Heimskringla - 14.11.1923, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, MAN., 14. NÓV. 1923
Lýsing Reykjavíkur-
skóla við síðustu
fjórðungamót 19. aldar.
Eítir
(Próf. I>oi’vald'ur Thoroddsen
Prófessor Dr. Þorvald Thoroddsen
nran jafnan verða talinn sem einn
merkasti íræðim&ður 'falenzku
Jijóðariinnar á sfðaetL mannisaldri.
Eftir hann hafa verið giefin út
fjöldi rita sem alkunnuigt er. Flest
fjalla þau um jarðfræði og sögu
íslands Morkust eru Landfræðis-
aaga íslandis, rerðabókin, og Lýs-
ing íslands, og er hvert u rn sig
stærðarverk, 1 mörgum bindtim.
Bíðustu árin bjó Dr. Þorvaldur
í Khöfn. Árið 1912 er Khafnar-
deild Bókmentafélagsina var lluitt
heim til RvíkuT, stofnaði hann i
félagi iraeð fclenzkum fræðiinönn-
um í Khöfn evo sem Dr. Finni
Jónssyni, Mag. Boga Th. Molsted,
Dr. Sigf. Blöndal, Dr. Valtýr Guð-
mundasyni og einhverjum fleirum,
hið svonefnda “í.slenzka Fræða-
félag”, í sama sniði og Bómenta-
félagið hafði verið. Hefir “fræða-
félagið” göfið úr mörg stórmerk
rit. Er frágangur, bæði að efni og
búningi hinn vandaðasti. Meðal
rita þesisara má telja Ferðabók
Þorvaldar og Lýsing íslands. Þá
gofuT félagið út ánsrit, “Tfmarit”,
er gefur sig við almennum fróð-
leik.
Árið 1921 andaðist Dr. ÞorvaJdur
að heimlli sínu í Khöfn eftir lang-
varandi heilsuLasleik. Var hann
þá langt korminn með að rita æfi-
söig'u sína. Hefir nú Fræðafélagið
byrjað á að gerfa út æfisöguna er
neifnist “Minningabók” Þorvaldar
Thororddsens. Verður hún í þrem-
ur bindum. Er fyrsta bindið komið
unt 170 b'te. að stærð í 8 bl. broti.
Bindii þetta hefir orðið fyrir áfell-
isdómi noikkurra manna í Rvík,
sökum þess að skýrt og greinilega
er sagt frá mönmim og venjum
fyrri tíma. En ástæðulitlar munu
þær aðfinslur vera, ef raglu þeirri
ber að fyigja að segja satt. Menn
muna eftir nppþotinu sem varð út
af hinu merka riti Þorvaidar, “Ald-
arrrririningu Dr. Péturs Péturssonar
bfckupis”, en sem jafnskjótt féll nið-
ur, þvi yfir -engu var að sakast
nerria nákvœmni og sannleiksást
höf. Mun og eins fara með “Minn-
ingabókinai”. Kaflinn sem hér fer
á eftir er tekinn úr Minningabók-
innd bls. 60—73, Jýsing Rvíkurskóla,
og háttsemi pilta og kennara á ár-
unum 1866—75). ’
Reykjavík 1866—1875.
Haustið 1866 fór eg, sem fyrr var
getið alíarinn til Reykjavfkur, og
var komið fyrir hjá Jóni Árnasyni
bókaverði og frú Katrínu, móðuT-
aystur minni, sem þá voru nýgift.
Atti eg að læra almenn fræði í
Reykjavfk og svo búa mig undir
Bkóla. Þau hjónin urðu mér beztu
foreJdrar og tóku mlg algjörlega
til fósturs, er faðir minn féil frá
tveim árum síðar.
Annan veturinn, sem eg var í
Reykjavík, var Jón Ámason orð-
inn umejónarmaður við iærða skóil-
ann og fluttur f skólahiisið; hann
tók við þeirri stöðu 30. júld 1867.
