Heimskringla - 20.08.1924, Blaðsíða 2

I. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. ÁGÚfST, 1924.
Minni íslands, 2. Ágúst 1924.
Að minnast þín ísland, það er okkur kært
Sem útlegðar dóminn að verðlaunum hlutum,
Við höfum þinn manndóm um heiminn út fært
Og hagsæld af þjóðerni alstaðar nutum.
Það gleður það hjarta, sem síðan er sært,
Að sanngirnis lögskyldur af okkur brutum.
Vér munum þig ísland með hugljúfri hrygð
Og hugsum oss mynd þína um eilífð að geyma,
Hvað helg er þín frjálsasta fjalladalabygð
Því fegurðar blómskrúði enginn mun gleyma,
Það minnir á' hetjunnar hreinlund og dygð,
Því hugsjónir dýrastar eigum við heima.
Við heitstrengjum glaðir að muna þitt mál,
Þá mætustu feðranna hreimfögru tungu,
Sem uppvakti hugsjón í unglingsins sál,
Að endast sem hetja í mannraunum þungu;
Það hljómaði fagurt, sem stæltasta stál
Þá stormar í lífinu feigðaróð sungu.
Við syngjum þér hjartfólginn útlegðaróð,
Með unaðarbrosi og saknaðartárum,
Því ennþá við munum þín afburðaljóð,
Sem ort voru í gleði og hörmungum sárum,
Því eilífðin geymir þann andlega sjóð,
Sem ávaxtast hlýtur á komandi árum.
Með kveldsólar geislunum hugsum við heim,
Því helgustu vonir í ljósinu búa
Við trúum á máttinn í manndómi þeim,
Sem mætir því örðuga kann ekki að flúa,
Sem verður ei þýlyndur þræll fyrir seim,
En þorir að sannleikans ljósgeislum hlúa.
Við hyllum þig móðir með hrímkalda brá
Og hájöklaraðir í ársólar ljóma,
Vér gleymum þér ekki þó færum þér frá
í fjarlægu vestri þér lofsöngvar óma,
Og alt sem að frægð þína útbreiða má,
Við elskum og virðum, sem heilaga dórna.
Sigurður Jóhannsson.
___________
-.......J
Tíu daga túr.
MOTTfti
Þótt þú skammförull skjögrir,
Yfir skritiur og hraun;
BerSu ekkert úr býtum
Nema blltur og kaun.
Af hendingu heyrði eg þessar
hendingar mæltar fram nú nýlega.
Eanst mér Þær fela í sér nokkuð
»em vert er að athuga, og set eg
þær því hér.
En það er upphaf þessa máls, að
vin minn, J. G. Breiðdal, langaði til
að beimsækja æskustöðvar sínar í
Islenzku bygðinni í Norður Dakota.
Voru 18 ár liðin síðan hann
kvaddi þá bygð, og því tími til kom
Inn að endurnýja fornan kunnings-
skap. Vildi hann fara i bifreið og fá
samferðamenn, sem rúm væri fyrir.
En svo var allur lýður önnum kaf-
inn, að engan gat hann fengið,
þótt frítt far væri boðið. Leit því
helzt út fyrir, að hann yrði ann-
aðhvort. að hætta við förina, eða
fara einn, og var hvorugt æskilegt.
Fyrir 2o árum eða svo, kom fjöldi
fólks frá Dakota og setist að í þess-
ari bygð — Vatnabygð. — Var þá
hér ónumið hið friðasta land, hlað-
ið frjómagni miljóna alda. Kom það
1 Ijós, að það var létt að fá þrí-
Gullaldarbragur er nú úr sögunni.
