Heimskringla - 24.11.1920, Page 3

y ÖLAÐSÍÐA
WfNMPEG, 24. NðV. 1920.
..... i ' — n mmm
HEIMSKRIKGL A
—-
..l.-nr rllii . V i lýnrA i i y w ,'in
■ 1
mtSni . .-
er líka kcxmiS í þaS óðs manns-
æði, enda var við því að búast,
eftir því sem á undan var gengið,
að til slíkis myndi draga. Blaðið
tví- og þrítekur sumar hending-
arnar og hrópar til bergmálsins:
"‘Takið eftir — lesið afturl”. Og
ástæðan er, að í atað íþess að láta
Fjallkonuna hlakka sigurdrembna
.yfir heimkomu þeirra, læt eg hana
segja aS sér verSi ljóð á munni og
hrökkvi tár af auga yfir þeimt
komnum úr mæSuferS meS blóS-
uga branda og skarSa skildi.
Stærstan greiSa hafi sá unniS sér,
sem tók vopnin úr höndum barna
hennar, þó ékki væri í vildarskyni
Sert '— ®em sé Danakonungur sá,
sem fyrinbauS Islendingum vopna
burS -— viS hann sé hún sátt. SíS-
an sé hún óhrædd um aS gestum
sanum sé mein gert, en ekki ótta-
laus um heimamann sinn. Óskar,
aS þeim verði illa til, sem tæli
niSja sína til aS verSa blindir
banamenn nágranna sinna, gint-
ir eins auSveldlega til rasandi
ráSa, eins og HöSur. FriSur
hennar sé meS hinum föllnu,
værSin og (val) -kösturinn geymi
t>á, og leyni Kainsmerki (þeirra,
sem véla eSa tæla, sem Ihún “vei-
ar” í fyrri vísunni) .undir blóS-
storkunni á þeim (sem féllu).
(BilblíufróSir imenn ættu að vita,
hvor þeirar það var, Kain eða Ab-
el, sem bar merki viSskifta þeirra
bræSra, eftir fundinn við fórnar-
stallinn, sem ritningin segir frá.)
Þyngst hugraun er henni, aS fá
mannskapsminni menn, er heimt-
ast heim aftur.
“TakiS eftir! LesiS aftur!”
HvaSa stríSskenningu, sem hver
og einn kann aS samþykkja, væri
þaS lyginni líkast, aS kveSa svo,
sem Fjallkonan hefSi mætur á
hermensku. Hún, sem líklega á líf
þjóSernis síns mjög því að þakka,
aS forlögin forSuSu henni út úr
styrjöldunum. Þegar eg kvaS:
“KyrS og kös þá geym”, rann mér
í hug lýsing merks manns í Banda-
ríkjunum, af leiSum af miklu
mannfalli á forhum vígvelli. Hún
*
er svona:
“Some twenty years ago, I
visited the city of Novara in
northem Italy .....On the battle-
field of Novara the farmers had
ploughed up the skulls of the slain
had stacked them upf until they
formed a pyramid fifteen feet
high, with a little canopy which
kept off the rain.”
Eg efa aS unt hafi veriS aS
jarSa allan nýja valinn í NorSur-
álfunni í grafreit. I jímyndun sá
eg vígvöllinn viS Novara. Mér
komu í hug “íslenzku drengirnir ,
sem féllu, og lét Fjallkonuna óska
þess, aS kyrðin og kösin geymdi
þá, hvar sem þeir væru moldaS-
ir, til varnar því, aS til dæmis
belgískir ibændur hlæSu beinum
þeirra í vörður á ökrum sínum,
þegar fraim líSa stundir.
Löglbergi má þakka þaS, verSi
skýring þess á Kainsmarkinu á
hermönnunum aS hefS. ÞaS kom
henni fyrst á framfæri.
En aS fá þá minni menn, sem
heimtast aftur heiim,
Er hugarraun mér þyngst.
“I’m less of a man now, than
before I went to the war,” var ný-
lega sagt í minni álheyrn, af manm,
sem ekki þóttist koma jafnheill og
hann fór.
“Eg er minni maður nú, en þeg-
ar eg var á röskvasta skeiSi,
sagSi aldraSur Islendingur (sem
orS lá á aS hefSi veriS sterkur,
þegar honum var ögraS til átaks
meS því: aS einhverntíma hefSi
hann getaS annaS eins.
