Heimskringla - 26.12.1918, Page 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. DES. 1918
WINNIPEG, MANITOBA, 26. DES. 1918
Pólitískar breytingar.
Til eru þeir menn, sem ekki virðast sjá
sótina fyrir einhverjum sérstökum pólitiskum
flokki, er t>eir tilheyra. Miða þeir alt við
flokk þann og í augum þeirra er ekkert ti!
gott eða nýtilegt utan það eigi upptök sín
innan vébanda hans. Leiðtoga þess flokks
tilbiðja þeir sem guð og eru fúsir að fórna
öttu stefnu hans til stuðnings — jafnvel sá
og sannfæringu. *
Hve þetta flokks ofstæki sumra manna er
h’fseigt, sézt bezt á því, að það hefir lifað í
gegn um öll áföll stríðsins — hér í Canada
að minsta kosti. Alt í gegn um styrjöldina
þróaðist það og dafnaði, jafnvel þegar út-
litið var sem allra ægilegast. Hættur orustu-
slóðanna voru ekki nógu stórkostlegar til þess
að slá því skelk í bringu og því síður til þess
að geta ráðið því bana. Og nú að stríðinu
toknu, er það enn bráðlifandi og í undirbún-
ingi að láta röggsamlega til sín taka.
En skyldu ekki margir, stór fjöldi hugs-
andi og réttsýnna einstaklinga, vantrúaðir á
að æst, óstöðvandi flokksofstæki geti verið
aokkru góðu málefni til liðs, eða að það
(flokksofstækið) sé samræmanlegt nokkurri
framför og þroskun? Óefað svarar reynsla
tiðna tímans spurningu þessari játandi. Þeg-
ar þjóð þessa lands var í sem mestum raunum
stödd á nýafstöðnum ófriðartímum og her
hennar í hættu að hljóta ekki nægilegan lið-
styrk hér heiman frá, þá komu hér til sög-
unnar þeir menn, sem viljugir voru að leggja
tíl hliðar alt flokksfytgi á meðan á hörmung-
um þessum stæði, svo þjóðin fengi sem bezt
unnið með óskiftum kröftum í þágu þess
góða og göfuga málefnis, er hún væri að
berjast fyrir.
Þannig létu þjóðhollir Canada borgarar
hag lands síns og þjóðarinnar sem heildar
sitja í fyrirrúmi, létu flokksmálin og önnur
heimamál, er ágreiningi kynnu að valda,
rýma 'úr sessi fyrir þjóðarinnar mesta al-
vörumáli—þátttökunni í stríðinu. Um árang-
urinn er öllum kunnugt og því óþarfi að fara
um þetta mörgum orðum að sinni. Núver-
andi bandalagsstjóm, þó margt megi henni
til foráttu finna, hefir að dómi allra óhlut-
drægra manna staðið vel fyrir stríðsmálum
þjóðarinnar og um hana verður því ekki sagt
að hún hafi brugðist aðal-ætlunarverki sínu.
Undir herskyldulögunum voru kallaðar fram
rúmar 80,000 manna og hið mannmarga
Quebec fylki, sem svo mjög hafði dregið sig
í hlé áður, varð nú að leggja fram fylsta
skerf. Slík breyting var til hins betra og Can-
adaherinn nú í minni hættu að hljóta ekki
■ægilegan liðstyrk. Aðal markmiðinu hefir
þrví verið náð, þó margt annað hafi gengið
hreglega og í handaskolum.
Núverandi sambandsstjórn er ekki alfull-
komin fremur en aðrar mannlegar stjórnir, en
framkvæmdir hennar í sambandi við aðal-
verkið, er henni var falið, hafa þó verið hin-
ar viðunanlegustu. Stríðsmálum þjóðarinn-
ar hefir verið þannig stjórnað, að, eins og nú
er komið, má þjóðin sannrlega vera stolt af
Uuttöku sinni í þessu mikla stríði lýðfrjálsra
landa gegn einveldi og hervalds-kúgun. Her-
menn hennar hafa getið sér hinn bezta orð-
stír og að kunnugra manna sögn hafa engir
bermenn bandaþjóðanna verið betur útbúnir
að vopnum, vistum og öðru, sem til þurfti.