Við byrjum ferð okkar með því,
að fara eins og leið liggur, suður
til Qu’ Appelle. Er náttúrufegurð
þar talin með þeim mestu í Sask-
atchewan. En þar, sem við höfum
áður séð þá dýrð, og ferðinni var
lengra heitið, þá stönsuðum við
þar ekki. Héldum áfram til Ind-
ian Head, og náðum til Wapella,
seint um kveidið. Næsti áfangi
var Brandon, Man. Dvöldum við
þar hálfan dag og nótt. í Bran-
don hafði eg átt heima fyrir 35
árum. Þá nýkominn unglingur ut-
an af Islandi. Kannaðist eg Því
við alla staðháttu, þótt nú sé sú
borg stærri, fjölmennari og feg-
uri. Voru um eitt skeið töluvert
margir Islendingar þar, eru nú
víst fáir, þó hitti eg þar nokkra.
og var mér sagt um fleiri, sem eg
hafði ekki tækifæri að heilsa.
Lögðum við á stað þaðan með
“fullri ferð” eftir hinum ágæta
vegi, sem heitir ‘‘Sólskinsvegur”.
og liggur lengra en eg veit suður
í Bandaríkin. Stönsuðum við í
Crystal City, til að fá leyfi til að
fara yfir landamærin. Gekk það
alt greiðlega. Var okkur sagt, að
við yrðum að heilsa upp á toll
þjóninn í næsta bæ fyrir sunnan
tugfaldan ávöxt af því er sáð var
og irteira, ef illgresi var sáð. — HJefi
eg orðið kunnugur mörgu af þessu
fólki, en ávalt orðið að þegja, eins
og þorskur, þegar það hefir talað
um Dakota, því þangað hafði eg
aldrei komið. Eg lét því ekkl
Breiðdal þurfa að nefna það tvisv-
ar, að verða sér samferða, heldur
bjó mig í snatri, og lögðum við á
stað um hádegi þann 6. júlf s. 1.
Ekki er hægt að segja, að við
lentum í neinni torfæru eða æfin-
týrum, eins og Bgill í Bjarmalands
för sinni. Enda datt okkur ekki í
hug. að borga greiðvikni þeirra’,
hýstu okkur með því, að sneiða
af þeim skeggið við hökuna, og
krækja úr þeim augað, eins og sag-
an segir, að Egill hafi gert við Ár-
móð forðum. Enda eru gestgjaf-
ar orðnir svo varasamir nú á dög-
um, að þeir fylla ekki gesti sína á
súru skyri og sterkum mjöð, þang-
að til gestimir annaðhvort af of-
fylli, eða þrælmensku, spúa öllu
aaman framan í þá aftur. Nei, sá
línuna.
Vorum við nú hálfsmeikir um, að
sá piltur mundi gera okkur ein-
hvem grikk, kannske sneiða af okk-
ur (hökuskeggið, eða krækja úr
okkur augað, að minsta kosti
mundi hann þukla alt okkar dót
og láta okkur sverja þess dýran eið,
að það væri ekki ásetningur okk-
ar að sprengja upp “Hvíta-húsið”,
eða gera annan óskunda f rfki
“Jónatans frænda”. Af forsjálni
hafði eg stungið flösku af “Home-
brew”-tei í tösku mína, er eg fór
að heiman, þótti okkur nú vissara
að drekka það, ef ske kynni, að það
væri á móti lögum, að flytja te f
flöskum yfir landamærin. Vorum
við nærri búnir að sprengja okkur á
teinu og komum því, að mlnstakosti
hálffullir fyrir hans herlegheit —
tollþjóninn. En allur okkar ótti og
vaníð var að óþörfu, því hann skoð
aði ekkert af okkar dóti, spurði
okkur ekki einu sinni að heitl, og
þegar við sögðum honum, að við
kæmum frá Foam Lake, þá sagðist
hann þekkja þann stað, því þar
væri einn af sínum nánustu ætt-
ingjum grafinn. Hann sagðist
þekkja Árna Eggertsson í Winnipeg,
dr. G. Finnbogason á íslandi, og
einhverja stórmyndarlega íslenzka
konu„ sem væri gift enskum manni.
Hann sagði að við mættum fara í
friði um öll Bandaríkin, “og”
bætti hann við, “ef þið komið sömu
leið til baka, þá skuiuð þið ekkert
hafa fyrir því, að koma fyrir mín
augu.” Þótt okkur fyndist það nú
nokkuð tvfrætt kompliment, þá
létum við það þó svo vera, og þut-
um á stað. En hálf einkennilegt
fanst okkur nú þetta alt saman.
