Heimskringla - 31.12.1919, Blaðsíða 7

/
WINNIPEG 31. DES. 1919.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
“Áskorun til Vestur-íslendinga.”
Grein meS þessari fyrirsögn
birtist í síSustu Heimskringlu, 1 7.
desember s. 1., eftir Jónas Hall aS
Gardar N. D.
Eg geri ráS fyrir aS flestir ef
ekki al'llir kaupendur blaSsins hafi
lesiS greinina, og viti þar af leiS.
andi aS hún gengur út á aS hvetja
menn til aS greiSa sem bezt fyrir
sölu á IjóSabók Þorsteins Erlings-
sonar, Þyrnum. Eg vil því í þessu
sambandi leyfa mér aS þakka fjór-
menningunum fyrir aS gerast for-
gönguimenn þessa máls, því eg veit
aS slík verk eru ekki gerS í gróSa-
skyni, heldur þvert á móti: hagur
Vestur-Islendinga háfSur í huga.
AS minsta kosti þykist eg vera rík-
ari en áSur, þegar eg hefi náS í
góSa ljóSabók. ASrir hafa svo
auSvitaS sínar skoSanir í því efni.
En er þá hér um góSa bók aS
ræSa? ÞaS verSa sjálfsagt skilft'
ar skoSanir um þáS, eins og alt
annaS undir sólinni, en aS mínum
dómi þarf ekki lengi aS fletta í
Þyrnum til aS finna ágæt IjóS.
Fram hjá hinu skal heldur ekki
gengiS aS Þorsteinn sagSi mönn-
um meining sína fullum stöfum.
En er þaS ókostur? . Er þaS
ókostur á heimilisföSur eSa kenn-
ara eSa einhverjum, sem á aS leiS-
beina, aS þejr vandi um þegar
þörf er á? Skáldin eru nokkurs-
konar verSir þjóSar sinnar. Þor-
steinn Erlingsson var einn slíkur
vörSur, og hann ágætur, sem hægt
er aS sanna meSal annars af því(
aS hann fékk svo aS segja a'l-
manna lof í lifanda lrfi, en þaS
verSur ekki sagt um öll skáld. ÞaS
er vanalega dregiS, þangaS til þau
eru horfin sjónum. AS öSru leyti
er búiS aS skrifa svo margt og gott
ulm Þorstein, aS nokkrir penna-
drættir frá mér eru þýSingarlitlir,
en éf eg gæti, væri mér ljúft aS
skrifa um hann, vegna þess aS
hann er mér svo hjartabundinn,
ekki fyrir náinn skyldleika, heldur
eingöngu fyrir ljóS hans og áhrif
þeirra, og eg hygg aS þaS sýni sig,
síSar meir ef ekki strax, aS Þor-
steinn á æSi mörg ítök hér vestan
hafs meSal yngri og eldri. Eg
vona aS þaS komi í ljós þegar
Þyrnar koma á markaSinn.
ÁSur en eg enda línur þessar,
ætla eg aS sýna ykkur eina perluna
hans Þorsteins. ÞaS er sólskríkj-
an, sem segir þaS til vegfarandans:
“Þér frjálst er aS sjá, hve eg bóliS
(mitt bljó,
ef börnin mín smáu þú lætur í ró.
Þú manst aS þau eiga sér móSur.
Og ef aS þau lifa, þau syngja þér
söng
um sumariS blíSa og vorkvöldin
löng.
Þú gerir þaS, vinur minn góSur.”
Getur öllu yndislegra og um leiS
auSmjúkara IjoS? BlessuS sól-
skríkjan Ieggur alt á vald manns-
ins( meS bæn ujm aS hann þyrmi
ungjunum sínum, en hún er jafn-
framt svo djörf aS minna hann á,
aS þeir ætla aS launa honum líf-
gjöfina meS söng — og enginn
gleymir söng sólskríkjunnar, hafi
hann a annaS borS hlustaS á hann
á íslenzkri vornótt.
Eg hefi tekiS þetta fram til aS
sýna, aS fáum skáldum hefir í rík-
ara mæli veriS gefiS aS komast
langt inn aS hjartarótum manna,
eins og Þorsteini. Hann kostar
kapps aS láta þjóSina sína anda
aS sér ylgeislum samúSar og kær-
leika, og þaS eins til smæstu smæl-
'ngjanna.
