Heimskringla - 02.12.1925, Page 7

Heimskringla - 02.12.1925, Page 7
WINNIPEG, 2. DESEMBER 1925 HEIMSKRINGLA 7. BLAÐSÍÐA GIN PILLS Bakverkir eru vanalega einkenni nýrnaveiki. Gin Pills hafa læknaS hundr. uö sjúklinga af langvar- andi nýrna. og blööru- veiki. 50c hjá öllum lyf. sölum og kaupmönnum. ' National Drug & Chem. .... Co. of Canada, Ltd..... Toronto Canada Það er hann Steingr. (Frh. frá 3 bls.) er vísað á drifhvít rúmin: "Ja, eg er dauöhræddur aö sofa hér, þaö get- ur verið lús í rúminu. Þaö stóð i Lögberg.” — Bóndakona góö ! Hamingjan gefi þér kjark til aö standa upp og segja .brosandi viö gestina: “Verið þiö elcki áð taka mikiö mark á þessu. Þaö var hann Steingríniur, sem sagöi þaö. Hann segir svo margt.” — * * * Rétt ti'l þess aö fá augna.bliks upp- styttu, skal eg hér minnast á uppá- stungu, sem héraöslæknirinn kastar fram í enda greinar sinnar. Fyrir utan F. T. R. I. V. — Frumvarpið til Ríkisráðstöfunar á Islenzkum Vinnukonum — er þaö eini positivi hluturinn í greininni. Uppástung- an fer í þá átt, aö Ameríkuferðir séu teknar upp á ný meðal Austur-Is- lendinga, þannig að ungt fólk, karl- ar sem konur, dveldu hér svo sem tveggja ára bil, hyrfu svo heim til Islands aftur, og “amerikaniser- uðu” landiö. Með öörum orötun, aö Austur-Islendingar fari aö sækja mentun sína til Ameríku. Ef þetta mætti í framkvæmd komast finst hér- aðslækninum tilvinnandi, þó skólar Islands, sem viö höfum komiö upp nieð erfiði og ærnum tilkostnaði, og innbyrlað okkur aö væru ómissandi, stæðu galtómir. Mikið skal til mikils vinna. Eg efast ekki um að ameriskir skólar séu prýðilegar stofnanir, og aö verkleg mentun á búgöröum þar sé holl og góö. En eg held, að það sama megi segja um skóla og búgarða í fjölmörgum ná- laegari löndum, og jafnvel uni ís- lenzka skóla og íslenzka fyrirmyndar búgaröa. Og holt es heima hvat. Annars skal eg ekki eyöa orðum aö uppástungunni til né frá, þetta er þaö endemis hjal, lá mér við að segja. En í sambandi við hana, langar mig til aö minnast á annan hlut, sem oft hefir verið í huga mér hér. — Þaö skal fúslega játaö með héraðslækninum, að fjölmargt er hér í Canada af íslenzku fólki, sem hingaö flutti aö heiman frá örbirgð og vesaldómi, og hér hefir hafist til álits og alsnægta. Börnin njóta á- gætrar mentunar, og geta valið á milli framtíðarmöguleika auðugs og öflugs lands. Og alt viröist leika í lyndi. En — einhvernvegin geng eg með þá grunsemd, aö víða megi finna harmleik á bak við. Kannske er þaö ímyndun ein. — Við skulum sem snöggvast at- huga kaupin, sem íslenzku frumfar- arnir gerðu, þégar þeir hurfu af landi burt og hingað vestur. Engin hlutur fæst án endurgjalds í heimi hér, og svo var og þá. Kaúpsamn- ingur frumfaranna leit þannig út, aö Canada heimilaði þeim aðgang og afnot af öllum sinum gögnum og gæöum, jafnrétti og borgarafrelsi. Til endurgjalds urðu þeir aö afsala sér öllum heimaöldum framtiöar- vonum og slíta rætur íslenzks upp- eldis og traditiona og ganga hinu nýja landi á hönd meö lífi og sál. Yfirleitt mun þetta. hafa gengið vonum framar. Astin til Islands fékk nýja næringu i fjarlægðinni, ís- lenzkar bækur styttu kvöldvökuna og draumar frá