Heimskringla - 23.03.1921, Blaðsíða 4

4. 3LAÐS1ÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 23 MARZ, 1921
HEÍMSlvRUSGLA
(Stofnuft 1886)
Kemiir fif ft hverjnm i<i!ðv!kmlegl.
CtKefendur »k eÍKemluri
THE VIKKG PRESS, LTD.
72H SHKRRROOKE ST„ WINMPEG, MAN.
'I'n Isími: N-6337
V«*r* liIflíi.HÍiiN er árgaDgurlnn borR-
l«t fyrlr frnm. Vllnr 1>or«nulr sendUt
rft ft.Hinanui hlatÍNÍnN.
R i t s t j 6 r i :
GUNNL.TR. JóNSSON
Ráðsmaður:
BJÖRN PÉTURSSON
I'tnnft.skrift tll bla'SMÍnn:
THE VIKING PRESSt Ltd., IIox 3171,
WinnlpeK* Mnn.
I tnnftNkrift tll ritntjöranfi
EDITOKi HEIMSKRINGLA, Box 3171
Wlnnipeg, Man.
The “Heimskringla” is printed and pub-
lishe by the Viking Press, Limited, at
729 Sherbrooke Street, Winnipeg, Mani-
toba. Telephone: N-6537.
WINNIPEG, MANITOBA', 23. MARZ, 1921
Tilkynning.
Útgefendur Heimskringlu tilkynna hér-
viðskrftavinum blaðsins og félagsins TJre
Viking Press Ltd., að þeir hafa ráðið Bjöm
kaupmann Pétursson fyrir ráðsmann og fram-
kvaemdarstjóra blaðsins og félagsins, og að
aliir þeir sem viðskifti hafa við blaðið eða
tfélagið eru beðnir að snúa sér til hans hér
etftir. ÖII bréf sem að viðskiftum lúta eru
menn beðnir að árita: The Viking Press, Ltd.,
Box 3171, Winnipeg, Man., eða The Manager
Heimskringla. Aftur á móti eiga greinar, Ijóð
•g annað er óskað er eftir að byrtist í blað-
inu að senaast beint til ritstjórans, og áritast:
* The Editor Heimskringla, P. 0. Box 3171,,
Winnipeg, Man.
Þetta eru hlutaðeigendur vinsamlegast
beðnir að muna. ...
WinnÍReg, 22. marz, 1921
' THE VIKING PRESS, LTD.
Fjárhagur Manitoba.
i.
Hon. Edward Brown, fjvrmálaráðherra
Norrisstjórnarinnar er enginn hversdagsmað-
ur. Hann er glæsimenni í sjón og prúðmann-
íegur í framkomu, orðhagur og ísmeyginn.
Eru þetta kostir sem koma sér vel fyrir mann
í hans stöðu og hefir hann jafnan notfært
sér j>á í fullum mæli. Fjármálabrask hans,
bæði sem prívat manns og ráðherra hefir
hepnast vonum framar einmitt fyrir þessa eig-
leika hans, en hvort að slóðinn hans hafi alia
jafnan verið sem beinastur og legið í ljósinu,
gegnir öðru máii. Og að hinn virðulegi Brown
hafi ætíð haft hagsmuni fyfkisins fyrir aug-
um, síðan hann tók við fjármáium þess er
einnig mjög efasamt, en yfirburðcimaður er
hann tvímælalaust. En það var Charles
Ponzi líka.
Helzta skylda fjármálaráðgjafans, ef hann
viil standa vel í stöðu sinni og vera flokki sín-
xim til sóma er að sýna tekjuafgang á pappíi-
Unum í lok hvers fjárhagsárs, þegar hann ger-
ir upp reikningsskap sinnar ráðsmensku fyrir
þingjnu, og með því að hafa slíkan tekjuíif-
gang á reiðum höndum, getur hann hælt
stjóminni sem hann hefir þann heiður að til-
heyra, og hann getur ekki verið stjórninni
t:l heiðurs, nema hann hafi tekjuafgang, sem
hægt sé að segja kjóseijdunum frá. í 5 ár
samtfleytt tókst hinum virðulega Brown að
sýr.a trkjóafganga og fóru þeir vaxandi með
ári hverju, en á sama tíma uxu skuldir fyikis-
irs von úr viti, og skattabyrgðin varð æ
þyngri og þyngri með hverju ári sem leið.