Getur öllu fegurri hugsjón?
Bókmentheimur Islendinag austan
Ws er býsna stór miSaS viS fólks*
íjólda og stærS landsins. En
hann á þó fyrir sér aS dafna og
þroskast, og ekki sízt ef Vestur-
Islendingar halda áfram í sömu
atefnu sem þeir hafa haldiS hingaS
*'l. sem er aS kaupa íslenzkar bæk-
nr nokkurnveginn jöfnum hönd-
I um viS Austur-íslendinga. Þá er
eg sannfærSur um aS bókmentir
Íslands eiga langan og fagran dag
framundan. — Og aS síSustu: Er
ekki þetta í þjóSræknisáttina, aS
I yngri sem eldri eignist Verk hinna
beztu og göfugustu manna, hvort
sem þeir eru heima eSa hér, svo aS
^ grund völlurinn verSi sem trygg-
j astur, og geti brotiS af sér stórsjó-
ana. Eg vona aS þaS verSi. Og
þaS verSur meSal annars meS því
aS kaupa ljóSin þeirra, lesa þau og
eiga. \
(Úr bréfi frá Hensel, N. D.)
II.
Athugasemd.
I Heimskringlu 1 7. þ. m. gerir
ritstjórinn “Kennaralaun í Mani-
toba” aS umtalsefni og kemst aS
þeirri niSurstöSu, aS kennaralaun-
in séu of lá, aS meSaltali $701.08(
og hefi eg ekkert viS þá urnsögn aS
athuga, sé sá útreikningur bygSur
á réttum heimildum.
En svo bætir ritstjórinn viS
þessa setningu: “HugsiS ykkur,
hér eru mentaímenn og konur aS-
eins hálfdrættingar viS óbreytta j
verkamenn!" Eg skal játa, aS
mér er ekki ljóst, hvaS ritstjórinn
á viS meS orSunum “óbreyttir
verkamenn”, en tilgáta mín er sú,
aS hann eigi viS þá verkamenn, er
ekki hafa lært neitt sérstakt hand.
verk (trade). Eg er einn af þeim
og veit um marga aSra, sefm aSeins
undir allra beztu kringumstæSum
geta unniS sér inn á ári meS verka-
launum.sínum álíka upphæS og aS
ofan er nefnd, og mér er full-ljóst
aS $700.00 er hærri upphæS en
meSaltals árslaun þeirra, sem oft-
ast í daglegu tali eru nefndir ó-
breyttir verkamenn. Eg vil í
mesta bróSerni aS ráSleggja rit-
stjóranum aS kynna sér þetta mál,
þó blaSiS, sem hann stýrir, sé ekki,
eftir sjálfs hans sögn, verkamanna-
blaS. Þá er síSur hætt viS aS
skriffjöriS komi honum til aS gera
svona fráleita og vanhugsaSa
staS'hæfing í annaS sinn.
20. des. 1919.
Bjarni Magnússon.
Aths. ritstj.
Samkvæmt skýrslum atvinnu-
máladeildar landstjórnarjnnar eru
ImeSal verkalaun óbreyttra verka-
manna (common labores) í Vest-
ur-Canada talin aS nema 1000
dölum ýfir áriS, en 800 dölum í
Austur-Canada. Allir munu telja
Manitoba í Vestur-Canada, svo
frásögnin er ekki eins fráleit og
Bjarni vor heldur.
III.
Fyrirspurn til ritstjóra Voraldar.
Herra ritstj. Hkr.!
Viltu gera svo vel aS lána eftir'
fylgjandi línum rúm í þínu heiSr-
aSa blaSi:
(1. apríl 1919 sendi eg 2 doll-
ara í “Post money order” til rit-
stjóra Voraldar( hr. Sig. Júl. Jó-
hannessonar, og fbaS hann aS
senda mér IblaS sitt Voröld. Svo
leiS og beiS, en ekki kom blaSiS.
ÞaS er ekki aS orSlengja þaS, síS-
an hefi eg' skrifaS honulm tvö prí-
vatbréf og eitt til “The Voröld
Publ. Co.“, en aldrei meStekiS
neitt svar, og því síSur blaSiS.
