Heimskringla - 05.05.1926, Síða 3

WINNIPEG, 5. MAÍ, 1926.
H k I M SKRINGLA
3. BLAÐStÐA.
I----------------
| Bakið yðar eig-> |
| in brauð með |
Tyrirmynd að
gæðum í meir
en 50 ár.
ustu heirasstyrjaldar. I>á uröU stór-
iöjuhöldarnir víöasthvár að fa.llast
þegjandi á miklar sauifélagsumbætur,
og snúast til varnar gegn sókn verka-
Jýðsins. Þá í fyrsta sinn urðu þeir
var.ir við vald x þjóðfélaginu, sem
gat boöið þeim byrgin, og stefndi að
gersamlegri breytingu á allri undir-
stööu núverandi þjóðskipulags og að
'afnárrti á yfirráðuml auðmagnsins. (—
Prá’þeim tíma hættir auðmagnið inn-
bvrðis deiluin, og hugsar sem svo:
“sameinaðir stönduin vér, sundraðir
föllutn vér”. Nú stendur ekki lengur
deilan um það, hvort franskir eða
þýzkir, enskir eða. ameriskir hringar
.verði hlutskarpastir, heldur hvort yf-
itráð auðmagnsins í þjóðfélögunum
eigi að haldast. Baráttan snýst á
móti sameiginlegum óvini auðrpagns-
ins um heim allan, verkalýðnum.
Þetta. breytir aftur vinnuaðferðum
iðjuhöldanna innanlands. I staðinn ! þetta enn meira áberandi, því að eina
Siðustu árin hefir ýmislegt gerst
svipað þessu, og Dawes-tillögurnar j
eru aj þessum rótum sprotnar. Þeg-
.ar þetta kæmist i fast horf, væri alt
lýðræði úr sögunni, því að á þessutn j
leyndu atvinnuþingum hefðu aðeins ^
stærstu fésýslumennirnir atkvæði,
hqfðingjar hringanna, og það eftir |
fjármagni. Millistéttirnar hyrfu þá .
úr sögunni. Heimurinn væri orðimr j
allur eitt hlutafélag, með forráða- J
mönnum fáum annars vegar, en
verkalýð allra landa í þjónustu þeirra
hins vegar.
....5. Háskinn fyrir vefkalýðinn.
Heimshringarnir eru vafalaust aö
ýmsu teyti framför frá þvi sem áður ,
var, ef einungis er litið á málið frá 1
hagnýtu sjóna.rmiði framleiðslunnar.
Sameiginlpg stjórn á framleiðslutækj i
unutn^jmndi að mestu afnema hinar I'
snöggu viðskiftakreppur, sem stafa1
af harðri samkepni og skorti á stjórn i
og yfirliti yfir heimsmarkaðinn. I
staðinn kænxi örugg *undirstaða og sí-
starfandi framleiðsla. Mikið af þvi |
atvinnuleysi og óvissu um atvinnu,
sem þjáir verkalýðinn nú, mundi
hverfa. En þá ketnur önnur hættan
enn ægilegri.
Færri og fævri menn í'áða þá >*fir
lífsskilyrðum þjóðanna. Reynslan
sýnir, að hringarnir reyna ekki að
dreifa arði framleiðslunna.r nxeðai
allra virinandi manna, heldur afla
eigendunum sem rnests arðs! Það er
alkunnugt, að verðlagið á vörum sín
um ákveða hringarnir eftir fram-
(eiöslukostnaði úreltustu fyrirtækj-
anna. sem minst framleiða og versta
hafa aðstöðuna. Markmiðið er það,
a.ð hringurinn fái í sinn vasa allan
hagnaðinn af sameiningu framleiðsl-
unnar. Eftir að hringarnir hættu að
hugsa um gróða á því að, ráða nið-
urlögum annara hringa, verður alt
fyrir vopnahlé það og þegjandi banda
lag, sem oft var á milli.iðjuhölda og
verkalýðsins í samkepninni við er-
lenda. iðjuhölda, er nú komið Itcims-
saiáband ítóriðjuhölda á móti verka-
lýð allra landa. I broddi fylkingar
standa bankarnir og hrávöruiðjan. —
Striðsska.ðabæturnar og tjón þeirra
ára á verkalýðárinn að greiða, en
stóriðjuhöldar, jafnvel yfirunnu land-
anna, að sleppa, samanber sameigin-
lega. sókn franskra, þýzkra og belg-
ískra iðjuhölda við alþjóðabandalag-
ið í janúr 1924, á xnóti 8 stunda
vinnudeginum og opinbéru iðjueftir-
liti. I staðinn fyrir vígorðin: “Þýzka
land greiðir alt”, kemur: "Verka-
lýðurinn þarf að vinna lengur og
TOeira”.