Hvað kom Árni Eggertsson, Dr.
Finnbogason, myndarlega konan og
dauði ástvinurinn þvf við, hvort við
mættum ferðast sem frjáisir menn
um Bandarfkin e<5a ekki. Þetta var
nokkuð sem við botnuðum ekkert
f. Hann hafði ekki skoðað dót
okkar; spurði ekki um nafn eða
þjóðerni. Lét það duga að við kom-
um frá Foam Lake, og hann þekti
Áma Eggertsson, og svo frv. Við
höfum ekki enn komist as neinni
niðurstöðu um^. hvernig á þessu
stóð, nema ef vera skyldi, að teið
hans hafi verið betra en okkar. En
hvað um það, þá vorum við samt
sem áður himinglaðir að sleppa.
Létum bifreiðina þjóta á leygiferð
suður á bóginn og ætluðum við nú
til Langdon, þá um kveidið. Hrað-
gert. Við skyldum nú sýna honum
það, að við værum frómlr líka og
skila honum brúsanum aftur, hvað
sem hann segði.
Gekk það nú greiðlega að komast
þangað sem bifreið okkar hafði
stansað og endurnæra hana á lífsins
legi. Komum við því brátt til baka
á bæ hins greiðvikna bónda, og
mæltist eg til þess við nafna mínn,
að hann skutlaði brúsa á grasflötinn
fyrir framan húsið. Var hann fús
til þess; tvíhenti brúsann og lét
hann fara, en varaði sig ekki á, hve
iágt var undir þak bifreiðarinnar,
svo brúsinn rakst í umgjörð þaks-
ins og brotnaði þar mélinu smærra.
Þótti okkur afdrif hans bæði ill og
forosleg. Gátum þó ekki aðgert.
Héldum sem leið lá til næsta þorps,
og gistum þar, það sem eftir var
nætur Um morguninn fréttum við,
að ef við hefðum' haldið lengra eft-
ir hinum ágæta ‘Sólskinsvegi”, þá
hefðum við lent að iokum, suður
við “Skollavatn” (Devils Lake), sem
var aigerlega úr okkar leið. En það
er líkt mönnunum þetta, að láta
þann veg, sem til Skollans liggur
heita “Sólskinsveg”.
Komumst við nú á rétta götu til
Milton og þaðan til Gardar, N. Dak.
Um þrjá daga dvöldum við í ís-
ienzku bygðinni. Ferðuðumst frá
Gardar að sunnan, til Svoid, að
norðan og heimsóttum alimarga
bændur. Var það ekki fyr en á
ara og hraðara þutum við yfir land- j sunnudag um kl. 3 e. h., að við fórum
ið, eftir rennisléttum veginum. Sól frá Cavalier, N. Dak., áleiðis til
in var að síga til viðar og kveld- Winnipeg, Man. Yfir iandamærin
goian að verða naprari og napr-
ari. En til Langdon skyldum við
þó ná. Framundar var járnbrautar-
stöð sem við nálguðumst óðum.
Ekki var það Langdon, svo við þut-
um í gegn, sem ör af streng. Napr-
i ari og naprari varð golann, svo mér
! fanst það heiliaráð að leggja yfir
mig kápuna.
