Heimskringla - 07.11.1918, Síða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRinGLA
WINNIPEG, 7. NOV. 1918
HEIMSKHINGLA
(Stofnu« 1KK6)
Kemur út á hverjum Fimtudegi.
tttgefendur og eigrendur:
THE VIKiNG PRESS, LTD.
Ver?i blaTJsins i Canada og BandaríkJ-
unum $2.00 um árib (fyrirfram borgab).
Pent tll Islands $2.00 (fyrirfram borgab).
Allar borganir sendist rábrsmanni blatSs-
ins. Póst eba banka ávísanir stilist til
The Viking Press, l*td.
O. T- Johnson, ritstjóri
S. D. B. Stephanson, ráSsmaður
Skrlfstofa:
720 SHERBROOKE STREET, WINNIPEG
P.O. Box ýl71 TalHfml Garry 4110
WINNIPEG, MANITOBA, 7. NÓV. 1918
Stríðslok að nálgast
Heimsstyrjöldin mikla hefir nú staðið yfir
í rúm fjögur ár. Á þessu tímabili hefir al-
heimurinn verið vafinn svörtum skugga
sorgar og eyðileggingar. Allar þjóðir orðið
fyrir þessu meir og minna, en stríðsþjóðirnar
þó mest. Frá því styrjöldin fyrst skall á, hefir
sorgin skipað öndvegi í stríðslöndunum, og
þjóðir þessara landa frá þeim tíma verið flak-
andi í sárum. Engin önnur styrjöld veraldar
hefir lagt jafnmarga hrausta drengi að velli
eða orsakað jafn stórkostlega eyðileggingu
og skaða af öllu tagi.
En nú er ögn tekið að rofa í lofti og komi
ekkert óvænt fyrir, virðast fylstu líkur til að
stríðið sé þá og þegar á enda. Tyrkir eru nú
gengnir úr leik og þegar þetta er skrifað eru
herstjórnir Austurríkis og ftalíu í undirbún-
ingi að semja um vopnahlé. Þannig eru
samherjar Þjóðverja að detta úr sögunni og
og vart munu þeir síðarnefndu lengi fá stað-
ist einir gegn því ofurefli, sem nú berst á
móti þeim. Máttarstoðir einveldisins þýzka
virðast nú óðum að hrynja og augu þjóðar-
innar að opnast fyrir þeim ægilegu ógöngum,
er valdhafar hennar hafa ?teypt henni út í. Úr
þessu ætti henni að fara að verða skiljanlegt
hverjir voru höfundar þessa hryllilega stríðs,
þessa skelfilega blóðbaðs og allra þeirra
hörmunga, er því hafa verið samfara, og fara
að sjá að þetta voru hennar eigin metnaðar-
tryltu og blóðþyrstu einveldisstjórar. Hætt
er þá við, að vinsældum keisarans þýzka og
fylgifiska hans sé lokið og þeim úr því
ómögulegt að halda stríðinu áfram, hve fegnir
sem vildu.
Við sigur bandamanna, sem nú færist óðum
nær, rennur upp mannkynssögunnar mesti
gleðidagur. Þessar þjóðir, er svo ötullega
hafa barist fyrir málstað lýðfrelsis, hafa þá
náð augnamiði sínu. Einveldis drotnum þeim,
sem svo lengi hafa þrumað yfir stórum hluta
Evrópu, verður þá vonandi bylt frá völdum,
eða að minsta kosti valdahringur þeirra svo
takmarkaður, að hér eftir megni þeir ekki
að steypa alheimi í stórstyrjöld, er þeim sýn-
ist svo við hofa. Lýðfrelsið hefir þá unnið
frægan sigur og þær þjóðir, sem fórnað hafa
fylstu kröftum sínum í þágu þess, hafa þá
um leið skráð nöfn sín gullnum stöfum á
spjöld sögunnar.