Afstaða auðmagnsins gagnvart rík
isvaldinu hefir einnig breyzt. Aður
var það hagkvæmt fyrir auðmagnið
að ríkisvaidið hefði öflugan her og
embættisstjórn, til varnar gegn er-
lendum hringum og til þess að tryggja
nýlendutnarkaðina. Nú treystir stór-
iðjan meira ' á erlenda sambands-
hringa sina, heldur' en ríkisvaldið.
I’að getur jafnvel orðið hringunum 'Þessi iðjuhöldafélög geta Jtá orðið
hættulegt, þar sem lýöræði er, enda
snýst auðmagnið gegn ríkisvaldinu
sanxfara vexti lýðræðisins. Nú er
krafa auðmagnsins sú, að rikisvaldið
láti líf og starfsémi þjóðanna scm
afskiftahuisast, reki enga atvinnu né
stóriðju, heldur sé a.ðeins næturvörð
ur þjóðfélagsins, er verji eignar-
réttinn með l^ggæzluliði og dóm-
stólum. (
Stefna þessi er opinber í stór-
iðjulöndunum og þar er farið enn
lengra. Tillögur þær, sem Alþjóða-
verzlunarráðið samþvkti í einu hljóði
haustið 1923 frá Ferdinand Kent,
einum helzta fésýsluma.nni Banda-
rikjanna, lýsa vel því, sem við blasir.
Samþvkt þessi var um það, að auð-
magnið aétti að hafa þau áhrif á rík-
isstjórnirna.r, að allar tillögur um
viðreisn Norðurálfunnar skyldu fyrst
koma frá Alþjóðaverclunarráðinu,
en það stæði í nánu sambandi við
verzlunarráð hvers lands og fengi álit
þess um þau mál, sem það land skiftu.
I þessum tilgangi skyldi Alþjóðaverzl-
unarráðið setja sig í .samband við
hringa og verzlunarráð í ýmsum
löntium og hafa stöðugar sérfróðar
nefndir þar.
Hér kemur fram pg er samþykt af
alþjóðaauðmagninu tillaga uin það,
að stofna Alþjóðaiðjuþing, sem komi
i stað ríkisstjórnanna, en hafi sam-
band í hverju. ríki, til að knýja álykt
anir sínar fram við þing og stjórn
þar.
leiðin til aukins arðs, vex-ður þá að
ná sér niðri á verkalýðnum með lágu
kaupgjaldi, æn háu vöruverði.
Eftir stríðið hefir þetta orðið deg-
inum Ijósai'a- . Verkalýðurinn bíður
miklu oftar en fyr ósigur í,vinnu-
deilum, því að hann hefir staðið
sundraður, en á móti stendur sam-
eiginlegt afl stóriðju heimsins. Stór-
iðjan hefir fullkomna verkaskiftingu
í þessari liringana til að ráða
vcrðlaginu gagnvart neytendum, at-
vinnurekenda- cða iðjuhöldafélögin
til að ráða kaupgjaldi starfsmaun-
mannanna. Iðjuhöldafélögin hafa
vaxið óðfluga með sameiningu a*ið-
magnsins. Einstakir iðjuhöldar verlSa
nú að beygja sig fyrir félagsviljan-
um, stéttarhagsmununum. Þó að
þeim kunni sumum að koma bezt
samlyndi og friður við verkalýðinn.
verða þeir að hlýða herstjórnarráði
iðjuhöldafélajgsins, stjórn þess, er
stýrir sókn og vörn gagnvart verka-
lýðnum, ákveður verkbönn og kaup-
Iækkunarkröfur, gérir krqfur ti!
