Heimskringla - 18.02.1925, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. FEBRÚAR, 1925.
i
^ámskúnyl a
(Stofnntt 1886)
Krmor flt fi hverjam ml«vlkudegL
EIGENDURi
VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 SARGBNT AVE„ WINJilPEO,
Talalml: N-6537
Ver5 blaíslns er $3.00 irgangurlnn borg-
lst fyrirfram. Allar borganlr sendlst
the viking press ltd.
SIGEÚS HALLDÓRS írá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtanáHkrlft tll blaflnlnst
THB VIKING PRBSS, Ltd.v Box 8105
Utanflakrlft tll rltMtjöranat
EDITOR HEIMSKRIIVGLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
"Heimskringla is published by
The Vlklngr Preaa Ltd.
and printed by
CITY PRINTING A PUBLISHING CO.
853-855 Saricmt Ave., Wlnnlpeff, Man.
Telephonet N 0537
WINNIPEG, MANITOBA, 18. FEB. 1925.
Þjóðræknis
hugleiðingar.
Það orð heyrist oft í samræðum. I>að
er mikið um þjóðrækni talað. Minna um
hana skrifað. Og þegar til framkvæimd-
anna kemur, þá er oft eins og aldrei hefði
verið um hana talað eða skrifað.
Hér er átt við þjóðræknisstarfsemi
meðal Islendinga í Vesturheimi.
* * *
Einn liðurinn, og sá fyrsti í þeirri
grein, er getur um tilgang Þjóðræknis-
félagsins, er sá, “að stuðla að því af
fremsta megni, að íslendingar megi verða
sem beztir borgarar í hérlendu þjóðlífi.”
Vér höfum stundum verið að hugsa
um það, hvert þessi grein væri sérstak-
lega einkennileg fjrrir1 íslendinga hér í
Canada, eða hvert hún bæri sérstaklega
einkenni þjóðlífsins í Canada.
Oss hefir altaf fundist hún óþörf. Og
nú eru menn beðnir að misskilja ekki.
Oss finst hún ekki óþörf af því, að
vér álítum að íslendingar eigi ekki að
verða sem beztir borgarar í hérlendu
þjóðlífi. Það er einföld skylda hverrar
manneskju, að reyna af alefli að starfa að
heill þess þjóðfélags, sem hún lifir í; af
alhug, og eftir því, sem samvizkan segir
bezt til; engu síður, þó dvölin sé stutt í
stað. Oss finst þetta vera ^vo ákaflega
augljóst, að óþarft sé að taka það fram.
-* * * ^
Vér höfum enn þá óbifanlegu trú, að
það sé betra að vera af íslenzku bergi
brotinn, en öðru, að öllu öðru jöfnu.
Vér hyggjum og, að þessi skoðun sé
hyrningarsteinninn undir Þjóðræknisfé-
laginu. Að stofnendur þess og meðlimir
hafi trúað því, og trúi, að svo mikið ágæti
sé fólgið í þeim erfðu gáfum, andlegum
og líkamlegum, og í þeim erfðavenjum,
sem beztar hafa með þjóð vorri geymst,
að svo mikið ágæti sé í íslenzku eðli, að
týnist það, eða réttara sagt þau efni,
sem það er bygt af, þá sé þar unninn
skaði afkomendum vorum, og þá einnig
landinu sem þeir byggja, þjóðfélaginu sem
þeir lifa, hrærast, og starfa í. Sé ekki á
þessu bygt, þá á Þjóðræknisfélagið harla
lítinn tilverurétt.
# * *
En þessi grein, sem hér var prentuð,
hefir oss altaf fundist vera nokkurskonar
“apologia pro vita sua”, frá félagsins
hendi, afsökun á tilveru þess, þó óbeint
komi hún fram.