æskustöðvunum krydd- uðu svefninn. Hin canadiska mold hlúði vel og varlega. að rótar- slitrunum, og stubbarnir gréru, þó einstöku sinnum kunni aö hlaupa að þeirn verkur og gigt, eins og héraðs- læknirinn kannast viö um gömul sár. En kaupsamningar eru sleipir hlut- ir, og venjulega er í þeim einhver lúmskur liður, sem yfir sést í fyrstu. — Mér finst eg nú sjá í huga inn á mörg íslenzku heimilin hér i Can- ada. Einmitt og engu siöur efn- uöu heimilin. Og mér finst eg sjái gamla frumfarann sitja einan i rökkrinu, ogl horfa út í húmið og at- huga kaupin á ný. Kra.kkarnir hans eru vaxin upp, hafa notiö ágætis uppeldis, efnileg og hraustleg börn, sein glæsileg framtig blasir viö. Hvaö þá? Hvaö er þaö þá, sem sviður í hug- anum og þrengir að brjóstinú? Gamla manninum veröur litiö upp i bókaskápinn, og augun renna ósjálf- rátt af kili á kjöl. Islendinga- sögur, Arbækur Espólíns, Safn til sögu Islands, Gátur, Þulur og skemt- anir, Grímur, Matthías, Jónas, Þor- gils gjaliandi. Islenzk orösnild og íslenzkt útsýrii ljómar af þeim. Og það angar af islenzku grængrési, töðuilm og miösumarstörfum. — En nú sér hann það. Þarna er það I einmitt I Það er grár rykvefur yf- ir bókaröðunum í skápnum. Hnns eigin augu eru nú biluö, og krakk- arnir, börnin hans — lita aldrei : þær. Þau lesa Rex Beach og Philips Oppenheim. Og i staðinn fyrir kvæðalög og kirkjusöng skera nú Ragtimes og Foxtrottar i eyrun. . >nzku kunna krakkarir aö vísu nokkurnveginn, en tali þau sín a milli um eitthvert áhugamál, verður hún strax aö víkja fyrir enskunni. Ahugi fyrir íslenzkum málefnum og íslenzkar þjóðernishvatir syngja á síöustu nótum; blossa kannske upp sem snöggvast á þjóðminningardag- inn eöa mannamótum undir “stemn- ings’ ræöum, en deprast jafnþarðan. En hvers er aö vænta? Hvernig gæti öðruvisi fariö ? Canadisk leiksystkin, canadisk skólamentun, canadiskir vin- ir og félagar og canadisk áhugamál. — Og gamli maðurinn horfir út í húmið og athugar kaupin. Var þaö þá svóna sárt? Var þaö líka í samningunum, aö hann misti börnin sín út í þjóðbrotasamsteypuna cana- disku. Ef til viil er ekki svo alment aö íslenzkt þjóöerni sé svo Langt leitt eins og hér er ákveðið, en svo koma aftur börn og barnabörn, og auðsætt er hvað veröa vill, ef .ekki er að ■gert. Ameríka, hinn mikli octo- pus, hefur gleypt stærri munnbita en okkar fámenna þjóöarbrot hér. Einstaka sentimentalar tímaritsgrein- av eru hér til einkis gagns. Ekki heldur upphrópanir um velvilja og vináttu milli Austur og Vestur Is- lendinga. Nei, þaö þarf aögeröa meiri o* gagngeröari hjálp. Og ekki er nema um eina einustu hjálp að ræða: Islenska mentun. Alt annaö er kák. Æskilegt og áhrifamest væri nátt- úrlega, ef hægt væri að koma hér upp íslenzkum skólum, og fá fólk til að sækja þá. En gangi það ekki, dettur mér i hug, hvort ekki væri hægt að nota uppástunguna h.n.ns Stgr. Matthíassonar — nota hana meö því, að snúa henni við, hafa al- ger endaskifti á henni, þannig aö vestur-íslenzkt námsfólk dveldi heima á Islandi svo sem tveggja ára bil til þess að flytja/Austur-íslenzka nienningu .til Canada. Ef að héraös- læknirinn k^innast við tillögu sína, þegar hún ’stendur þannig á