Heimskringla - 20.08.1924, Blaðsíða 5

WINNIPBG, 20. ÁGtfST, 1924.
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐ V
íslendingur Sögufróði.
Þegar minst er frægra feðra,
— Fornra kappa minst í ljóði,
Þú ert einatt eftir skilinn
íslendingur Sögufróði.
Haraldur og hirðmenn frægir
Hlýddu’ á snjalla frásögn þína,
Og í gló-vef íslands sagna
Ýmsir kendu frændur sína.
— Kendu þrek í þrautum stórum,
Þroskað vit er landi stjórnar,
Rósamt geð í raunum sárum
Röm þá örlög krefjast fómar.
Þegar íslenzkt efni þrýtur,
Og að jóla-veizlu líður,
Minnugur á sannar sagnir
Sögu konungs fram þú býður.
Skemtan þín var skærust birta
Skammdegis á löngum kvöldum,
Blys er lýsti leiðir fjöldans,
Lands vors sól á dimmum öldum
Hvað mun valda’ að huliðs hjálmur
Horfins tíma nafn þitt dylur?
Sál þín er þó engum dulin
íslenzkt mál er nam og skilur.
Hún var það sem hreysti dáði,
Heppin svör og drenglund alla,
Örlaganna ýmsu þætti
Aldrei lét hún niður falla.
Óf hún úr þeim undra guðvef:
— Islendingsins búning glæstann,
Þann er aðrar þjóðir kenna,
Þann er orðstýr gat oss hæstann.
Því er víst að þjóðin ann þér
Þakklætis í söng og ljóði,
— Þú ert hennar insta eðli,
íslendingur Sögufróði.
Andi þinn í álfu nýrri
Efni margra sagna finnur.
Þegar íslenzkt efni þrýtur
Annan gullinn vef þú spinnur.
Þó að breytt sé hag og háttum,
Hlutverk þitt er æ hið sama:
Anda þíns með eldi vinna
íslendingum sæmd og frama.
Jakobina Johnson.
leg áletran með stórum rauðum
stöfum: “WELCOME TO HORNA-
FJORD!”
Hér eftir, þó eg verði hundrað
ára, mun eg æfinlega taka ofan
|>egar eg heyri Hornafjörð á ls-
landi nefndan.
‘icelandic beauties”
Hornafjarðarfréttirnar eru nú
byrjaðar fyrir alvöru. Kvölds og
morguns birta stórblöðin hér ein-
hverja nýjung frá Hornafirði. Er
svo samvizkulega frá þessu öllu
gengið, að halda mætti, að blöð
þessi væru orðin hálf-íslenzk. Hug
glaðir Iesa allir það, að afgang-
ur flotans sé nú kominn til Horna-
fjarðar, og dvelji flugmenniímir
bar eins og blóm, í eggjum.
Næsti spretturinn verður frá
Hornafirði til Reykjavíkur. Er
þetta birt með þumlungs-letri í
einu blaðinu hér, og fyrirsögn sú
þanin yfir þvera fremstu síðu þess.
Hefir íslandi aldrei verið hossað
hærra í erlendum blöðum. Blaða-
drengir hlaupa um göturnar og
orga í sífellu: “U. S. A. fliers
cross Iceland!”
Árla morguns, þann 5ta ágúst-
mánaðar, leggja flugmennirnir svo
af stað frá Hornafirði. Kvöldið
áður hafði þeim verið haldið rík-
mannleg veizla í húsi Daníelssonar
kaupmanns. Múgur og margmenni
var nú til staðar til þess að kveðja
þá og árna þeim fararheilla. En
einna minnisstæðast verður þó
flugmönnum þessum, ef til vill, að
við þetta tækifæri gefa íslenzkar
ungmeyjar þeim blóm — “a
number of Icelandic beauties
presented them with bouquets of
wild flowers”. Var flugmönnum
starsýnt ,á fegurð yngismeyja
þessara.
Það eru víðar fallegar stúlkur
en í HoIIywood, drengir!
“The most picturesque country”.