Bjöm Guðimmdjsson, seinna múr-
grmiður og tiirtburkaupanaður, var
þá vinnumaður hjá Jóni Árnaeyni,
unglingur 18 ára að aldri, en lang-
ur og sterkur, hann gegndi dyria-
varðarstörfum vel og rækilega, og
bjó í dyravarðarherbeifginu hægra
megin við forsrtofu skólans, er inn
var gemigið; þar hafði Ólafur fagri
áður búið meðan hann var dyra-
vörður; Bjöm var nokkuð skyldur
Bjama rektor; og var það söign
pilta, að þeir Þorgarður og IrafeBs-
móri líka stundum glettust við
hann, þegar þeir vom að finna
riektor. Jón Amason hafði tvö her-
bergi til íbúðar að austanverðu
við hinn langa gang, sem gengur
eftir 01101 skólahúsinu, hafði ann-
að fyrir skrifatofu, en innra her-
bergið fyrir svefnherhergi; að vest
an verðu við ganiginn var þriðja
herbergið, sem kallað var vestur-
stofa, milli portnara-hierbergisins
ög þriðja bekkjar “A”, sem var
insta stofa 1 suðvesturhorni skól-
ans. Vesturstoían var höfð fyrir
daglega- og gestastofu. GeymsJu-
heifbergi og vinnukonuherbergi
voru upp á háa lofti, þar hafði Jón
Ámason Jíka bækur eínar í kompu,
sem var háJf undir súð í suður-
enda loftsins við hliðina á sjúkra-
stofu skódans.
lAf þessum flutningi Jóne Árna-
sonar i latínuskólann leiddi fyrir
ipig, að eg kyntist skólalífinu og
tók þátt í því heilu ári áður en eg
kom i skóla, iék mér við hina
yngstu skólapilta og tók þátt í
glaðværum þeirra Eg var í skóla-
húsinu eitt ár undir stjóm Bjama
rektore (t2J. sept. 1868), þó eg væri
ebki skölapiltur. Mér stendur hann
enn fyrir hugskotsisjónum þessi
ógurlegi baljaki, bæði hár og digur
og jötunsterkur, og gengu marg-
ar sögur atf afli hans; röddin var
ákaflega mikil og dimm, og drundi
við í skólanum þegar hann hafði
hátt, var annaðhvort að setja ofan
í viðpilta eða kaila á ráðskonu
Hfna Gróu. Eig irian t. d. eftir því,
að rektor ætlaði á útreiðartúr og
vair kominn niður að húsi Teiits
Finnbogasonar dýralæknie við
kirkjuhomið, þar stóðu hestamir.
Þá öskraði Bjarni: “Komdu og
bittu betur á mig sporana, Gróa”
en ráðskonan stóð hjá S'kó'latröpp-
unum; Bjami reið í stórum stígvél-
um og með sppra, en um þá hafði
losnað. Þegar Bjarná Jónsson
kom til iskólans, hafði verið þar
rnikiJ óöild og agaleysi, og er eng-
inn efi á því, að skólinn batnaði
mjög á dögum Bjama, hann var
stirangur og stjórnsamur, og þoldi
enga óhlýðni, bann var svo stór-
brotinn í framgöngu og mikilflemg-
legur að útliti, að enginn þorði að
mijmæia eða skræmta á móti hon-
um. Það var emgin vanþörf á að
fá slíkan mann efitir pereatsárin, og
Bjarni gerði sér engan mannamnn,
og agaði t. d. eiigi síður synJ
Trampe greifa en aðra pilta. Bjami
Jónsson hortfði ekki í, ef svo bar
undir, að iberja á piltum og jafnvel
á kennurum, hann var bráður, en
reiðin rauk fljótt úr honum, og
iaus var hann við langræJaiá.*) Þó
var flesitum heldur iiiýtt tiJ
Bjarna rektors, því hann var raun-
góður mjög og notaleguT við pilta,
og dró jafinan þeiirra taum gagn-
vart bæjarirtönnuin, en hlýða urðu
allir þeir, er Bjama lutu, samstund
is og skilyrðalauist. Drykkjuskap-
aröld var þá mikil um alt Island,
og ékki sízt í Reykjavík. Margir
skóiapilitar vom drykkfieldir, og
tók Bjamii hart á því, ef piltar urðu