Nú eru þaS vinsamleg tilmæli
mín til ritstjóra nefnds blaSs, aS
svara: 1. MeStok hann ekki tvo
dali í “Post mor.ey order” sem
borgun fyrir blaSiS? og 2. ef svo
er, því þá ekki aS senda þaS til
hlutaSeiganda?
VirSingarfylst.
A. M. Ásgrímsson
Hensel P. .O. N. D.
IV.
Rógur og baknag.
ÞaS hefir hingaS til þótt full ilt
aS ibera róg og illmælgi á tungu
sinni um lifandi fólk, sem er manni
sajmferSa á lífsleiSinni. En þegar
þaS er gert um fólk, sem er dáiS
og komiS í gröf sína, þá fer skörin
aS færast upp í bekkinn, ekki sízt
þegar hinn látni hefir veriS mikil-
menni, ’hvort sem þaS var maSur
eSa kona, en sú eSa sá, sem bak-
nagar hinn látna, er smámenni.
Eg las fyrir all-löngu síSan rit-
stjórnargrein í Voröld, þar sem
var veriS aS minnast á Roosevelt
fyrverandi Bandar.'kjaforseta( ný-
látinn, og var honum þar lagt þaS
til ámælis, aS hann hefSi veriS
lineigSur fyrir veiSiskap, þótt gam-
an aS dýraveiSum; já, og þar var
jafnvel gengiS svo langt, aS efast
um aS forsetinn hefSi orSiS sálu-
hólpinn. Hvernig lízt ykkur á
þetta, landar góSir? Ætli þaS
yrSu margir af oss íslendingum
sáluhólpnir, ef allir þeir, sem hafa
VeriS og eru hneigSir fyrir veiSi-
skap, væru undanskildir. Því
einsog vér vitum alljr, hafa Islend-
ingar aS fornu og nýju veriS mik-
il veiSiþjóS. En vér vitum aS
samkvæmt guSs og manna lögum,
eru öll dýr lögS oss undir fætur;
oss eru gefin þau af guSi oss til
gagns og gleSi og ánægju. Þess
vegna er þaS ekki nein synd, aS
lífláta þau, þegar manni sýnist svo,
aSeins ef vér gerum þaS á hrein"
legan, ærlegan og samvizkusam-
legan hátt. Þetta á ekkert skylt
viS grimd eSa blóSþorsta þann,
sem af grimdarfullu villidýrsæSi er
sprottinn.
En svo þegar eg fór aS hugleiSa
þessa ræSu Voraldarritstjórans( sá
eg aS ekki var alt meS feldu; eg
vissi aS hann var hér aS tala um
mann, sem hafSi veriS skoSana-
andstæSingur hans í stríSsmálum,
stjórnmálum og ef til vill í fleiri
mákrm. Eg vissi og aS ritstjórinn
er ekki svo vitgrannur aS hann
vissi ekki betur. En hann varS aS
hefna sín á skoSana-andstæSing
sínum, þó hann væri dáinn. Höf-
um vér Vestur-lslendingar ekki á-
stæSu til aS bera djúpan kinnroSa
fyrir aSra eins frammistöSu af rit-
stjóra viS opinbert blaS? Ekki
get eg álitiS aS ritstjóra Voraldar
sé neinn sómi aS því, hve mörgum
orSum og miklu rúmi hann hefir
eytt í blaSi sínu til aS hæla sjálf-
um sér. Mig minnir aS Neró
Rómverjakeisara hafi ekki veriS
hælt mikiS fyrir vitsmuni, og hafSi
hann þó einhvern óljósan grun um
aS þaS ætti ekki vel viS aS maS-
ur hældi svo mjög mikiS sjálfum
sér, svona beinlínis. Ritstjóri
Voraldar þykist hafa gert og gera
fmikiS fyrir oss bændur og verka-
menn. En má eg spyrja, í hverju
hefir iþaS veriS og er fólgiS ? Ef
hann heldur aS oss erfiSismönnum
sé mikil hjálp í eintómu kjaftæSi
og rifrildi, þá fer hann sannarlega!
villur vegar. Veit hann, svo há-
lærSur og mentaSur maSur, ekki,
aS viShald heimsins byggist ein-
ungis á nytsamri og þarfri vinnu?