þings og stjórnar um löggjöf eða
afnám laga, eii snertfi vinnulýðinn.
nxjög áhrifa.mikil um stjórnmál og
látið ráðunevtin flytja mál sín, en
þingin sanxþykkja þau. Eélög þessi
geta haldið sérfræðinga til að fjalla
um málin og verður þá oft erfitt
fyrir leikmenn á þingi að sjá, hvað
bak við liggur.
Iðjuhöldafélögin láta rannsáka nýj
ar vélar’ og vinnuaðferðir og úr-
skurða, hvort þær skuli hagnýttar.
Þar kemur tvent til greina. Stórfeld-
ar breytingar geta gert einSkis virði
dýrmætar vélar, senx fvrir eru og
verðaí úreltar, og að því leyti stendur
félagsskapur, þessi venjulega á móti
verklegum framförum. , Hins vegar
er oft hægt að nota nýjar vélar og
aðferðir sem vopn í baráttunni gegn
verkalýðnum cg þá eru þær hagnýtt-
ar,. Tillögur sumra mestu sérfræð-
ing.a hringanna svo sem Bandaríkja-
mannsins T. A. Stroup, ganga í þá
átt, að öll Stóriðja. skuli gerð sem
véllægust, einföld og óbrotin, hver
verkamaður þtirfi aðeins að kunna
1—2 handtök, svo að öll ábyrgðar-
tilfinning hans og lærdómur hverfi.
Þá verði verkamenn viðráðanlegri í
höndum hringsins, því að iðnlærðir
verkamenn með sjálfsáliti séu víð-
sýnni og kröfuhærri uní lífsskilyrðin
en fákunnandi verkamenn.
Alþjóðahringar standa ólíkt betur
að vigi gagnvart verkamönnunum, en
fyrirtæki, sem ekki ná út yfir lands-
steinana.. Heimshringarnir geta kos-
ið, hvar og hvenær þeir berjist. Þeir
geta auðveldlega flutt framleiðslu
sína úr einu landi, þar sem vinnu-
deila stendur yfir, til annars,’þar sem
alt er með friði í bili. A meðan
verkalýðssamtökin eru ekki i einni
heild í sama landinu, stendur fyrir-
tæki, sem starfar þar á ýinsum stöð-
um eins að vigi, en nú er viðast svo,
að verkalýðssamtökin eru sterk í
sama landi, en veik á milli landa.
Þegar erlent, ópersónulegt auðmagn
er ráðandi í stóriðju einhvers lands,
verður baráttan líka oft 'harðari, en
við innlenda iðjuhölda, sem taka til-
lit til almenningsálitsins. Þetta hefir
viða sýnt sig. t. d. í vinnudeilu aust-
urrisku bankanna við starfsirvenn
þeirra.
Þegar heimshringur hefir fengið
iækkað kaupgjald eða lengdan vinnu-
tima í einu landi, taka blöð hans i
,öðru landi að tala um “erlenda. sam-
kepni”, og krefjast kauplækkunar
eða lengri vinnutima þar líka af
þessari ástæðu. Fallist verkalýður-
inn ekki á þetta, endurtekur sagan
sig. Verkalýðurinn í einu landi er
þánnig notaður á móti verkv/Jýð ann-
ars lands, en alt kemur niður á hon-
um sjálfum. Þctta hefir t .d. sýnl
sig í baráttu hringanna gegn 8
stunda vinnudeginum og í kolanámu-
verkföllunum, senx komu vegna kaup
lækkunartilraun,a stóriðjuhöldanna.
Hvert landið var tekið á fætur öðru
og verkamennirnir í hinum löndun-
um látnir “keppa” á meðan.