út úr fullir eða höguðu sér hneyksl
anlega niðri í bæ, en ekkert hafði
hann á móti því, þó þeir hirestu
sig á vínttári í hófi, og um tíms
máttu þeir er vildu, á laugardags-
kvöldum hafa toddy-drykkju í her-
leiddur fyrir nekþor, seim ukkinn
leiddur fyrir rektor, sem dmkkinn
var, þé slapp hann, að sagt var, við
nótu og ofanígjðif, ef hann gat
gengið beint eftir tjöl í gólfinu á
skrifeitotfu Bjama. Sjálfur gladdi
Bjarni sig á vínföngum, þó aJdriei
sæist hann ölvaður, enda þolldi
hann mikið. Oft sátu ýmsir em-
bættisimenn hjá honum að toddy-
drykkju flram á nótt, og gat þá
stundum slegið í riinmu. Eg man t.
d., og horfði sjálfur á það úr dyra-
verðarherberginu, að Bjarni rétt etf
Lr háttatíma eitt kvöld átti mikla
og háværa orðasennu við Benedikt
Sveinsson assessor, sem erwlaði
rrreð þvf, að Bjami tók f hnakka-
drambi® á Benedikt og kastaði
honuiri út úr dyrunnm í skafl fyr-
ir neðan tröppumar. Ekki var
laust við að piltar og kennarar
hetfðu töluverðan beig af Bjama og
kröftum hans. Fyrir Bimi Gunn-
laugsen bar Bjami rektor sér-
staka virðingu, bæði af því hann
var stjúpi hans, og af því hann var
stærðfræðingur, en þá fræðigrein
hafði Bjarni aldrei getað lært, en
hann hafði mikla og lipra kunn-
áttu í málum, einkum Jatínu,
frönaku og ensku, og talaði tung-
ut þessar og ritaði, þó v.ar hann
ekki vísindamaður í neinu máli.
Bjarni irektor og Jón Hjaltalín
landiæknir umgengust í þá daga
#) Löngu seinna sagöi Gísll Magn-
ússon okkur frá því í kenslustund, aö
Bjarni rektor, sem hann altaf kallaöi
“þessi Alftanes Bjarnr', heföl relöst
vU5 sig^ kallaB sig inn til sín og lú-
baritS sig: “En svo tók hann port-
vinsflösku út úr skáp, bautS mér glas
og sagtSi: Elgum vitS nú ekkl atS
drekka eitt glat af portvínl, Magnús-
sen?” og eg þortSl náttúrlega ekki
annatS en drekka”.

mest útlenda ferðarnenn og 6jó-
liðcifioringja á herskipum, því þeim
var liðugast um að taila útlend
Hinn 27. júní 1868 var eg tekinn
inn í latínuskólann; eg var þá
ungur og aJveg óþroskaður (13) ára
og mjög illa undirbúinn i því sem
mest á reið, í latínu og latneskum
stíl. Eg var þó ekki verri en sum-
ir hinir, sem teknir vom inin, enda
var það mjög mislitur flokkur,
sem mæsta vetur sebtist í “busíu”,
svo var noðsti bekkur kallaður, en
annar bekkur var kaliaður
“eaistra”; við vomm á ýmisum aldiri
suimir fullorðinir, suimir börn og
jflöstailt “gatistar”; við vorum 21 í
bekknum, og af þeim komjust að-
eins 10 gegnum skólann; næsta ár
bættuist nokkrir í bekkinn, sem
voru ennþá lakari. Yorið 1869 var
eg veikur, fékk kvefsótt og lungna-
bólgu og Já nokkum hluta af upp-
iestrarfríinu undir vorpróf. Þá
var eg með 7 öðrum látinn sdtja
eftir eingöngu vegna latfnsika
stfteinss sem þótti lélegnr, og
líka af því að eg var talinn ungur
og óþroskaður. Mér þótti þietta þá
æði ranglátt, af þvl nokkrir -voru
flutttir upp, sem höfðu lakari að-
aleinkunn f öllum greinum samtate
en eg, en höfðu aðeins fengið betrj
vitnisburð í latneskum stíi. Eg
hafði þó ekkert ilit af þeisisu, hetfði
eflaust átt örðugt með þá þegar
að verða hinum eldri piltum í efri
bekkjunum samferða, en fékk nú
tóm til að lesa ýmsar íræðibækur
utaniskóla, sem eg lærði mdkið af.
