast strílunum
mínum nánar, biS eg þá aS fylgj-
ast meS ferSum mínum, er eg
ætla nú aS lýsa.
ÞaS var í miSjum júnímánuSi,
mánuSinum sem er svo ríkur af
hinni grænu, gróandi náttúru í
Noregi, mánuSinum, sem hefir
svo sérstakt lag á því, aS tengja
hugi ungra karla og kvenna sam-
an í sumarsins nafni — sumars
þeirra eigin lífs og sumars í nátt-
úrunni, sumars starfs og upp-
skeru.------
Á leiSinni inn fjörSinn veitti eg
því sérstaka eftirtekt, hve landiS
umhverfis var hrjóstugt og nakiS,
og er mér var sagt, aS svæSiS
umhverfis Bergen hefSi litiS eins
út fyrir 30 árum, en skógar þeir,
sem þar eru nú, væru starf eSa á-
rangur af starfi skógræktarfélags-
ins, er var stofnaS 1 898 og hefir
stöSugt starfaS í þá átt síSan aS
skógklæSa Noreg, leitaSi eg mér
nánari skýrsla um afrek félagsins:
1 Noregi eru ár hvert jarSfest um
10,000,000 tré, sérstaklega á
vesturlandinu, og nú á síSari árum
einnig á norSurlandinu og jafn-
vel á austurlandinu. ÁriS 1910
var afgirt og ræktaS um 4400 ha.
land; 1911 um 4,700 ha.; 1912
um 3,000 ha., 1913 um 3,500 ha,
1914 um 3,700 ha., og 1915 um
3,700 ha. Þessi stutta skýrsla gef-
ur ljósa hugmynd um þaS, meS
(Famh. á 3. bls.)
EITTHVAÐ AÐ
HUGSA UM—-
Ef |>ú þjáist af maga kvillum,
meltingarleysi, höfuðverk o.s.frv.
þá er þér auðskilið að meðal, sem
hreinsar algerlega út magann og á
sama tíma styrkir öll meltingar-
færin, hlýtur að bæta þér mjög
mikið. Triner’s American Elixir
of Bitter Wine er saman sett úr
bitrum jurtum, sem hafa mikið
meðala gildi og hreinsa magann,
og úr rauðvíni, sem styrkir líkam-
ann. Meðalið er mjög bragðgott
og mun falla þér vel í geð, Eitt
lækna blaðið segir í maíblaðinu:
“Meðalið er gott, eins og alt, sem
kemur frá Triner’s efnafræðis-
starfsstofunni.” Kostar $1.50 og
fæst í lyfjabúðum. — Triner’s
Liniment er óviðjafnanlegt fyrir
gigt, fluggigt, bakverk, tognun,
bólgu, sárum vöðvum, þreyttum
fótum o.s.frv. Kostar 70 ct. —
Joseph Triner Company, 1333—
1343 S. Ashland Ave., Chicago, 111.
Land til sölu
Nálægt Lundar,
Manitoba
S. W. (410-204 W. lst. M. Inngirt,
uppsprettutjörn á landinu.
Ijandið í grenid við Lundar er sér-
staklega vel liagað fyrir mjólkurbú-
skap og “mixed farming”. Gnægð af
góðu vatni, landið fremur slétt og
nægur poplar skógur fyrir eldivið.
Yerðið á bessari kvart section er
$2,400, borgist $500 f peningum #g af-
gangur eftir samkomulagi.
Skrifið eða finnið,
ADVERTISER,
902 Confederation Life Bldg.
Dept. H. Winnipeg..
WeAre
Ready!
-ARE ~
YOU ?
Rauði Krossinn í
næstu viku biður
— menn,konur og börn
í Manitoba, að fara djúpt í vasa sína og GEFA
til hjálpar starfi félagsins á stríðsv. Frakklands
Hver einasti canadiskur hermaður nýt-
ur persónulegrar umönnunar Rauða-
krossins.
Rauði Krossinn viðheldur fjórum can-
adiskum spítölum á Englandi.
Rauði Krossinn kostar átta canadisk
sjúkrahús á Frakklandi.
Rauði krossinn bygði og kostar við-
hald á stóru sjúkrahúsi í Parísarborg —
gjöf frá Canada til hermannanna Frakk-
lands.
Rauði Krossinn á og kostar 80 sjáff-
hreyfi sjúkravagna á milli skotgrafanna
og sjúkrahúsanna.
Rauði Krossinn leggur til útbúnað í 23
hjúkrunarskýlum á bak við canadisku
skotgrafimar.
Rauði Krossinn hoimsækir 945 sjúkra-
hús á Englandi og Frakklandi, og veitir
persónulega hjúkrun og aðstoð hverjum
einasta Canada hermanni, sem í þeim
finnast.
Rauði Krossinn veitir $1,000 á hvern
mann til lækningar canadiskum her-
mönum á St. Dunstan’s blindra spitala,
heimsins frægustu stofnunar af þeirri
tegund —• og leggur einnig til sömu hjálp
og aðstoð á Queen Mary spítalanum fyr-
ir lækningu á andlits sáur.
Rauði Krossinn er eina stofnunin í
heimi, sem hefir aðgang að föngum í ó-
vinahöndum — og yfir 2,800 af vorum
mönnum eru þar.