En félag, sem þetta, þarf engrar af-
sökunar við, óbeinlínis eða beinlínis. —
Því engum hefir þó líklega dottið sú fár-
ánlega hugsun í hug, að Þjóðræknisfé-
lagið sé tilraun til þess að leggja Canada
undir ísland, stjórnarfarslega séð! Von-
andi hefir heldur engum dottið í hug, að
það sé stofnað í þeim tilgangi, að auka
veg og álit tslands, en rýra Canada. Að
það sé einskonar þjóðníðingafélag. Og
veit þó hamingjan, að margt undursam-
Hegt dettur ýmsum þjóðmálaskúmum í
hug, á þessum sviðum, um þessar mund-
ir, hvar í heiminum sem er.
Nei, hér þarf enga afsökun. Ef vér
trúum því, að íslenzk þjóð hafi öðlast eig-
inlegleika, sem æskilegt sé að halda í sem
lengst, og ef vér vinnum örugglega að því
að halda í þá, til handa eftirkomendum
vorum, þá erum vér að vinna þessu nýja
fósturlandi voru gagn, eftir því sem vér
höfum bezt vit á. Meira verður af eng-
um heimtað. Og ef vér trúum því, að svo
sé andhreint, hátt til himinsins, og vítt til
sjóndeildarhringsins í ríki íslenzkra bók-
menta, að það sé betra hverjum manni,
að hafa kynst þeim sviðum nokkuð, feng-
ið nokkra sýn yfir þau, helzt komist inn
á þau, þá ber oss skylda til þess að gera
þær götur, er þangað liggja, greiðfærari
fyrir afkomendur vora: þá menn, sem
bezt skilyrði hafa til þess að ferðast á
þeim slóðum, svo að þeim sjálfum, og
samtíðarmönnum þeirra megi til blessun-
ar verða. Og ef vér gerum þetta sam-
vizkusamlega, þá erum vér að starfa að
því, eftir því sem vér höfum allra bezt
vit til, “að Islendingar megi verða sem
beztir borgarar í hérlendu þjóðlífi”. Svo
það ætti ekki að þurfa að taka það fram
í sérstakri lagagréin.
* * *
Auðvitað stafar málefninu enginn
háski af þessari lagagrein. En hugleið-
ingar þessar eru sprottnar af því, að oss
er ekki kunnugt um 'áð lík félög í öðrum
löndum gefi slíkar skýringar í lögum sín-
um. Til dæmis, er íslendingafélag í
Kaupmannahöfn. Stofn, þess Ifélags
mynda menn, sem eru danskir ríkisborg-
arar, þó þeir séu íslenzkir að kyni. Sömu-
leiðis er þar öflugt félag, sem telur bæði
danska og íslenzka meðlimi, og starfar
mjög á sama grundvelli og Þjóðræknis-
félagið á að starfa: að efla samúð og
samvinnu milli landanna, og kynna báð-
um beztu Séreinkenni hverrar þjóðarinn-
ar fyrir sig.
Þessi félög tala ekkert um það í lögum
sínum, að markmið þeirra sé að gera
meðlimina að sem beztum dönskum borg-
urum. Stofnendurnir munu álíta, að það
sé eðlileg afleiðing af starfi félaganna,
eðlilegri en svo, að það þurfi að hafa það
1 sem sérstakan lið á tilgangsskrá félags-
ins. Sama hygg ég að segja megi um
hið mikla félag “Alliance Francaise”, sem
bækistöðu hefir í flestum menningarlönd-
um. Því er haldið við af mönnum, sem
trúa því, að það sé gróði í því, að veita
sálum sínum aðgang að dýrustu fjársjóð-
um franskrar snildar, hvert sem þeir eru
greyptir í stein eða stuðla; hvert sem
þeim er gefið líf í litum eða hljómum.
* • *
eitt af aðalstrætunum, Sargent Avenue,
sem kallað er oft og með réttu, Aðalstræti
íslendinga. — Fáir af oss íslendingum sem
á þessu svæði búum eru bláfátækir; flestir
komast líklega sæmilega af, margir vel
efnum búnir, og einstakir menn auðugir,
á mælikvarða þjóðflokks vors. I þessum
hóp eru menn af öllum stéttum, frá dag-
launamönnum til verulegra lærdóms-
manna, og langflestir lestrarhneigðir og
fróðleiksfúsir. Margt eldra fólkið á börn,
sem það vill láta njóta góðs af íslenzku
ætterni. Margt af yngra fólkinu vill það
sjálft. Það eru ekki lökustu ungmennin
hér á meðal vor, sem eru þakklát og stolt
af íslenzku ætterni.
