Heimskringla - 08.02.1922, Síða 3

WINNIPEG, 8. FEBRttAR 1922
HEIMSKRíNúlA.
3. BLAÐSIÐA.
pösfcullínskru'klcur, ihurSalaxnir, föt
---Ihvað sem þiS takiS, þiá hefit,
hver Ihlutur sinn Svip ,sína sérs'töku
-eiginleika, ,sem merkja hann greini
lega inn í vissan ifloiklk, sam er
ó.li'kur öllum öSrum fillöklkum.
H'vaS iþaS er, sem veldur Iþelss-
um m:,3mun í raun og veru —
hvaS er sú eiginlega ásitaeSa til
þess, aS mönnum geSjast stund-
■!!um bezt aS beinum línum, átund-
um aS bog.línumr aS þeim þykir
stundum bezt aS sitja teinréttir í
óþægjlegum, baklháum stól, en
kjósa stundum helldur aS láta fara
vel um sig innan um búsgögn, sem
leylfa aS fley>gja sér ei,nl3 og ihverj- 1
um 'þyikir þægil sgast---úr þv'í er
ekki auSvelt aS iskera, og þáS
þyrfti aS mrosta ko/sti í hverju sér
•stöku tillfelli nákvaemrar rannsókn
ar viS, sem get/uV ekkj veriS um-
JtaOamál á þesisum staS.
En þegar viS lútum á rás sög- ■
unnar, tökum viS strax eftir því, |
aS hver ihei'ldarsvipur út af fyrir
;sig er tímalbundinn ---- aS hann
kemur upp, þnolsíkast, úrkynjast og
þokar fyrir öSrum innan nokkurn
vegjnn ákveSinnar áraifcölu, svo aS
fróSur maSur getur oftast nær
sagt til um aldur stóla, bo'la og
glasa o. þviuml.,án þeSs aS skakki
meira en 1 0 eSa I 5 árum.
ÞaS má segja, aS hver ættliS-
ur hafi sinn smekk. Og þaS á ekki
< 'nungis viS þá gripj, seimi geymd-
ir eru í ListiSnaSarsafninu, -—
þab á viS í’dar alfurSh mannlegr-
ar handar cg mannlegs anda —
hvsin, sem iejst eru; garSarja seni
æktaSir l-u; málverk og högg-
x. yndir, — (>g þaS á einnig viS
íiæk"! þær. scm út ko.ua, en þaS
skiftir mestu máli Ifyrir okkur í
þetta sinn.
Sú ibók er dkkj tif, sem hefir
ekki blæ síns tíma — yzt og inst;
--- hvortki þarf Ihöfundarnafns né
ártals viS, til þess aS skera úr því
|
nokkurnvegiinn nákvaemlega, hve-
nær 'hún sé til orSin; bandiS, !
prentiS, skrautiS, ,segjr frá því, —
og þó mÍkDu frekar orSin, hugs-
anirnar, hug'blærinn (stemningam
•ar), dfniS; h'ver kynslóS hefir sinn
orSaforSa, isinn uppáhalds hug-
blæ, siínar hugsjónjr, sitt sérstaka
f'orm á sundurlausum orSum og
samlfiöátum; fróSur maSu r getur
eldki 'um þaS vilzt.
Eg skal nefna dæmi, sem leiSa
mig niær umtalsefni mínu.
'Ef maSur Ihefir um langan tíma
einvörSungu 'lesiS ibólkmentir upp-
lýsingar-aldarjnnar — Iþ. e. a. s.
bækiur frá ihér um ibil 1 750—1 790
— 1N0ÍJ — og leggur þær síSan
írá sér, án þess aS hugsa um
nokikra sérstaka alf þeim, þá þýt- ■
ur um hugann hópur alf orSum, I
sem eru en-durtekin flí og æ í þess
um bókmientum og láta í fijósi hug
myndir þær og hugsjónir, sem »H
snýst um: ny'fcsemd — niSurröSun
riiáttúrunnar — vfodiómleg smíS
heimsvélarinnar — vinátta, vín og
.söngur — islkynsemj — barnaupp-
eldi — mannúS og góSgerSar-
semi — ifarsæ'id — borgardygSir
-- fram'farir — endurbætur —
hinar gagnlegu og ifögru vísinda-
.greinir — siSlferSi o. s. frv.