Hvaða Islendingur hefði ekki
feginn viljað slást í för með loft-
mönnum þessum — er þeir leggja
leið sína í loftinu frá Hornafirði
til Reykjavíkur? Ef til vill, hefir
ísland aldrei verið séð betur, ekki
einu sinni af skáldinu, er forðum
stóð á hinum háa tindi Heklu. Að
flugmennirnir hafi verið snortnir
af fegurð landsins, votta bezt
! þeirra eigin orð, er hljóða eitthvað
á þessa leið í íslenzkri þýðingu:
“Við skoðum ísland hið feg-
ursta- og tilkomumesta land, sem
| fyrir augu okkar hefir borið á okk-
ar langa hring-svifi í kringum jörð-
99
ma .
Glæstari orðstír hefir ísland
aldrei hlotið. Flugmenn þessir
koma úr leiðangri í kring um alla
jörðina. Yfir fegurstu lönd
hnattarins hafa þeir svifið. Og ís-
land er í þeirra augum allra landa
fegurst.
Við, af fslenzku bergi brotnir,
sem aldrei höfum séð ísland, en
hugsum okkur að heimsækja það í
framtíðinni, getum nú tekið undir
með skáldinu:
“Stolt og vonir víxlast á,
Vöknar nærri um auga“.
Nú tekur einhver við, og segir
frá viðtökunum í Reykjavík.
Minneapolis, 9. ágúst, 1924.
0. T. Johnson.
Utlit heimsins í dag.
Þýtt úr
"THE WORLD UNBALANCED ’
Eftir
GUSTAVE LE BON.
Nútíðar siðmenningin rís upp fyr-
ir augum vorum í tvenskonar svo
gagnóiíkum sjónarfyrirbrigðum, að
ef á þau væri horft frá fjarlægri
plánetu, þá m,Undu þau virðast að
heyra til, tveimur algerlega ólíkum
heimum.
Annað þessara fyrirbrigða er ríki
vísindanna og nothæfni þeirra.
Byggingar þeirra ljóma upp ljóssali
hreinna, ómengaðra sanninda.
iHitt fyrirbrigðið er svæði stjórn-
málanna og mannfélagsfyrirkomu.
lagið. Þetta hrörlega hrófatildur,
Sem hrönglað er upp, er umgirt alls
konar grillum og heilaspuna, skeik.
ulleik og hatri, og æðistryltum um.
brotum, sem jafnar þag oft og ein-
att við jörðu. Sá mikli munur,
sem gerir þessi svæðl svo gagnólík,
er sú óhrekjanlega staðreynd að
frumiefni þau, seirt siðmenningin er
bygð úr, hlíta ekki sama lögmáli
og eiga engan sameiginlegan mæli-
kvarða.
Félagslífið stjórnast af arfþegn-
um þörfum, tilfinningum og eðlis-
hvötum, sem mjeð hækkandl stigum
framþróunarinnar, urðu eini leið-
arsteinn hegðunarinnar.
Á þessu svæði, er skapandi fram-
þróun veiga lítil. Hugarhræringar
metorðagirndar, öfundar, grimdar
og haturs, sem stjórnuðu athöfnum
forfeðra vorra, eru óbreyttar enn
þann dag í dag.
Allan þann tfma, sem var, eins og
vísindin hafa leitt í ljós, svo ömur-
lega langvinnur, var maðurinn að-
eins lítið eitt frábrugðinn dýrunum,
som honum þó síðar meir var ætl-
að að rísá svo hátt yfir að viti til.
Þar sem vér höfum verið jafn-
ingjar dýranna að líkamlsbyggingu,
þá erum vér þeim ekki mikið
fremri hvað tilfinningalíf snertir.
Það er einungi3 að viti til, sem
vér höfum ákaflega mikla yfirburði
yfir þau. Það er mannvitið, sem
tengt hefur meginlöndin saman, og
þvf að þakka, að hugsanir með
ljóshraða, fá borist frá einni heims.
helft til annarar.
