Heimskringla - 06.01.1926, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 6. JANUAR 1926.
(StofnnV 1886)
Kemur flt A hverjum mlVvlkudevL
EIGENDUK:
VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 SARGENT AVE., WINNIPEG,
Tatlsfmi: N-6537
VertJ bla5sins er $3.00 árgrangurinn borgr-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PREES LTD.
6IGPÚS HALLDÓRS írá Höfnum
Ritstjóri.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
Utanftskrlft tll blaifslmi:
THE VIKIXG PRESS, Ltd^ Box 8105
UtanftMkrlft tll rltMtjftranv:
EDITOR HEIMSKRINGLA, Box 3105
WINNIPEG, MAN.
“Helmskringla ls pnblished by
The Vlklngr Prean l,td.
and printed by
CITY PRINTING <fc PUBLISHING CO.
853-855 Sargrent Ave., Wlnnlpeg, Man.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MAN., 6. JANÚAR 1926.
AÖ tolla mannvitið.
Einhverjum íslenzkum gártjnga varð
einhverntíma það hnyttiyrði á munni, að
bókvitið yrði ekki í askana látið. Hér
er sagt gátrungi, af ásettu ráði, en ekki
heimskingi. Ekki þó af því, að vér ís-
lendingar eigum ekki meira en nóg af
blessuðum heimskingjunum, heldur af
því, að það eru meiri líkur til þess að gár-
ungi en heimskingi hafi myntað þessa
hugsun í klingjandi gjaldeyri heimsins
stoltasta máls.
En íslenzku heimskingjamir gripu
þetta á lofti, í fæðingunni, frá íslenzka
gárunganum. Þeir hafa lifað og dáið upp
á þessa trúarjátningu, Búrfells-Bárðarn-
ir; öll halarófan, framan úr ómunatíð
Kvölds og morgna hafa þeir tönlast
henni við bókfúsa niðursetninga, og við
börnin sín, ef þeim brá það úr föðurætt-
inni, að vilja taka sér bók í hönd; reyna
að bregða sér á lesvængjum og lánuðum
flugfjöðrum út yfir túngarðinn og landa-
merkjalækinn á Búrfelli. Þeim hefir ver
ið svo meinlega við þá hugsun, að geta
ekki iátið bækurnar beint ofan í magann
á sér.
Vitmenn flestra landa hafa ekki ver
ið á sama máli um þetta og íslenzku
heimskingjarnir og stéttarbræður þeirra
úr annara landa Grafningum. Og hefir
ekki þurft vitmenn til. Jafnvel þeir, sem
ekki eru vitrari en það, að'geta náð fleyt-
ingskosningu á löggjafarþing, hafa þó, í
nálega öllum löndum, brugðist á það ráð,
að gera bækur sem aðgengilegastar fyr-
ir alþýðu manna. Hvert ríki, sem ein
hver mannsbragur er á, heldur Við að
minsta kosti einni veglegri og fullkom-
inni bókhlöðu á miðstöðvum menningar
sinnar. Þau eru heimskingjunum alger-
lega ósammála um gildi bókvitsins. Þau
hafa nefnilega reynsluna fyrir sér, að það
verður í askana látið.
Án bókvltsins væriím vér að engu leyti
betur stödd, en forfeður vorir fyrir 8000—
10,000 árum síðan, þ. e. a. s. 2000—4000
árum fyrir tíð Adams sáluga forföður
vors, ef Usher biskup telur rétt. Löggjöf
allra ianda viðurkennir þetta, með því að
reyna að gera bókvitið sem allra að-
gengilegast; afla þess sem hægastan. Að
þeim góðu mönnum oftlega og hroðalega
yfirsézt, er alt önnur saga, eins og Kip-
ling frásagnameistari myndi segja. Og
Winston Churchill er að kvarta yfir því
í alvöru, hvílíkt afskaplegt tjón það sé
almenningi, að bækur skuli vera í svo
háu verði.