höföi, er honum hér með, eftirgefinn eign- arrétturinn). Ef eg væri atkvæðisbær ‘ um austur-íslenzk mál mundi eg berjast fvrir því meö hnúum og hnefum, aö sliku nántsfólki væri veittur sem ríflegastum styrkur og skólavistin væri gerö svo aðlaðandi, sem unt væri. Já, meira en þaö. Eg vildi láta íslenzkt ríki og stjórn bjóöa þau ítrustu vildarkjör og mestu fríðindi hverjum Vestur-Islending, sem feng- ist til að flytja alfari heint aftur. Senda sniöugustu kjafta landsins hingað vestur ,til þess aö agitera meö öllum brögöum fyrir heimflutningi sem flestra, og fá hina til þess aö leggja fé sitt i austur-islenzk fyrir- tæki. Kaili hver þ,a.ö fals og gyll- ingu sem vill. Tilgangurinn helg- ar meðalið, og slagæð gamla Islands örvast við hvern blóðdropa sem hverfur heim aftur. — Þjóðernisvaröveizla Vestur-Is- lendinga. er stórt og þýöingarmikiö mál, bæöi aö því er V. I. sjálfa snertir, og eins og ekki síöur, sú hliðin er aö A. I. horfir, og væri efni í langt erindi. Eg er ékki maður til aö þóka þar neinu ui'n, og verð þvi aö láta mér nægja, að skora á mætustu menn austan haísl og vestan, að ráða hátt. — Og þið, Austur-Islendingar, sem árlega safnist saman 17. júní, til fram úr þvi á einhvern að minnast nieð þakklæti Þá skellur hann samaii a.ftur, enn iðulausari en áður Og myrkrið er eins og niöri í kýrvömb, og færð- in eins og niðri í hlandfor”, segir Einar Kvaran einhverstaöar. Höf. talar nú við sjálfan sig, og leggur fyrir sig þa*r spurningar, hvort til mála. hefði mátt koma aó þessir “hábrókuðu” greifar af eldavélinni, hefðu getað orðiö að mönnum heima á Islandi. Nei, svo sárt sem höf. fellur það, sér hann sig nauðbeygðan til að svara neit- andi. Dýfir jafnvel það dýpra í árinni, aö Islandi hefði enginn akkur eöa hagnaður verið aö, þó þeir heföu alið aldur sinn heima. Kaldur hrollur fer um mann við þennan óskaplega dóm. I huganum sér maöur Island eins og eitthvert ógurlegt fangelsi, þar sem óham- ingjusamir menn ferðast innanum is og örbirgð, eins og svipir fordæmdra. Og niann langar til að taka í hend- ina á hverjum Islending, sem burtu hefir sloppiö hingaö vestur og bjóða hann úr helju heimtan. Þvílikur voöa stóridómur hefir aldrei verið kveöinn upp yfir Is- landi. Hin fræga ferðasaga Dr. Adrian Mohr verður að tómum skjallmælum hjá þessu. —En— eg bið afsökunar, eg er víst aö hlaupa á mig. Misvindarn- • ir eru svo snöggir hjá höfundi og svo titt slegið úr og í, aö eg hefi ekki greind til ag fylgjast með. Það skýst nefnilega jafnharðan upp úr honum', að Island sé prýðilegt land. “Þietta land, sem þeir nú byggi (i. e. Canada)’ er þó ekkert vistlegra né betra, en landið okkar heima,” segir h?.rm. Ja, þiö fyrirgefið þó eg stansi sem snöggvast til að átta mig. — Hvert stefnir nú ? Er héraðs- læknirinn hér aö gefa í skvn, aÖ Islendingar þeir sem hingað hurfu vestur um haf, hafi verið þau af- hrök og úrþvætti þjóðarinnar, að örvænt hafi verið um, að þeir hafi getað séð sér og sínum f,ar!x)rÖa heima þrátt fyiir landgæðin? Eg vil ekki væna héraðslæknirinn um að hann sé að, snúa svo ömurlega á sjálfan sig, eftir alt hólið um Vestur Islendinga. Nei, svo er heldur ekki, því lausn- in. er hér, og