Annars galt eg þees lengi, að eg
var illa undirbúinn undir skóla,
einkuui! í málfræði, isem annars
JangfflestÍT íslendingar, þeir sem
Skólaveginn ganga, fá áhuga á. Eg
var ekki hneigður fyrir “gramimar
tík” og átti örðugt mieð að læra
ailar orðaþulurnar, sem heimtað-
ar voru, enda þótti mér máifræðis-
kenelan bæði andlaus og leiðinleg;
hvað menn eiginlega lærðu lítið í
málunum í samanburði við tímann,
eem til þteirra var varið, hlýtur að
hafa staðið í samhandi við öfuga
kenífluaðferð. Annars hefi eg síð-
ar alt af átt fremur hægt með að
læra mál praktiskt, ekrifa þau
tala og skilja. Eg var á skólaárum
mínunr ónæmur á állan iærdóm ut-
anað, — en lærdómur í beig og biðu
var aðalkjami fræðsJunnar .hjá
tflestum kennurum, en eg mundi
það vel og skildi, sein eg einu sinni
v,ar búinn að læra, og minnið hetfur
jafnan síðan verið gott. Mestalia
•jiina iskólátíð var eg lítt þroskað-
ur lfkamlega og andliega, og tók
mestum framförum eftir að eg var
kominn úr skóla. Af þessum á-
stæðuin var ástundun mfn á skóla-
fögum ekki miki’J, og framan af
var eg ekki laus við að vera óiáta-
belgur og nokkuð hynkinn við
ímn skólafögin. Snemma fór eg að
liosa margt utan hjá skólaJærdóm-
inum, og brátt vaknaði hjá mér ó-
stöðvandi fróðleiksfýsn, einkum í
þeiirt igreitnum, sem snertu náttúru-
fræði, Landafræði og sögu; eg grúsk
aði þegair á fyrstu ekólaárum mín-
um í mörgu og ias fjölda af bókrnn
í þessurn vsímdagreinum. Yfirleitt
fór eg þá þegar mínar eigin leiðir,
og brauzt áfram alveg tilsagnar-
laust í þeim greinum, sem eg hftfði
mlesta ánægju af. •
Eg var frá upphafi og aiila mína
skólatíð heimasveinn og svaf alt af
í Langalioftiinu, eiins síðustu árin,
annars var það siður, að piltar í
efista bekk höfðu forgangsTétt til
þass að sofa f Litlaloftinu, austan-
megin í skólahúsinu. í Langaioft-
inu svaf eg í irnsta rúmi vinstra
megin. í flestum rúmum sváifu
tveir piltar saman, að minsta kosti
hinir minpi, og höfðu otan á sér
brekán eða ábreiður, nema þeir,
aem ajálfir áttu ráð á yfirsæng. Yzt
að vestanverðu svaf umsjónarmað-
ur í svefnloftinu (inspectoT cuhi-
euli), hann hafði það starf að
hakla reglu, reka menn á fætur og
sjá um, að þeir þvæðu sér ámorgn-
ana, það gat nefnilega orðið mis-
brestur á þvf hjá þeim, sem miOTg-
junsvæfir voni', því Allir áttu að
vera komnir á fætur á mínútu.