• Á öðrum stað í blaðinu birtist niðurlag
ræðu þeirrar, er Col. Frank Edwards, brezkur
herforingi, flutti á bankastjóra fundi í Minne-
apolis í sumar sem leið. Er ræða sú hin eft-
irtektaverðasta, þar hún styðst við svo góðar
heimildir og flutt af manni svo nákunnugum
öllum afleiðingum stríðsins, hvað þjóð hans
snertir. Dregur hann upp skýra mynd af
þátttöku Englendinga í stríðinu frá því fyrsta
og segir í átakanlegum orðum frá þeirri miklu
fórn, sem þjóð sú hefir lagt á altarið í þágu
þess málstaðar, er hún skoðar réttan og göf-
ugan. Lítt viðbúin til stríðs á landi snerist
brezka þjóðin undir eins í lið með hinni að-
þrengdu þjóð í Belgíu, sem saklaus af öllum
tildrögum stríðsins var að reyna að verja land
sitt gegn hinum æðistryltu herskörum Þýzka-
lands. Og þó margir þýzksinnaðir einfeldn-
ingar, bæði hér í landi og annars staðar, hafi
reynt að gera lítið úr þessari liðveizlu, á hlut-
taka Englendinga í stríðinu þó vafalaust
stærsta þáttinn í að Þjóðverjar eru nú í þann
veginn á kné komnir. Það er sjóflotinn brezki,
sem mest hefir bægt óvinaþjóðunum frá sigl-
ingum um höfin og þannig útlokað þær frá
umheiminum. Á sjó voru Bertar vel við bún-
ir og hafa þar líka haft í öllum höndum við
óvinina. En sökum óviðbúnaðar á landi, hef-
ir stríðið orðið þeim afar kostbært og útheimt
að þeir legðu fylstu krafta í sölurnar og hik-
uðu ekki við neina fórn. Þar hefir hinn eld-
Jegi áhugi og dæmafáa hugprýði brezkra karla
og kvenna komið í ljós og þjóðin brezka um
Ieið getið sér þann orðstír, sem aldrei firnist.
Og þegar núverandi styrjöld er lokið og til
þess kemur að kippa í lag því, sem aflaga hef-
ir farið, og efla til nýrrar þroskunar og fram-
fara, þá mun brezka þjóðin vart reynast eftir-
bátur neinna annara þjóða. Þann ötulleik og
það ósigrandi viljaþrek, er hún hefir sýnt í
stríðinu, mun hún óefað halda áfram að sýna
þá því linnir — þó verkefnin verði þá alt önn-
ur. Hjá öðrum þjóðum mun koma í ljós það
sama; þær þjóðir, sem vel og drengilega hafa
barist fyrir málstað Iýðfrelsis og mannrétt-
inda, munu engu síður leggja fram krafta
sína í þágu þess góða, þegar stríðinu er lokið.
Og það sama má segja um einstaklingana.
Þeir einstaklingar, karlar eða konur, sem lagt
hafa fram alla krafta sína í stríðinu og verið
fúsir að fórna öllu fyrir land sitt, munu óefað
reynast atkvæðamestir, þegar til framkvæmda
kemur að ófriðnum Ioknum. Hjá þeim mun
koma í ljós mestur áhugi fyrir öllum velferð-
armáium lands og þjóðar — og koma í Ijós
í verkinu.
Það verða ekki þeir, sem staðið hafa æp-
andi frammi fyrir fólkinu og stofnandi til óá-
nægju þess, er mest láta til sín taka að stríð-
inu loknu. Slíkir menn sitja aldrei við stjórn-
völlinn, er á reynir atorku og dugandi fram-
takssemi. Enda væri þjóðin illa stödd undir
forystu þeirra manna, sem eru sígalandi og sí-
æsandi aðra, en eru sjálfir gersnauðir af allri
sannri manndáð og fljótastir allra að draga
sig í hlé, ef stórir örðugleikar eða lífshætta
er á ferðum.
Það verða ekki æsingamenn, liðieskjur og
heiglar, sem dugmestir og gagnlegastir reyn-
ast, þegar stríðinu lýkur — heldur þeir, sem
með dug og dáð hafa í baráttunni staðið,
leggjandi fram alla krafta sína unz sigur var
fenginn.