ekki sérlega myrk i máli: ‘‘Landið er fpgurt og fritt en fólkið er helviti skítt.” *“Heima höfðu þeir, aff eins van- ist því, aff fljóta sofandi aff feigffar- ósi,” “sem þótti kurteisi í gamla daga,” segir höf. Hann er ekki feiminn hann Steingr. Matthí- asson. Og ta-kið eftir hvað hann nýtur þess innilegá, að segja þessi voðalegu orö. Setningin hreint og beint Ijómar af ánægju yfir sjálfri sér. Höfundurinn bregður á leik. og fæðir þjáningalaust eitt af sín- um sniðugu hnittivrðum. “Scm þótti kurteisi í gamla daga” Eg sé í huga mér hvað hanh brosir að kýmni sinni. og drepur titlinga iraman í sjálfan sig, þegar hann er að skrifa þetta. -— En eg er hræddur um að hér hlægi enginn meö honum. Hefur og lotn- ingu óska barns Islands, og jafn- framt i gegnum hann allra feðra vorra, seni hjálpuðust að með hon- j rm, að lyfta því óhemju Grettis- j taki sem framfafir þess tímabils á sviði bókmenta, sjálfstæðis- og at- vinnumála bezt verður kaliað, — verður ykkur ekki stirt utn bros, þegar því er slöngvað fratnan i ykk- ur, og það. úr ykkar eigin liði, að þessir menn hafi “flotið sofandi að feigarósi”, — og þótt sótni að ? Já, og eg spyr alheim, hvort hann geti hlegið að þvílíkum dóm um, frum- kvöðla þeirrar endurreisnar, sent aflað hefir Islendingum þess álits, sem þeir nú njóta um heim allan, sakir mentunar, andlegs og likaJn- legs gervileika og stjórna.rfars- og verzlunarsjálfstæðis. Nei. Enginn hlær. Héraös- læknirinn litur árangurslaust frá Vestur-Islendingum til A. I„ frá A. I. til annara þjóöa, frá landi til lands. Enginn hlær. — Og brosið verður aö krampakendum munn- herkjum. Og siðast deyr það út. Ef einhver nartar lítilfjörlega í peningastofnanir eða verzlunarfyrir- tæki, er það kallað ýmsum illum nöfnum, svo sem trausthnekkir og átvinnurógur, og varöar við ’lög, og stórar skaðabætur liggja við. Heiður þjóðarinnar getur hver sem er slegið sig til riddara á að ausa sorpi. Og framliðnum mönnum er nú hættulaust að velja hrakyrði. Gamli hegningar paragraffinn, sem einu sinni verndaði þá, draugatrúin, er nú liðin undir lok, ög enginn trú- ir einu. sinni lengur að framliðnir geti bylt sér í gröfinni. Eg sam- gleðst héraðslækninum, að hann skuli lifa á þessum upplýstu tímum. — Hér Iæt eg staðar numið. Ekki af því, að á allt sé minst, sem til- efni gefur til andsvara. Hér er gnægð fyrir “Kynjamyndir, hér er létt aö vrkja.” En einhverstaðar veröur að slá í botninn. Viku- blað hefir ekki ótakmarkað 'úm. Og svo er eg, sannast að segja orðinn þreyttur á að halda mér á hugsana- plani héraös'.æknisins. Að síðustu þetta: I rauninni tek eg ekki eins mikið mark á grein héraðs- læknisins, eins og menn skyldu halda á þessu svari mínu. Undir venjulegum kringumstæðum heföi eg ekki hikað við a.ð kalla margt í henni eitthvað það meinlegasta og hættulegasta, sem eg hefi lesið. En það er eitt, sem bjargar henni, og serh eg ætla að síðustu a.