Þegar eg þýt yfir landið á góðum
| akvegi, þá kemur þessi partur úr
; hinni alkunnu rokkvísu mér oft í
hug: “Eg sit í hægu sæti og sveifia
rokk með kvikum fæti”, og eins var
nú, því nafni minn var við stýrið,
svo eg hafði ekkert að gera nema
hiusta á suðuna í rokknum, sem
jókst og þverraði eftir því sem
hraðinn varð minni, eða meiri. Yf-
ir mig færðist nokkurskonar draum-
værð, sem var á hæsta stigi, þegar
eg tók eftir því, að vélin hætti að
ganga, og bifreiðin stansaði: “Olíu-
laust”! hrópaði Jón. “Andskotinn”
sagði eg, og mundu sumir kalla það
að vakna við vondan draum. Já hér
var ekki um að villast við vorum
strandaðir á sléttunni, og nú kom-
ið fram á nótt. En það var ekki
tii neins að fást um það, hitt var litum ekki á sumt af því, sem þar
fórum við í Gretna og gekk það all-
greiðlega. Mest af leiðinni fórvun
við eftir vegi þeim, sem nefnist
“Pembina Highway”. Er það sá
bezti vegur sem völ er á, og
betra að aka eftir honum, en Katt-
arhryggjunum í okkar eigin bygð.
Eftir því sem nær kom WTinnipeg-
borg, fjölgaði þeim, sem á móti
okkur komu. Vissum við ekki vel,
hvort þeir voru að koma á móti
okkur, til að bjóða okkur velkompa,
eða að flýja borgina, af því að þeir
hefðu heyrt, að við værum á leið-
inni. Gátu og líka verið aðrar or-
sakir til þessa útstraums úr borg-
inni. Þess urðum við líka varir, þeg-
ar til miðpunkta borgarinnar kom,
að ekki höfðu allir farið út, þvf svo
var mikill mannfjöldi þar á götun-
um, að okkur fanst, að við gætum
vart þverfótað. Reyndum við að
leita uppi íslenzka kunningja okk-
ar, en tókst ekki. Við tókum þvf
það ráð, að koma bifreiðinni f góð-
ra manna hendur, og fela okkur
gestgjafa til varðveizlu yfir nóttina.
Ekki fanst okkur þ’að sæma
að fara svo frá Winnipeg, að við
nú fyrir hendi að tinna ráð sem
dygðu, til að komast til manaa-
bygða. Mundum við þá, að við
höfðum farið framþjá bóndabæ, ekki
alls fyrir löngu, og héldum það
mundi heillaráð að leita þangað
eftir olfu eða gistingu. En þegar
þangað kom, var enga olfu að hafa.
Leituðum við því lengra til baka,
og komum brátt að öðrum bónda-
er talið markvert. En án leiðsögu-
manns var það Iftt mögulegt. Réð-
um við þvf fyrst, að leita uppi skrif
stofur fslenzku blaðanna. Komum
við iýrst að "Heimskringlu”, og síð-
an að “Lögbergi”. Var ritstjóri
“Lögbergs” svo gestrisinn, að hann
ók með okkur um borgina í klukku.
tfma, eða svo; benti okkur á helztu
mannvirki, og gaf okkur skýringar
bæ, vöktum við þar upp og sögð-1 á því ,sem fyrir augu bar. Fór svo
um erindi okkar. Brást bóndi vel j með okkur heim tll sín, til miðdags-
við og kvaðst muni geta látið okk-1 verðar, og gaf okkur holl ráð til
ur hafa "gallon”. Nú þegar hann frekarl ferðalags um borgina. M'átt-
sá að við höfðum ekki ílát fyrir um við nú segja, eins og haft er
svo mikið, þá bauðst hann til að eftir meðhjálparanum, þegar í for-
láta okkur hafa ágætan glerbrúsa, j föllum prestsins, að biskupinn kom
sem hann ætti og þáðum við það. til að messa, af því aðrir prestar
Varð hann nú að hafa töluvert fyr. TOru ekki viðlátnir. Þá segir með-
ir að ná olfunni úr bifreið sinni og'hjálparinn við biskupinn, þegar
masaði mikið á meðan um hitt og messugerð var lokið: “Og okkur
þetta. Heyrðum við það á máli j hefði nú dugað lélegri ræðumaður,
hans, að hann var norskur að ætt j en. þér eruð, en það stóð rrn svo-
og uppruna. Vildum við nú borga | ]eiðis á því, að við gátum engan
honum sómasamlega fy!rir um-
stangið, olíuna og brúsann. En
hann þvemeitaði að • taka neitt
fengið”. Já okkur hefði nú dugað
lélegri leiðsögumaður, en ritstjóri
“Lögbergs” — hefðum við getað
nema 25c fyrir olfuna. Brúsann fengið hann. Við reyndum að ná í
mættum vig eiga, og ómakið teldl
hann ekki. Nú, jæja, ef hann vildi
ekki taka borgun fyrir brúsann, þá
var sjálfsagt að við skiluðum hon-
um aftur, því leið okkar lægl þar
um, — við höfðum afráðið að fara
til baka til næsta þorps til gisting-
ar. — Kvað hann okkur því mundu
ráða, en sama væri sér um bríisann.