Rauði krossinn heldur við uppihaldslausum straumi af kostbærum og ómissandi vörum
frá Canada til hervalla Evrópu.
Alt þetta kostar ærna peninga. Enginn veit hvað mikið verður heimtað af Rauða kross-
inum þetta ár. Alt sem Canada vill gefa, verður ekki of mikið.
VÉR ERUM TILBÚNIR!—ERT ÞÚ!
Þinn einkaréttur að fá að styrkja Rauða Krossinn, er einn af frumburðarréttum borgaranna
í þessu landi voru.
EIN HEIL YIKA: JÚNI 17—18—19—20—21—22
G. A. AXFORD
LÖOFRÆÐINOUR
603 Paris Bldg., Portage & Oarry
Taisími: ain 3142
Winnipeg.
Arnl Anóarwn B. P. Oarland
GARLAND & ANDERSON
UorUMIIKIAB.
Fhea. Kala 1M1
N1 llMtrU XUitway Bhsnbm
Dr. M. fi. HaJtdorason
«n »otd ■coiDne
Tala. Mata I0M. Oar Pwrt. A MB«a
Stundar .InTSrSungo b.rklaa/ki
•f a«ra Innmnjaúkðóma. Sr a«
(fnna 4 ■krlfstofu alonl kl. 11 Ift U
kl. J Ol 4 e.m.—H.lntUI ad
4* All.way ava.
Talalml: Mata SS0S.
Dr. y. G. Snidal
TARrrUBKWIR.
•14 lOMEBBflT BLK.
Forta*. AT.au*. WDffllFM
Dr. G. J. Gis/ason
Ffcmfefaa aad lirgcm
Athyall valtt Aufna, fflyrna »m
KT.rka BJúkddmum. 1 —nrriT
Innvortla .Júkdömum om ■!)•
akurúl.
1» Baath Srd St.. Graad Part-a, MJt.
Dr. J. Stefánsson
4*1 BOTD HIOBIie
Hornl Portaa. Ava. orn Bdmontoa 8t.
Btnndar olnfðnyu auyna, oyrna,
»•/ «f kT.rka-sJökddma. Hr að httta
“• 111 Mk oa kl. 2 tll S a.h.
Phone: Main 3088.
Hetadll: 105 Ollrta Bt. Tala. Q. tSU
Vér hðfum fullar blr«úlr hroln-
uatu lyfja om moðala. Komll
moB lyfioBla yðar hlnyað, vér
■erum m.ðnlln nékvaunl.ya aftlr
áylsan Læknl.lns. vér alnnum
utan.T.,ta ^öntunum og aoljum
CGLCLEUGH & CO.
Notr. Daat 4 Sk.rbrooke Bta.
Phono Garry 3SS0—2CS1
A. S. BAfíDAL
■olur llkklatur og anntst um út-
farlr. Allur útbúnaður «4 bo«tl.
Hnnfremur ■olur hann alUkonar
mlnniavarBa og layatolna. : :
•13 SHERBROOKE BT.
Phoao G. SISS WIHNIPU
G. THOMAS
Bardal Bloek, Skerbrooke St,
Wtnntprgf, Man.
Gjðrir vlð úr, klukkur og allskonar
full os allfur st&ss. — Utanbæjar
viðgeröum fljótt sint.
TH. JOHNSON.
Úrmakari og Gullsmiður
Selur giftingaleyílsbrét
Sérstakt athygll voltt pöntunum
og vlðgjörðum útan af landi.
248 Main St. . Phone M. 86M
2. J. Bwanson H. O. Hlnrlknoa
J. J. SWANS0N & CO.
FASTBIGITASAUAB OG
pealaaa mtuiar.
Talsimi Maln 2587
Cor. Fortage and Garry, Winnlpeg
MARKETHOTEL
140 Prlnr *aa Strert
4 nóti markcðlnum
Bestu vlnföng. vlndlar og að-
hlynlng göð. íslenkur Yeitlnga-
maður N. Halldórsson, lelbbeln-
lr falondlngum.
P. O’COBNEL, Elgandl Wlnalpeg
GISLI GOODMAN
TINSJIIWI n.
Vorkstæðl:—Hornl Toronto 8t. og
Notre Dame Ave.
Phone Helmtlla
Garry 2088 Garry 80»
--------------------------------
Lagaákvarðanir viðvíkj
andi fréttablöðum
1.) Hver maður, sem tekur reglulega
á móti blaði frá pósthúsinu,
stendur i ábyrgð fyrir borgiAi-
inni, hvort sem nafn hans eða
annars er skrifaö utan á blað-
ið, og hvor1 sem hann er áskrif-
andi eða ekki.
2) Ef einhver segir blaði upp, verð-
ur hann að borga alt sem hann.
skuldar þvi, annars getur útgef-
andinn haldiö áfram að senda
honum blaöið, þangað til hann
v hefir geitt skuld sína, og útgef-
andinn á heimting á borgun
fyrir öll þau blöð, er hann heíir
sent, hvort sem hinn tekur þau
af pósthúsinu eða ekki.
3) Að neita að taka við fréttablöðum
eða tímaritum frá pósthúsum,
eða að ílytja í burtu án þess að
tilkynna slíkt, meðan slík blöð
eVu óborguð, er fyrir lögum
skoðað sem . tilraun til svíka
(prijna facie of intentionál
fraud).
\
l