Heimskringla - 10.08.1921, Síða 1

SenditJ ettir vertilista. til
Royal Crown Sonp, Ltd. ^
664 Main St., W.«.riipeg KraðUðir
Og
umbúíir
SendlB eftir verfilista tU
Ruyal Crowii Soap. Lt4,
654 Maln St., Wianipet
XXXV. ÁR
WINNIPEG, MANHOBA, MIÐVIKUDAGINN 10. ÁGOST 1921
NOMER 46
0>4
í
í
í
Minnismerki
Jóns Sigurðssonar, forseta
Eins og bergstuSull gróinn í grund
gnæfir þú íhátt í unnir bláar,
hvelft er brjóstiS og herSar háar
heldur aS barmi hvorri mund.
Hvasssteyptar brúnir í koparstorku
kjark þínum lýsa og viljaorku,
tignar yfifbragíS ennið ber,
alt er sameinaS stórt í þér.
i
Islenzki höfuð höfSinginn!
hreystinnar tákn og ofurmannsins
horfir austur til heimalandsins
bera há-fjöll viS himininn.
stattu svona um óra-aldur
eins og lífmynd og sigurvaldur.
Haltu varSstöS um vit og mál —
Vestur-íslenzka þjóSar-sál.
Þegar skríSandi skömm og flærS
skotti dinglar um falskan hróSur —
þegar raggeitin rægir móSur —
ættartaugin er svívirt, særS.
Vek þá kinnroSa hreyknri heimsku
höfuSsmánmni — þjóSargleymsku.
Kráftaverk ynni koman þín
ef kendirSu þ-eim aS skammast sín.
ViS skulum horfa heim meS þér
hefi eg aldrei baki snúiS,
viS þér, Island, eSa flúiS
þó eg ali aldur hér.
Tuttugu ár frá ásýnd þinni
eg hefi dvaliS í fjarlægSinni
saknaS og þráS þinn ástar-arn
eins og móSurlaust fósturbarn.
Islenzki frelsis-foringinn!
framsókn þín ráSi okkar gerSum
brotni á þínum breiSu herSum
sundurlund vor og síngirnin.
NiSjar og dætur nafn iþitt geymi
nemi þinn anda í Vesturheimi,
orStak þitt hljómi inst í þrá
“ALDRiEI AÐ VIKJA!" réttu frá.
JÖN JÓNATANSSON
nú þegar talsvert af þessum mönn- ada, Nýfundnalandi, Bermuda,
um fengist, en ennþá mun vanta Bahama eyjunum, St. Pierre og
rúman helming þessarar tö!u. i Miquelon.
RáSningastofa fylkisins hefir eftir
spurn eftir 1400 manns og aSrar
ráSningastofur eins mikiS eSa
meira. Kaup kvaS yfirleitt $4.00
' vom 3?Hrþegaren* 1 2 skipverjar! Hefir norrænn hetju andi
og á meSal þeirra skipstjórinn. haldiS velli 1 húsund ár,
SkipiS rakst á blindsker í niSa,
iþoku og laskaSist svo aS stórsjór
á dag viS bændavinnu hvaS sem
þaS verSur fyrir þreskingar-vinnu.
►<o
CANADA
Meighen kominn. ForsætisráS-
herra Canada kom á laugardags-
kvöldiS var til Halifax. Alríkis-
fundurinn sem hann hefir setiS á
'Englandi, var aS vísu ekki slit-
inn, þegar hann fór, en þau
mál er Canada nokkru varSa,
höfSu öll veriS rædd og ráSiS til
lykta áSur en hann fór. Honum
var veitt mjög vegleg móttaka af
Iborgarstjóra Parker í Halifax og
flutti forsætisrgSherra þar ræSu,
þrungna af ættjarSarást og fegins-
leik aS vera aftur kominn heim til
Canada. Honum kvaSst þykja-
skemtun aS ferSast, en þaS skemti
legasta viS þau væri aS koma
heim. Hann kvaS mikiS hér aS
igera, og í því vildi hann taka
nokkurn þátt sjálfur; því hefSi
hann hraSaS sér heim. Af störfum
Bandaríkja lán borgað — Sir
Henry Drayton fjármálaráSherra
samibandsstjórnarinnar, segir aS
$13,000,000 lániS sem Canada
ha'fi tekiS 'hjá Bandaríkjunum og
í gjalddaga féll 1. ágúst, hafi ve<-
iS borgaS aS fuilu, án þess aS fá
nokkursstaSar frekar lán tii þess.