4---------------------------------------
Sjálfsagðar breytingar
Til eru þeir, sem halda, að undir eins og
stríðinu er lokið, muni alt hér í Canada tafar-
laust leita í sama horf og áður og engra eða
lítilla breytinga sé að vænta frá því, sem var
áður en hin mikla styrjöld hófst. Virðist svo,
sem afturhalds andinn sé svo ríkur í eðli
þeirra einstaklinga, sem slíka skoðun hafa,
að þeir geti engan veginn trúað að breyting-
ar í umbóta áttina geti átt sér stað hér í Can-
ada. Eitt íslenzka blaðið hér, er stofnað var
sem frjálst og óháð “málgagn” fólksins, hefir
hátíðlega lýst yfir því, að það fylgi vissri
flokksstefnu — að sjálfsögðu í þeirri von og
vissu, að slík stefna verði að lokum viðtekin
af meiri hluta Canada þjóðarinnar. Ritstjóri
þess blaðs virðist fasttrúaður á, að eftir stríð-
ið rakni gömlu pólitisku flokkarnir úr rotinu
til þess að endumýja þá baráttu, er þeir urðu
að leggja niður um tíma stríðsins vegna. Bar-
átta þessi verði hafin í annað sinn með fullum
krafti og öllum þeim vopnum, er áður tíðkuð-
ust. Han ner vantrúaður á að nokkrar breyt-
ingar verði og virðist gleðjast af þeirri lilhugs-
una. að þá gefist honum tækifæri að beita
fylstu kröftum flokki sínum til styrktar! Er
engu líkara en það sé hjartan sannfæring
hans, að sérhver þroskun og framför þessa
lands byggist á flokkaskiftingu og stéttaríg.
Þessi íslenzki ritstjóri er ekki sá eini hér í
landi, sem slíku heldur fram; margir aðrir
eru á svipaðri skoðun. Sökum megnrar óá-
nægju yfir ýmsum þröngkosti stríðinu sam*-
fara hafa ekki svo fáir látið heillast af marg-
víslegum glymjanda æsingarmanna og stjórn-
leysingja, sem hér í landi aldrei hafa fengið
áheyrn áður. Hefir þetta orðið til þess, að
blása að neistum tortrygninnar hjá mörgum
og vilt þeim meir og minna sýn í bili.
Sem betur fer vanr slíkt eigi lengi. Að stríð-
inu loknu mun núverandi óánægju linna og
allir, eða flestir munu þá fara að átta sig bet-
ur á öllu og fara að geta litið hlutina réttum
augum. Þá verður farið að sinna kappsam-
lega og af alefli ýmsum framfara og þjóð-
þrifa málum, sem beðið hafa hnekkir sökum
stríðsins, og öll áherzla þá lögð á sem mest-
ar og öflugastar framkvæmdir málum þessum
til styrktar. En þegar til framkvæmdanna
kemur munu draumóra postular og æsinga-
hetjur fljótt birtast í sinni réttu mynd og áhrif
þeirra úr því fara þverrandi. Slíkum mönn-
um er sjaldan mikið um það gefið, að strita í
hita og þunga dagsins eða leggja á sig nokk-
urt erfiði. Sem ræðumenn fást þeir aldrei til
að brjóta nokkurt mál til mergjar og leitast
heldur við að hafa áhrif á tilfinningar fólks
með léttvægu glamri og hávaða—sem rit-
stjórar forðast þeir vanalega alt, sem út-
heimtir vandvirkni og fyrirhöfn, og láta nægja
að vaða sem mest elginn frá eigin brjósti.
Sízt er því að undra, þótt þeir hafi lítil áhrif
á starfstímum, þegar margvíslegum fram-
kvæmdum er hrint af stokkum, sem ómögu-
legar eru þá þjóðirnar standa í stríði, og að
slíku unnið með ötulleik og dugnaði.
Eftir stríðið munu vafalaust eiga sér stað
stórkostlegar breytingar í Canada, engu síður
en öðrum löndum. Hér eftir fara verkamenn
og bændur meir að láta til sín taka en áður
og atkvæði þjóðarinnar um leið að hafa meiri
þýðingu en í liðinni tíð. Við aukna framtaks-
semi bænda og verkamanna hættir auðvaldið
að geta ráðið lögum og lofum í löndunum og
úr því fer auðurmn að skiftast jafnara niður.
Til þess að slíkt geti gerst hér í landi, þarf
ekki að blása að neinum stéttaríg né hrinda
af stað uppreistum. Undir stjórnarskipulagi
þessa lands eru öll völdin í þjóðarinnar hönd-
um, kunni hún að eins að nota atkvæði sín
réttilega.
Framtíð Canada er algerlega undir þjóð-
inni sjálfri komin.