Fyrir þetta er þjóðin í þakklætisskuld við
náverandi stjórn og næstu stjórn á undan, er
f>rátt fyrir yfirgnæfandi örðugleika sendi svo
ítóran her til Frakklands og kostaði hann að
öftu leyti.
Laurier stjórnin gamla sendi forðum nokkr-
ar þúsundir manna Bretum til aðstoðar í
Búastríðinu. En ekki náði hjálpsemi þeirrar
svonefndu “frjálslyndu” stjórnar lengra en
það, að senda að eins mennina með þeirri til-
högun, að þeir væru algerlega kostaðir af
brezku stjóminni sjálfri. Með öðrum orðum,
Laurier var viljugur að Ieggja fram mannslíf-
in, ef Bretar legðu fram peningana. Ekki
hefði þessi aðferð komið að miklum notum í
hinni nýafstöðnu styrjöld og undir slíku fyrir-
komulagi hefði þátttaka Canada í stríðinu
ekki orðið landi og þjóð til mikils sóma.
Vitanlega mun rígbundnum og óbifanleg-
um Lauriers fylgjendum veita örðugt að festa
sjónir á atriði sem þessu. Margir á meðal
þeirra hafa eins og byrgt augu sín fyrir stríð-
inu og hluttöku Canada í því.. Hafa sem
minst viljað um stríðsmál ræða og stöðugt
verið galandi og glamrandi um alt annað.
Þeir menn gátu ómögulega séð hættu Can-
ada hersins sökum hins þverrandi liðstyrks og
börðust því með hnúum og hnefum gegn
herskyldulögunum, sem reynsla annara þjóða
hafði þó sýnt vera eina úrræðið, þegar sjálf-
boðs aðferðin nægði ekki lengur. Þessi bar-
átta margra hinna “frjálslyndu” gegn eina úr-
ræðinu til þess hægt væri að senda hermönn-
um þjóðarinnar fullnægjandi liðstyrk og aðra
aðstoð, er heldur ekki gleymd — ekki einu
sinni af flokksbræðrum þeirra. Eins og nú
horfir, er með öllu óvíst, að sóknar-börnum
Lauriers katólska verði það auðvelt, að sam-
eina sig aftur þeim fyrverandi félagsbræðrum
sínum, er þeir hafa titlað sem “svikara við
flokk sinn” og öðnnn ónöfnum, af því þessir
menn möttu meir hag landsins og þjóðarinnar
sem heildar, en fylgi við einhvem sérstakan
“flokk” og leiðtoga hans.
Flokksdýrkendur, sem ekkert nýtilegt sjá
nema í sambandi við flokk sinn og stefnu
hans, eru varhugaverðir í fylsta lagi. Engir
menn eru líklegri að leiða þjóðina á glapstigu
en þeir. Kröfur nútímans sjá þeir ekki, eru
of rígbundnir við sína gömlu stefnu til þess.
Framkoma þeirra á þeim tímum er Canada-
herinn var í mestri hættu sannar þetta bezt.
Og þjóðin gleymir þessu ekki.
Samvinna núverandi stjórnarmeðlima hefir
gengið eftir öllum vonum, þegar alt er hlut-
drægnislaust skoðað og allir þeir miklu örð-
ugleikar er þeir áttu við að etja. Áður voru
menn þessir andstæðingar í flestum málum og
sýndist sitt hverjum. Öll slík ágreiningsmál
voru þeir þó fúsir að leggja til hliðar, er þeir
sáu að heiður og sómi þjóðarinnar væri í
veði, ef hún gæti ekki haldið áfram að
leggja fram alla aðstoð her sínum til
styrktar, til þess að afstýra að hann yrði að
uppleysast og hætta að vera til sem sérstakur
hluti brezka hersins. Þessi hætta lands og
þjóðar var tengitaugin, er sameinaði hina
áður andstæðu flokksmenn.