N'Ef viS gerum síSan á eftir sömu
tilraun meS bækur næstu kynisIóS
ar ,þá verSu'm vjS þess vör, aS í
heiía olkkar hafa telkiS sér ból-
festu orS af al't öSru sauSahúsi, !
geysifjö'Idi a/f nýjum orSum og
mynidum, sem eru þó öll tengd
ættariböndum ihiS innra:
MaSur gengur gegnum “'forna, !
•æruverSa lunda’’ og nemur meS
’ífjálgleik” staSar 'fyrir framan
leifar frá ”1 iSnum. minningarík-
um cfldum"; “óljós grunur um
fyrrj tiillvist” stel'st eins og kvíS-
vænleg andasnerting inn í sálar-
innar “lenydu fýlgsni"; maSurinn !
laumast brlotfc fíá “'glaiuimi heims- |
ins“ inn í skógareinverun a og
flýr þanlgaS” til “dúlarfulllra
•drauma"; —- viS “undarlegan!
grun og viSikvæman Ihugblæ” í j
djúpj sálar sinnar (fyfflist maSur-
inn Thinum leynidardómlfulla anda !
llffsinis”, titrar í sælúhrolli viS aS
finna sjálifan sig sameinast heims- |
sálinni; fölivir,, gölfugjr æskumenn I
rganga út í DífiS meS stórum, undr-
andi: augum, sem stara inn í hverf-
andi ijarsikann; þeir sjá ekki veru-
leikann í kringum sig, en þá grun-
ar aSeins hejminn gegni»n fölva
rölkkurmóSu fagurs draums; þeir
eru eins o|g salklaus börn, sem sv'ílfa'
á vængjum ímyndunaraf'lsins inn í
ú'JilhieLm æfintýranna eSa langt í
tnurt tiíl Austurlanda, hins rétta
ihelimkiynnis allra kynjáhluta.
Velkldlegir og stórgáfaSjr, áhuga- |
ilaus’ir um starfsemi Qlífsins, iful'lir
angurþlíSa og löngunar. reika
iþeir í draumleiSisl'U um fornþýzk-
ar rústir — um mánaskins-sveitir,
unz þejr hníga lok3 niSur viS al't-
ariS í kabólfekri kapelS'Ju og krjúpa
þar á kné, hrifniir og ifrá sér numd-
ir, fyri-r framian krosisfestingar-
mynd á altarlistölflu >frá tímanum
á undan REÍfael, — en gegnum öál
heirra ólgar íjiá'Igíeikuir kiRkju-
söngsins á miSölldunum.
Þessj síSarnefndu orS eru ölil
sótt lí "rómantliskar” bælkur; og
meS “rómanbik” á egþá viS þann
smek'k, þann sálarsvip og anda-
ejn'kenni, sem ríktu á tímunum um
næút-'SliSustu aldamiót--- eSa, svo
aS eg neifni einihver ártöl, — frá
1790 og nokkria áratugi inn á 19. |
öldina — meS nlokkuS misjöfn-
um tímataikmlörkum í ýmsum 'lönd j
um — állt ifram aS 1 860 — , sVo
aS Ihér um 'bil mlá segja, aS róm-
antjkin nái frá upplýsjngaröldinni
annaris vegar, o.g aS tíma'bili Dar-
wins hins vegar. — Nú vtl eg
reyna aS veita nolkkra hugmynd
um hinar venijuilegu steifnur í róm-
antíkinni og nem þá fyrst staSar
viS Þýzkal'and, þar sem ef til vjll
er ekki unt aS segja aS hreyfing-
in hafi átt upptöik sín, en þar bjrt-
ist Ihún aS minsta k'osti í sérkenni-
legusitu mynidum.