- - - - - - ~ - ——-——
Hjálþarþörf annara
þjóða
Þó stríðið hætti, verður allur sparnaður að
‘ halda áfram og öll framleiðsla að vera stund-
uð með fylsta kappi og áhuga. Nú er hart í
ári um heim allan og hallæri víða yfirvofandi.
Fil þess að geta komið öðrum þjóðum. til
hjálpar, verður Canadaþjóðin að halda áfram
að neita sér um margt og að viðhafa allan
sparnað. Um þetta kemst eitt enska blaðið
hér nýlega þannig að orði:
“Það verður ekki hægt að slaka neitt á
matvöru sparnaðar reglugjörðunum, jafnvel
þó friður komist á bráðlega. Matvöruskortur
á sér nú stað um heim allan. Fyrirliggjandi
matarbirgðir eru ekki til og tvö eða þrjú ár
hljóta að líða áður unt verður að framleiða
nóg til þess að sumir partar veraldar færist úr
nærveru við hallæri og hungurdauða. Með
því að stunduð sé framleiðsla hér af alefli og
viðhafður allur sparnaður, getur Canada kom-
ið þurfandi þjóðum heims lil hjálpar og sömu-
leiðis stuðlað að eigin velferð. Með öflugri
framleiðslu og áframhaldandi sparnaði getum
vér stofnað til allrar velmegunar í landinu og
aðstoðað við að greiða skuldina, sem fallið
hefir á ríki vort á hinu langa stríðstímabili.
Þar miljónir íbúa á hinum herteknu svæð-
um Belgíu og Frakklands verða enn að draga
fram lífið á matvöru skömtum, er hallæri
ganga næst. Eins fljótt og auðið er ætti að
binda enda á slíkar hörmungar. Þjóðir þess-
ar hafa þjáðst nóg alla reiðu. Séum vér dreng-
lynd og góðhjörtuð, mun oss umhugað að
þjóðir Englands, Frakklands og Italíu — er
svo mikið hafa orðið að líða — eigi sem
fyrst völ á meiri matarbirgðum, en átt hefir
sér stað síðast liðin tvö ár.
En stríðsþjóðirnar eru ekki þær einu, sem
skorturinn hefir þrengt að, því slíkt hefir engu
síður átt sér stað með margar hlutlausar þjóð-
ir Evrópu og eins rússnesku þjóðina. Vér les-
um í blöðunum að margar þúsundir Rússa
hrynji niður daglega af matarskorti. Vér fá-
um ekki hjálpað Rússum nú, en getum það
undir eins og stríðinu linnir.
Þegar stríðinu lýkur, verður hægt að færa
til afnota stórar hveitikorns birgðir í Astralíu
og sykurbirgðir í Java. Til birgða þessara
hefir ekki náðst sökum skipaskorts. Eftir
stríðið verður hægt að flytja þær til Evrópu,
en ekki munu þær þó reynast þar fullnægj-
andi. Skylda vor er því augljós. Hvort sem
stríðið endar bráðlega eða ekki, verðum vér
að leggja stund á allan matvörusparnað af
ítrustu kröftum.”
» - ■—--------------------— ----------•+
Vetrarsmíðar Stephans
(Sjá "VetrarsmíSar” í Andvökum.)
Hristist storðin stór viS orS,
Stephan þorSi mynda,
þegar' forSum bar á borS
'bögur norSanvinda.
En því stranga stríSi lauk
storS um langa’ og hauSur;
berserksgangi’ í beykis hnauk
breytti fanga snauSur.
DODD’S NÝRNA PILLUR, góSai
lyrir allskonar nýrnaveiki. Lteknc
gigt, bakverk og sykurveiki. Dodd’í
Kidmey Pills, 60c. askjan, sex ösk}
ur fyrir $2.50, hjá öllum lyfsölun)
eða frá Dodd’s Medicine Oo., Ltd.
Toronto, Ont.
Fréttabréf frá
Frakklandi.
(Niöurl. frá síðasta bliaði)
Á Frakklandi,
2 3. september 1918.