Reynt hefir verið að gera gys að þessari
sameiningu af þeim blindu flokksfylgjendum
er ófáanlegir voru að vera með. Engan
stuðning hlaut bandalagsstjórnin heldur frá
hálfu þýzksinnaðra manna, sem fóstraðir eru
á andlega vísu við hugsjóna-uppsprettur
þýzkrar menningar — í þeim hefir stjómin
átt sína verstu andstæðinga. Hafa þeir við-
Tiaft allar mögulegar æsingar, lygar og blekk-
ingar til þess að hnekltja gengi hennar og
draga úr áhrifum hennar. Svo kappsamlega
hafa þeir að þessu unnið, að mestu furðu
gegnir hve lítið þeim hefir orðið ágengt.
Stjómin hefir staðist allar þeirra árásir og
hepnast svo vel að framkvæma aðal-ætlun-
arverk sitt, að allir sannir Canadamenn munu
ætíð minnast hennar með hlýjum huga. Og
ólíklegt mjög er, að hermennimir kunni ekki
að meta það, sem gert hefir verið fyrir þá.
Þessi bandalagstjórn áður andstæðra
flokka hefir orðið til þess að sýna þjóðinni
nýjar leiðir. Eftirleiðis mun hún gera hærri
kröfur til stjórna sinna, en viðgengist heíir í
liðinni tíð. Það fyrirkomulag, er leyfir sér-
stök flokkshlunnindi, mun úr þessu eiga hér
við ramman reip að draga. Meðvitund þjóð-
arinnar er nú gleggri fyrir'þeirri bölvun, sem
ætíð hefir verið þessu samfara, og verður því
engan veginn eins leiðitöm og áður. Kröfur
eftir afgerandi breytingum á hinu fyrra skipu-
Iagi, eru þegar teknar að gera vart við sig og
munu halda áfram. — Um þfctta kemst blaðið
St. John Telegraph nýlega þannig að orði:
“Land vort þarfnast nýrra pólitiskra breyt-
inga og umbóta. Þjóðin verður að fá full-
vissu fyrir því, að kosningasjóðir fyrri ára,
hvar sem upptök þeirra eru, verði afnumdir.
Eins verður hún að fá ábyggilega tryggingu
fyrir, að ‘flokkshlunninda venjan’, er báðir
flokkarnir hafa verið að atyrða í seinni tíð,
sé ekki eingöngu atyrt, heldur stungið bana-
þorn. Þjóðin mun nú krefjast þess, að báðir
flokkamir leggi niðnr þá leiðu venju, að veita
óhæfum mönnum opinberar stöður í þóknun-
ar skyni fyrir ‘pólitíska’ þénustu. Þess verð-
ur krafist að stjómin í Ottawa verði að stór-
um mun nær fólkinu og þörfum þess, en átt
hefir sér stað í liðinni tíð.----
Eigi uppleysing að verða í Ottawa, þá
verða nú flokksstefnur og flokksleiðtogar
nánar gagnrýndir af kjósendum yfir höfuð að
tala, en til foma. Nú mun ekki nægja, að
hefja flokksfánann og fyrirskipa myndun her-
deilda. Hver flokkurinn sem er mun nú verða
þess var, að nýjar*kröfur séu teknar að vakna
hjá fylgjendum hans og vissulega er þetta
góðsviti. Tími er fyllilega til þess kominn,
að hætt sé að haga þannig kosningum, að
reynt sé að villa fyrir kjósendum með alls
kyns brögðum, hávaða og gauragangi. Heill
þjóðarinnar er í veði, ef slíkum blekkingum
ekki lýkur, og sá dagur færist nú óðum nær,
að þeir, sem vilja vera leiðtogar eða fulltrú-
ar fyrir fólksins hönd, verði að hafa hugrekki
til þess að geta komið hreinlega fram, er
þeir opinbera skoðanir sínar — svo fólki gef-
ist kostur að dæma um rétta afstöðu þeirra.”
- - - - - -
Dulvegir.
I. Veran.
✓
Lifandi vera — ljós af hæðum —
Leið til mín, í himinklæðum.
Herbergið var ekki opið:
Alveg læst: Og þó kom hún;
Hrein og fögur; hress á brún.
Eins og vildi við mig tala:
Við mig barnsins máli hjala;
Fylla hug minn frið og speki,
Fegurð lífs og stærð.
En það fær þó eigi málað
Orðum, stundleg mærð.