Canadamenn í Chicago. Mann-
talsskýrslur Bandaríkjanna sýna
aS rúm 26,000 af íbúum Chica-
go-iborgar séu Canadamenn.
BúnaSarsýning í Saskatchewan
Ein sú mesta búnaðarsýning
sem í Austur-Saskatchewan hefir
nokkru sinni veriS höfS, verSur
haldin í Yorkton og byrjar 9.
ágúst, eftir því sem Wynyard Ad-
vance segir frá.
Um 2000 verkamenn iögðu af
staS frá Montreal á mánudaginn
og ætla aS vinna hér í haust aS
uppskeruvinnu.
Frá British Columbia er sagt aS
fjöldi manns komi austur til Al-
berta og Saskatchewan í haust til
aS vinna viS uppskeru.
Bændastjórnin í Albertaer sagt aS
'taki viS völdunum um miSjan
þennan mánuS Segir fyrv. for- .
. ,cvi v , .. , . , *! lögum meS nokkrum breytinguim
sætisraðherra að omogulegt se ao _ .. , T ,
ljúka viS verkiS sem fyrir sumuim
BANDARIKIN
Eitt vandamesta spursmál sem
vakir fyrir Washingtonþinginu, er
hversu hagkvæmlegast verSi ráS-
in bót á landbúnaSinum og hversu
deyfS sú sem þar er á orSin verSi
ibezt læknuS. HiS svokallaða
iNorrisfrumvarp, sem æSri mál-
stofu þingmaSurinn George W.
iNorris frá Nejbrasika lagSi fyrk
!þingiS og sem aS ákvaS aS hálfri
annari billion dollars væri variS
til landbúnaSarurnbóta, fékk mjög
iítinn byr í fyrstu en nú er útlit
ifyrir aS þaS verSi senn gert aS
Fjörutíu og sjö biðu fjörtjón
þegar farþegaskipiS “Alaska'
fórst skamt frá ströndum Calfiorn-
ia á laugardagsnóttina var. Af því
Minni íslenzku frumbyggjanna
í Yesturheimi.
Flutt á Gimli 2. ágúst 1921
Djúpir eru Islands álar
— andinn sjaldan finnur ró — komast yfir lokuS sund.
veit þeir munu væSir þó,
kúgun þolaS kvöl og fár.
Svífur hann enn af sæ og landi
féll inn“og sökk þaS á mjög stutt- | ®vipmikill og tignar hár.
um ti'ma. Skipstjórinn, sem hét
Habey lét koma öllum björgunar-
ibátum á flot meS öllum þeim far-
þegdm' 'er þeir gátu fleytt, og
þegar síSasti björgunarbáturinn
lagS firá sást annh standa
í öndveg i en þú sprungu
gufukatlarnir og skipiS var horf-
iS á svipstundu.
Jiji Shimps hefir svaraS tilboSi
Hardings forsfeta fyrir hönd Japa
ium aS mæta á tilvonandi alþjóSa
funid aS ræSa um minkun herút-
b\únaSar á þann veg aS þjóS taki
iþátt þar í án þess aS gefa nokk-
urn úrskurS um Austurlanda mál Hugur þinn í hættum slyngur
fyr en hún veit hvaS fariS er fram hærra en sjálfur dauSinn rís.
á því viSvíkjandi.
Útlaga finst yndi lífsins
öllu kastaS fyrir borS.
En útflytjendur Islands fengu
afl í hönd og þrek í lund,
— starfiS græðir stóra und. -
Karlmenni sem kvíSa engu
þegar áköf útþrá málar
undralönd í vestur sjó.
Vakir yfir Islands fjöllum
ung og voldug kynja dís,
flýr hún hvorki frost né ís.
Yfir tíman* öldu föllum
ódauðleg og fögur rís.
Inn í skap þitt lslendinguij
óf hún þætti dul og vís
vann hún iþá úr eldi og ís.
Landnámsmenn! fyrst launin voru
lengi smá og örSug kjör,
nú greiSa allir sömu svör.
Islendingar ætíS fóru
um álfu þessa sigurför.