SkóIabjöUunni var hringt kl. 6V»,
þá áttu piltar að fara að klæðast
og áttu að vera komnir á íætur
kl. 7. Þeir sem eigi voru komnir
niður úr svöfnlofti niður að skóJa-
klukkunni, — þar stóð umsjónar-
maður skólans, Jón Árnason, vana-
lega og beið manna, — kJ. 7 og 5
mjín.. voru' nóteraðir. Síðan fóru
piltar hver heim tiJ sín til þess að
drekka morgunkaffi og áttu að
vera ikomnir aftur f skólann þegar
klukkiuna vantaði 10 miöiútur í 8,
til morgunbæna. í norðurtenda
Langaioftsins var þvottaborð um
þvert herhergið, með þvottaiskál-
nm úr blikki og hand'klæðumi, þar
stóðu ein eða tvær vatnstunnur,
og þar voru líka stórir haJar, er
menn notuðu eein næturgögn, því
ekki voru næturgögn hjá hverju
rúmi. Oft var mjög kalt í svefn-
loftinu, því þar var þá enginn ofn,
og urðum við stundum á morgn-
ana, er við þvoðum okkur , að
brjóta þykkan klaka á vatnstunn-
unumj. Stundum átti umsjónar-
irtaður f LangaJoftinu ekki of gott
áð lægjaJhávaðaogskraffjam.eftir
kvöldi, þegar búið var að sJökkva,
en það vildi til, að svefnherbergi
rektons var næst sunnan við
Langaloftið, svo menn þorðu eigi
að hafa hátt, en hleri lítill í veggn-
um sem hann opnaði til þess að at-
huga hvað fram íór og stiUa til
friðar ef á þurfti að halda. Eitt sinn
voru piltar í ltoftinu út úr ein-
hverju smáræði, eg man ekki
hverju, ósáttir við hinn þáverandi
umsjónarmann Pál YigfúsSon sem
vanalega var kaJlaður Páil Gutta-
bróðir, af því hann var bróðir Gutt
orms Vigfússonar, síðar prests á
Stöð. Þá tóku þeir upp á því, eft-
ir að slökt var, allir í einu að
klappa á kviðinn, og varð af því
mikið buldur og hávaði, en þetta
hætti þó brátt, því Páll tók því
kumpánlega, gerði það sijálfuT, og
sagði það væri' skomtileg uppá-
fynding, og úr því það ekki stríddi
■eða ögraði honum, var ánægja
hinna þrotin. Á kvöldin frá því
kveikt var í lotftinu þangað tii slökt
var lét Jón Árnason fesa hátt,
vanalega íalendingasögur í Langæ
loftitnn, ein gekk sijáflifur uin gólf
með umlsjónarmanni ioftsins og
hlustaði á» tók stundum fram í
útskýrði, .bætti við, eða iét hrjóta
nokkur gamauyrði, enda var hann
manna kýmnas.tur, hnyttinn og
fyndinn f orðum. Þessi iestur var
jnjög vel faliinn til þess að halda
reglu, meðan menn voru að hátta.
Þegar komið var í skólann á
miqrginanna ki', 7v50 voru haldnar
bænir, tónuð sérstök bæn, svo les-
ið í bænakveri Dr. Péfcurs, og súng-
ið vers á undan og eftir; kennarar
votu altaf við bænir ifcil skiftte, og
pilfcar lásu og tónuðu allir til
skiftis, var byrjað afat á skólaröð-
inni og baildið niður eftir. Stund-
uin bar bað við, að tónið var ekki
sem, áhteyriiegast, eða pilturinn fór
út af laginu af feimni eða klaufa-
skap; on vanalega voru piltar vel
æfðir á undan, og léfcu hina eldri
pilta kenna sséi'. Við kvöidbænir
voru aðeins heimas.veinar, þá var
líka sungið, lesið og tónað, og Jón
Árnason var þá við. Kenslustund-
ir byrjuðu kl. 8 t. h. og stóðu til
2, nemia þar við bættist til skifitfa
fyrir bekkina leikfimi frá 3—3.