Örg mig hafði óró gripið
Yfir smáum verkahring,
Leiðindum og lasti’ í kring,
Kveldinu áður, sem mig særði.
Svo kom þessi hulda mynd,
öþekt mér, úr alheims-lind.
Opnaði’ hún mér undra heima:
Öðar fór mig Ijúft að dreyma.
Skilning minn í lífsins lögum
Leiddi fram, við nýjan stofn.
En hver var þessi Ijóssins Lofn?
Alt hið smáa í heimahögum
Heild fékk nú og merki hrein.
Leið mín farin lá nú bein.
Auðséð var, að alt var vegið:
Alt hið minsta samandregið.
Engu gleymt. Svo ekkert týnist;
Alt sé matið, smátt þó sýnist.
Sjálfan mig í sæluheimi
Sá ég fegri en bjóst ég við.
Hug var lypt á hærra svið.
Og sem við mig veran kvæði
— var sem stæðu orð á þræði—:
Eitt er lífsins mark og mið:
Myndun eigin starfs og gæða.
Leið er brött til ljóssins hæða.
Veran hvarf. — Eg vaki og bið!
II. Hvar áttu heima ?
Öld, sem þekkir eigin veg,
Hvar áttu heima?
Sjálf þú ert í svörum treg
Og sýnist gleyma!
Jón Kjærnesteð.
-------o------
Öldur og laufblöð.
I. Öldur.
Vatnið liggur alt í öldum,
Ýfist Rán við kaldar nætur.
Haustið er að fara á fætur.
Frævið sumar kastar völdum.
Yzt við djúpsins óra-geima
Árstíðanna drift á heima.
Hringrás slík í öldum alda
Ein má völdum halda.
Brýst úr hafsins dimma djúpi
Drun og stun , sem öldur þrái,
Enn að Iiggja ögn í dái.—
Hverfi tök við kólgu hjúpi.
\
Regin vastir rymja, ymja,
Rökkrið þegar legst á hafið.
Heyrið óminn, heyrið skrafið
Hamra við hvar öldur glymja.
Það er haustsins rasta ríma,
Róma vorra tíma,
Eitthvað mér í eigin barmi
Öldu svipað hreyfast tekur.
Harm og gleði, hugur vekur.
Mér er horfinn vorsins varmi.
Hika við — í húmi kafna,
Hika við — en þrá, að dafna,
Vonir lífá. — Þó öldur æði
óma dýpri kvæði!
• ^
Jón Kjærnesteð.
II. Laufblöð.
Lauf-blöðin fjúka og falla
Föl-bleik í sumarhalla.
Hrollur fer enn um alla.
Örlagadísir kalla:
Hel snertir hæðir fjalla.
Bitur og brúnaþungur
Breiðar um dalasprungur,
Rastir og klettaklungur,
Kominn er senn, með hungur,
Vetur, — á veðrabungur.
Fellur þó vel a velli
Vallstöng, — í hárri elli.
Blöðin þó bjarkir felli,
Bjart er á köldu svelli,
Heiðríkt — á Hafrafelli.

DODD’S NÝRNA PILLUR, góSai
fyrir allskonar nýrnaveiki. Lækna
gigt, bakverk og sykurveiki. Dodd’*
Kidniey Pills, 60«. askjan, sex 5sk>
ur íyrir $2.60, hjá öllum lyfsöhun
eða írá Dodd’s Medieine Oo., Lt<L
Toronto, OnL
Fró sé í hug og heimi.
Haustlaufum aldir gleymi.
Vel þig í vetur dreymi.
Von-fögur heill þig geymi.
-----Kóf fylgir kulda-hreimi.
Jón Kjærnesteð.
-------o-------
Eíni og andi.
Eru ekki hinar ýmislegu hug-
myndir manna um þaS, hvaS andi
og efni séu, allar saman réttar?
Þegar oss auSnast aS ná þekk-
ingu á því, hvaS frumögnin er, þá
opnast oss líka skilningur á því
hvaS guS, maSurinn og tilveran
eru.