MæSurnar sem börn sín báru
í bjálkako'fa landnemans,
krýni sagan sigur krans.
Þær í stríSi seinu og sáru
sóttu eld til Bjarmalands.
FeSurnir sem brautir brutu
börnum sínum fylgdu á leiS,
vermdi minning helg og heit.
Þeim sem láns og lærdóms nutu
stjórnar-deildunum liggi enn ógert
fyr en þetta. Hinn nýtilkvaddi
forsætisráSherra Greenfield er
ekki búinn aS iáta uppi hverjir
hinir ráSherramir verSi, en kvaS
gera þaS innan skamms. Stewart
lýkur lofsorSi á valiS í forsætis-
ráSherra sessinn.
Northcliffe lávarSur kom tii
Winnipeg 2. ágúst, en stóS svo
stutt viS, aSeins 3/^ kl.stundar, aS
engin tími gafst til fundarhalds,
eSa tækifæri aS hlýSa á mál þau
er hann hefir meS hönduim á þessc
ferSalagi sínu. Hann fór vestur til
Vancouver og er nú lagSur af
staS þaSan áleiSis til Ástralíu.
Hann er aS afla sér upplýsinga
frá fyrstu hendi um Kyrralhafs-
alríkisfundarins kvaSst hann sem ^ friSar_fundinn
aegja neinar fréttix í þetta akifti. Wa ( Bandaríkjunum í haust.
en semna mundi hann skýra frá
þeim. ÁstandiS yfir í Evrópu
sagði hann svo óliktþví sem hér
eetti sér staS, aS því tryði ekki
nema þeir sem þaS sæju. ‘ Oss
þykir ýmislegt aS í Canada, en
SþegaT vér lítum á ástandi^ hér
jafnhliSa ástandinu þar, mundum
Olíunámana í Fort Norman hafa
menn veriS gerSir út til aS
rann-saka og hafa þeir kom-
ist . aS raun . urn. aS þar
séu óþrjótandi olíulindir. Af nátt_
úruauSlegS þessa lands verSur
vaTla of mikiS sagt, og þaS er
vér ekki kjósa aS skifta um,”sagSi hverju orS; £annarai sem sagt er,
Meighen. AS lkoinni ræSu sinn,
var frú Meighen afhentur blóm-
vöndur í virSingar og vmáttu-
aS hér þurfi enginn, aS því er til
þeirra kemur, aS vera fátækur.
Hitt er annaS mál hvernig meS
skini. Daginn eftir héldu þau til j þá auSlegS er fariS og hvort hún
Metis í Quebec og dvelja þar sá notuS til þess aS auSga alla....
nokkra daga. I Quebec tekur | ,
Meighen á móti Byng landstjóra, j 5000 manns er sagt aS Mani.
sem væntanlegur er þangaS á toba þurfi meS til þess aS vinna
föstudaginn. ! aS uppskeru í haust Hefir nú
sem á því eru orSnar. Hugmynd
Norrisar var aS peningum þessuim
væri variS þannig aS bændur og
tframleiðendur gætu fengiS þá
lánaSa frá fyrstu hendi til aukn-
ingar á starfrækslu sinni, en í staS
iþess hefir stjórnin breytt iþví þann
ig aS láninu verSur aSallega variS
til stuðnings og viSreisnar bönk-
um þeim er falliS hafa vegna
óborgaSra gjaldmiSla frá bænd-
um og gjaldmiSlar þeir teknir af
stjórninni og lántakanda gefiS
itækifæri aS innleysa þá án aS-
þrengdra kjara. Þetta stuSlar auS-
vitaS í þá átt aS hjálpa landbún-
aSinum þó á nokkurn hátt sé ann-
an en Norris hafSi hugsaS sér.
Fordney skattafrumvarpiS er
sagt aS muni taka enn þrjár vikur
þangaS til þaS verSi afgreitt.
Breytingar hafa margar orSiS þar
á, en flestar þeirra hafa miSaS í
iþá átt aS hækka verndartollinn
enn meira; hefir sumt sem áSur
var á frílistanum veriS tekiS þar
af og settur hár skattur á, eins og
t. d. húðir, sem nú er búiS aS
setja 1 5 % á. Tvö cent eru sett á
allar bankaávísanir og $10.00 á
allar bifreiSar og burSargjald á
öll bréf sett upp í þrjú cent. Hækk
aSur er þar einnig aS mun tollur á
öllu tóbaki.