Þótti sumum fáráðlingum þetta kynlegur bú-
skapur, skyldi ekki hvemig á þeim þremli
gæti staðið að ný og ný lán væru tekin og
skattabyrgðin aukin, þegar að miklu meira
kæmi mn í fylkisféhirziuna en brúk væri fyr-
'‘:nn yhðulegi Brov/n kvað þetta fjár-
usk-íp i æðra veldi sem væri öðrum um
niegn að skilja en sérfræðingum og Jétu menn
“ pa skynngu nægja og liberalar básún-
ser
uðu út um bygð og bói fjármálavísdóm ráð-
herrans og hversu dæmavel hann stjórnaði
fjárhagsibúmu.
En nú er hinum virðulega Brown gengið.
Hann lagði fjárhagsreikningana fyrir hið ný-
liðna fjárhagsár fram í þinginu á föstudaginn,
og hugsið ykkur, sýndi tekjuhaila, og hann
heldur ekkert smáræði, nærfelt hálfa miljón
dollars. Menn æ^juðu naumast að trúa sínum
eigin eyrum er þeir hsyrðu þetta, og sann-
færðust fyrst um að svona væri í raun og
veru er þeir sáu fyikisreikningana á prenti.
Árið þar á undan hafði ráðherrann sýnt tekju
afgang nærri jafnmikmn eða nákvæmlega
$441,285,76, hér voru því meir en lítil um-
skrfti. En svona bregðast á endanum kross-
tré sem önnur tré. Hinn virðúlegi Brown er
engin undantekning.
II.
Vér ætlum ekki að þessu sinni að fara út
í hina ýmsu liði f jármálaræðunnar en vera má
vér gerum það síðar. Fjárhagsskýrslumar
eru jafnaðadega þreytandi til aflestrar og vér
viljum ógjarnan fylla dálka biaðsins með tölu
liðum, sem í sjálfu sér gera menn litiu fróð-
ari um fjárhag fylkisins. Hann er bezt sýnd-
ur í hinum árlegu skuldasúpilm. Árið 1914,
síðasta ár Roblinsstjómarinnar, námu skuld-
ir fylkisins rúmllega 27*/^ miljón dallara en
nú er fylkisskuidin komin upp í $51,000,000,
og hefir því skuldasúpan næstum tvöfaldast
á þessu sex ára tímabili sem liðið er síðan að
Norristjórnin 'komst til valda. Hvað er nú orð-
ið af öllum tekjuafgöngunum hennar? Raun-
ar segist Brown hafa 12 miljónir dollara fyrir-
liggjandi í fylkisfjárhirzlunni í verðbréfum og
peningum, sé svo er fylkisskuidin 39 miljónir,
eða nákvæmlega 7 miljónum meiri en
hún var í fyrra, en 19 miijónir dollara hefir
stjórnin tekið að láni á árinu, sumpart til að
borga önnur lán, sumpart til ýmsra fyrirtækja.
Lánin vom flest tekin með skúldabréfasölu.
Ástæðumar fyrir því að þessar 12 miljónir
sem eiga að vera í fjárhirzlunni, vom ekki
teknar til afborgunar á eldri lánum, sagði
f jármátaráðherrann vera þá að það gæfi fylk-
inu betra lánstraust að hafa nokkrar miljónir í
fýlkissjóðnum.
Útgjöldin fyrir árið sem leið höfðu verið
áætluð $10.123.667.33 en hlupu upp á 10.
942.808.65 eða fullum 820 þúsundum meira
en áætlað hafði verið. Tekjurnar námu 10,-
482.471.84, tekjuhallinn eins og áður var
getið, nemur því $460,336.81. Útgjöldunum
er þannig jafnað niður: Til löggjafarvaldsins
$139,510. 29, mentamáladeildin $1,638,-
595.55, landbúnaðardeildin $955,728.45,
dómsmáladeildin $937,530.74, fylkisritara-
skrifstofan $35,404.68, opinberra verka-
deiidin $ 1,840,166,88, talsímakerfið $ I,-
880,000.02, sveitamáladeildin $80,730.23,
framkvæmdarráðið $207,612,26, aðrar
stjórnardeildir .$35,000.00. Engisprettunum
er aðallega kent um tekjuhallann; það kost-
aði fylkið $138,000.00 að herja á þær, og
svo segja andstæðingamir að von sé að bar-
daginn hafi verið kostnaðarsaimur þar sem
um pólitískar engisprettur hafi verið að ræða.