Mr. S. D. B. Stephanson,
Kæri herra:—
Þegar menn höfSu þvegiS sér
úr fersku lækjarvatninu, matast og
hvílst, IögSu þeir af staS aftur,
lengra burt frá vígvellinum, þang-
aS sem .afleiSingar orustunnar
voru ekki sýnilegar í ríki náttúr-
unnar. Á sumum þessum her-
stöSvum eru stór tjöld eSa skálar,
sem notaSir eru til hreyfimynda-
sýninga og ýmsra skemtana til aS
hressa og gleSja andann. Hverri
stórdeild (division) tilheyrir leik-
flokkur, sem saman stendur af yf-
ir þrjátíu æfSum leikurum, söng-
mönnum eSa öSrum, sem listfeng-
ir eru aS skemta mönnum. Alt
eru þaS hermenn, sem hafa aS eins
þann starfa á hendi, aS ferSast um
og skemta hermönnum. 1 sam-
bandi viS hvern leikflokk er
streng-hljóSfæra flokkur (orch-
estra), sem saman stendur af þrjá-
tíu mönnum. ÞaS er því mikiS af
afbragSs söng og hljóSfæraslætti
á samkomum þessara flokka, því
menn viSurkenna gildi söngsins til
aS halda andanum vakandi og
starfandi í rétta átt. “Þar sig gróS-“
urskúrir söngsins sitra, síSast and-
inn marki sínu gleymir,’’ segir eitt
skáldiS.
Menn munu spyrja, hvemig aS
leikflokkur, sem aS eins saman-
stendur af karlmönnum, geti sýnt
leik. ÞaS er nú galdri líkast, því
margir af áhorfendum myndu al-
búnir aS sverja, aS stúlkur væru á
leiksviSinu. Piltar, sem hafa vel
æfSa og mjúka rödd, koma fram
íklæddir dýrindis kvenbúningum,
hvítu dufti og roSa, meS nýjasta
sniSi frá Parísarborg. Jafnvel
söngur þeirra er listilega af hendi
leystur.
Á þessum stöSvum bak viS víg-
stöSvarnar er oft efnt til leikmóta
og er þaS hressandi og skemtandi.
SömuleiSis hefir Y.M.C.A., sem er
‘alstaSar nálægt” á herstöSvunum,
bókasafn til útláns meSal her-
manna. Enda þótt bækurnar séu
fremur ómerkilegar, þá er aS eins
þessi grein af starfi Y.M.C.A. ó-j
metanleg. Enn fremur hefir fé-
lagiS staS meS borSum, bekkjum
og ritföngum, þar sem mönnum
gefst kostur á aS skrifa heim, og
selur ýmislegt smávegis til þæg-
inda og smekkbætis meS sann-
gjörnu verSi.
Nokkra gamla og góSa kunn-
ingja mína hitti eg á orustusvæS-
inu. Þar á meSal þrjá Islendinga.
ÞaS var einn morgun, aS eg kom
ásamt öSrum úr björgunardeild aS
ofur litlum gilfarvegi. Þar var
"Regimental Aid Post’’ vissrar
deildar. Þar veitti eg eftirtekt
manni, sem var önnum kafinn aS
binda um sár manna úr sinni deild.
Hann var í snjáSum fötum meS
"military medal” borSa á brjóst-
inu. ViS annaS tillit sá eg, aS
þetta var Eggert Árnason, bróSir
GuSmundar prests Árnasonar.
Hinir Islendingarnir, sem eg hitti,
voru: Jón Bjarnason, sem er f
björgunardeild, og SigurSur Ei-
ríksson frændi minn, sem eg hafSi
ekki séS síSan í Lundúnaborg
skömmu áSur en hann lagSi af
staS til Frakklands fyrir tveim
árum. Þessir piltar litu allir
hraustlega út.
TíSin hefir veriS góS hér á
Frakklandi í sumar, svona yfir-
leitt. VirSist mér hér langviSra-
samt. Fram eftir sumrinu voru
litlar rigningar. Svo komu vætu-
samur kafli um nokkrar vikur fram
aS 7. ágúst. Voru þaS mestmegnis
skúrir, meS glaSa sólskini á milli,
eins og oft er á Frakklandi. Frá
7. ágúst til 26. sama mánaSar kom
ekki dropi úr lofti, og var þaS
mesta mildi, því þá voru margir
særSir á vígvellinum. SíSan hefir
veriS fremur rigningasamt, en sér-
staklega síSast liSnar tvær vikur.