Arásir hringanna á neytcndurna
eru ekki síður geigvænlegar. Nauð-
synjavörur flestar eru i þeirra hönd-
um og hánmrkið á verðlaginu er ekk-
ert nema samkepnin á heimsmarkað-
inum. A stríðsárunum var hún þó.mjög
takmörkuð. I hágengislöndunum var
gripið til verndartolla og verndarlög-
gjafar, sem gerði hringnum fært að
halda háum a.rði, þó að samkepni
kæitii utan að. I lággengislöndun'um
varð ómögulegt að kaupa fjölda vara
vegna dýrleika, • og neytendurnjr
keyptu þá innlendu vörurnar í þeirra
stað. Þær hefðu átt, vegna lægri
framleiðslukostnaðar, að verða miklu
ódvi'ari en á heimsmarkaðnum, en
hringarnir licldu þeim x litlu lægra
verði, og var það ágæt gróðalind
fyrir þá. Eftir stríðið hafa svo
heimshringarnir takmarkað að mestu !
samkepnina.
Önnur 1 leið fvrir hringana til að
geta haldið háu verðlagi, er að minka
framlciðsluna. Á sama tima, sem'
þeir hafa krafist l^ngri vinnutíma, |
meiri áreynslu og þá nieiri fram-
leiðslu af hverjum verkamanni, hafa
þeir, til þess að þurfa ekki að lækka
verðið, er vöruipagnið ykist, dregið
isa.man heildarframleiðsluna. Sérstak-
lega liefir þetta átt sér stað eftir
verðfallið 1921 og hræðsiuna, sem
greip stóriðjuhöldana þá. — Alþjóða
bandalagið hefir gefið ýmsar upplýs-
ingar um þetta efni. Af mörgum
dæmum má nefna að járnstangafram
leiðslan minkaði frá janúar 1980 til
ágúst 1921 úr 3 milj. smálesta niður
í 930 þús. smálestir, í Bretlandi úr
665 þús. smál. niöur i 386 þús. smál.,
í Sviþjóð úr 35 þús. smál. niður í
19 þús. snxál., og sama minkun fram
leiðslunjjar. átti sér stað í Belgíit og J
Frakklandi. « I öðrum iðjugreinum
var sama leið farin, t. ,d. minkaði
baðmullarframleiðslan i Egyptalandi
á sama tíma út rúmunl 3 milj. smál. ■
niður i tæpa \/2 milj. smálesta. Þar
var stofnað séxsta.kt félag til að sjá
um takmörkun baðmullarræktar og
geyma baðmullina heima fyrir, svo
að hún fylti ekki heimsmarkaðinn. I
Randarikjunum minka.ði baðmullar-
ræktin á sama tima um þriðjung.
Samskonar aðferð var höfð við
gúmmíframleiðsliftia. I sept. 1920
Isendi alþjóðasamband gúnunirækt-
enda öllum meðlimum sinum umburð
arbréf um að minka framleiðsluna
0
um fjórðitng. Seint í nóvember gat
sambandið skýrt frá því, að gúmmi-
framleiðslan mundi minka um þriðj-
ung. I Sviþjóð samþykti samband
timburútfh'tjenda. i marz 1921, að
: minka timburframleiðsluna um helm-
ing, það sem eftir var af árinu.
Þessi breyting var alstaðar eins og
á sama tima, og sýnir það að alþjóða
samtök voru um þetta mál. Taka
mætti mýmörg dæmi þess og öll sýna
þau, að stóriðjuhöldarnir gengust fyr
ir þessu og nevttu til þess allrar orku
sinna.r, enda mótmæltu þeir þvi, að
Alþjóðabandalagið (vinnumáladeild-
1 in) gæfi^út þessa skýrslu um “við-
(Frh. á 7. bls.)
NAFNSPJOLD
Vér höfum öll Patent Meðöl.
Lyfjabúðarvörur, Rubber vörur,
lyfseðlar afgreiddir. Vér sendum
hvað sem er hvert sem vill í Can-
ada.
BLUE BIRD DRUG STORE.
495 Sargent Ave., Winnipeg.
PETERS
Ábyrgstar Skóviðgerðir .