Sem bráSabirgSa eftirtekju
þeslsa síSasta og versta stríSs,
kvaS mannheimur okkar eiga á
bak aS sjá tíu milj. sona sinna,
á bezta reki, sem lagSir voru í val-
inn — tuttugu miljónum barna
sinna á öllum aldri, sem féllu fyr-
ir afleiSingum þess. — Löndin
hafa tæpast húsrúm ’fyrir alla sína
höltu, blindu og vönuSu. ArSin-
um af erfiSismunum óborinna
alda, er varpaS í veSbréfa-vörzl-
ur viSsjálustu lánardrotna. — AS
auki er úihrökun og siSspilling,
sem er, ef til vill, toríbættasta tjón-
iS, en verSur aldrei tölum taliS.
Finst nokkruim, sem um þetta
hugisar — jafnvel Lögbergi —
aS heimkoman eSa heimtumar
séu hugraunalausar?
IX.
Fyrir fáum árum síSan var Dr.
GuSmundur Finnbogason gestur
f Vestur-Islendinga. Hann var á
j vegum Lögbergs-Sameiningarinn-
1 ar, Kirkjufélagsins, almennara
* nafni. ÞaS iboS var gert og þegiS
1 í þjóSræknisskyni, var báSum
1 hliSum til heiSurs, og vel yfir aS
' láta. GuSmundur er ritstjóri
Skírnig, eins og kunnugt er. Eftir
| vesturför sína tók hann eitt sinn í
I fcímarit þetta dóm Um bók,, sem
j rituS var hér vestra, og sem
nokkrum þeirra, sem buSu honum
I hingaS, var í nöp viS. Ummælin
j um bók þessa voru rituS af manni5
i sem talinn er meS merkari Islend-
! ingum, sem nú eru uppi, og gengu
út á efni, sem hann hefir fengist
viS alla æfi. Einum heimlboSs-
leiStoganum, sem trúSi sig aS hafa
veriS góSgerSamann GuSmund-
ar, sveiS þetta svo viS hann, aS
hann lét þau orS falla í alþýSu-
blaSi, sem svo mátti skilja, aS
honum þótti GuSmundur hafa
munaS greiSann miSlungi vel, í
aS taka í Skími slíka mótgerS viS
kirkjufélagtsskapinn. Mér fanst
þetta nokkuS nærgöngult viS
GuSmund og gestrisni okkar
Vestmanna, verSa nærri veizlu-
spjöll, okkur sæmdarlaus, af því
líka, aS örSugt var aS ákveSa
hvor þeirra átti hinum aS þakka,
Dr. GuSmundur eSa viS.
Löglberg mælir oftast eitthvaS,
sem aSrir maala, talar sjaldan af
sínu eigin. ÞaS er því næstum
furSa, aS því hugkvæmdist aS á-
rétta svona aShald, meS því aS
gefa nú í skyn, aS ekki einungis
einstakir menn og blöS á Islandi,
muni gjalda VígslóSa, heldur alt
þjóSerniS fslenzka. Alt afbrot
Dr. GuSmundar í þetta sinn er
þa<J, sem hann segir frá í örstutt-
um formála fyrir VígslóSa, sem
hvorki lofar né lastar bæklinginn:
aS hann geymdi fyrir mig handrit-
iS aS honum, þangaS til þaS var
prentaS. I einu kann honum þó
aS hafa skjátlaS, nefnilega því,
hafi hann trúaS mér til þess, aS
til dæmis Lögberg myndi lesa
VígslóSa meS betri skilningi þeg-
ar stríSiS stytti upp. Þar á móti
hefSu Lögrétta og Tíminn átt aS
láta víti GuSmundar sér aS varn-
aSi verSa, þegar hann tók ritdóm-
inn um Trú og Þekking í Skírni
forSum, þó þaS afsaki nú ekki
heldur fyrir hinum nýjasta rann-
sóknarrétti Lögbergs, því nú vann
GuSmundur þó ekki af sér annaS
en þaS, aS hafa í siínum fórum
handrit aS smákveri, sem páfa-
stóllinn aS Löglbergi var ekki nógu
skygn til aS fotboSa, fyr en þaS
kom á prent. Væri Lögbergi
annars ekki lang óþarfaminst, aS
eiga viS mig einan um þetta, viS
erum nágrannar og hvort sínum
hnútum kunnuga^t.