Þó sannast hér sem oftar, að engin
regla er án undantekninga. Skeggspek-
ingar þeir og mannvitsbrekkur, er fjalla
um löggjöfina hér í Canada, virðast yfir-
leitt vera sammála Búrfells-Bárði, en
þveröfugir við Winston Churchill. Þeir
hafa nefnilega komið sér saman um að
leggja toll á allar bækur, sem hingað
flytjast, toila fræðslulindina við túngarðs
hliðið fyrir svalaþyrstum börnum sínum,
er ekki komast út fyrir það, óg ekki fá
það borið til sín í gullrendum krystals-
skálum. Er það ekki sniðugt, piltar?
Að leggja toll á mannvitið!
Og þetta er í frumbyggjendalandi; sem
hefir gnægt gulls og grænna skóga; ó-
tæmandi nægtalindir jarðneskra auðæfa.
en framar öllu þarfnast þeirra, sem möl-
ur og ryð ekki fær grandað. Þjóðin veit
þetta og ver miklu fé til skólahalds ár-
lega. En barna- og unglingaskólabekk-
irnir eru ekki einhlítir, og svo sárafáir
tiltölulega, sem komast yfir þá. En í
sömu andránni og löggjafamir játa að
fræðsla sé nauðsynjavara, þá leggja þeir
toll á hana, eins og eitthvert tildurgling-
ur. Og þó er ekki enn komið svo, að hér
sé um neinar þjóðlegar bókmentir að
ræða, á alþjóða mælikvarða. Engin
markverð r-ímenn tímarit. Engir rithöf-
undar, sem standist nokkurn samjöfnuð
við skáldjöfra og ritsnillinga veraldarinn-
ar. Nema einn íslenzkur bóndamaður;
einyrki vestur við Klettafjallarætur, sem
af forsjóninni var dæmdur til þess í sinni
samtíð, að skrifa á máli, sem aðeins er
skiljanlegt 15000—20000 mönnum í þessu
landi. Að því ósögðu, að fjöldi þeirra er
ekki þroskaðri en svo, að þeir lesa ekki
verk hans; vilja margir ekki eiga þau —
ekki einu sinni í lestrarfélögum!
Ef canadiskan lesara, sem ræður við
enska tungu, þyrstir eftir því að fá ein-
hvern vitneskjusnefil um það, hvað bær-
ist í huga mestu andans manna brezkra,
þá verða þeir að borga toll af hugsunum
þeirra. Þeir verða að borga 10% toll og
söluskatt af hugsunum Bertrand Russell,
Bernard Shaw, Dean Inge, Sir Ray Lan-
kester, H. G. Wells, Ramsay MacDonald,
Sidney og Beatrice Webb, Sir Oliver Lod-
ge, Rudyard Kipiing og Joseph Conrad,
svo aðeins sé stiklað á alkunnustu rithöf-
undum, sem nú varpa Ijóma yfir garð
brezkrar menningar. Rétt eins og þetta
væri jórturgúmmí, ilmlitarduft og andlits
- farði meira eða minna nýtízkubúinna hisp
ursmeyja.' En ef þeir vilja leita andlegs
forða hér suður yfir línuna, eða ef þeir
ýmsra orsaka vegna ekki hafa haft tæki-
færi til að komast svo niður í enskri
tungu að nægi til bóklegrar fróðleiksöfl-
unar, en eiga hennar kost á annari tungu
þekkingar vegna, þá verða þeir auðvitað
að borga dálítið hærri toll. Löggjafarnir
álíta þó ekki, að eins bráður sálarháski
muni stafa af fróðleikslindunum, sé upp-
sprettan á Englandi, eða, vægast að orði
komist, að þær flytji út af eins mikinn
óþarfa inn í landið til vor, eins og ef þær
eiga upptök sín annarsstaðar.
* * *
Þjóðræknisfélag íslendinga ætlar sér
að reyna að hafa einhverjar framkvæmd
ir í því að þessi háðungartollur verði af-
numinn, að því er snertir íslenzkar
bækur. Mætti það takast. Og mætti
það verða til þess að þjóðin í heild sinni
vaknaði til vits í þessu efni, svo að eyru
hennar verði næmari á rödd Churchill’s,
en á nöl'durssöng Búrfells-Bárðanna.
Hvalsagan.
Sveitamenn má sæla kalla,
sem ei þekkja Ránarhalla
skrímsl, er svelma djöfuló5 um
hafslns hrikadjúp.