Arlington og St. Matthews
Elliqe Fuel & Supply
KOI, — IÍOKE — VIÐIIR
Cor. Ellice & Arlington
Simi: B-2376
SECURITY STORAGE &
WAREHOUSB CO., Ltd.
Flytja, jfeyma, bfia nm og: Menda
HflNmiiut ok Pluno,
Hreinsa Gftlfteppi
SKRIFST. oa: VÖRUHOS “CT’
Elllee Ave., nðlæKjt Sherhrooke
VttRlIHÍS “B”—83 Kate St.
Muirs Drug Store
Kllioo or Bcverley
GÆÐI, NAKVÆMNI, AFGKEIDSLA
Phone B-2934
King’s Confectionery
Nýlr Avextir ojr Gnríimetl,
Vindlnr, Cl^arettur og Groeery,
l4*e Cream og Svnlndrykklr*
Sími: A-5183
551 SAItGENT AVE., WINNIPEG
LELAND
TAILORS & FURRIERS
598 Ellice Ave.
SPECIAL
Föt tilbúln ettlf máll
frá og upp
Met5 aukabtixum $45.50
SPECIAL
HI5 nýja
Murphy’s
Boston Beanery
AfgreiT5ir Finh & Chlps 1 pökkum
til heimflutn^ngs. — Agætar mál-
tíöir. — Einnlg molakaffi og svala-
drykkir. — Hreinlæti einkunnar-
orö vort.
r»2« SARGENT AYE., SIMI A1006
Sfml 1)2650 824 St. Matthews Ave.
Walter Le Gallais
KJÖT, MATVARA
/ *
Rýmilegt verö.
Allar bíia-viðgerðir
Radiator, Foundry acetylene
Welding og Battery service
Scott’s Service Station
549 Sargent Ave
Sími A7177
Winnipeg
SkrÍfNtofutfmar: O—12 ogr 1—6,30
Einnig kvöldin ef æskl er.
Dr. G. Albert
FötaNðrfrætSingur.
Sfml A -4021
(38 Somerset UldK>,
Winnlpcff*
MltS B. V. ISFELD
PlanlMt A Teaeher
STCDIO:
666 Alvemtone Street.
Phone: B 7026

HEALTH RESTORED
Læknlngar é n ly(|i
Dr- S. G. Simpson N.D., D-O. D.O.
Chronic Diseasea
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullbmiðuf
Selul gifting^leyfisbi*l.
ftersiakt atnygli veitt pöntunum
ok viögjöröum útan af landi.
364 Main St. Phone A 4831
Telephone A-1613
J. Chr isto pherson, b.a.
Islenzkur lögfrœðingnr
845 Somerset Blk.
Winnipeg, Man.
W. J. Lindai J, H. Linda’
B. Stefánsson
I»Ienzkir lögfræðingar
* 708—709 Great West
Permanent Building
356 MAIN STR.
Talsími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aC
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á eÞirfylgiandi
tímum:
Lundar: Annanhverr, miðvikudag.
Riverton: FjTsta fimb’dag í hverj-
uir inánuBL
Gimli: Fyrsta MiB-’kudag hvers
inánaðar.
I
Piney: Þriðja föstuJag í mftnuBi
hverjum,
/------------------------------->
Dr. K. J. Backman
404 AVEME BLOCK
Lækningar meö rafmagni, raf-
magnsgeislum (ultra violet)
og Radium. ^
Stundar einnig hörundssjúkdóma.
Skrifst.tímar: 10—12, 3—6, 7—8
Símar: Skrifst. A1091, heima N8538
/. H. Stitt . G. S. Thorvaldson
Stitt & Thorvaldson
Lögfr. og málafærslumenn.
807 Union Trust Bldg.
Winnipcg.
Talsimi: A 4586
Kr. J. Austmann
M.A., M.D., L.M.C.C.
Skrifstofa: 724l/2 Sargent Ave.
Viötalstímar: 4.30 til 6 e. *h.
og eftir samkomulagi.