En mannvitið, sem í afkimum
efnafræðisverkstdfanna, gerir svo
margar uppgötvanir, hefir tiltölu-
lega haft smávægileg áhrif á félags-
lífið. Það dvelur undir umráðum
skyndi-innblástur, sem ekki stjórn
ast af skynseminni einni. Tilfinn-
ingar og æðistrylling fyrstu tíma,
sem mjannkynið lifði á, hafa ekki
slept tökum á sál þjóðanna. og
ráða enn athöfnum þeirra.
Við getum ekki skilið viðburð-
ina, nema að taka með í reikning-
inn, þann djúpsetta mismun, sem
aðskilur dultrúarmlanninn og því
sem geðshræringarnar blása honum
f brjóst, frá skynsamlegri yfirvegun.
Hann titskýrir hversvegua einstakl-
ingar, sem framúrskarandi mann-
vit höfðu til að bera, hafa á öllum
tímum fallist á barnalegustu trú-
arhugmiyndir, svo sem dýrkun
höggormsins og Móloks. Miljónir
manna stjórnast enn af hugsana-
vingli ötulla og skynblektra trúar-
bragðastofnenda og pólitískra
flokksforingja. .Tafnvel á vorum
dögum, hefir kommunistiskum,
iákrípamyndum hepnast að eyði-
leggja risavaxið keisaraveldi, og
láta önnur lönd skjálfa.af ótta.
Það er einnig af þessum ástæð-
um, að mannvitsþroskinn hafði lít-
il áhrif á tilfinningalífið í síðasta
stríði, að vér vorum sjónarvottar
að því, að hámentaðir menn lögðu
eld í dómkirkjur, brytjuðu niður
gamalmenni og lögðu í eyði fylki og
héruð af einskærri eyðileggingar;
fýsn.
Vér vitum ekki hvaða áhrif mflnn-
vitið einhverntíma, kann að hafa á
gang sögunnar. Ef þau einu áhrif
þess verða þau, að skilja eftir
dularfullar geðshræringaöldur, sem
enn ógna heiminum með vaxandi
eyðileggingaröflum, þá er öll vor
mikla menning til þess dæmd, að
hlíta sömu örlögum sem Asíu-stór-
veldin miklu, sem með öllu sínu afli
og valdi ekki megnuðu að frelsa sig
frá eyðileggingu, og síðustu menj-
ar þeirra nú grafnar í sand.
Framtíðar sagnaritarar, munu þá
þeir fara að brjóta heilann um or-
sakir fyrir hruni mannfélagsbygg-
ingar nútímans, komast að þeirri
niðurstöðu, að tilfinningar vernd-
ara þjóðanna, hafi ekki fylgst jöfn-
um hraða með mannviti þeirra.
Vandi sá, sem er á að ráða fram úr
flóknum, mannfélagsspursmálum, er
erfiðleikinn sá, að samþýða and-
stæða hagsmuni. Á friðartímum á
skoðunarmunur sér stað milli þjóð-
anna og sömuleiðis milli stétta inn-
an þeirra sömu þjóðfélaga, en
lífsþarfirnar koma þó að lokum á
jafnvægi milli sundurleitra hags-
muna. Eindrægni og samræani
kemst í fastar skorður, eða að
minsta kosti að nokkru leyti.
En þannig löguðu samkomulagi
var ekki að heilsa, eftir uppnám
það, sem hið mikla stríð hafði í för
með sér. Alt jafnvægi er á ring-
ulreið. Lausum við gamlar þving-
anir, vakna hjá oss andstríðandi til.
finningar og trúarhugmyndir, hags-
munadeilur rfea upp og valda á-
kafri og ofb'eldisfullri samíkepni.
'Og þannig er það, að síðan í byrj-
un stríðsins hefir heimurinn ánetj-
að sig í möskvum þess eirðarleysis
og ókyrleika, sem hann ekki megn-
ar að greiða í sundur.
Og það er einkum og sérstak-
lega vegna þess, að þjóðirnar og
drotnarar þeirra, settu sér það
markmið, að ráða fram úr nýjum
vandamálum á fornan og úpéltan
hátt, semi í úag er með engu móti
viðeigandi.
Tilfinningalegar og dularfullar hé
giljur, sem hrundu stríðinu af stað
ráða enn fyrir friðarhugmyndunum.