Skipanir gefnar út frá Washing-
ton 1. þ.nft., tilkynna aS frá þeiim
degi verSi leyfilegt án vegabréfa
fyrir nærliggjandi þjóSir aS ferS-
ast til Bandaríkjanna, og er fólk
frá þessum löndum til nefnt: Can-
BRETLAND
frsku málin. Irar bafa ekki látiS
neitt ennþá uppi um friSarskil-
imálana, og hefir friSur og spekt
ríkt á írlandi síSan aS sátta til-
raunirnar byrjuSu. En svo eru nú
blöSin aS hreyfa því, aS ef til vill
eé skamt til friSslita aftur. ÞaS
hefir boriS á dálítilli óánægju síS-
u dagana þar í sambandi viS
lausn fanganna. Brezka stjórnin
lét þá alla lausa er í varSheddi
sátu fyrir óspektir á Irlandi gegn
ríkinu, nema einn manninn, John
J. McKeown aS nafni; honum var
IialdiS í varShaldi. McKeovm
þessi var herforingi Sinn Feina og
var fyrír uppþoti einu er nokkurt
mannfall varS í. Hann var dæmd-
ur fyrír moS, og því vilja Bretar
ekki sleppa honum. En aS hinu
leyti segja Sinn Feinar aS hann
hafi ekki aShafst neitt, sem ekki
hafi veriS meS ráSum og sam.
þykki þeirra gert og aS þeir allir
ien ekki hann einn beri ábyrgSina.
Er nú töluverS óánægja ríkjandi
útaf þessu og ýmsir sem spá aS
sættin muni stranda á þessu. Einn-
ig er sagt aS fæS sé á milii Craig
ibrezka stjórnarformannsins á ír-
landi og DeValera.
Þú skalt ystu útsýn kanna
— ef þér finst þú sigra fátt. — léttara mun æfi skeiS.
TrúSu á eldsins æSa slátt,
og á toppi tryltra hranna
treystu fssins hörku mátt.
Stórir eru Islands áiar,
ógnum mörgum þrúngnir af
— enn þó stærra er óska haf
Megin framsókn mannsins sálar
Megna
Nú fríSar sveitir frumibyggjanna
falla óSum hér og hvar,
skarS er fyrir skyldi þar.
Hverfur fylking mætra manna
er merkiS hæst og djarfast bar.
Þú sem íslenzkt eSli grefur
þeir ekki aS færa í kaf. undan starfi landnemans.
krjúptu lágt viS leiSi hans.
Frumibyggjarar fornu vinir
fullhugar sem námuS lönd
fjarri ykkar feSra strönd.
Islands djörfu aðals synir,
ótal þrauta slitu bönd.
Þungar voru þrautir kífsins
þyngst var aS kveSja feSra storS,
lýst því gátu engin orS.
Utanríkisskuld Breta. 31
síSastliSinn nam utanríkisskuld
Bretlands 1,161,563,000 St.pund.
Uim sama leyti í fyrra, (1920),
nam hún 1,278,714,000 punda,
og áriS þar áSur (1919) 1,364,-
850,000 punda. Á síSastliSnum
tveimur árum hefir því skuld þessi
tminkaS um 203,287,000 pund.
Eán þetta hefir Bretland frá ýms-
um þjóSum, en mest frá Banda-
irfkjunum og Canada. Bandaríkja-
lániS nemur 972,704,000, pund,
en Canada 53,339,000.
fæddu, því bæjirnir og lálendiS
alt er á þeirra valdi og standa
þessvegna margfalt betur aS vigi
en Márarnir, eSa þeir af þeim sem
uppreistina heyja á móti þeirr; en
þaS eru aSeins þeir er uppi í fjall-
lendinu búa og eru dreifSari og
eiga aS öllu leyti erfiSara afstöSu.
(ÞaS er hér sem áSur, er um upp-
tök stríSa er aS ræSa, aS ganrila
sagan er aS endurtaka sig. Lág-
lendiS í norSur og vestur hluta
marz Morokko, sem liggur bæSi aS MiS
jarSar- og Atlantshafinu, er frá
Fyrir þig hann fundiS hefir
fjársjóS þessa nýja lands.