Útgjöidin hafa tvöfaldast síðan á dögum
Roblinsstjórnarinnar, vaxið um miljón á
hverju ári, og þó að fjármálaráðgjafinn lofi
minni útgjöldum í ár vegna þess að enginn
engjusprettubardagi sé sýnilegur, eru litlar
vonir um að hann bregði frá gamla vananum,
fái hann að setja við völdin, sem er næsta
ólíklegt. Tölurnar sem á eftir fara sýna út-
gjöldin um nokkur ár, og segja þær sína sögu
án þess að þurfa skjringa við:
Robhnsstjórnin.
1914.......................$5,638,658.61
Norrisstjórnin.
1917 ..................... 6,540,869.14
1918 ..................... 7,308,680.92
1919....................... 8,544,790.85
1920....................... 10,942,808.65
1921, áætlað .............. 9,740,078.74
Hinn virðulegi Mr. Brown er maður stór-
lundaður og ör á fé. Sæmir það slíkum höfð-
ingja og honum, og nokkrar miljónir eru að
eins þægilegir vasapeningar, ekki sízt þegar
þær koma úr vasa alþýðunnar.
•ni-
Fjármálaráðherrann var mjög breiður yfir
því hversu ve1! Norrisstjómin hefði stutt al-
þýðumentun í fylkmu. Gerði hann samanburð
á útgjöidum til mentamála síðustu 6 stjórnar
ár Roblinsstjómarinnar, og þessi 6 árin sem
Norrisstjórnin hefir hangt við völdin, og
sýndi sá samanburður að Norrisstjórnin hafi
eytt helmingi meiru, En er mentunarástandið
hér í fylkinu, þeim mun betra nú en það var
þá? Ekki er ánægjan alrnenn við stjómina út
af skólamálumim, svo mikið er víst og það
eitt, að eyða peningum er ekki sönnun fyrir
miklum og góðum árangri. Samanburðurinn
sem fjármálaráðgjafinn gaf, var þannig.
Roblmsstjórnin.
1909 ............ .........$ 430,409.25
1910 ......................... 454,618.19
1911 ..................... 514,433.27
1912 ...................... 564,558.62
1913 ...................... 668,832.30
1914 ...................... 724,560.49
Ails.....................$3,357.412.20
Norrisstjórnin
1915 ...........,......'....$ 901,117.40
1916 ........................ 910,505.13
1917 ...................... 1,117,071.30
1918 ...................... 1,190,818.33
1919 ...................... 1,331,861.59
1920 ...................... 1.550,340.62
lítdráttur
úr raeSu er Albert E. Kristjánsson,
ÞingmaSur St. George kjördæmis,
hélt í fylkisþinginu 7. þ. m.

Alls....................$7.001,714.37
Ekki ætlar Norristjórnm að létta skatta-
byrgðina fái hún því ráðið, að því er fjár-
málaráðherrann skýrir frá. Áætluðu tekjurn-
ar fyrir hið nýbyrjaða fjárhagsár eru $9,-
770,172.04. Er þeim ætlað að koma frá
sömu tekjuhndum og áður að tveimur eða
þremur viðbættum. Stjómin ætlar ekki að
létta skattabyrgðinm, að því er fjáilmálaráð-
herran segir, en hún ætlar að bæta á hana.
Eiga þessir fynrhuguðu skattar að Ieggjast á
óbygt og óræktað land og bifreiðar, svo á eitt
hvað að bæta á skattgreiðslu kaupsýslufélaga
— I %, að því að fleygt hefir verið, af
“gross’ -tekjum . Virðist ráðherrann með
þessum nýju sköttum sínum sérstaklega vilja
gjeðast verkamönnum; bændum er hvergi
heitið hinu minsta vilyrði.