— En hér er ekki eitt einasta skýli,
innanum alla þjóðræknina, þar sem ís-
lenzkt fólk, yngra sem eldra getur komið
saman til þess að lesa blöð, lána bækur,
eða blátt áfram að tala saman í meiru eða
minna bróðerni, þegar menn hafa velt
af sér reiðingnum að enduðu dagsverki.
Er nokkur sérlegur sómi að þessu fyrir
oss íslendinga, sem heild, að vér nú ekki
minnumst á oss þjóðræknisberserkina ?
Haldið þér góðir lesendur, að líkt dæmi sé
nokkursstaðar að finna á bygðu bóli?
Haldið þér að svona aumlega sé ástatt
með nokkru öðru menningar'þjóðbroti,
en oss Winnipeg-fslendingum, jafnvel þar,
sem engin Þjóðræknisfélög eru til?
Vér hyggjum að svarið verði: Nei!
Endurreisn íslenzkrar
glímu.
Knúðir af lofsverðum áhuga fyrir og
óbifanlegri trygð við það, sem okkur er
sameiginlega dýrmætt, hafa frumherjar
þessa máls snert hjartastrengi íslenzkra í-
þróttavina. Þar sem glíman, þessi eina, en
þó sérstaklega eftirtektaverða forn-íþrótt
íslendinga, sem tórað hefir með þjóðinni
fram á vora daga, hefir margsannað til-
Annars er þetta skiljanlegt, þegar
tekið er tillit til þess, hve ung canadiska
þjóðin er. Hún á enn þá langt til þess
að renna saman í deiglunni miklu, er alt
bræðir saman að lokum. Hver þjóð-
flokkur heldur enn mörgum sínum ein-
kennum. En einmitt af því að menn eru
sér þess meðvitandi, að um canadiskt
þjóðerni er enn naumast að tala, þá er það
snöggi bletturinn, sem er svo undur við-
kvæmur. Allir vilja af alhug vera góðir
canadiskir borgarar. Menn mega ekki
hugsa til þess, að um það sé efast, og eru
þéssvegna óvenjulega og óþarflega hör-
undssárir á þeim sviðum. Hjá einstaka
manni brýst þetta út, eins og freyðandi
sefasýki (hysteria). Þeir menn sjá fjand-
ann í hverju horni, þar sem ekki eru áln-
arháar auglýsingar um takmarkalaust ár
gæti fósturjarðarinnar. Þeir menn vilja
ekkert sjá og ekkert heyra nema lof og
skjall, hve ósatt og aumkvunarvert sem
það kann að vera, hve hættulegt, sem það
er fyrir velgengni og framtíð lands og
þjóðar.
En sem betur fer, er þessum mönnum
að fækka í þessu landi og meðal ætt-
bræðra vorra. Og færri og færri fást til
þess að veita þeim alvarlega áheyrn. Og
vitanlega er greinin, sem af sér fæddi
þessar hugleiðingar mjög óskyld þvílíku
hugarfari. Það háskalegasta^, isem iim
hana má segja, er líklega það, að hún sé
fallega hugsuð, en dálítið ungæðisleg var.
úðarregla.
verurétt sinn, á hún það sannarlega skil-
ið, að vér sýnum henni fullkominn sóma
og varðveitum hana áfram og fullkomn-
um fyrir komandi kynslóðir. Ekki að-
eins af því, að hún er hin eina AL-ÍS-
LENZKA þjóðaríþrótt, heldur og af mörg-
um öðrum ástæðum.
Svo sem sannað hefir verið hin síð-
ustu tuttugu ár, stendur glíma vor langt
framar öllum öðrum glímutegundum að
ágæti og listfengi. Einnig gnæfir hún yf-
ir öllum öðrum sjálfsvarnar-kerfum fyrir
sinn auðuga BRAGÐA-STOFN.