ESLilegasta leiSin til þess aS
gera sér hugmynd ,um rómantík-
ina er sú, a'S ibera hana saman viS
fyrirrennara hennar, upplýsjnigair-
öldina. --- Eins og auSsaett er alf'
samanburSi þeim á “fllagorSum”
beggja tímabilanna, sem viS gsrS-
um áSan, er anidstaSa upplýsingar
og rómanfcíkur ekki takmörkuS
eSa þbundin viS nieitt ákveSiS
svjS; Ihún á ró't slina aS rekja 'til
gersan-nlega óilílkrar skoSunar á
sjál.’u lí'fl’inu og kemur í lijós á öll-
fim isviSum andlegrar menningar.
ÞaS er ekki aS eins Ihiægt aS tala
um rómantlínka heimapeki, róman-
tíf.kan skál'dslkap og rómantiska
trúrækni. heldur má einnig fylgja
hreyfingunni langt inn í allskonar
sérfræSj og tala fuLl-greinilega um
lómantíska eSliafræSi, rómantíáka
stj'c'irnufræSi, rómanti'ska grasa-
steinafræSi,
rómanitíska
mál’vís!, rómantíska læiknisfræSi
— og rómanfcíska póljtík.
Hér getum viS auSvitaS ekki
fariS út í einistök atriSi, en verS-
um aS halda oykiur viS þau sviS,
þar semi Ihreýfmgin á rætur sinar,
cg viS ne-.num þá staSar viS hejm-
spekina, lis/taskilninginn ásamt
skáldslkapnum, (og trúræknina. —
ÞaS atriSi, sem greinir rómantík-
ina elkkj aS eins auSsýnilegas't,
helidiuT og ífiöLbreytilegast og
dýpst, frá bæSi upplýsingaröld-
i:;ni og tímabili Darwins, er þaS,
eem eg vil nefna óendanleikaþrá
Lrennar eSa leilífSarlöngun. BæSj
uppilýsingaröldin og náttúrustefn-
án takmarka eSa þykjast tak-
marka sjóndeildaihring sinn viS
heim hin|3 endanlega. en róman-
t'ikjin þráir sífelt út í óendanlleik-
ann; rómantíkjn villl ífá skilning á i
li'fsheiJdinni, — álheiminum —, I
cg viSurkennir dkki, aS þekking-
armábfculeika sínum iséu nein tak- j
imlörk settf náttúrusitefnan neitar
því, aS un't sé aS þekkja mejra en j
fcnot af lílfinu (un coin de la vie),
sem muni df tili vilT einhvern tíma
í óemdanlega fjarfægri framtíS
verSa Ihægt aS leggja saman, svo
S út kiomi heiiidarmynd af heim-
imum.
Hejmspeki 18. aldarinnar var
meáfcmegnis al mennipgs^heimspeki
eSa siSspeíki, ifarsældar- oig diygSa
kenning, sem átti aS gera heiminn
aS paradís. er hún breiddist út og
næSj 'tölkum; ihún var algerlega
hagnýt (praktjsk), lleitaSi ekki
avo mjög i/ýrra sanninda, heldur
öl'lu ifremuT ráSa til þess aS gera
blæ, vildi fyrst og fremslt ala upp
og fræSa. ÞaS verkfœrj, sem
spekingar þessir notuSu till þess aS
afla sér þekkingar og draga álýkt-
anir sínar, var iheilbrigS iskynsemi
eSa dómgreindin, og iþejr gengu
aS því sem vísu, aS á dólmgreind-
ina miaeDti reiSa sig; þeir trúSu á
skiiyrSislau'Slt gildi mannlegs þeíklk
jngar-heelfileika; þeir voru meS
öSrum orSum kreddufastir. En
gagnrýmin var þó þegar 'farin aS
vakna-----o.g spyrja. Menn spurSu
hér um 'bil á þesisa 'leiS: Til vit-
undar okkar kem>ur ótal 'skynjana.
sem sameinast í myndir eSa hug-
imyndir; frá því áUyktum viS, aS
hejmur sé til fyrir utan okkur,
verule ki, sem samsvari myndum
vitundar okkar. En 'hcifum viS
rét't ‘til sCL’kira álijlktana; getum viS
treyst því, aS hugmyndir okkar
blekki o'kkur ekki? VeriS getur,
aS í iraun og veru sé alls engjnn
verul'eiki til, er samsivari hugmynd
um oíkkar.