Þá gat ráðherrann þess, að héreftir ætlaði
stjómin að taka lán aðeins í Canada og hætta
með öllu við lántökur í Bandaríkjunum. Sýnir
þetta að ekki er hinn virðulegi Brown ennþá
af baki dottinn með lántökur, eða hann álíti
stjórmna valta í sessi. Er sem hann haldi að
hann og vJldarmenn hans eigi að gína yfir
kjötkötlunum um aldur og æfi, og að bændur
og verkamenn verði ánægðir ef hann hendir í
þá beini við og við. Lítilþægir væru þeir ef
þeir gerðu sér slíkt að góðu. En við öllu get-
ur maður búist nú orðið.
Eftir hiS venjulega ávarp tif:
forsetans og hinar algengu kurteis-1
is kveSjur til flytjanda og stySj-j
anda hásætisræSunnar, komst
þingmaSurinn meSal annars svo
aS orSi:
Han óvænta heimsókn"
bændanna (sem sénstaks iflbkks)
á þetta þing, hefir eflaust raslkaS,
aS einhverju leyti Iþeim fralmtíSar
fyriræt'lunum, sem föSurleg um-
hyggjusemi núverandi stjórnar,
hafSi fyrirbúiS þeim, sem hana
élska! ViS finnum því álbyrgSina
hvíila þungt á herSum okkaw, og
Dodd’* nýmspHw oru kezta
g&t,
þv*stcpPu.
°* Smtmr veðmdi, *em ttmfa frá
nýrmtmn. — Dodd’s Kidney Pills
ko*t* 50c aakjan e’Sa 6 öskjw fyr-
viljum í ídvöru og einllægni leitast V fást hjá ölium lyfsöL
viS aS láta gott, en ekki il'lt af þvá *** * The Dodd • Medieine
leiSa, aS viS erulm til þings komn-
Co. Ltd., Toronto Ont.
Bretar og Bolshevikar
Þess er getið hér í blaðinu að framan, að
verzlunarsamningar hafi komist á milli Breta
og Bolshevikanna rússnesku, og mun fáum
koma það á óvart eftir því sem á undan var
gengið. Samningatilraunir hafa staðið yfir
síðan snemma á sumri er var og þó að þær
ha'fi hætt um tjfma þá hafa þær hafist að nýju
áður langt um leið, því báðum þjóðunum
var sýnilega ant um að viðskiftasamband
tækist að nýju mílli landanna. Og þó að enska
stjórnin hafi litlar mætur á bölsheviki-stjórn-
inni rússnesku, þá sá hún það hagvænlegt fyr-
ir hina brezku þjóð, að verzia við Rússland og
það reið baggamuninn.
Rússum á hinn bóginn var það fyrir öllu að
fá hafnbanninu létt sém Bretar höfðu sett.
Þeir gátu ekki komið afurðum sínum á mark-
aðinn vegna þess og heldur ekki dregið að sér
vörur, því Bretinn lá á skipum sínum úti fyrir
höfnum og bannaði vöruflutninga.
Samningarnir sem nú hafa verið gerðir og
samþyktir af stjórnum beggja landanna, opna
rússnesku hafnirnar að nýju. Frjáls og óhindr-
uð verzlun á nú að eiga sér stað mi'Ii beggja
þjóðanna, og það sem Rússum er ennþá kær-
ara, er að aðrar þjóðir þora úr þessu að
senda skip og varning til Rússlands og verzla
þar eins og í gamla daga. Þetta þorðu fæstar
af þjóðunum áður að gera, meðan hafnbann-
ið var, af ótta við Breta. Nú er þeim ótta létt.
En það var' meir en verzlun ein sem við-
skiftasamningarnir fjalla um; Bretar gerðu
víðtækari kröfur en það. Samningarnir taka
fram að:
Rússar verða að hættta fjandsamlegum at-
höfnum og undirróðri gegn brezkum stofn-
unum.
Rússar verða að hætta hernaði og undir-
róðri í Asíu, sem orðið geti brezka ríkinu
eða hagsmunum þess til hnekkis.
Rússar verða að gefa öllum brezkum þegn-
heimfararleyfi frá Rússlandi þegar í stað,
og gjalda þeim tjón það, sem þeir kunna
að hafa beðið í rússnesku styrjöldinni.