En í alvöru aS tala: Eg hefi
trú á sanngirni íslenzkrar alþýSu
vestan hafs, þegar hún nýtur
sjálfrar sín, jafnvel þeirrar, sem
lítur öSrum augþm á ýms mál en
eg. Mér hefir svo oft reynst hún
örugg. AS henni vil eg fara bón-
arveg, og mælast til, aS hún hug-
leiSi, hvort henni finnist ekki sér
sé minkunn gerS, verði þaS tekiS
svo, aS í hennar nafni sé talaS, ef
þaS er látiS í veSri vaka aS hún
þykist hafa keypt sér þögn eSa
umsögn merkra manna og blaSa á
Islandi, um almenn álitamál, meS
hálfum hleif eSa höllu keri skjalls
eSa skildinga, eSa vinsamlegum
viStökum, viS gesti okkar aS
heiman. Hvort bróSerni okkar
eigi þess aS gjalda, aS einstakl-
ingum og blöSu'm þar heima og
hér tekát ekik alItíS aS verSa sam-
mála um kosti og lesti þess, sem
einhver hefir í bækur fært. YrSi
þaS ekki óverSskuldaSur blettur
á gestrisni Vestur-Islendinga?
Á þaS aS vera skálmin, sem
sker á “vígSa Strengihn”?
X. *
Þá hefi eg rakiS refilstigu Lög-
bergs yfir VígslóSa, flesta nema
fúkyrSin. Eg met þaS of létt
verk og löSurmannlegt, aS svara
þeim í sömu mynt.
Stephan G.
Háttprýði.
Fagrir siSir eru aSalsmerki tig-
inborinnar sálar, er haft eftir forn-
um heimspekingi. Fagrir siSir
eru hin andlegi skrúSi rnannsins.
sagSi annar. Eitt meS meiri
skorti menningarinnar á þessum
tímum, er vöntun háttprýSi og
fagurra siSa.
iRosdberry lávarSur, sem er
einhver háttprúSasti og háment-
aSasti maSur í breza rkíkinu, hélt
eitt sinn fyrirlestur um þetta efni
fyrir burtfararbekk skólapilta viS
Guilford skólann í Lundúnum.
Komst hann þannig aS orSi. aS
háttprýSi væri þaS 'fegursta og
dýrasta skraut, sem nokl^ur maS-
ur gæti boriS, og án háttprýSi
væri alt skraut mold og aska.
Hlversu fátækur eSa ríkur, sem
maSurinn væri, er hann ajdrei of
fátækur eSa of ríkur til aS vera
prúSur í 'framkomu og allri hátt-
semi. Menn voru miklu prúSari
í framgöngu á 1 7. öld á Englandi,
en þeir eru nú, sagSi hann. Hátt-
prýSi, snyrtimenska og fagrir siS-
ir, virSist vera í afturför. Fagrir
útvortissiSir eru ekki eingöngu
vottur fegurSarnæmis og sroekk-
vísi, heldur líka sjálísvirSingar og
kærleika, — kærleika til mann-
anna og alls lifanda lífs.
OrS þessi hafa vakiS mikla eft-
irtekt VíSa — ekki sízt vegna þess
aS þau komu frá manni, sem er al-
þektur menta- og hæfileikamaS-
ur, og auk þess valmenni. 'Hafa
margir brotiS um IþaS hugann,
hvernig á því geti staSiS, aS fögr-
um siSum og háttprýSi hafi farið
aftur á þessari slíSustu öld. En
ekki þarf eins langt aS jeita aS or-
sökunum til þe*s eins og kann aS
sýnast.
Fyrsta og stærsta orsökin eru
breyttar HfsskoSanir. Vér setjum
hlutunum annaS gildi, en áSur var
gert. Til dæmis: gildi dygSar-
innar er ekki eins hátt nú og þaS
var þá. Yfir gildi ástar og sjálfs-
afneitunar setjum vér llífsþæginda
gildiS. Vér tökum peningagildiS
fram yfir manngildiS. Hyggindi
fram yfir sannleika. 'Þúsundir létu
lífiS fyrir þaS, sem þeir álitu rétt
—i fyrir sannleikann einan, áður á
tímum; nú verja þúsundir lífinu
fyrir ávinning, fyrir þaS, sem er
hyggijegt og vænlegt til afkomu,
hversu ósatt sem þaS er.
Þetta hefir rýrt sannleiksgildiS,
sem afl í lífi einstaklinganna, og j
dregiS úr háttprýSi og fögrum
siSum. Því eitt aSal skilyrSi fyrir
sannri háttprýSi er samkvæmni í
orSum og gerSum. En sam-
kvæmni er ómöguleg, þegar fylgt
er hyggindastefnunni, — aS gera 1
þaS eitt, sem borgar sig bezt.