ð biðja lesendur mína að minna sjálfa sig sem oftast á, þegar þeir lesa hana yfir eða minnast hennar. Sem mýk ir -mestu hnífilyrðin og deyfir svæsnustu skammirnar. Bjargráðiö er að segja viö sjálf- an sig\Þaff er hann Steingrvmur. Aust-vestan. HEIMSKRINGLA hefir til sölu námsskeið við beztu VERZLUNARSKÓLA í borginni með afföllum. Þeir sem vilja hagnýta sér þessi kjörkaup, ættu að finna ráðsmanninn tafarlaust. Bréf til Hkr. Vel virffi þess litla, sem það er dýrara. Sjóðheitir BRAUÐSNÚÐAR! HRÍFANDI lykt .... gulbrúnir á lit .... ágætir á bragS. Brauðsnúðar úr Robin Hood Hveiti, er uppáhalds- matur, sem öll fjölskyldan hlakkar til að fá þegar bakað er. Kœra Heimskringla! Eg hefi lengi verið aö horfa eftir fréttagreinum héðan frá Ilallson, en ekki fengið neitt nema vonbrigðin. Hér í bygö er fjöldi af ungum skóla- gengnum löndum, sem hafa góöa hæfileika til skrásetja. bygöarinnar helztu fréttir, á okkar móðurmáli, en það þýkir víst orðið út í hött, að skrásetja ísl. orð, og er það ekki hann lita mann af manni. Fyrst meö ! tiltökumál, þar sem á ’flestum heim- eftirvæntingu, svo með spurnarsvip. 1 ilum al-íslenzkum aldrei heyrist is- hann nokkurntíma hlustaö á mann segja sína beztu fyndni, sem enginn hefir hlegiö nema sjálfur hann ? Séð ur sjálfsagt fyrir sig hænsnaræk*, eins og alt snýst. um í Wash.; eggin 62 cent tylftin. Hallson misti góð- an félagsmann var sem Daníel var, og ekki siður þar sem konan hans var. Nýlega lézt hér nálægt að Concrete, Oli Jóhannsson Erlendsson, maður á bezta aldri, að eins 36 ára; var fyrir stuttu fluttur á téðan stað. Hann kom frá Hensel; skilur eftir konu og 3 börn. Samkomur hafa ekki átt sér sta.ð hér í Hallson þetta haust, fyr en 30. s. 1., héldu “Woodsmen” dans i sínu stóra umbætta samkomuhúsi og er sagt með góðum árangri, yfir $100 ágóða, enda þarf húsið þess með, eftir alLan þann kostnað viö endurbætur á því; kjallari grafinn og steyptur úr cementi 30x60 og um átta feta hár, og margar aðrar umbætur sem ekki eru enn fullgerðar. Þaö er ekki ofsagt að þetta Hallson Wood- man Hall, veröur eitt hiö allra bezta í allri Pembina sveit, þegar það er fullgert, og eiga landar þakkir skil- iö fyrir áræði og dugnað sýndan þar viðvíkjandi. Annan félagsskap get eg varla tal- iö. Auðvitað er hér lestrarfélag og kvenfélag. Þ,gð síðarnefnda læt- ur altaf eitthvað gott af sér leiöa, en er nú húslaust og verður að vera upp á páð ‘‘Woodmans’’ komið meö hús; en svo er hugsunarhætti variö hér, að engin samkoma má haldast utan á föstudagskvöldum, til aö geta verið arðberandi, (því lík tröllatrú). Kristileg mál eru ekki hér á dag- skrá; heyrist aldrei orð í þá átt. Það má með nýungum teljast, aö Wilhelm Anderson kaupmaður hér keypti verzlun í Cavalier og rekur nú verzlanir t tveimur stööum, Eg held meö góðum arði. Arnólfur A. Jóhannsson er fyrir Cavalier verzl- uninni, ágætur piltur; hann er bróð- ursonur Eggerts, sem var fyrir eina tíð ritstjóri Heimskringlu. Með óskum alls góðs í garö Heimskringlu, og allra lesenda hennar, er eg yðar einl.. Okt. 7. ’25. Viðförull. er þversumbanda þjóöveg heim, þeysi eg “Teinreiö” minni. Meö spyrnuafli úr hraðans heim hættum fáum sinni, þegar eg um þorskageim, þeysi “Sjóreið” minni. Hraðreið andans gengur greitt, gegnum tilveruna, óttast þarf hún ekki neitt, utan fávizkuna. Maðurinn frjáls er máttarlind, á manndóms háum stapa, og alverunnar eftirmynd, því alt af er hann aö skapa, Sjúkri vana sannfæring, sé