Bretar veita Rússum heimfararleyfi úr
brezka ríkinu, en um skaðabætur er þar
hvergi minst, enda munu Bretar hafa látið
eignir Rússanna óáreittar með öllu, hafi þeir
haft nokkrar, þar sem þeir dvöldu í hinu
brezka ríki. Aftur er það saiínað, að bolshe-
vikar hafa slegið eign sinni á eignir útlendinga
á Rússlandi, og með tilliti til þess er skaða-
bótaákvæði samninganna gert.
Þessir viðskiftasamningar eru merkilegir
fyrir margra hluta sakir, en einkum og sérílagi
fyrir eitt, og það er það, að her er brezka
stjómin að gera samninga um verzlun og við-
skifti við stjóm annars ríkis sem hún hefir
ekki viðurkcnt og vil'l ekki viðurkenna. Kem-
ur mörgum það allkynlega fyrir sjónir, og
dæmi til slíks finnast ekki í veraldarsögunni.
1 umræðunum uim básætisræS- fáum orðum. Hann hælir stjórn
una hafa komiS fram ýmsar út- sinni fyrir aS hafa veitt konum at-
skýringar á iþví “dularfulla fyrir- kvæSisrétt. Sú réttarbót er mér
brigSi”, aS fIokkur óháSra bænda gleSiefni, og hefSi hún átt aS vera
skuli isitja þing iþetta. Þó, vitan- veitt fyrir löngu. iEn ekki sé eg
lega fleiri drög kunni aS liggja til ástæSu til aS þakka iþaS núver-
þessa meika atburSar í sögu þessa andi sitjóm. Þessa réttarbót, eins
fylk
is,
er aSálásitæSan ein,
algerS ótrú á báSum
og 'hún
er, aigerö otru a t>aöum gö'mlu
stjómmála-fllokkunum. Baráttan
uim völdin er fyrir löngu orSiS hiS
eina, sem aSgreinir þessa flokka.
ÁkveSnar stjórnmálastefnur eiga
þeir engar. Sýnishorn af þessari
ógöfugu pólitísku baráttu um
og svo margar aSrar, ber aS þakka
óeigingjörnum og í mörgum til-
fe'Huim, ónafngreindum mönnum
og konuim, »em háfa barist langri
og erfiSri 'baráttu fyrir þvtí aS
koma réttarkröfunni inn í meS-
vitund almennings. Þegar svo
krafan er orSin nógu allimenn og
stjórnarsætin höfum viS nú þegar nógu hávær til þess, aS þaS borgi
sig (friá pólitís'ku sjónarmiSi) aS
ve;ta hana meS lögum, |þá er þaS
gert, en fyr ékki. Þetta var lííka
gangur málsins, aS því er snertir
atkvæSisrétt kvenna í þessu fylki.
þennan sannleika viSuikendi ráS~
herrann líika, þegar hann í hóg-
værS og lítilllæti hjartans færSi
þak'klætisskuldina viS stjómina
niSur í þaS eitt aS segja: “ViS
vorum aS minslta kosti viS völdin
þegar þaS skeSi.” Þar sagSi hann
aS minni hyggju, siMan sannleik-
ann í þessu máli.
Eftir aS hafa tekiS langan
tíima tlll' aS réttlæta sig í því aS
h?fa haldiS völdum imeS miikinn
minnihluta þingmanna aS Ibáki sér,
hugSist forsætisráSherranum aS
árétta þá róttlætingu meS því aS
gera samanburS á afstöSu sinni og
afstöSu Generals Smuts í SuSur-
Afríku fyrir ný-afstaSnar kosning-
ar þar. RáSherrann sýnir fram á
aS Gen. Smuts hafi haldiS völd-
um í minnihluta, og meS því ibjarg
aS alríkinu. Og svo, spyr hann
“Átti hann
stjórninni í
hendur Nationálistanna.” Eg dreg
nú þá ályktun af þessum saman-
burSi aS Mr. Norris álíti aS rík-
inu imundi stafa hætta af því, aS
hann skilaSi völdunum í hendur
andstæSingafflokikanna, og vildi eg
á þessu þingi, í breytingar-tillögu
þeirri viS hásætisræSuna, sem
formaSur conservative-flokksins
hefir 'boriS frarn. Tibagan er eigi
gerS af því aS höfundur 'hennar
álíti aS velferS fylkislbúa á no'kk-
urn 'hátt hvílí á því aS þessi viS-
auki sé gerSur viS ræSu Hans Há-
tignar; heldur er ihún pó'litískur
leikur gerSur til þess aS leitast viS
aS breyta afstöSu fllokka á þinginu
í þeirri von aS sú breyting verSi til
pó'litískra hagsmuna fyrir hann og
flokk hans. Þennan 'leik neitum
i viS óháSir bændur aS leika. Til
þess voruim viS ekki kosnir á þing. '
ViS erum hér komnir til þess aS
leitast viS aS lyfta stjórnmáJum
þessa fylkis upp úr dýki hinnar
auSvirSilegu flokkabaráttu um
stjórnarvöldin. ViS vildum reyna
aS veita nokkru af hinu ferska!