AnnaS, sem dregiS hefir úr
háttprýSi er misskiliS frelsi. —
Frjálslyndi og ytra tákn frjáls
hugar á aS vera þaS, aS fyrirlíta
og vera ekki háður neinum siSa-j
reglum. Frelsi er í margra huga
hiS sama, sem aS hafa öSlast leyfi i
til aS ibrjóta, en ekki lifa eftir því, j
sem framleiSir fegurS og hátt- ^
iprýSi. AS lifa eftir einhverju er '
þvingun, aS lifa til einhvers, er.
kredda; en aS brjóta alt, er frelsi. j
Þcssi þáttur hugsunarhattarins
hefir. dregiS mikiS úr háttprýSi
og mörgum fögrum siSum spilt. |
En hvaSan er þessi hugsunar-'
háttur kominn? Hann er kominn
frá uppleysingu stettaskiftanna
upphafningu skrílsins. Ekki þó
svo aS skilja, aS þaS hafi veriS
þjóSfélaginu tjón, aS stéttaskift-
ingin hefir veriS mikiS til upp-
leyst. Þvert á móti er þaS gott.
En þaS er upphafning skrílsins,
meS háværu skrílhöfSingjunum I
broddi fylkingar, iém unniS hefir
þjóSfélaginu tjón.
ÞaS á ekki og má.ekki upphefja
skrílinn. Heldur á aS ]áta skrílinn
skifta um eSli og hefja hann upp
sem menn. SkilyrSi fyrir því, aS
komast upp, ætti aS vera skyldan
aS komast í mannatölu, og þess
hærra, sem komist væri,, aS þess
glöggara væri mannsmyndin leidd
í iljós. En skrílhöfSinginn krefst
þess ekki. ÞaS er frelsiS aS mega
flytja meS sér grómiS.
Og enn er eitt, sem aS því styS-
ur, aS fagrir siSir eru síSur upp-
teknir en skyldi. Margur hefir svo
öfuga hugmynd um heilsu og
hreysti, andlega og líkamlega, aS
ruddamenskan er talin heilbrigSi.
Ekkert er þó hættu]egra og óholl.
ara aS hafa fyrir börnum en þaS.
— Sumir eiga jafnvel til svo fá-
ránlega hugmynd um sannleikann,
aS hann sé eitthvaS, sem er gróft,
óheflaS, ófágaS, lögulaust. — En
þaS er aumur sannleikur!
HáttprýSi breytir manninum.
Um IeiS og hún vekur sjálfsvirS-
ingu, glæSir hún skilning og ást á
því fagra og göfuga ytra fyrir.
Hún eflir dómgreind og skapar
þar af leiSandi sjálfstraust.
“Fyrirlít ekki annan mann, sem
er eins og þú varst, ver gagnvart
honum eins og jafningja þínum,”
sagSi egypski spekingurinn Pata-
Hotep þrjú þúsund og þrjú hundr-
uS árum fyrir Krists fæSingu.
“Eg álít aS verulegt manngildi
komi fram í hátfcprýSi og góSum
siSum,” sagSi Emerson.
HáttprýSi og fagrir siSir eru
tignarsvipur göfugrar sá]ar og
aSalseinkenni hins
gildis.
sanna mann-
|0>
Lærið Rakaraiðn.
Islenzkir piltar og stúlkur óskast til þess aS læra rakara-
iSn. ASeins 8 vikur þurfa til náms viS Hemphills Barber
Colleges. Eftirspurn er mikil eftir rökurum bæSi í Canada
og Bandaríkjunum. Há laun, frá 25 til 50 dollars um vik-
una. Vér ábyrgjumst atvinnu hverjum nemanda sein út-
skrifast. Margir bæir þarfnast rakara og því víSa tækifær-
iS aS byrja upp á eigin sjpítur. FinniS okkur eSa skrifiS
eftir fræSslubækling vorum, sem segir ykkur hversu auSlærS
rakaraiSnin er og hvernig vér setjum nemendur vora á lagg-
irnar meS vægum mánaSafborgunum.
HEMPHILL BARBER COLLEGE,
220 Pacific Ave., Winnipeg, Man. — Útbú aS Regina, Sas-
katoon, Edmonton, og Calgary. v
Hér er tækifæri fyrir Islendinga, stúlkur og pilta.
a I
Gas og Rafurmagns-
áköid
Yið lágu yerði.