En vitanlega er þaS guS, sem gef-
ur oss lífiS og lífskrafta til aS
vinna ýmisleg góS og nytsöm störf,
þótt sumir af oss noti þá til hins
gagnstæSa. Og enn vil eg spyrja
dr. Sig. Júl. Jóhannesson: 1
hverju er hún innifalin, hjálpin,
sem hann hefir veitt oss bændum
og verkamönnum meS blaSinu( er
hann heldur út? Hefir hann ekki
variS miklu af rúmi þess til aS
svala sinni takimarkalausu heift og
hefnigirni á mönnum, sem honum
er eitthvaS persónulega í nöp viS,
bæSi á Jóni Bíldfell og öSru? Og
er hann virkilega svo óskammfeil-
inn aS ætlast til, aS fátækir erfiS-
ismenn leggji af mörkum viS sig
og (blaSiS og ali sig eins og kálf til
annars eins athæfis?
Og rógurinn, brýgslin, sem hann
hefir látiS Voröld flytja um ýmsa,
sem hann veit aS hvorki skilja né
lesa íslenzka tungu, er orSi svo
magnaS og yfirgripsmikiS, aS slíkt
gengur út yfir öll velsæmistakmörk
og verSur honum sjálfum mest til
smánar, bæSi Hfs og liSnum.
Ef til vill heldur ritstjóri Vor-
aldar, og sumir af kaupendum
hennar, aS jólaræSan hans su í
fyrra sé eitthvert meistaraverk. En
þar skjátlast bæSi honum og þeim.
Hún er aS vísu góS aS vissu leyti,
KAUPIÐ
Heimskringiu
Blað FÓLKSINS og FRJALSRA skoðana og elsta fréttablað Vestur-Islendinga
Þrjár Sögur!
og einn árgang af blaSinu fá nýir kaupendur, sem senda oss
fyrirfram eins árs andvirSi blaSsins. — Fyr eSa síSar kaupa
flestir Vestur-fslendingar Heimskringlu. — Hví þá ekki aS
bregSa viS nú og nota bezta tækifæriS? — Nú geta nýir
kaupendur valiS þrjár af eftirfylgjandi sögum.
"SYLVÍA” — “DOLORES” — “JÓN OG LÁRA" — “ÆTT-
AREINKENNIД — “LÁRA’\ — “LJÓSVÖRÐURINN” —
“KYNJAGULL” — “BRÓÐURDÓTTIR AMTMANNSINS” —
“ÆFINTYRA JEFF CLAYTONS” — "BÓNORÐ SKIPSSTJÓR-
ANS”. —
$2.00 er ekki hægt að verja betur.
%

Sögusafn Heimskringlu
Þessar bækur fást keypt-
ar á skrifstofu Heims-
kringlu meSan upplagiS
hrekkur. Enginn auka-
kostnaSur viS póstgjald,
vér borgum þann kostn-
aS.
Sylvía ..........;................... $0.30
BróSurdóttir Amtmannsins ............ 0.30
Dolores ............................. 0.3Ö
Jón og Lára ......................... O.qO
ÆttareinkenniS ...................... 0. 30
Spellvirkjarnir ..................... 0.50
Æfintýri Jeff Claytons............... 0.35
BónorS skipstjórans .........i....... 0.45
Viltur vegar ........................ 0.75
því ekki vantar mælskuna og orS' j
hepnina. En svo áSur en hann
skilur viS hana, verSur hann endi-
lega aS gera hana ónýta 'fyrir sér
og öSrum. Hann éfar aS nokkur
guS sé til, þaS sama og hann hefSi
sagt: Jæja, kæru tilheyrendur, eg
veit ekki hvort þaS er nokkuS satt
í því( sem eg hefi veriS aS segja*
ykkur, af því eg er ekki viss um aS
nokkur guS sé til. Þannig kippir \
hann fótunum undan sjálfum sér á
ræSupallinum, svo hann fellur flat-
ur til jarSar og liggur þar aS ræS-
unni lokinni.