Þó aS íslenzkt mál og mundir
merji öfug tímans hjól,
— fýkur senn í flest öll skjól. —
Gengur aldrei, aldrei undir
Islendiniga landnámssól.
JóNAS STEFÁNSSON
frá Kaldbak.
ástatt, er ekki lx'klegt aS hann fyrst
um sinn fái rniklu haldgóSu til
vegar komiS í þeirri viSuregn. En
orustum heldur enn áfram á milli
Mára og Spánverja, og koma frétt
ir seinna af því hvernig þær fara.
Márar þessir munu vera sama þjóS
in og á NorSurlöndum voru kall-
aSir Serkir og Morooko eSa sá
hluti meS öSru af Afríku sem ber
þaS nafn, hafa veriS kailaS Serk-
land. Arabar og Berbar hétu elztu
þjóSir í Morokko er sögur fara af
og eru Márarnir blendingur af
munalega fagurt land og frjó- þeim þjóSum báSum. En nafniS
samt. Og uppskera þar nú er afar Serkir þýSir “Austmenn" og er
imikil. Alt þetta land áttu Márar komiS af arabiska orSinu Tcharki,
áður, en þeir urðu aS gefa þaS segir Benedikt Gröndal.
eftir, eSa aS gangast evrópisku
imenningunni á vald sem Spánn Verzlun ÞjóSverja í SuSur.
og Frakkar áttu aS færa þessum Ameríku. ViSskifti ÞjóSverja v.S
siSmenningarlausa þjóSflokki. ; SuSur og MiS-Ameríku ríkin
Sumir Máranna sömdu sig aS nýju bykja hafa veriS drjúg síSustu
siSunum, og berjast þeir nú meS mánuSina. Vörurnar sem þeir hafa
ÖNNUR LÖND.
Róstur í Morokko. 1 Morokko
hefir veriS fremur róstusaimt aS
undanförnu. Hefir upp aftur og
aftur slegiS í orustur þar milliMár-
sanna, sem eru innfæddi mann-
flokkurinn í landinu, og Spán-
verja, sem aS mestu, eSa ásamt
Frökkum hafa umboS landsins í
sínum höndum. Segja fréttirnar
aS Spánverjum hafi gengiS miSur
og aS Márarnir hafi tekiS um
3000 fanga af þeim nýlega. Lík-
legra er þó hitt aS Spánverjar
haldi öllú sínu fyrir hinum inn-
Spánverjum á móti frændum sín-
um, en aSrir hörfuSu undan og
upp í fjalHendiS. Og þaS eru þeir
sem nú eru aS gera Spánverjum
skráveifurnar. Foringi þeirra heit-
ir Abd-iEl-Krin, aS eins 35 ára
gamall, mentaSur á Frakklandi og
Spáni, og kvaS alls ekki mótfall-
inn evrópiskri menningu, en vill
sent til Argentinu, Brasilíu, Kíli
(Chile), Perú og Mexikó nema
svo miklu, aS verzlun Bandaríkj-
anna viS þessi ríki hefir liSiS stór-
hnekkir viS þaS. Ástand allra
þessara ríkja, sem upp voru talin,
er fremur bá-boriS og þeim er
einn vegur aS sitja viS þann eld-
inn sem bezt brennur, hvaS viS-
samt sem áSur ekki meS henni i skifti snertir. En Þýzkaland er ein
kollvarpa þjóSmenningu Már. mitt nú í vesöld sinni svo skæSur
anna, heldur þvert á móti hefja1 keppinautur í þeim efnum, aS
hana. MeSan stríSiS mikla stóS segja má aS ekkert land geti kept
yfir var hann kallaSur þýzksinn- viS þaS. ÞaS þótti nóg um verzl-
aSur, og fyilir því þann flokk sam unar uppgang þess fyrir stríðiS, en
bandsþjóSanna vestlægu, sem þá hafSi þaS þo ólíkt minni tæki-
kalla sig Nationalista. Fyrir ráS- færi en þaS hefir nú. Óbeinlíni*
kænsku er honum viSbrugSiS í getur maSur því ekki aS því gert
þessum skærum viS Spánverja. spprja hverjir eiginlega hafi
En þar sem svo ólíkt og ójafnt er {Framh. á 8. bla.)