E. A. Karlfelt.
á
Frá því nánustu forfeður vorir tóku sér
bólfestu í Norðuráflfunni, fyrjr 10,000—
15,000 árum, og áttu líf sitt að verja fyr-
ir grimmum og tröllauknum villidýrum,
hafa mann fram af manni, , gengið kynja
sögur um yfirnáttúrleg skrímsl og óvætti
sem mannkynið átti í höggi við, og mann-
vitið eitt gat yfirstígið. Sumir mestu
mannfræðingar vilja jafnvel halda því
fram, að þessi munnmæli eigi rót sína
enn lengra aftur í fyrndina að rekja, til
enn ankannalegri dýra og oss frábrugðn-
ari mannvera.
Þessar sagnir og æfintýri hafa haldist
með þjóðunum, og nýjar fæðst, alt fram
á vora daga. Samanborið við sögu mann-
kynsins, er það, sem sagðar hefðu ver- '
ið í gær, kynjasögur hinna fyrstu Indía-
fara, er aftur komu til Norðurálfunnar
miðöldunum.
Menn komust fljótt að raun um, að fót-
ur var fyrir mörgum af þessum kynjasög-
um. Jafnvel fyrir sumum — þó ekki
nærri öllum — sögum Sir John Mande-
ville, sem lengi var talimi hinn mesti lyg-
ari, en var vafalaust kynjaskáld og ger-
semis hugmyndasmiður sinnar samtíðar,
andlega skyldur Mark Twain og Benedikt
Gröndal.
Eftir því sem lengra leið frá eplasnæð-
ingnum nafnkunna, og sannleiksþroski
og þekkingarþrá mannkynsins óx, hefir
menn greint mjög á um sannanagildi
hinna og þessara sagna, er sveimað hafa
gegnum aldirnar. Menn hafa þózt komast
nær og nær sannindunum, eða líkindun-
um, fyrir ýmsum fyrirbærum og sögu-
sögnum. En þó er æðimargt enn, sem
allir eru ekki sammála um.
¥ ¥ ¥
Slöngur og eðlur hafa altaf haft ein-
kennilega hrollblandið seiðmagn yfir hug
um manna. Mun mannfræðingum þykja
það skiljanlegt, en ekki skal það lengra
rakið hér. En kunnugt er, hvílíkum á-
greiningi sagan um Evu og slönguna hef-
ir valdið og veldur enn. Við og við heyr-
ast og kynjasögur — helzt um Hunda-
dagana, þegar heitast er í veðri og menn
draumkendastir, — um ógurlegar, fnæs-
andi sæslöngur, er æði um sjóinn með
tundurskeytahraða. Geta menn ekki
orðið á eitt sáttir um orsök þeirra.
Til sama flokks mega og teljast ýmsar
“hvalsögur”, aðrar en þær, sem beinlínis
lúta að hversdagslega jarðneskum og á-
þreifanlegum hvalreka. Eiga sögur þess-
ar eðlilega flestar rót sína að rekja til
sjómanna, sem bæði eru lifnaðarháttum
hvala að ýmsu kunnugir, og þar auki
margir draumkendir og skáldlyndir, líkt
og sægarpurinn Sir John Mandeville mun
hafa verið.
Fyrsta og nafnkendasta hvalsagan
mun vera af viðureign Jónasar spámanns
og hvalsins, sem Bryan taldi þó sennileg-
ast, að hefði verið stórfiskur. Þessi saga
hefir verið hið mesta þrætuepli lærðra og
guðhræddra manna. Hafa menn meir
og meir hallast að þeirri skoðun, að ó-
mögulegt myndi hafa verið fyrir Jónas
að komast klaklaust úr innýflum hvals-
ins, eftir þriggja daga vistarveru, og jafn-
vel þótt skemri hefði verið. Hafa fylk-
ingar hinna, er trúðu sögunni bókstaf-
lega, eins og biblían segir frá, þynst mjög
á síðari árum, en þó hefir hún átt sér
hugdjarfa og ótrauða riddara, er fyrir
henni hafa barist gegn forhertum “vís-
indamönnum” svokölluðum, að vísu með
hjálm bg brynju skarða, og oft við litla
samúð og skilning, en með þess lofsverð-
ari sannfæringu um stöðuglyndi, þolgæði
og þrákelkni Jónasar gegn meltingarfær-
um hvalsins.
