Heimskringla - 26.10.1927, Page 4

Heimskringla - 26.10.1927, Page 4
4. BLAÐSÍÐA. HEIMSKRINGLA WINNIPEG 26. OKTÓBER 1927 H^itnskringla (StofnnV 188«) Kcmnr flt « hrrrjnm mlJlvlkndrnt. EIGEXDl'R: VIKING PRESS, LTD. 853 ok 855 SARGENT AVB . WIJÍBÍIPEG TAI.SlMl! 88 537 Vflru blaíslns er »3.00 fcrgangurlnn borg- iat fyrlrfram. Allar borgfcnir senalat THE VIKING PRiE6S LTD. SIGPÚS HALLDÓRS frá Höfnum Bitstjórí. rtnnflskrift tll blnbnlnnt TBB VIKING PKB8S, L.td.. Box 3105 Ptanflnkrlft tll rltntjðrnnm EDITOK HBIMSKRI.TGLA, Box 3105 WIVNIPEG, MAN. "Helmskrlngla ls pnbllshed by Tbe VlklnK Prenn Ltd. and prlnted by CITY PRINTIVG A PBBLISHIRG CO. 853-855 Snrttent Axe.. Wlnnlpefl, Man. Telepboneí .8« 53 7 WINNIPEG, MAN., 26. OKTÓBER 1927. Klerkar og Kristfræði. Sunnudagurinn 16. október 1927 er lík- legur til þess að verða merkisdagur í annálum hákirkjunnar ensku, jafnvel í annálum mótmælendakirkjunnar yfirleitt. ¥ ¥ * Það er hámessa í stærstu kirkju Lund- únaborgarf en aðeins fá guðshús í allri kristninni eru mikilfenglegri en hún, sem kennd er við sankti Pál. Yfir allri athöfn- inni hvílir auðvitáð sá afarvirðulegi helgi- blær er sérstaklega einkennir ensku kirkj- una framar öllum öðrum mótmælenda- kirkjum. Einn af helztu prelátum Breta- veldis er í stólnum, og ræða hans fjallar um sköpun mannsins. Þá sprettur upp maður, og gengur hvat lega fram í þvergang kirkjunnar. Hann hyrjar að tala hárri röddu. Prédikarinn þagnar. Söfnuðurinn veit ekki hvaðan á sig stendur veðrið; veit það eitt, að hér er að verða allsherjar “hneyksli” — og leggur við eyrun. Organleikarinn skynjar hið sama. Hann vill reyna að koma í veg fyrir það. Og þrumandi sendir hann eina af hinum miklu hljómkviðum Bach’s út í hvolfhafið mikla, er lykst saman yfir höfðum margra þúsúnda, er sitja steinhljóðir eins og bobbar á sjávar- botni. En maðurinn í þvergöngunum æpir svo að hann klýfur orgelniðftin( og nú fara að heyrast orðaskil: “Hátíðlega kæri eg Ernest William Bar- nes, biskup í Birmingham, fyrir það, að hann hefir oftlega og opinberlega með fölskum munnsöfnuði villutrúarmannsins, afneitað og helt fyrirlitningu á sakrament iskenningu hinnar heilögu almennu (ca- tholic) kirkju. Og með því að nærvera nefnds biskups í hverri kirkju er vera skal er svívirða gegn almáttugum Guði, og hneyksli og ásteyting öllum rétttrúuðum, þá skorum vér nú á biskup þessa umdæm- is, að banna fyrnefndum biskupi að pré- dika eða þjóna við nokkra kirkju í hans umdæmi. Og ennfremur skorum vér á erkibiskupinn eða biskupana í biskups. dæmi Kantaraborgar, að prófa fyrnefndan biskup með tilliti til sagðrar villutrúar og guðlasts, og setja hann af, verði hann sekur fundinn, og gerá hann tafarlaus rækan úr krkju Drottins, unz sá tími mætti koma, að hann iðrist og geri fulla yfirbót fyrir sína hörmulegu viilu.”