Réttar og tíðar glímuæfingar fjölga
og efla hinar rauðu blóð-agnir í æðum
vorum, gera þar af leiðandi erfiði og
þunga dagsverkanna léttbærari, auka lífs-
fjörið og lífsleðina og gera oss að
öllu færari um að yfirbuga hverskyns á-
lög og samkeppni.
Glíman umskapar hreyfingar manna,
framkomu og líkamsþrek; gerir mönnum
einnig léttara um hið andlega starf, þar
eð hinar snöggu, margvíslegu en mót-
settu hreyfingar hennar og brögð, skerpa
hugsanaaflið; jafnframt því, sem þær
framleiða hið GÖFUGA þjóðarstolt, sem
er í því innifalið, að sýna með FRAM-
KVÆMDUM og FRAMKOMJJ yfirburði
Ásakynsins.
Samfara því, sem glíman eykur lík-
amlegt atgervi vort, glæðir hún að sama
skapi drengskap vorn og sjálfstraust um
leið og hún ávinnur oss virðingu og
átrúnað annara.
Nú nálgast Þjóðræknisþingið. Og þá
þrjá daga, sem það stendur yfir verður
mikið um þjóðræknina rætt. Og sjálf-
sagt af mikilli vandlætingu, hver sem orð-
ið fær. Því vér flíkum öll þjóðrækninni
með brennandi áhuga, á strætum, gatna-
mótum, og á mannfundum.
Töluð orð eru í ákaflega litlu verði,
sem stendur. Þau kosta oftast ekkert
líkt og kurteisin.
En þegar til framkvæmdanna kemur,
er eins og vér heykjumst í hnjáliðunum
við tilhugsunina um að eiga lyfta ein-
hverju, þó það sé með aðstoð meðbræðra
vorra Eða getur verið, að það sé stund-
um af því að það á að ske með tilstyrk
meðbræðra vorra? Þó var hér ein und-
ursamlega falleg undantekning, er ís-
lendingar um allan Vesturheim tóku sam-
an höndum, og frelsuðu líf einhvers mesta
smælingjans, sem til var meðal kynflokks
vors.
* * *
Þau samtök hafa marga hugsun vak-
ið. Meðal annars þá, að hér í Winnipeg
er langmesti hluti fslendinga, líklega
um 2000 manns, samsafnaðir í kringum
Eg hefi nægar sannanir fyrir höfð-
i ings-skap, göfuglyndi og trygð Vestur-
fslendinga í blóðskyldu málum til þess,
] að fullvissa mig um.'að þeir ekki bregð-
ist þeirri tröllatrú, sem ég hefi á þeim, en
hrindi vægðar-laust áfram endurreisn
hinnar íslenzku glímu. Nú er stundin.
Leggjumst á eitt. Undirbúum málið und-
ir nú’ í hönd farandi þjóðræknisfélags-
þing Fjölmennið þangað og fylgið fram
. málinu. Mun þá enn aukast virðing vor.
Notið tækifærið og njótið verkanna. Þétt-
| fylkið svo í þessu máli, sem í öðrum vel-
! ferðamálum þeim er varða ætt vora. Þér
hafið þó sannarlega sýnt, að engir duga
| betur í hinum ýmsu þjóðræknismálum.
Stígið sporið. Stofninn er traustur.
Næg er frjómold í Nýja-íslandi.
Mikið gagn og yndi mætti af því rísa,
að háð væru glímumót í sambandi við hið
árlega þing Þjóðræknisfélagsins og þann-
I ig endurreistur sá siður er hinir frægu
feður vorir tíðkuðu á Alþingi hinu forna.
Staddur í borginni New York,
hinn 12. dag febrúarmán. 1925.
Jóh. Jósefsson.
Minni Canada.
Flutt á
ISLBNDINGADA GINN
á Hnausum, 2. ágúst 1924.
FORMÁLI.
Háttvirtu Vestur.Islendingar!