Þess meira ánægjuefni hlýtur það að
vera öllum þeim, er ósjálfráða samúð
hafa með lítilmagnanum og sannleikan-
um unna, að heyra það, að hinir hug
djörfu og ótrauðu talsmenn Jónasar hafa
nú að kalla má algerlega yfirstígið víS’
indin, og með þeirra aðstoð, nauðugri
viljugri, fært svo sterkar iíkur fyrir sög-
unni, að nærri stappar, að það sé hégóm-
inn einber, að telja hana ekki fullsann-
aða, með þeim öðrum rökum, sem mála-
færslumenn Jónasar hafa þegar tilfært,
áður og síðan.
Vér vitum því miður altof vel, að til
eru ýmsir harðsvíraðir efasemdamenn,
líkt og vér vorum áður, sem ekki myndu
þora að leggja trúnað á þessar staðhæf-
ingar án sannanagagna. Þessum mönn-
um viljum vér sýna, svart á hvítu, hvar
þeir standa. Vér leyfum oss hér með að
prenta upp grein, sem stóð á fyrstu síðu
í blaðinu “Lögberg” síðustu viku. Tekur
hún af allan efa um þetta efni, og má
ekkert orð af henni missast, svo að hún
geti notið sín til fulls. En þetta er grein-
in:
Búrhveli gleypir mann.
I bók sinni “Sixty three years of Engineer-
ir.g, Scientific and Social Work”, sem nýlega
hefir veriS gefin út í Lundúnum, skýrir Sir
Francis Fox frá atburöi þeim hinum merka, aö
búrhveli hafi gleypt mann, skamt frá Falklands-'
eyjunum.
Fyrir tíu árum eöa svo, er Rev. D. MacCal-
man var á ferð meö gufuskipi á leið til nyrstu
annesja Bretlands, spuröi aldraður samferöamaö
ur hann þá að því, hvort hann tryöi frásögninni
í biblíunni um Jónas í hvalnum; svaraði klerk-
ur því játandi. En gamli maöurinn var nú samt
á nokkuö öðru máli, og kvað hér aðeins vera um
“kryddaða” skáldsögu að ræöa, því að það lægi
í augum uppi, að Jónas hefði hlotið að leysast
upp eða meltast í maga hvalsins.
Skip það, er hér um ræðir, kom til hafnar
nokkurrar og dvaldi þar í þrjátíu og sex klukku-
stundir. Var þar hvalveiðastöð ein mikil í
grendinni og fóru ferðafélagar þessir að skoða
hana. Fréttu þeir forstjórann um ýmislegt í
sambandi við hvali, og gat hann þess meðal ann-
ars, að svo væri kok búfhvalsins vítt, að auð-
veldlega gæti hann gleypt flykki átta fet að
þvermáli, I maga eins sliks ihvals kvaðst hann
eitt sinn hafa fundið sextán feta langa hákarls-
beinagrind.
Sir Francis kveðst hafa fyrir því óyggjandi
heimildir, að manni hafi fyrir tiltölulega skömm-
um tírtia. verið bjargað úr hvalsmaga, ósködd-
uðum með öliu, eftir að hafa dvalið þar klukku-
stundum saman. Telur hann atburð þenna hafa
rannsakaðan verið af tveim mikilsmetnum vis-
indamönnum, og hafi annar þeirra verið M. de
Parville, vísindaritstjóri blaðsins “Journal des
Bats” í París.
Atburði þessum er þannig lýst:
“I febrúarmánuði 1921,’ var hvalveiðaskipið
“Star of the East” að veíðum. skamt undan Falk-
landseyjuni. I á að gizka þriggja milna fjar-
lægð, gat að líta húrhveli, er buslaði mjög og
f sumarið 1915, sem kostaði Englend-
lét mikinn. Tveim smábátum var
skotið á flot og tilraunir gerðar til
þess að skutla hvalinn, er hepnuðust
vel. Sporðaköst hvalsins voru svo,
að sæinn ýfði á allstóru sviði og
hvolfdi þar öðrum bátnum. Einn há
setinn druknaði. Náðist sá skömmu
síðar, en annar, James Bartley að
nafni, týndist svo að ófinnanlegur
var. Hvalurinn sloknaði brátt útaf,
yar festur með keðjum við aðra hlið
skipsins, og tóku skipverjar að sníða
af honum spikið. Var það allmik-
ið verk og sóttist fremur seint.