-- -----Maðurinn í þvergöngunum þagn- ar. Svo skundar hann á dyr og á eftir honum 500 rétttrúaðir. Stormbrimi hljómkviðunnar slær í dúnalogn, og prédikarinn, sem ekki hefir reynt að tala meðan ofviðrið fór hjá, held- ur áfram ræðu sinni, svo rólegur, sem ekkert hefði í skorist. í langri og ítarlegri ræðu gerir hann grein fyrir missögnunum um “villutrú” sína. Hann drepur ekki einu orði á þetta hneyksli. Hann hvetur kirkj una til þess að samrýma trú og vísindi. Hann leggur áherziu á það, að hann hafi aldrei neitað því, að uppspretta alis lífs' væri frá guði, en heldur jafneinarðlega fram, að í Ijósi nýjustu uppgötvana, geti enginn vafi á því leikið, að skaparinn hafi ekki skapað manninn sérstaklega sem æðsta stjórnara jarðarinnar, heldur sé hann þroskaður til þess verks frá lægri dýrategundum. “— — Enn ríkir misskilningur,” segir hann, “gagnvart áhrifum vísindalegra uppgötvana á trúarlífið, og má að nokkru óhappaþögn trúfræðilegra lærifeðra um kenna.” ¥ * ¥ Hverjir áttu nú hér hlut að máli, og hver var orsökin til þessa hneykslis? Prédikarinn, er var þarna í stólnum, í gistivináttu Inge dómkirkjuprófasts, við “sóknarkirkju hins brezka alveldis”, einsog St. Pauls kirkjan í Lundúnum er óft köll- uð, er þegar nefndur hér að framan, í “bannfæringunni”. E. W. Barnes, biskup í Birmingham, þykir skara fram úr flest- um höfuðprestum ensku kirkjunnar. — Hann er mjög lærður maður: “Master of Arts”, doktor í guðfræði, meðlimur vís- indafélagsins brezka (Royal Society); meðlimur hins konunglega stjörnufræð- isfélags, og hefir ritað marga fyrirlestra vísindalegls efnjs, er fluttir hafa verið fyrir ýmsum vísindafélögum á Bretlandi. Hann var í mörg ár kanúki (canon) við Westminster kirkjuna miklu í Lundún- um, og skipaður biskup í Birmingham 1924. Sá er bannfæringuna söng yfir honum í kirkjunni, er C. R. Bullock-Webster, kanúki. Er hann sennilega merkur prest ur, þótt eigi séu gögn við hendina, svo að sjáanlegt sé hvað eftir hann liggur. Orsakanna til þesara örþrifamótmæla er yfirleitt að leita í skoðanamuninum inn- an ensku kirkjunnar, milli þeirra, er telja vísindalega þekkingu hafa úrelt játningu og kreddur ensku hákirkjunnar, og hinna, sem fylgja játningunum og kreddunum afdráttarlaust, og eru því af andstæðingunum taldir nær því ka- þólskir. En sérstök orsök til þess er í því fólgin, að Barnes biskup er einhver á- kveðnásti áhangandi breytiþróunarkenn- ingarinnar innan ensku kirkjunnar, og hef ir meðal annars mjög skorinort hafnað kenningunni um eðlisbreytingu (trans- substantiation) brauðsins og vínsins í kvöldmáltíðinni. ¥ ¥ ¥ Daginn eftir að uppþotið varð, ritaði Inge dómkirkjuprestur Bullock-Webster kanúka óhlífið ávítunarbréf, og krafð- ist þess að hann beiddi skilyrðislaust af- sökunar á hinni hneykslnlegu og smán- arlegu hegðan sinni, og ærslagangi í dóm- kirkjunni. Inge dómkirkjuprestur er lang frægasti kirkjuhöfðingi í ensku kirkjunni sinna samtíðarmanna, og þótt lengra sé farið. Hann hefir ritað fjölda ritgerða og margar bækur um trúmál og mannfé- lagsmál, og hefir fyrir löngu fengið orð á sig sem einhver allra snjallasti, skarp- gáfaðasti og djúpfærasti rithöfundur, sem nú er uppi. Barnes biskup ritaði þegar opið bréf æðsta manni ensku kirkjunnar, erkibisk. upnum af Kantaraborg. Er það ekki til þess að krefjast svars, heldur aðeins til þess að gera grein fjTir afslöðu sinni. Má fá nokkurnveginn glöggt yfirlit yfir hana í því sem hér fer á eftir: Fyrst biður hann erkibiskup að reyna að finna ráð til þess “að hjálpa oss, sem erum að reyna að gera kirkjuna að hæfi- legum andlegum leiðtoga mentaðar þjóð- ar--------hafa nú kennisetningar kristn innar mjög lítið lífsgildi í augum flestra. Þessar erfðaformúlur hafa visnað í hinu andlega umhverfi nútímaþekkingarinn- ar, og í stað þeirra hallast menn að