lofti sveitalífsinis inn í hiS óheil-,
naema andrúmsloft, sem fíokka-
pó'íftíkin hefir skapaS. Þó okikur
auSnaSist ekki aS afkasta neinu
öSru, hefSum viS sannarlega ekki
starfaS árangurslaust. Nú þegar þessarar spurningar:
hÖfum viS unniS bændaistéttinni (Smuts) aS sleppa
nokkurt gagn, meS því aS hefja
hana til meira álits í augum heiSr-
aSra löggjafa er þetta þing sitja,
Og taldir hafa veriS til'heyrandi
öSrum stéttum. Undantekningar-
laust hafa þeir, sem enn hafa tek-
iS til máls látiS í ljós virSingu því spyrja hann til hverra manna
sína fyrir bændastéttinni, og taliS eSa flokka í þinginu þessum aS-
sig í ætt viS hana á einhvern hátt. dróttunum sé beint ?
ForsætisráSherrann lét sér mjög (Mr. Norris) : “Ályktunin er
ant um aS enginn misskilningur röng.”
skyldi eiga sér staS um þaS, aS (Mr. Kristjánsson) : Mér þykir
hann vaéri ibóndi og af bændum vænit um aS heyra forsætisráS-
kominn. Áhugamál var honum herrann segja aS ályktunin sé röng
þaS einnig aS sannfæra allan þing- en þá finn eg heldur ekkert vit í
heimumþaS, aS dylgjur þær, sem samanburSinum.
uim ifylIkiS hefSu gengiS fyrir Þá spyr hann þessara ispuming-,
skemstu — uim þaS( aS bændur | ar: “Erum viS máslke komnir svo
bæru ekki skyn á stjórnmál — I langt aS viS getuim komiS saman
væru alls ekkí runnar frá sér eSa |
sínum fliokki! Gaf hann þaS, sem
sitt álit, aS bændurnir væru vel [
hæfir til aS skipa öll sæti í stjórn-J
inni nema ef dómsmálastjórasæt- j
iS kynni aS vera þeim ofvaxiS. i
og fjaltfaS" um mál ifylkisins eins
og mönnum sæmir?” Þetta skil
eg svo aS hingaS til hafi flakkam-
ir á þingi ekki fjallaS um imálin
“eins og mönmim særrúr.” ÞaS
má vel vera aS þeta sé rétt; en
Undir þetta vtljum viS allir skrifa,, enga tillögu kom Mr. Norris meS
aS því einu undanskildu, aS viS J í þessu sambandi. ASeins ein
erum ekki alveg vissir um aS ekki j bending í þessu sambandi héfir
mætti finna hæfan dómsmálaráS i komiS fram í þinginu, og kam hún
herra meSal þændanna, ef vél| frá leiStaga verkamanna-flokks-
væri leitaS. Ef til vill hefSi Kkaj jng. Bending var þess efnis aS
almenningur aldyei fræSst umi stjómarsætin væru skipuS af
hinn göfuga uppruna leiStogaj mönnum úr öllum flokkum í rétt-
Conserva'tive-floikksins, hefSi ekki um hlutföllum viS þingmannatölu
kama okkar óháSra bænda <til
þings, knúS hann til aS lýsa því
yfir í heyranda hljóSi, aS hann
væp fæddur ag uppalinn úti í
sveit!
Eitt eSa tvö atriSi í ræSu for-
sætisráSherrans vildi eg minnsist á'
hvers flokks fyrir sig. Hvort þetta
væri framkvæmanlegt get eg ekki
sagt; en mér virSist bendingin á
viti bygS, og þess verS aS hún
væri tekin til frekari ílhugunar.
Framh,