Næsta dag opnuðu skipverjar maga
hvalsins, og fundu þar, sér til mik-
illar undrunar, hinn týnda háseta.
Var hann meðvitundaxlaus og mátti
sig hvergi hræra. Gerðar voru á
honum lífgunartilraunir, eftir aö
hann hafði baðaður verið í sjónum.
Tók líf skjótt að færast í hann. Náði
hann brátt líkamlegri hreysti, en
hafði mist vitið. Við nákvæma að-
hjúkrun skipstjóra og háseta fékk
Bartley þó aftur ráðið, og mátti al-
heill heita eftir þfjár vikur eða svo.
Vistin í maga hvalsins hafði ein-
kennileg áhrif á hörund Bartleys. —
Andlitið var hvítt og engu líkara en
að húðin losnaði frá holdinu. Bart-
ley kvaðst vafalaust mundi hafa lifað
þarna góða. stund, því verulega hefði
ekki annað en fæðuskortur amað að.
Vitið segist hann sjálfsagt hafa mist
af ótta, en sumpart sökum skorts á
endurnýjuðu lofti. Förinni niður um
kok hvalsins, tjáist hann eigi geta
lýst með öðrum hætti en þeim, að sér
hefði fundist hann sogast ofurhægt
r.iður í mjúkan mosa. Alt í einu
fanst honum umhverfið rýmka, og
var hann þá kominn alla leið til
hinna nýju heimkynna. Fkki kveðst
hann geta neitað því, að fremur hafi
það verið hryliingsleg tilbugsun, að
eiga að eyða æfinni í hvalsmaganum,
þótt eigi yrði löng. Um undankomu
var eigi að ræða, það hann vissi til,
því svo ramlega virtust fangelsíshlið
in lokuð. Að dauðinn biði á næstu
grösum, sýndist ekkert vafamál. En
úr því sem komið var, myndi þá
bezt að bera sig karltyannlega og
æðrast hvergi. Frá þeirri stundu
mundi ihann eigi eftir sér fyr en í
klefa skipstjórans. —
Þegar skipið kom aftur til Eng-
Lands, fór Bartley á sjúkrahús og
dvaldi þar um hríð undir umsjón sér
fræð/ings í húðsjúkdómutn, þar /til
ihörund hans var korpið nokkurnveg-
inn í samt lag.
Lýsingu Sir Francis á atburði þess
um lýkur þannig: “Ymsir hafa spaug
ast að sögunni í bibliunni um Jónas
í hvalnum, og mörgum öðrum hefir
þótt hún ærið torskilin. Með þessu
nýja fyrirbrigði eru þó að minsta
kosti líkur fyrir því, leiddar í Ijós, að
eldri sagan geti einnig hafa verið
bókstaflega sönn.”
Þess má geta rrú, þegar full-
ar sönnur eru fengnar fyrir
þessum hvalsögum, að Jónas og
James Bartley eru ejtki þeir
einu, sem sloppið hafa lifandi
úr þessum voðfeldu umbúðum.
Vel vottfest saga var víða prent
uð fyrir nokkrum árum um það
að búrhveli hefði gleypt tvo
sjómenn í einu. Var það að
vísu skemtilegra en að hýrast
þarna einn, og mun hafa bjarg-
að þeim frá brjálun. Er þó ekki
getið um að þeir hafi haft spil
með sér til þess að stytta sér
stundir. Mjög Ifkt fór fyrir
þeim og Bartley, nema að húð-
in á þeim varð svört. Er lítt
skiljanlegt leikmönnum, hvern-
ig á því stendur, en mætti þó
geta sér til, að sá hvalur hefði
að undanförnu aðallega nærst
á kolkröbbum, enda vita menn
að þannig haga búrhvelin mat-
aræði sínu, þegar hörgull er á
hvalveiðamönnum. Einnig sagði
Arthur Gook, trúboði á Akur-
eyri, hvalsögu á Seyðisfirði rétt
fyrir stríðsbyrjun (1911-1912).