Morguinverður var etinn á tfman-
nin <rá kl. 10% til 11%, og var sá
tími kallaður “korterið”. Þá urðu
þeir sem fjarri hjnggu, t. d. úti á
Hlfðarhúsastíg, að hlaupa í ein-
um spreng íram og til baka, og
höfðu lítÍTin tíroa til að matast;
var skrítið að sijá tfrá bænum, er
piltar ruddust út úr sikólanuin í
korfcerinu og hiupu niður skóla-
brúna eins og fæ(tur toguðu. Frá
kl. 2—4 var hvíldartími og miðdeg-
isverður, en kí. 4 urðu allir heima-
sveinar að vera komnir aftur inn
í bekki til undirbúningsiestur®. Á
lestrartimanuim gátu menn fiengið
bæjarleyfi hjá Jóni Ámasyni um-
sjónarmianni, og vora þau s.krifuð
i sérstaka bók, löigð saman og lee-
in upp við inánaðarröðun, og
þótti það minkun ef þau voru of
mörg. Kvöldmatartfmi var frá
kl. 7—8 og svo aftur leistrartími frá
8—10, istfðan kvöldbænir og hátta-
tímJ 10—11. Á sunnudögum voru
bænir haldnar kl. 12, var þá lesinn
húslesitur, vanaflega f Pétuns post-
illu, einstöku sinrrain í Jóns postiUu
tónað ó undan, bæn á eftir, og
sunginn aálmur tfyrir og eftir. Voru
kennarar við suimudagabænir til
skiftis, og eins við kirkjugöngu
ernu sinni f roánuði, sátu piflfcar þá
beggja mogin á fremsta bekk uppi
á lofti, eftir skólaröð, og kennar-
inn instur; þegar hann stóð upp,
vanalega í útgöngusálminum,
stóðu piltar líka upp aflflir í einu og
fóru, og var eins og skriða að heyra
alla fara niður stigana í einu.
í und i rb iin ingStf rnu m sat hver í
sínu sæti, eða átti að sitja, hver
hafðJ sína skúfifu og pláss í bóka-
skáp bekkjarins, ef vildi, fyrir
fcensilubækur, ©n þar var nú sjald-
an friðarataður í neðri bekkjraram.
1 undirbúningstfmuim iásu miemn
sumt í samieiningu, t. d. vanalega
l'atnesku og grísku höfundana, og
hjálpuðu hver öðrum á annan
hátt. Ekki bótti betri piltum
sæmilegt að styðjast við “versíón-
ir” (þýðingar), mönmuim þólbti sómi
að því, að brjótast fram úr text-
unum' sjálfir, og ekki var Jcennur-
unum almtent um þýðingar; það var
fyrst S'teingrimrtr ! Thorsteinsson,
siean innleiddi þær að mun. Fyrstu
árin, sem eg var í skóla, lásu heima
Sveinar við tólgarljósv tveir vtoru
vanalega u)m eina kertaplötu,
nema umsjóoiarmaðuir, er sat í
kfannarastó.ln.umi, “kaþedunni,” sem
kölluð var, hann hafði kerti fyrir
sig og Ijósasöx, sem aðrir gátu lánað
hjá honum. Skömmu síðar voru inn
leiddir .steinolíuJampar, sem, héngu
f loflti, mjög lftilifjörltegir, lýstu illa
og “ósuðu” oft, .svo það voru litl-
ar framfarir. f neðri bekkjunum
var það alls ekki svo ábyrgðarlítil
staða að vera umsjónarmaður, þvi
þótt piltar sjálfir kysu þe.ssa em-
bæbtfamenn sína, þá votu þeir þieim
ekki alt af hlýðnir og auðsveipir,
langt frá því; umsjónarmaður átti
að halda reglu, sjá um að munir
skólans væru ekki ®kemidir, og
hafði hann vald til að nóttera fyrir