Og ennlfremur -— viS látum'
okk'ur eklkd nægja þaS, aS taka
viS áhnifum og skapa hugmyndir.
heldur förum viS aS hugsa um
þær, þaS er aS segjai, viS röSum
þejm og lOokkum þær meS skyn-
semi o/kkar, viS greinum þær
sundur eSa tengjum þær saman í
keSju orsaka og afleiSinga. En
höfum viS rétt 'til þessa, ---- höf-
um viS nokkra ifcryggingu fyrir því,
aS’ orsaka-llögmáliS sé nokkuS
/annaS en mannlegur heilospuni?
Hvemig getum viS vitaS, aS or-
sakasmaband þaS, sem viS eign-
um hlutunum. eigi sér nokkurn
staS utan 'hugsunar oikkar?
Slíkar spurningar höfSu hinir
gömlu kerfasmiSjr ýfirleitt ekki
lagt fyrir sjállfa sig; þeir höifSu
treyst á veruleikahugtalkiS og or-
sakasetninguna ®sm sjáLfsögS
frumsannindi.
Á Englandi ikamu menn fyrst
fram meS þessar spurningar, en
þaS var þýzlkj 'spekingurinn Imm.
Kant, sem svaraSi þeim þannig,
aS aldaihivörfum réS í heimspek-
’nni. Þetta gerSi hann í "Kritik
ds reinien Vrenunft" (1781).
Kan't hefjr sjálfur í brófi til vin-
ar 'síns dregiS saman í nokkrar
línur, ljósara en nokkur annar, til-
gang og árangur þeirra rannsókna,
sem skráöar eru í þessari mikllu
bók. “Skynjanlegum hlu'buim”,
segir hann. “getum viS ekkí kynzt
nema þann veg, sem þleir birtast
okkur, en ekki þann veg, sem þeir
e r u í raun og veru; ó'skiljanlegjr
hlutir geta yfiiíleitt eklki orSiS
verkefni fyrir fræSiltega þekkingu
o/kikar.”
ÞaS, isem Kanit gerSi í "Kritik
der rejnen Vernun/ft,” er þetta, aS
hann ák vaS t a k m ö r k mann-
legrar þeklkingar; gildi allrar þtíkk
ingar er einskorSaS viS hekninn,
eins og ihann birtist okkur, eSa m.
Ö. o. viS heim ifyrjábæranna;
þekkingim hefir ekkert annaS efni
en þaS, sem keimur til okkar viS
reynslu okkar eSa skiivitlegar
skynjanir — fyrirbærin; vjS get-
um e'kki gert ckkur neina ifcg-
mynd um þaS. sem framleiSir
fyrii'bœrih, þaS, sem liggur bak
viS ilkynjanir okkar, eSa ef til vjll
í raun og veru, þótt ekki væri tlfl
menm né skynjandi verur. Hér
eru takmöfk'n: Eg get kynst das
Ding fur mich (þlutunum, eins
og þeir koma fyi’ir sjónjr), — en
das Ðing an sich (hlútirnir, eins
og þeir eru í reynd og •sanni) er
og mun jafnan verSá hiS myrka
og óaSgengilega meginiland, sem
er svo sæbratt, aS mannleg þekk-
ing mun ajdrej um aLLa eiLífS geta
kri'fras't upp strendur þess.
'Þótt Kant háfi þann-ig sannaS.
aS ógerningur væri aS kynnast
imdiil3töSunni, og heþSi auSvitaS
meS því líka einskorSaS gildj or-
saká’Jögmálsins viS veröl'd fyrir-
bæranna, gat ihann sam't sem áSur
ekki varist þeirri hugsun, aS ti'l
væri einhver undirstaSa, ejtthvert
D‘ng an sich, sem væri orsök 'fyrir
bæramna, hinna skilvitlegu dkynj-
ana. Hann brúar meS þessu djúp-
iS milh íhjn's ókannanillega og hins
kannanlega, en þaS gat hann aS-
eins meS því, aS klomast í mót-
isögn viS sjállfan sig, þar ssm hann
no'tar oirsakasetninguna um af-
stöSu undirstöSunnar og fyrir-
bæranna. en til þess hafSi hann
ekki leyfi samkvæmt röksemda-
lejS/silu sinni.