Biblían kertnir okkur aö fyrstu
menn sé skapaðir fyrir 6000 árum.
Vísindin segja okkur aö menn sétt
búnir að byggja þessa jörð, í tugi
þúsunda, eöa jafnvel hundraö þús-
und ára. Hvort sannara er skal ég
ekkert um segja, og ræöur þar hver
sinni skoöun.
En um annað ber biblíunni og vís.
indunum saman, það er þaö, aö fyrstu
menn séu upprunnir austur í Asíu,
eða með öð um orðum: Þar hafi
vagga mannkynsins staðið, og það.
an sé menningin komin, og þá er ég
kominn að aðal.atriðinu i örfáum
orðum, sem ég leyfi mér að tala hér
í óbundnu máli: að allsherjar.straum
ar menningarinnar liggja í vestur átt.
Að mörgu leyti hefir mennin|gin
risið hæst í Evrópu. Evrópa hefir
verið miðstöð þess Ijóss, sem skin.
ið hefir í allar áttir veraldar á síð-
ustií öldum. Við hana Ihafa allar
dýrustu hugsjónir mannsandans ver-
pið tenigdar. Og draumurinn um full-
komnun, sem mennina hefir dreymt,
alt frá vöggunni austur t Asíu, og til
þess nú á tuttugustu öldinni hefir
skýrast verið dreginn á tjald þekk-
ingarinnar í Evrópu. En svo kom
stríðið mikla, og með því fölnaði
vonin um það, að Evrópa væri bofín
til þess að bera heimsmenninguna
fram fyrir ókomnar aldir, og árin
síðan stríðinu lauk, hafa enn meir
staðfest þá hugsun. En þá kom ný
von til sögunnar og rök hennar voru
þessi: “Menningin liggur í vestur".
Ameríka var eftir.
Þar voru Bandaríkin, voldug og
rík með alla evrópiska menningu í
þjónustu sinni. Og norðan við þau
var Canada undir heiðbláum hirnni,
þar sem dagur lifir lengst á lofti þó
að kvöldi. —
Þangað streymdu kynkvíslir allra
landa hins gamla heims. Þar mættust
á sléttunum óendanlegu, fyrir austan
fjöllin miklu: suðræn list, norræn
speki og austurlensk andagift, en yfir
þeirri helgu þrenning, blakti friðar.
fáni kvöldroöans, eins og sáttmá’i
norðvestursins.
Þar birtist vonin aftur í miðaftni
undir miðjum regnboganum og allir
litir hans léku um hana.
Hún mælti: “Hér er síðasti á.
fangi menningarinnar. Hér verður
meir en verkleg vélamenning og auð.
menning. — Hér rís upp andleg há-
menning”.
K V Æ Ð I.
Syngjum Canada söng!
glymji'laufsala göng,
fullum rómi frá öldnum og ungum.
Ljómi listin í dag. —
Lifi í norrænum brag
efsta röjldin á íslenzkum tungum.
Unga óráðna land!
allra kynslóða land I
vonir miljóna á vöxtum þú hefur.
Auðsins áheita land!
æsku draumsjóna land!
vorsins framsókn þú vængina gefur.
Enginn örlögin sér.
Alt í kring um þig fer,
bylting tímans að blóthofum sínum
Hliðskjálf harðlokað er. —
Heimur versnandi fer.
Vertu sjálfstæð á vormorgni þínum.
Logar Evrópa öll
yfir blóðstorkinn völl,
heift og drambsemi hnefana reiða.
Eitra áhrif þau heim,
Sverta guðsvíðan geim,
andlegt drep yfir álfurnar leiða!
Vargöld vestur um haf
borin brimsjóum af
boða klýfur frá austurheims ströndum.
Andi orku og stáls,
andi haturs og báis
sækir hingað með seglunum þöndum.
Þó mun gifta þin góð,
geymi Canada þjóð,
hámark þroskans í hugstarfi sinu.
Vörður vizkunnar hár,
vaki í mörg þúsund ár
yfir andlegu atgervi þínu.