Var hún svo nákvæmlega iík
sögunni af Bartley, að þar mun-
ar nálega engu nema framsetn-
ingu. Má sjá af þessu, að mikl-
ar líkur eru til þess, að þessir
viðburðir séu alls ekki veruiega
sjaldgæfir, en skiljanlegt að
sjómenn, sökum alþektrar víð-
kvæmni í iund, hafi kynokað
sér við að segja sannleikann í
þessu efni, er þeir mættu að-
eins vantrúarbrosum og hæðn-
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum iyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
ishlátrum spékaldra efasemda-
manna.
Annars er atburður þessi
hinn merki svo ljós og vott-
festur, að hann þarf engrar
frekari skýringar við. En óneit-
anlega gefur hann tilefni til
margvíslegra hugleiðinga, vís-
indklegra og öðruvísi. Geta má
t. d. nærri, hve hressandi það
hefir verið fyrir vesalings Bart-
ley, að fá kaldan sjóinn á soðna
og kalúnaða húðina.
Hugarvíl Bartleys við þessa
ógurlegu tilhugsun: að komast
hvergi út; finna allar [hurðir
læstar; en sjá aðeins fram á
seigpínandi dauðastríð, í misk-
unnarlausunx hvalsmaganum, í
frekar slænxu andrúmslofti, og
hálf- eða algert hungurmorða,
er svo átakanlegt, að það hlýt-
ur að vera steinhjarta, er ekki
klökknar af þeirri frásögn. —
Jafn aðdáanlegt er hugrekki
hans, þarna í miðjum melting-
arfærunum. En út af öllu
þessu hiýtur Jónas að koma í
hug manna. Hvílík ógurleg
þrautseigja og karlmenska!
Karlmennið Bartley er þó með-
vitundariaus, vitlaus og nálega
húðlaus, er til hans næst, eftir
aðeins eins dags útivist — rétt-
ara sagt innivist — en Jónas
he'fir iifað þarna þrjá sólar-
hringa, og eftir alt verið sva
sprækur sennilega, að hvalur-
inn hefir orðið sjóveikur af öllu
sanxan, og látið hann nauðugur
viljugur frá' sér fara. En senni-
lega hafa menn verið ennþá
brjóstheilli þá en nú. Þessu er
öllu að fara aftur.
Yfirleitt er svo nxargt aðdá-
unarvert um þessa sögu, að
mörgum veitist sennilega erfitt
að finna, hvar feitast er á stykk
inu. En það skai játað, að vér
erum ekki í neinum vafa. Oss
finst ekkert eins heillandi eins
og sú náðarsamlega hand-
leiðsla forsjónarinnar, að sjá
svo um, að þessi búrhveli, senx
gleyptu þá Jónas og Bartley,
voru ekki alveg nýskeð búin að
renna niður sílspikuðum, stál-
heilbrfgðum og eldfjörugunx 16
feta löngum hákarli.
------;--X---------
Salmagundi.
Eftir L. F.
Eitt af því sem ætti a8 knýja til
veru'Iegrar hugsunar í sambandi viö
stríöið mikla, er vissan, sem nú er
feng-in fyrir hinu gagnsiausa blóö-
baöi, sem sífelt átti sér staö, mest
ar.ðvitaö af vanhæfi leiötoganna, en
alls ekki alt. Vér vitum nú, að ó-
teljandi mannslífum var fórnað fyr-
ir pólitískar ástæður. Við og við
þurfti að styrkja stjórnirnar í sessi,
‘og þá va.r ekkert, sem jafn vel dugði
og nýtt blóðbað. Það dró athygli
þjóðarinnar frá innbyrðisástandinu,
og knúði fram nýtt þol og nýja heift.
Hiinn kjarnyrti Churchill, sem manna
mest hefir flett ofan af göllum her-
ráðsins (sbr. “The World Crisis”)
gefur ótvirætt i skyn, að stjórnirnar
ensku og frönsku, með tiistilli her-
ráðsins, hafi éfnt til stórkostlegra at-
laga, vitandi að þær voru þýðingar-
lausar, hvað ávinninga á hervelli
snerti. Hann tekur sérstaklega til
dæmis Artois-áhlaupið mikla, um