Hinir svoköIluSu Kristin-vís-
indamenn—Christian Scientists—
skýra tilveruna meS því aS segja,
"ÞaS er ekkert líf, sannleiki né
raunveruleiki í efninu. Andi er
hiS eina efni.” Skynsemis vís-
indamaSurinn — Mental Scent-
ist — felst á hiS síSara, en neitar
hinu fyrra. Hann trúir því, aS
efniS sé aS eins óæSra ásigkomu-
lag andans og aS alt efnislega
sköpunarverkiS sé þrungiS af lífi
og afli, ýmist kyrstæSu eSa starf-
andi.
Einn flokkur vísindamanna
heldur því fram, aS ekkert sé til
nema efni; þaS sem vér köllum
skynsemi eSa sál, sé aS eins af-
leiSingar vissra efnabreytinga eSa
starfa þess sama al-efnis.
Annar flokkur heldur fram hinu
gagnstæSa og staShæfir, aS ekk-
ert sé til nema skynsemin eSa sál,
og hennar margvíslegu störf og
ímyndanir. AS, til dæmis, tré eip
sér ekki staS utan þeirrar sálar,
sem ímyndar þaS.
ÞaS er þessi síSasti flokkur,
sem gefur Kristin-vísindcimönnun-
um svo kölluðu vísindalega á-
tyllu, ef þeir annars kæra sig
nokkuS um átyllu fyrir neitan
sinni um tilveru efnisins.
Enn er til flokkur manna, sem
fer meira meSalveg. Rökfærsla
þeirra er þessu lík: ÞaS er heitt
veSur og saggi í loftinu. And-
rúmsloftiS er fult af raka, en hann
er oss, sem stendur, ósjáanlegur.
Nú kemur kaldur loftstraumur og
þéttir nokkuS af þessum örsmáu
vatnsögnum, sem vér köllum raka
og breytir þeim í ský, sem eru sjá-
anleg berum augum vorum. Nú
kemur enn þá kaldari straumur og
þéttir vatnsagnimar enn þá meira,
þar til þær loSa saman og mynda
vatnsdropa sem falla í skúrum og
fylla tjarnir og ár.
Emhverja vetramótt kemur svo
”Jack Frost” og gengur nokkm
lengp"a í því aS herSa á samloSun-
inni, og sjá, íshella hefir myndast
— þétt, þungt efni. Hversu ólíkt
hinum smágjörva, ósýnilega sagga
í andrúmsloftinu! Alt er þetta þó
sama efniS. Munurinn liggur ein-
tmgis í mismunandi samloSunar-
afli.
Breyttu nú þvert á móti — láttu
ísinn þinn verSa fyrir hita. MeS
öSmm orSum: minkaSu samloS-
unarafliS, og meS því færSu lög.
þaS er leysingarvatn. Settu nú
vatniS í ketil þinn og áSur langt
um KSur sýSur í honum og gufan
upp úr honum myndar ský, sem
smá-eySist og verSur aS ósýnileg-
um sagga, sem blandast viS hlýja
andrúmsloftiS í eldhúsinu þínu.
Alt er þetta efni, ef þú vilt kalla
þaS svo, eSa eigum vér aS segja:
alt er þaS saggi, aS ems í öSm á-
sigkomulagi.
Mörgum af oss þýkir þetta
nægilega ljóst dæmi til þess aS
skýra breytingu anda í efni og svo
efnis í anda — “involution and
evolution”---, meS því aS láta
slíkt hraSastig svara til hinna mis-
munand stiga sítmloSunaraflsins >
daemi vom.
Efnishyggjumennirnir hafa hétt
fyrir sér og Kristin-vísindamenn-
irnir einnig; vér höfum allir rétt
fyrir oss. Oss ber aS ens dálítiS á
milli meS orSatiItæki. Engar
tvær stéttir manna eSa flokkar
tala alveg eins sama tungumál.
Alt er efni—alt er andi—alveg
eins og þér þóknast. Betra er aS
segja efniS aS eins eitt, en fyrir-
UM LEIÐ OG YÉR
þökkum fyrir yið-
skifti og vináttu
sýnda oss á árinu, óskum
vér öllumGleðilegra Jóla
og góðs og Farsæls Nyárs
SIGURÐSS0N,
TH0RVALDS0N
C0MPANY, LTD.
Arborg, Man.
License No. 8—16028