Þótti okkur nú vænlega áhorfast,
að hitta svona frómlyndan og grelð-
vikinn mann. Þótti okkur það Ifk-
legast, að hann hefðl ásett sér að
verða einhverntíma forseti Banda-
ríkjanna og ætlaði að byrja með
þvf, að fá viðurnefnið “hinn frómi”,
eins og Abraham Lincoln hafði
Árna Eggertsson, til þess starfa, og
líka til þess að segja honum frá
kunningja hans, tollþjóninum, við
landamærin, og að honum liði sæmi-
lega. Héldum við að Ámi mundi
geta gefið okkur frekari upplýsing-
ar viðvíkjandi dr. Guðm. Finnboga-
syni, og þessari stórmerkilegu ís-
lenzku konu, sem, var glft enskum
mannl f Winnipeg, og dauða ást-
vini tollþjónsins, sem var grafinn f
Foam Lake. Eins og til að bæta það
upp, þá hittum við B. L. Baldvins-
son. Kvað hann kaffi á reiðum
höndum, ef við vildum koma heim
til sfn, og þáðum við það. Það er
ekki orðum aukið, þó sagt sé, að
5.
S,
%
%
%
%
%
%
\
%
\
%
\
\
%
%
%
%
%
%
%
%
%
\
%
\
%
\
\
\
%
%
\
\
\
%
\
%
%
%
%
%
%
\
\
%
\
%
\
\
\
%
%

Minni Bandaríkjanna.
Landið sem að Leifur fann,
Landið farmanns bernskudrauma,
Fyrir þig hann þrekraun vann,
Þreytti fang við brim og strauma,
Hamingjunni helgað fjör,
Hafði og Þór í svaðilförum;
Sólbjört reyndist vona vör:
Víkingsins af Snælandsfjörum.
Þraukað hafði í þröngum dal,
' Þróttarstór í fósturlandi;
Skrúðgrænum í skógarsal,
Skörungsins nú svífur andi.
Hans vér ennþá heyrum raust
Hrynjandi í þrumu flaugum,
Gegnum aldir áfram braust:
Aflvakinn í þjóðartaugum.
Landið sem að vagga varst
Vesturhvelsins beztu sona,
Washington á brjóstum barst
Bergmál þinna dýpstu vona;
Sæmdarvörðinn sannleikans,
Sameiningar glæstan fána,
Reisa tókst af ráðdeild hans,
Og rætast láta instu þrána.
Landið sem að Lincoln ól,
Landið bjartra frelsisdrauma,
Hjá þér aldrei settist sól,
Sígöfgandi friðarstrauma.
Með þér glæddist hugsjón hans
Höfg er þrælaböndin leysti;
Ódauðlegan knýtti krans
Kærleiknum með sannri hreysti.
Land hvers niðjar höfðu hug
Heiminn þegar styrjöld ærði,
Vanans grillum víkja á bug
Valdafíkn og dómgreind særðri,
Wilson fremst í flokki þar;
— Firðsýn andans þróttinn léði —
Ægishjálm af öðrum bar
Eigin skarpleik treysta réði.
Líktist bjargi austan ál,
Öldubrjót við hafnarmynni;
Frumlegt studdi friðarmál,
Fjöldinn þó ei meta kynni.
Framtíðinni fyrirmynd
Fagurröggvan greypti skjöldinn,
Setti mark á sigurtind;
Sólskinsbros á minnisspjöldin.