óhlýðni, en þorði sjafldan að nota
sér þann rétt, enda var oft örðiigt
að synda mllli skera og báru, milli
pilta og yfirvaldanna, kenmara og
skólaumsjónarmannst Þá var mik-
ið af Reykjavíkupiltum, í neðstu
bekkjunum, og hafa þeir jafnan
verið taldir hysknalstir og mestfir
óróaseggir, þó þeir eðlilega væri
misjafnir eins og aðrir. íbúar í
Jrteykjavík ábtu hægast með> að
setja syrti stfna í skófla, sem annars
máske ekki gerðu annað en slæp-
ast um göturnar, og vantaði því
m|arga þeirra bæði gáfiur og ástund-
un, og sumir þeirra voru alls ekki
til menta hæfir, jafnvtel þó þeir
slompuðuislt gegnum skólann; eðli-
lega voru .suimir Reykjavíkurpiltar
innan um og saman við ágætlega
hæfir til skólaflærdóms. Piitar í
neðstu bebkjraram1 voru þá mjög
misjafnir að aldri, þó Jteir Jærðu
saman, sumir fuHorðnir menn yfir
tvítugt, en suinir 12—14 ára dreng-
ir, var því varla við öðru að bú-
ast, en að oft værii róstusaimt, bæði
innan bekikjar og milli bekkja. MilJi
fyrsta og annars bekkjar, Busa og
Kastfringa, var sífeld og sjálfisögð
styrjöld, sem staðið hafði frá ó-
munatíð og endumýjaðist með
hverri kynsJóð. Létu Kastringar á
ýmsan hátt f Jjósi fyrirlitningu sína
fyrir Buisum, woru oft áhlaup og
herferðir milli bekkjanna, og stfraid-
um harðar orastur. Mieðan eg var
í neðsta bekk, gerði Kastrinigar all-
oft herhlaup á fyrsta bekk, og
vörðran1 við ose með hnúum og
hmefum, var þá meðal annans tfund
ið upp á nýju vopni, kramarhúsum,
sem að háJfu voru' fiull af vatni og
að hálfu af ösku, og vora þessar
bombur sprengdar framan í óvin-
ina, var það íremur sóðaleg bax-
daga^aðfierð, og brast vanalega
flótti í Jið þeirra, þegar þteim vopn
um var bei/tt. GestUr Páflsson var
þá í fyrsta bekk, hann var væskiJl
að burðum og hugdeigur, en túJ-
inn var óbilandi, hann höfðum við
standandi uppi á bekk eða borði
baik við fylkinguna, og skammiaði
hiann óvinina óspart og ögraði
þeim í snjöllum ræðum, var þeim
að þessu bin irtesta skapraun, og
sátu sig aldrei úr færi, eí hægt
var, að hertaka Gest, að hafia hann
í varðhialdi og kvelja á ýmsan hátt,
þrúga honrtm innan í “kaþedru” o.
s. frv„ en oftast vorú einhverjir
sterkir Játnir fylgja Gesti sem líf-
vörður, er hann kom í námunda við
2. bekk. Þegar Gestur hafði verið
ifceikiim, urðum við Busar að gera
herfierð fcil að fretea hann, og varð
stundum að gera mangar atrennur
RICH IN VITAMINES
MAKE PERFECT BREAD
áður en það lánaðfat, eða einhver
var tekinn í gisling 1 stað hans, og
píndur á sama hátt. Eifct sinn
8'boruðiU Kastringar Busa á hóJm
úti í Jeikfimtehúsii á fridegi, varö
það hörð orusta, mörg glóðaraugu
og blóðnaisir, og hafði hvorugur
sigu|r. Það var ekki endurtekið
aftur, enda altotf hætituJegt og
hrottaleigt fyrir hina yngri, sem
hæglega gátu orðið fyrir miklum
meiðsluttn.