FjöIgiS þægind«m á heimilim ySar.
Gashitimarvélar og ofnar áhöld tíl vatnshítunar.
Rafmagns þvottavélar, hkonaráhöld, kaffikönnur,
þvottajám o. fl.
Úr nógu aS velja í húsgagnabúS vorri á neSsta gólfi
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS,
(Homi Notre Dame og Albert.)
Winnipeg Efectric Railway Co.
ÞJÓÐRÆKNISFÉLAG ÍSLENDWGA f VESTURHEIML
P. O. Box 923, Winnipag, Manitoba.
í stjómarnefnd féhigsins era: Sér* Rögnvaldur Pétursson
forseti, 650 Maryland St., Winnipeg; Jón J. Bfldfeill vara-forseti,
2106 Port&ge Ave., Wpg.; Sig. Júl. Jóhannesson sitrifari, 917 Ing!
ensoll St-, Wpg.; Ásg. I. Blöndal, varaskrifarl, Wynyard, Sask.;
Gfsli Jónsson fjármálaritari, 906 Banning St-, Wpg.; Stefán Ein-
arsson vara-fjármálaritari, Riverton, Man-; Aam. P. Jóhannsaon
gjaldkeri, 796 Victor St„ Wpg.; séra Alfoert Kristjáneson vara-
gjaldkeri, Lundar Man.; og Pinnur Johnson akjalavörður, 698
Sargent. Ave., Wpg.
Fastafuadi hefir nefadin fjéríia föstudagskv. hvers máaaöar.
MeÖan þér tefjiö í bænum getið þér
haldið til á heilbrigðishæli voru-
NCRMOOSME&S
'AOCTYMtfTWTWI
'"ntkMb ■
WEáftr
GYLLINI-
ÆÐ.
Veldur rnörgum sjúkdóm-
um, og þú getur tekið öll
P_au euikaleyfis meðöl, sem
fast, án nokkurs bata.
— Eða þú getur reynt
alla þá áburði sem til eru
til erigra nota.
Þú verður aldrei laus við
kvilla þennan með því (og
því til sönnunar er að ekk-
ert hefir gagnað þér af því,
sem þú hefir rejmt).
Efí VILTU NtT TAKA
EFTIR?
Vér eyðileggjum en náttúran sjálf nemur burt það sem ves-
öld þossari veldur, og til þess notum vér raímagnsstrauma. Eá-
ir þú.enga bót borgar þú oss ekkert. Þú eyðir engum tima og
ert ekki látinn ligg.ia í rúminu. Lækningin tekur frá 1 klukku-
tíma til 10 daga, eftir ástæðum. Ef þú getur eigi komið þá
skrifaðu oss.
Utanáskrift vor er: Dept. 5.
AXTELL & TH0MA8
Núningar og rafmagnslækningar
175 MAYFAIR AVE. — WINNIPEG, MAN.
Heilsuhæli vort að 175 Mayfair Ave. er stórt og rúmmlkið
með öllum nýjustu þægindum. —
AU
E
mwnON
VVEAK
NO HtYS
NOmONSl
PILES MAY
CAUSE
Vér höfum fullar blrgtsir hraia-
•«lf ■ ’
5
lyfs«Öia ySar hingah, vér
uatu lyfja og meöala. KomiV
gerum mehulin nitrrmlffa eftir
évísunum lknanna. Vér sinnum
utansvakta pöntunum og atljum 1
giftlngaleyfl. f
COLCLEUGH & CO. #
Kotré Di«f og Skfrbrooke Sta. w
PkoBea: og N7SSO Á
A. S. BARDAL
selur likklstur og annast um út-
farir. Allur útbúnahur sá bestl.
Bnafremur selur hann allskeaar
mlnnlsvarúa og legstelka, : :
»18 ÚBBRBKOOKB ST.
Phoae: N80O7 WINSriPEG
TH. JOHNSON,
Úrmakari og Gullsmiður
Selur giftingaleyflsbréf.
Sérstakt athygll veitt pöntunum
og: vitJjjoríum útan af lanrH.
248 Main St. Pkonet A4637
Pólskt
Bióð.
Afar spantiandl slcáldasaga
í þýðingu eftir
Gest Pálsson og Sig Jónassen.
Kostar 75 cent póstfrítL
SendiíS pantanir til f'
The Yiking Press,
Ltd.
Box 3171 Wimépeg

)