ÞaS varS þvií sprunga í heim-
speki Kants, höggstaSur, sem
hlaut aS vekja athygli síSari heim
spekinga; das Ding an sich varS
liíka ásteytingarsteinn rómantísku
(Framlh. á 7. síSu.)
Skuggar og Skin
Eftir Ethel Hebbie.
Þýdd af S. M. Long.
470 blaðsí ður af spennandi lesmÚL
V erð $1.00
THE VIKING PRESS, LTD.
DR. KR. J. AUSTMANN
810 Sterling Bank Bldg.,
Cor. Portage & Smith
Phone A2737
ViStalst. 4—6 og 7—9 e. h.
Heimili aS 469 Simcoe St.
Phone Sh. 2 758
Arnl Andemon K. P. Garlnnd
GARLAND & ANDERS0N
LÖGFR.EÐIN GAR
Plumei A-2107
801 EUectr.lc Itallway Chambcra
DR. VVM. E. ANDERSON
(Phm.B., M.D., C.M., M.C.P.&
S„ L.R.C.&S.)
Eye, Ear, Nose and Throat
Specialist
Office & Residence:
13”Sherb>-ooke St.Winnipeg,Man.
Talsími Shet b. 3108
Islenzk hjúkrunarkona viSstödd.
Dr. T. R. Whaley
Phono A 302.1
ScrfrœÖingar í endaþarms-
sjúkdómum. Verkið gerl undir
"Local Anesthesia“
Skrifst. 218 Curry Bldg.
á móti Cósthvsinu.
Viðtalstímar p—i2 og 2—5
°g eftir umtali.
RALPH A. COOPER
Registered Optometrist
and Optician
I
762 Mulvey Ave., Fort Rouge.
WINNÍPEG.
Taliími F.R. 3876
Óvanalega nákvæm augnaskoSun,
og gleraugu fyrir minna verS >n
vanalega gerist.
fræSi, romantí:(ka
róimantíska lögspeki,
Abyggileg Ijós og
Af/gjafi.
Vér ábyrgjurr *t ySur veranlega og óslit.ia
ÞJ0NUSTU.
ér æskjum virSingarfv!«( viSskifta jafn* fyrir VERK-
SMIFMUR sem HEIMILI. Tals M?in 9580 CDNTRACT
DEPT. UmboSsmaSur vor er re:Subúinn a5 finna ySur
48 máli og gefa ySur kostnaSaráaetlun.
Winnipeg Electric Railway Co.
eó. IV. Mcfimont, Gen’l Manager.
0. P. SIGURÐSSON,
klæðskeri
662 Notre Dame Ave. (viB hornitl
á Sherbrooke St.
Fataefni af beztu tegund
og úr miklu aS velja.
KomiS inn og skoSiS.
Alt verk vort ábyrgst at$
vera vel af hendi leyst.
Suits made to order.
Breytingar og viígerSir á fötum
með mjög rýmilegu verði

KOL
HREINASTA og BESTA tegund KOLA
bæSi til HEIMANOTKUNAR og fyrir STÓRHÝSI
Allur flutningur meS BIFREIÐ.
Empire Goal Co. Limited
Tals. N6357 — 6358 603 ELECTRIC RWY, BLDG
Nýjar vörubirgðir
Timbur, Fjalviður af öl!um
_ tegundum, geirettur og alls-
koriar aðrir strikaðir tiglar, hurðir og gluggar.
Komið og sjáið vörur. Vér erum ætíð fúsir að sýna,
þó ekkert sé keypt.
The Empire Sash & Door Co.
----------------- L i m i t e d
IIENRY AVE. EAST
WíNNiPEG
RES. 'PHONE: F. R. 3756
Dr. GE0. H. CARLISLE
Stundar Eingöngu Eyrna, Aug
Nef og Kverka-sjúkdóma
ROOM 710 STERLING BAN
Phone: A200I
NESBITT’S DRUG STORE
Cor. Sargent Ave.&SherbrookeSt.