Kunnugir menn segja, aS innan
skamms megi búast viS löngum
þurrum kafla.
AS endíngu biS eg Heimskringlu
aS færa kveSju mína kunningjum
mínum, sem eg er of latur til aS
senda línu. MeS beztu óskum,
Þinn einlægur,
(Pte.) H. F. Danielsson.
No. 523737, 14th Can. Field
Amb., B.E.F., France.
-------o------
Enn er þörf fyrir peninga ySar.
— Kaupið Victory Bonds.
SKÝRSLA
um
Betel-samkomur á Kyrrahafsströnd
og aö Markerville, Alta.
Herra ritstjóri:—
Snorn rna í vor unintist eg á ]>að við
kunningja einn, að mig lanigaði til
að skreppa vestur að hafi, til þess
að gefa löndum Okkar ]>ar tækifærí
á að styrkja gamalmenna heimilið
Betel á saima hátt og íslendingar í
öðrum bygðarlögum hefðu gert, nJ.
í gegn um Betile-saimkomur. En
kunningi þessi dró iieklur úr áformi
mínu. Bann ihélt að ferðin mundi
ekki borga sig, að landar okkar þar
vestra væru ibæði fátækir og fáir, og
að flestir af þeim vildu holzt komast
austur aftur, ef þeir bara gætu.
eftir þetta hætti eg alveg að minn-
ast á vesturför, en hugsaði með sj<álí-
um mér að eg skyldi þó reyna og
treysta á landann. Og nú bið eg
þenna kunningja minn og alla aðra,
sem ihugsa í samræmi við hann, að
lesa níkvæiyl. éftirfarandi skýrslu,
og fræðast svo um, að landar okkar
vestur á KyrraJhafsströnd eru hvortri
fátækir né ifáir, og heldur ekki smáir.
Og líka það, að af öllum þeim, sem
eg talaði við á ferð þessari, sem voru
margir, hitti eg að eins eina fjöl-
skyldu, sem langaði til að að hverfa
austur aftur. Flestallir aftóku þa#
alveg, jafnveJ þó þeim vær gefinn
eignarrétt á Manitoba og fría ferð.
Auðvitað varð eg ekki var við néina
stórauðuga menn,—ekki svo auðuga,
/

. IlVAÐ HUNDRAÐ DOLLARA n “VICTORY B0ND” GERIR:
Borgar 80 hermönnum eins dags
laun, eða
Fæðir smásveit fótgönguliðs í 44
daga, eöa þatS
Kaupir 400 pund af osti, eöa
6 “incendiary” loftbáta, eöa
2,000 lækna nálar, eða
100 pör af hermannasokkum, eSa
26 pund af svefnlyfi, eða
145 poka til að hafa í heitt vat*.
Saman baga barin var,
bylja lag aS taka;
vetrar hagleik hossar þar,
iheflar, sagar klaka.
Nú ei kosti einnars á,
elli lostinn þunga,
vits meS rosta Voröld hjá
velkjast frosts í drunga.
Heims á meSan harmur rís,
hörku kveður málin;
er ei geSið grimt sem ís,
gödduð og freðin sálin?
Gaddi og byl svo gerir skil,
grimdar þylur ljóðin —
sálaryl þar á ei til,
öll það skilur þjóSin.
En þótt hríSum Kjálpi til
hörku smíSa langa,
munu lýSir lönguþil
létt á skíSum ganga.
O. T. J.
Til kaupenda Heimskringlu:
HAUSTIÐ er uppskerutími blaSsins, — undir
kaupendunnm er þaí komiS, hvernig “út-
koman” verðiir. Viljum vér því biðja alla
þá, er skulda blaðmu og ekki hafa allareiðu borgað
til vor eða innheimtumanna vorra, að muna nú eftir
oss á þessu hausti. Sérstaklega viljum vér biðja þá,
sem skulda oss fyrir fleiri ár, að Iáta nú ekki bregðast
að minka þær sknldir. Oss munar um, þótt lítið komi
frá hverjum, því “safnast þegar saman kemnr.” —
Munið það, vinir, að Heimskringla þarf peninga sinna
viðy og látið ekki dragast að greiða áskriftargjöld
yðar.
S, D. B. STEPHANSON,
Ráðsmaður.