Einu sinni í miáiraði var mánað-
arfrí, hálfur dagliT, frá “korterinu”
til kl. 8 e. h fyrir heimasveina.
Eínu isinni á vefcri var gefið snjó-
kerlingarfrí, þeigar .snjór var hent-
ugur til þeirrar smíðar; var þá
hlaðin afarhá snjókerling á skóla-
blettinum, og var mestallur skól-
inn að því verki, stóð snjókerling
þessi ofit lanigit íram á vor. í fríum
fóra margir piltar á skautum á
tjöminni, og sumir höfðu skauta-
siegl þegar hvast var; á vorin höfðu
mlenn oft hnattlieiki suður á Miel-
nm; og títt æfðu piltar sig í danzi
á kvölduín eða glímdu; glímiulist-
in var þá afitur nýfarin að lifina við,
hafði Jengi legið niðri. Þegar
bændagMmur voru; haldnar, var
Jón Árnaston vanalega við, hafði
sjálfur verið góður glímumaður é
Bessastöðum og skemti sér ágæt-
Jega, er hann ®á liðlega glímt.
miesti.r glímiumenn þóttu um það
leyti, er eg koml í skóla: Krisitján
Jónisson skáld, Bjöm ÞorJáksson
frá ’Skútustöðum, kallaður í skóla
Björn sterki, Sigurður Gunnarsson,
Lárus HalMórísiston, iStafán Sigfúsr
ston og Þorvarður Kjerulf, hann
var séristakleiga hættuJegur á
hnykk. DanzJeikir og hversdags-
glímur voru hafðar í neðsta .bekk,
og var borðum og bekkjum hrúg-
að upp í annan enda herbergisflns,
af þessu varð eðlilega ryk og óloft
í bekbnum, og ek'ki vistlegt á
eftir fyrir íbúana; en þetta var
gamall vani og urðu Busar að
sætta sig við það. Margir pilbar
höfðu garaan af söng, og sumigu
offt í frísltund'um margraddað,
stundum á vorin á iskólatröppim-
um fyrir bæjarmenn. Til jólafrís-
ins hlöbkuðu piltar eðliflega mjög,
var þá siiður 12—14 dögum áður
að skrifia upp með útflúrl og miarg-
Jitumstöffum *‘diefl rtestaintes”, var
það hengt upp í bekknum, og klipt
neðan af jafnóðum sem dagamir
liðu. 1 jólafríirfu höfðu þeir
heimaisvieinar, er vifldlu, lathviarf í
einum eð tveimur bekkjumi, isem
upphitaðir voru, og gátu skemit sér
þar við að spila eða tefla ekák,
kotru, refakák og önnur töfll. Ein-
etaka vetur léku piltar gleðiJeiki
i jóiafiríinu, og þuðu bæjarmönn-
um tiJ, var þá leikið í Langaloft-
inu Og leikpallur í norðurenda. Á
gamlársflivöld votu hlysíarir með
áflfadansd og skrípabúningum á
tjörninni eða Hólaveflli. Einu sinni
hafði Sverrir Runólfsison stein-
höggvari hringasktur (Karussel)
og aðrar skemtanir í tjarnarhólm-
ainmit Þegar nýsnævi var, isJdítu
piltar sér oft í flokka i snjókast.
Stimd'Um höfðu menn eér það til
gaiþans á vorin úti á sikóla hletti að
“Mlera” ;hver annan, svo var það
kallað þegar hópur pilta tóku ein-
hvern af félö.gum sínum, og köst-
uðu honum eins hátt í loft upp, og
gripu hann isivo jafnóðum. var þess,u
vanalega haldið áfram þangað' til
hlufcaðeiganidi beiddisfc vægða.*)
*) Eitt sinn kom trúboT5sprédikarl
um vor í undirbúningstíma undir vor-
próf upp í skóla, og hóf þegar prédik-
un inni í bekkjum. Piltar sögbu han-
um þá, ab þaó vœri miklu hentugra
fyrir hann, aö tala úti á skólabletti S