PHONE A 7057
Sérstök athygli gefin lækna-
ávísunum. Lyfjaefnin hr-em og
ekta. Gætnir menn og færir setja
upp lyfin.
i " %
Dr. M. B. Hal/dorson
401 BOVD 31/IMIING
Tals.: A3.12I. Cor. Port. or Kdm.
Stundar einvöróungu berklaaýki
og aðra lungnasjúkdóma. Er að
nnna á skrifstofu sinni kl. 11 til 12
f.m Og kl. 2 tll 4 e. m.—Heimlll að
46 Alloway Ave.
Talatml: A8888
Dr.J, G. Snidal
TANNLŒKNIR
614 Momerset Bivck
Portage AveN WINNIPEG
Dr. J. Stefánsson
«00 Sterlingr Bank BldKv
Horni Portage og Smith
Stundar elngöngu augna, eyrna,
viB,nr.enk,V;Jíkdóma' A« hltíS
fi4 kl. 10 tll 12 f.h. og kl. 2 tll 6. *.h
Pbonei A3321
627 McMillan Ave. Winnlpeg

0)«i
•"o
V*r hötum fullar blrgSlr breln-
|w með lyfseðia yðar hlngað. vér
ustu lyfja og meðala. Komlí
gerum rneöulin nákveemlera eftir
c dvlsunum lknanna. Vér slnnum
IUiansveita pöntunum og seljum
glfttngaleyfl.
C COLCLBUGH & co.
'olr. Ilainr ... Sbcrbrooke 8ta
PhoncNi N7«.',» or .'7(150
Ó/ ■■■
A. S. BAfíDAL
selur lfkklstur og annast um út-
farir Allur útjúnaður a& beatl.
Ennfremur aelur hann allakonar
mlnnis varða og legatatna.
618 SHERBROOKE 8T.
Phonei N0KO7 WINNIPEG
W. J. LINDAL & CO.
W. J. Lindai' J. H. Linda]
B. Stefánsson
Islenzkir lögfræSIngar
1207 Union Trust Building, Wpg.
Talsími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aS
Lundar, Riverton og Gimli og eru
þar aS hitta á eftirfylgjandi tím-
um:
Lundar á hverjum miSvikudegi.
Riverton, fyrsta þriSja hvern
hriSjudag í hverjum mánuSi.
Gimli, fyrsta og þriSjahvern miS-
vikudag í hverjum mánuSi.
ÁRNI G. EGGERTSON
íslemzkur lögfræSingur.
I félagi viS McDona’.d & Nicol,
hefir heimild til þess aS flytja
mál bæSi í Manitoba og Sask-
atchewan.
Skrifstofa: "Wynyard, Sask.
Y. M. C. Á.
Barber Shop
Vér óskum eftir viSskiftum ySai'
og ábyrgjumst gott verk og full-
komnasta hreinlæti. KomiS einu
sinni og þér munuS koma aftur.
F. TEMPLE
Y.M.C.A. Bldg., — Vaughan SL
TH. JOHNSON,
Crmakari og GullsmiSui
Seiui giftiugaieyflabrél
3érslak( athygli vellt pöntuuun
”8 vfðgjörðum útan af land>
24? Main St Ph.mei aihst
J. J. Swanson H. G. Henrtckson
J. J. SWANS0N & CG.
8ASTKIU ' ASAUAH !>(, _ .
iicniuau mlðlar.
Talalml AH34U
í-art» Huiiumir Wlnnlnc*
T
Professor SVEINBJÖRNSSON
Pianoforte of Harmony.
28 Brandon Court,
Brandon-Avenue.
Phone: Fort Rouge 2003.
Phone A8677 639 Notre Di
JENKINS & CO.
The Family Shoe Store
D. Macphail, Mgr. Winni
UNIQUE SHOE REPAIRING
HíS óviSjafnanlegasta, bezta og
ódýrasta skóviSgerSarverkstæSi í
borginni.
A. JOHNSON
660 Notre Dame eigandi
i