Þær hafa skapað það myrkur, sem
norðurálfan er sokkin í, og engin
vitaljós fá lýst upp.
Til þess að komast hjá háska-
semdum í framtíðinni, verðum vér
míeð köldu blóði og hleypidóma-
laust að rannsaka öll þau spursmál,
sem koma fram á allar hliðar, og
þær afturkastsöldur, sem þau hafa
í för með sér. Það er hlutverk og
tilgangur þessarar bókar.
Eramtíðin býr í sannleika hið
innra hjá oss, og er ofin af oss sjálf.
um. Hún er ekki föstum lögum
háð, líkt og fortíðin, og það er í
voru eigin valdi, ef vér leggjumst
allir á eitt, að umskapa hana. Starf
hendingarinnar, það er að segja, ó-
| þektar orsakir, eru að vísu talsvexð-
ar í rás viðburðanna, en það hefir
aldrei hindrað þjóð frá að ákveða
og spinna sinn eigin örlagaþráð.
SIGTR. ÁGÚSTSSON.
Fáein orð um þjóðhá-
tíðina í Wynyard.
Það er nú að bera í bakkafullann
lækinn, að fara að skrifa um þjóð-
hátíðina 1 Wynyard, eftir að dr.
Pálsson er búinn að fara um hana
höndum græzkulausrar gamansemí,
en mér og félögum mínum, — leik-
félagsfólki Sambandssafnaðar í
Winnipeg, eru viðtökurnar f W’yn-
yard og öll aðbúð þar, þá daga
er við dvöldum þar svo minnis-
stæð, að við miegum ekki láta tæki-
færið ónotað til þess að þakka. Ég
get skiljanlega verið stuttorður um
! hátíðina. Það var að okkar áliti
I ljómandi vel til hennar stofnað, svo
að Wynyardbúum er stórsómi að.
Og hafi einhverjir ekki farið alveg
eins ánægðir heim og þeir máske
höfðu gert sér vonir um, þá var það
ekki nefndinni að kenna, heldur lítt
viðráðanlegum orsökum. Hátíðin
var haldin í skautaskálanum; og
leiksviðið var reist fyrir miðjum
vegg. En af því að baðstofan er
sýnd er í leikritinu, er svo lítil, en
áhorfendur svo gríðar margir, var
víst þvf miður ekki unt fyrir alla
að sjá og heyra alt það, er fram
fór á leiksviðinu. Svo er og það
annað, að jafnstórt hvolfþak og er
á húsinu, endurómar lengi við
hvert hljóð, sem er, og jafnan hlýt-
ur að vera nokkurt rask á slíkum
mannfjölda, og þar var samankom-
inn. Án þess að geta §sast n0]ik-
uð um hvernig leikurinn fór úr
hendi, og án þess reyndar að geta
fylgst fyllilega með því er fram
fór, þar sem ég ekki gat setið áhorf-
endabekki, hygg ég mér þó óhætt
að fullyrða, að þar hafi verið á-
gæt skemtun á boðstólum. Að
minsta kosti heyrðust óspart á-
nægjuhlátrar og lófaklapp við
ræðu séra Hjartar Leó og kvæða-
framsögn góðskáldsins Gutt ormls J.
Guttormssonar, og söngflokkarnir
báðir undir stjórn Mrs. B. Hjálm-
arssonar, er virtust svo litlir í þessu
feikna stórhýsi, sungu miklu fram-
ar vonum mínum og mó það vafa-
laust þakka góðum raddstofnum og
góðri stjórn.
Nefndin hefir áreiðanlega lagt á
sig afarmikið starf — og mér er Það
kunnugt af reynslu, að það ei
býsna mikið meira erfiði e» flestir
halda, er ekki vita, að stalrfa í
slíkum nefndum. Hún á vafalausa
þökk skilið.
Alúð og gestrisni Wynyardbúa
við okkur var framúrskarandi.