Röðuls enn þig reifi glit
Ráðning dýrstu sigurvona,
Auðgast megi afl og vit,
Ókominna þinna sona.
Leifs kynþáttur hæðst við hún
Hefji sannleiks fánann bjarta,
Skrýddann kærleiks roða rún,
Og rósum friðarkend, þíns hjarta.
Jóhannes H. Húnfjörð.
%
%
%
t
%
\
%
t
%
%
t
\
t
%
t
%
%
t
t
t
t
\
\
■s
fi
t
fi
%
fi
t
t
t
t
i
fi
t
%
i
\
i
t
t
fi
t
t
%
i
t
%
fi
fi
i
4f éf ilf <tf itf £f ff éf éf ilf éf tif jf éf éf éf ff éf\
B L. B. sé skrafhreifur og skemtinn'
Mun hann hafa gert meira fyrir Is-
lendinga en hann fær viðurkenn-
ingu fyrir. Það má gjarnan búast
við þvf, að í framtíðinni verði litið á
hann sem nokkurskonar MJóses, sem
hafi leitt fólk sitt, til hins fyrir-
heitna lands. Ætti nú Baldvins-
son, áður en æfin þrýtur, að semja
bók um hag Islendinga í þessari
álfu, og fjölda þeirra, og láta þar
með fylgja uppdrátt af hverri ný-
lendu o, s. frv. Ætlaði eg að
stinga þesssari hugmynd að honum
svo sem í launaskyni fyrir kaffið,
en steingleymdi því, þangað til nú,
sem eg vona til hann fyrirgefi.
Um kl. 4 eftir hádegi lögðum við
á stað frá Winnipeg. Var ætlun-
in að ná til Brandon um kveldið,
sem okkur tólcst, þótt vegalengdin
sé um 1 0 mílur. Vorum við þar
um nóttina og fram á mlðjan dag,
daginn eftir. Héldum síðan til
Wirden, en beygðum svo í norður,
sem leið lá, alt þangað til við kom-
nia til Churchbridge. Var þá kl.
orðin átta að kveldi. Vorum við að
hugsa um að halda til Yorkton. En
af þvf að við hittum séra J. A. Sig-
urðsson í Churchbridge, þá var ekki
um annað að tala, en að við gist-
um hjá honum þá nótt. Vorum við
hálf hissa á því, að hann óttaðist,
ekki, að við sniðum af sér höku-
skeggið að morgni, því það mátti
hann þó vita, að við vorum, í ætt
við gamla Egil. Ekki skorti góðan
viðurgjörning og skemtilegar við-
ræður, hjá séra Sigurðsson, því
maðurinn er stórgáfaður og skáld
gott — máske hann eé líka í ætt við
Egil, — ræðumaður með afbrigðum
og einlægur þjóðernisvinur. Er það
hagur og sómi fyrir Þingvallaný-
lcndu að hafa hann fyrir sinn and-
lcga leiðtoga.
Þá var nú ekki eftir nema hinn
síðasti áfangi, til að komast heim
— um 100 mílur. Náðum við til
Yorkton um kl. 11 f. h. Var það
einn af sýningardögum þess bæjar,
svo við stóðum þar við, til kl. 4
e. h. Heim komum við kl. 8 e. h.
þann 16. júlí og var þá lokið þesæ
um 1300 mílna túr.
En nú var eftir að segja frétt-
irnar.
Hvað er að frétta? Hvernig gekk
ferðin? Hvernig lízt þér á Dakota?
þetta eru spurningarnar sem dun-
ið hafa yfir mig, sfðan eg kom
heirri. Hvemig. ferðin gekk, hefi eg
nú í fáum orðum sagt, hér að fram-
an, og á því ekki eftir að svara
nema því, hvernig mér leizt á Da-
kota. Á þá nýlendu leizt mér svo,
að hún sé sú fegursta og frjósam-
asta sem Islendingar hafa bygt, og
sem eg hefi ennþá átt kost á að sjá.
Fegurðina fær hún frá hinum reglu-
bundnu fjöllum, er mynda hvamma