Heimasími: B. 7288
Skrifstofusími: B 6006
»»■■■■'' ■ ■ .IH.I ■■!■■■ ■■
Emil Johnson
Service Electric
524 SARGENT AVE.
Selja rafmagnsá'höld af öllum teg-
undum.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Talstmi: B-1507. Heimasímt: A-7286
Bristol Fish & Chip
Shop.
HIÐ GAMLA OG ÞEKTA
KING’S ber.to «rer5
Vér nendum hclm tll y5ar.
frá 11 f. h. til 12 o. h.
Fiskur 10c Kartöflur 10c
540 Kllee Ave«, hornl CungMlde
SIMI B 2076
Beauty Parlor
at 625 SARGENT AVE.
MARCEl, IIOB, CCRL, $0-50
and Beauty Culture in all braches.
Honra: 10 A.M. to 6 P.M.
except Saturdays to 0 P*M.
For appolntment Phone B 8013.

r — — * Dr. M. B. Hal/dorson 401 Boyd Bldff. Skrlfstofusími: A 8674. Stundar sérstaklega lungoasjúk- d£ma. Er aö finn«k á skrirstofu kl. 12—11 f h. og 2—6 e. h. HelmJll: 46 Allow&y Avo. Talsfmi: Sh. 3154. .

i — Dr. B. H. OLSON 218-220 Medlcal Arts Bld*. Cor. Graham and Kennedy St. Phone: A-7067 Vlítalstlmi: 11—12 og 1—6.3» HelmlU: 921 Sherburn St. WINNIPEG, MAN.

dr. a. bböndal, 818 Somerset Bldf. Talsíml N 6410 Btundar sérstaklega kvensjúk- döma og barna-sjúkdöma. AH hltta kl. 10—12 f. h. og 3—6 e. h. Hetmlli: 806 Victor St.—Slml A 8180 jj
- ■' ■ ■ ■ ■
TaUfmlt 481989 dr. j. g. snidal TANNL.OCKNIR 614 Someraet Block Portagc Ave. WINNIPBO

DR. J. STEFÁNSSON 21« MEDICAL ARTS DtDO. Hornl Kennedy og Rr»li.. Stundar elnB,>OE«i eyru-, ■ef- o, bverka-.j«kd«na. '* kltta frú kl. 11 111 11 L k ®« kl. 3 tl 5 e- h. Tal.lml A 3521. Rlver Ave. W. M*1 |J

DR. C. H. VROMAN Tannlœknir Tennur yðar dregnar eða lfg- aðar án allra kvala TaUími A 4171 505 Boyd Bldg. Winnip'ag

Látið oss vita um bújarðir, setn þér hafið til sölu. J. j. SWANSON & CO. 611 Paris Bldg. Winnipeg. Phone: A 6340

DAINTRY’S DRUG STORE Meðala sérfræ'Sinpn1. ‘„‘Vörugæði og fljót afgreiðsla” eru einkunnarorð vor. Horni Sargent og Liptos, PLone: Sherb. 1166.
Mrs . Swainson 627 Sargent Ave. hefir ávalt fyrirliggjandi úrvals- birgðir af nýtízku kvenhöttum. Hún er eina islenzka konan, sem slíka verzlun rekur í Winnipeg. Islendingar! Látið Mrs. Swain- soh njóta viðskifta yðar.
A. S. BARDAL selur Hkklstur og r.nnast um út- farlr. AUur úthúnahur sK h.stl Bnnfremur selur hann aliskonar mlnnlsvarha og legstelna 848 SHERBROOKB 8T. Phna.t N ««07 ' WINNIPBQ

Arthur Furney
Teacher of Violin
932 Ingersoll Street
PHONE: N 9405.
Lightning Shoe
Repairing
Sfml N-9704
328 Hargrrave St., (Nftlægt EUIce)
SkOr or ntígvíl hftln tll eftlr mftll
Iiltlft eftlr ffttlieknlnKiim.
HEIMSKRINGLA
hefir til sölu námsskeið við beztu
VERZLUNARSKÓLA
í borginni með afföllum. Þeir sem vilja hagnýta sér
þessi kjörkaup, ættu að finna ráðsmanninn tafarlaust.