Hvert okkar var sannfært um, að
hjá sfnum gestgjafa væri sælast að
búa. Og jafn-hjartanlegir voru ut-
anbæjarmenn, sem innan, er við
kyntustum. Okkur ber öllum sam-
an um þetta, svo öðrum gestum, sem
okkur leikfélagsmlönnum. Ég hitti
Guttorm J. Guttormsson, og læt
það fjúka hér, að mér virtist skáld-
hjarta hans nærri klökt af því al-
úðarviðmóti, er hann hafði alstað-
ar mætt, svo hjá áhorfendum, sem
nefndinni, er Þangað hafði boðið
honum, enda kom það niður á rétt-
um stað. Og ég er viss um, að
hann firtist ekki þó ég taki mér orð
hans í munn, fyrir mína hönd og
leikfélaga minna um að fáa daga
hefði hann skemtilegri lifað en þar
vestra, og aldrei fundið ljúfari alúð
um sig streyma.
S. H. f. H.
“Lögberg” spyr.
“Lögberg” spyr, hvernig það geti
verið Sambandssöfnuðinum til van-
virðu, að segja frá fundarsamþykt,
sem gerð hafi verið á þingi Uni-
tara í Boston. Það er von að það
spyrji. Samvinnan við Unitarafé-
lagið í Boston hefir aldrei verið
Sambandssöfnuðinum til annars en
blessunar og sæmdar, svo mikill-
ar sæmdar, að það er sæmd hverj-
um manni að taka þátt í þeirri sam-
vinnu, því hún er í þá átt, sem
kristninni var í upphafi ætlað í að
stefna, en hefir ávalt vilst frá, fyrir
þröngsýni sinna leiðtoga.
Annars á þessi spurning “Lög-
bergs” líklega að vera fyndni, og
fer þá eins og oftar, þegar það blað
ætlar sér að verða kýmið, að það
ósjálfrátt minnir á hænu, sem
er að reyna að gala, — enda er nú
gamallar hænusvipur kominn á flest
það, sem viðvíkur því blaði; sér-
staklega smámolunum í ritstjóm-
ar dálkunum — þ. e. a. s. þá, sem
ekki eru eftir Jóhann Bojer, eða
aðra höfunda, er notaðir eru til
þess að fylla þar ritstjórnardálk-
ana.
H.
Hörmulegt morð.
Aðfaranótt hins 6. þ. m. varð
maður nokkur, að nafni N. J. Lind-
berg, snögglega brjálaður á Great
Northem farþegalest á leið frá
Crookston til Cass Lake f Minne-
sota. Þreif hann þungan skrúflyk-
il í vagninum og barði með honum
menn á báðar hendur, stökk síðan
út úr lestinni og að heimili manns
er C. Riehard hét; og barði þar að
dymm. Jafnskjótt og Richard opn-
aði hurðina réðst Lindberg á hann
og barði hann í höfuðið til bana.
Gjörðu nú bæjarmenn samtök til
að handsama hinn vitskerta mann,
sem nú hafði hlaupið f felur. Tveir
ungir menn, Ray Jondahl og Sevem
Hole, óku í bifreið til bónda þar
skamtt frá, til þess að gjöra honum
aðvart um þennan vágest, en rétt
í þeim svifum kemur hinn brjálaði
maður þangað þeim á óvart og
skaut þegar á Jondahl, og hitti
skotið hann í nárann. Svo að
vörmu spori fyrirfór Lindberg sjálf.
um sér með skamimbyssuskoti í
höfuðið. — Jondahl var þegar flutt-
ur ú spítala og reyndu læknar hið
ítrasta að bjarga lífi hans, en það
tókst ekki og dó hann skömmu síð-
ar.
(Ray .Tondahl var giftur Theresu,
uppeldisdóttur þeirra hjóna Mr. og
Mrs. Guðmundar Goodman í Hall-
ock, Minnesota. Áttu þau eitt barn,
ungan og efnilegan son.
Vér samhryggjumst innilega með
aðstandendum yfir þessu hörmu-
lega morði. Ray Jondahl var hvers
manns hugljúfi og hinn mannvæn-
legasti borgari.
Blöðin þar syðra fullyrða, að
Lindberg þessi hafi orðið brjálaður
af því að drekka “home-brew”-eitur
það, sem nú gengur þar svo alment
kaupum og sölum.