Ef ritstjóri Voraldar vill láta
okkur, kaupendur blaSsins síns,
halda aS þaS sé eitt líknar- og
gustukaverkiS, hvaS hann hefir
IéS skáldinu fræga, St. G. St.,
tnikiS rúm í Voröold, þá mislukk-
ast honum þaS algerlega. Vér vit-
um vdl aS St. G. St. er enginn
gustukamaSur. En þaS er skáld-
iS, sem gerir gustuka- og líknar-
verk á Voröld og húslbónda henn-
ar. ÞaS er mikill vegs- og virS-
ingarauki fyrir doktorinn, aS
Ftephan skuli skrifa í blaSiS hans,
því auk þess em St. G. St. er tröll-
aukiS skáld, er hann einnig spek-
ingur aS viti. En þaS er meira en
sagt verSur um marga aSra skáld-
mælt menn.
Eg vil náttúrlega ekki minna
doktorinn á, hvernig útkoman
VerSur, þegar maSur tekur allan
róg- og níSvaSalinn hans í Vor'
öld, og ber þaS saman viS vand-
lætingarræSuna( sem hann hélt í
jólanúmeri Voraldar áriS 1918.
En þarflegt gæti þaS þó máske
veriS.
Ætli vér Vestmenn gætum nú, ^
sóma vors vegpa, haldiS Voröld
mikiS lengur viS lýSi, meS salma1
ritstjóra og hún nú hefir? Og í'
sama ástandi og hún nú hefir veriS
upp á síSíkastiS? Fyrir mitt leyti
segi eg nei, og þúsund sinnurn nei.
Ef hún tekur ekki bráSIega ibreyt-
ingum til hins betra, þá er hún á-
reiSanlega til dauSa dæmd innan
skams, og er Dr. Sig. Júl. Jóhann-
esson sá, sem dauSadóminn kveS-
ur upp yfir sínu eigin afkvæmi, —
óbeinlínis þó.
M. Ingimarsson.
Skopleg hjónavígsla.
MaSur og kona, úr farandi leik-
araflokki, ætluSu nýskeS aS ganga
í hjónaband í London, sem ekki
er í frásögur færandi, en sVo slysa-
lega tókst til, aS maSurinn gekk aS
eiga aSi-a stúlku á síSustu stundu.
Þetta atvikaSist svo( aS brúS-
guminn, sem heitir Walter Smith
kom til prestsins og sagSi honum
frá ætlan sinni og urSu þeir ásáttir
um aS láta hjónavígsluna fara
fram fyrri hluta næsta dags.
Smith kemur svo á tiltekinni
stundu, en brúSirin ekki, og segir
prestur þá aS vel megi fresta brúS
kaupinu til kvöldsins og varS þaS
aS samkomulagi. Kemur þá
Smith meS svaramennina og konu-
efniS og voru þau gefin saman
BrúSurin játaSi því aS hún héti
Sarah Ann Innes, þegar presturinn
nefndi nafn henanr, og aS lokinr.i
hjónavígslunni fóru ungu hjónin
heimleiSis. . -
En \ arla voru þau horfin, þegar
stúlka kom móS og másandi aS
kirkjunni, sem brúShjónin höfSu
veriS gefin saman í, og spyr hvort
þar sé nokkur Walter Smith, sem
ætli aS ganga í hjónalband. Hún
segist vera Sarah Ann Innes og
vera konuefniS.
Henni er sagt, aS brúSkaupinu
sé ný lokiS og þykir henni þaS
undarlegt, og er nú sent eftir Smith
Hann kemur og konan líka, og
játa þau þaS rétt, aS hann hafi ætl-
aS aS eiga konuna, sem fyrir var.
En svo var mál meS vexti aS hon-
um leiddist aS þurfa aS gabba
prestjnn oftar en einu isnni og fékk
hina stúlkuna til aS koma í_ “um-
boSi” brúSurinnar, en þær voru
syStur, hétu somu nöfnum báSar
og voru báSar ekkjur( en höfSu
átt sinn bróSurinn hvor, og báru
þess vegna sama ættarnafn.
BrúSurin hélt fast viS þaS, aS
hún hefSi aSeins ætlaS aS giftast
“í umiboSi” systur sinnar og hefSi
haldiS aS þaS væri löglegt, en
þegar hún fékk aS vita aS svo væri
ekki, urSu þau hjónin og hin syst-
irin ásátt um, aS láta svo búiS
standa, og viS þaS sat.
En verst þótti brúSgumanum,
aS sú Sarah Ann, sem hann fékk,
átti 4 krakka frá fyrra hjónaband-
inu, en unnustan hans, sem hann
misti, var barnlaus.