eg bezt að tapa, er það heilnæm útrýming, aðra betri eg skapa. Eg hef notað andans mátt, ávalt til að skapa, og við lífiö semja. sátt, sárt er því aö tapa. Æfistefnan áfram lá, ilt mér þótti að hrapa, til aö lifa þvarr mín þrá, þegar eg hætti að ska.pa. Og síðast með undrunar, og bænar- augnaráði ? Séð brosið verða að krampakendum munnherkjum og síðast deyja út? Þaö er brjóst- lenzkt orð, utan ef svo ber viö, aö gandan íslenzkan kall eða konu ber að garði; þá neyðist unga fólkið til að láta heyra til sín á móðurmáli umkenn.anleg sjón. En hætt er við,! sínu. Svona kemtir þjóðræknin að svipað fari hér, ef ekki ver. — fyrir mína.r sjónir, að kalla má alt Þetta er nefnilega ekkert hlátursefni, j yfir, þar sem eg hefi kynst íslenzk- hr. héraðsiæknir. Eða getið þið uh heimilum meö sárfáum undan- Vestur-Islendingar, hlegið með mann- J tekningum. inum, sem brosandi fellir þvílíkan i Hér í kring ríöur löndum dável. ógnardóm yíir forfeðrum ykkar, ‘ Uppskera öll heldur góð, og nýting mönnunum, sem eftir blóöi drifinn i sönuileiöis; heyfengur með afbrigð- feril gegnum "áþján, nauðir, svarta- j um góður og nýting sömuleiðis1. dauða,” höfðu þó ennþá efni á að j Hinn 12. síðastliðinn mán. seldi miðla ykkur þann merg í bein, sem! Mr. Daníel Johnson mest alt bú hefur hjálpað ykkur að halda í fullu j sitt, dautt og lifandi, við opinbert tré við heiinsins mestu dugnaðar- og' uppboð, og flutti sig með sumt a.f nienningarþjóðir? Og harðnar börnum sínum þann 17. sama mán. ykkur ekkert í skapi við að heyra áleiðis vestur til Blaine, Wash., og foreldra ykkar og blóðfrændur brenni merkta sem dauðýfli og letingja, sem þótti ómenskan kurteisi? I Auðkent hér af höf. keypti þar gamalt stórt hús, með 4. lóðum, nokkuð utarlega í Blaine bæ- jarstæöi; mér er sagt að hann hafi borgað $1,000. Eg óska honum til lukku meö kaupin. Hann legg- Dægrastytting. Nokkrar gamlar vísur u m ýms efni. Framkvæmdaleysið leiöist mér langa.r aö sigra og striða, en daglega stritið að eins er endirinn þrá og bíða. Gegnum vinda víðan geirh, varúð allri sinni, þá eg sæll og þögull heim, þeysi “Loftreiö” minni. Svo eg vinni völd og seiin, vegum beztum sinni, þá eg yfir þveran heim, þeysi “Landreið” minni. Óhultur á örmum tveim, áttum lítiö sinni, Afmcelisvísiir. I dag þess sönnun gafst mér góö, að gengið hef eg farinn stig, á sjötíu ára æfislóð: aö eins fyrir sjálfan mig. Eg á þvi aö þakka þjóð, þaö hún gjörði fyrir mig, til a.ð auöga andans sjóð, erfiði létta á þrautastig. Merkjavörðu á lífsins leið eg loksins náöi, þar andans Ijós sig yfir breiðir, allar mínar förnu leiöir. Fimtíu ára fór eg leiö í félags- tengslum, minningar eg rnargar geymi, mörg er þraut í skylduheimi. Sambandsstríðiö unniö er með ára fyliing, vonin bjarta framtíð færir, sem frið og kærleik endurnærir. I sannfæringar sigurgleði sálar minnar, úr endahlekk í árakeðju alþjóð sendi eg hinstu kveðju. Það hlægir mig að heimsvist mín er hartnær gengin. I vísdómshöfn er ljúft að lenda, leiðin þegar tekur enda. Aldur rninn er orðinn hár, sem ellimörkin sanna, lifa varð eg liðin ár í ljósi minninganna. Skinfaxi. i

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.