Þú ert ennþá svo ung,
ibyrgð hvilir samt þung
DODD’S nýmapillur eru bezta
nýmameðaliS. LasLna ag gigt.
bakverki, hjartabikm, þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pilfe
kosta 50c askjan, eða 6 öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
sölum, eða frá ,
The Dodd’s Medicina Co., Ltd.f
Toronto, Ontarío.
þér á herðum á þrautanna dögum.
Greiði guð þina braut
gegnum sérhverja þraut,
yngsta landið í ljóði og sögum.
Efldu ástúð og frið,
gefðu nauðstöddum grið,
vertu varðengill vestursins ljósa.
Þegar austrið er dimt.
Þegar alt er þar dimt,
kyntu elda við kaerleikans ósa.
Haltu fánanum hátt.
Stiltu strengina hátt. ,
Vertu blíðheimur barnanna þinna.
Aldrei bræðranna blóð,
berðu í verzlunarsjóð
lærðu varúð af vítunum hinna.
Gefðu listinni ljós,
lífs þá heilögu rós,
láttu þjóðina vakandi dreyma.
Vertu i menningu hæst!
Vertu’ í manndómi hæst!
Legðu ljósbrú um loftvíða geima.
Vertu vitur og frjáls.
Lauga höfuð og háls,
hrein og fögur i helgustu lindum.
Vertu’ stórþjóða stærst I
Vertu’ i metnaði stærst! —
Eyddu’ í eldinum afglapans syndum.
Jónas Stcfánsson,
frá Kaldbak.
ATHS.: — Af sérstökum ástxð-
um, hefi ég ekki viljað birta þetta
minni fyr. — Höf.
--------0--------
Þiðrik Eyvindsson.
CÆFIMINNING).
Sem getið var um i síðustu blöð-
um, andaðist hér á sjúkrahúsi bæj-
arins, laugardagsmorguninn þ. 7. þ-
m., bóndinn Þiðrik Eyvindsson frá
Westbourne, Man. Var gerður á
honum uppskurður þann 3 febr. Virt-
ist uppskurðurinn takast vel en
sjúklingurinn of langt leiddur til að
þola hann.
Þiðrik heitinn var fæddur í Útey
í Laugardal í Árnessýslu 7. nóv. 1857.
Foreld:ar hans voru þau hjónin Ey-
vindur Þórðarson bóndi í Útey og
Ingibjörg Eiríksdóttir frá Efstadal t
sömu sveit. Systkini Þiðriks voru 4.
Voru þeir þrír bræðurnir og eru nú
allir dánir, og systur tvær, er báðar
eru á lífi heima á ættjörðinni. Systk-
inin voru þessi: Eiríkur, kvæntur
Kristínu Þorsteinsdóttur, er ættuð var
af Álftanesi, bjuggu þau allan sinn
búskap í Útey í Laugardal ; Þorbjörg,
gift Ingvari Sigurðssyni frá Austur-
ey í Laugardal, býr nú i Rvík; Þórð-
ur, ókvæntur, bjó í Borgarholti í
Laugardal, dáinn 1921; Guðfinna,
gift Guðm. Gíslasyni frá Ytri.iHrepp
i Árnessýslu, býr nú i Hþfnarfirði.
Þiðrik ólztj upp í föðuirgarði lil
átján ára aldurs, að faðir hans and-
aðist. Fluttist hann þá til bóndans
Eyjólfs Eyjólfssonar á Laugarvatní
og dvaldi hjá honum um hríð. Það-
an fór hann að Krók í Biskupstung-
um, þangað sem móðir hans hafði
fluzt nokkru áður sem ráðskona, og
hélt ti! hjá henni í nokkur ár.
Sumarið 1884 hinn 12. júní kvong-
aðist Þiðrik, og gekk að eiga Guð-
rúnu Pétursdóttur hónda frá Áhrauni
á Skeiðum, Einarísonar og konu
hans Höllu Magnúsdóttur frá Bráð-
ræði. Bjuggu þau Pétur og Halla
þá í Felli í Biskupátungum \fluttu
/