efa- semdaríhygli.” Um uppruna mannsins kemst biskup svo að orði: “Þrátt fyrir það, að allir málsmetandi líffræðingar viðurkenna framþróun mannsins frá apakynjuðum forfeðrum, þá er örsjaldan minnst á þær afleiðingar er þetta hefir fyrir guðfræð- ina”. Biskup endurtekur staðhæfingu sína úm eðlisbreytinguna, og kvaðst í 20 ár vera búinn að kenna, að kirkjan neiti því form lega, að nokkur breyting hrauðs eða víns eigi sér stað, er blessað sé yfir því í kvöldmáltíðinni, og endar með þessu: “Eins og ailir vita, er leggja stund á sam- anburðarguðfræði, þá er hún (kenningin urn eðlisbreytinguna) nátengd töfra- og kynjatrúarbrögðum frá lægra menningar- stigi, en vér erum nú staddir á”. “Engin mótmæli mega hindra mig sem biskup, né sem kristinn mann, að halda fram sannleikanum um trúarbrögðin. Enginn skal geta rekið mig til Tennessee eða til Rómaborgar.” — ¥ ¥ * Enn sem komið er hafa ekki önnur eft irköst en þessi tvö bréf, hlotist af frum- hlaupi kanúkans. En yfirleitt segir mönn um svo hugur um, að hreinskilni og hisp. ursleysi biskupsins í Birmingham verði til þess, að nú skríði alvarlega til skar- ar. Hyggja jafnvel sumir að ágreining- urinn sé svo alvarlegur, að enska kirkjan muni klofna, og hefir hún þó lengi ver- ið fræg fyrir kenningafrelsi. En víst er um það, að engin ástæða er til þess að harma, hverjar sem afleiðingarnar verða, ef þær einungis verða nógu ákveðnar. Því það er meira en tími kominn til þess. að klerkar fari að átta sig á því hvort þeir kjósa heldur að lifa lífi sínu eftir reynslu. þekkingu vitrustu og athugulustu manna, eða höggva hæl og klippa tá lífsþrá sinni, þroska og viti, svo að allt verði að laga sig eftir frumstæðum, þúsund ára gömlum tilveruhugmyndum lítillar menningarþjóð ar, með þá kosti eina aðra, að storkna í einhverju af öllum þeim meira eða minna fáránlegu mótum, sem um þær frumstæðu tilveruhugmyndir hafa verið gerð, í mið- aldamyrkri og nútímarökkri. •í Ý Ý í sambandi við þessar yfirlýsingar biskupsins í Birmngham, er ekki ófróðlegt fyrir oss íslendinga, að láta eftirtekt vora hvarfla nær heimahögunum, bæði aust- an hafs og vestan, til þess að athuga hvort nokkrar yfirlýsingar liggi fyrir frá helztu prelátum vorum um afstöðu þeirra til trúarsetninga og vísindaþekkingar. Fyrst hefðu menn þá ef til vill vænst þess að biskupinn yfir Islandi, herra Jón Helgason, hefði eitthvað látið greinilegar til sín heyra, eftir öll þau undur er gengu á í fyrra vetur. Svo er þó ekki. Enda ekki hægt um’ vik, eftir að einn guðfræðisnem- andinn heima, hr. Lúðvík Guðmundsson, svifti tjaldi frá því hvernig æðsti maður kirkjunnar heima hefði “farið í gegnum sjálfan sig”. Herra Jón er svo vitur mað- ur, að hann skilur fullkomlega ígildi þagnarinnar. En það vill svo vel til, að víðar er hægt að fara til grasa. Alveg nýlega Eafa bor- ist hingað yfirlýsingar þriggja merkis- presta, heilar og hálfar. Skal hér aðal. lega vikið örlítið að tveimur, er koma frá hendi einhverra helztu merkismanna prestastéttarinnar beggja megin haísins, dr. B. B. Jónssyni hér í Winnipeg og Har. aldi prófessor Níelssyni í Reykjavík. í septemberhefti “Sameiningarinnar” 1927, er meðal annars grein eftir dr. Björn: “Systurnar þrjár”. Er greinin skift milli þeirra systra: Náttúrufræðinn- ar, Heimspekinnar og Trúfræðinnar. Er grein þessi sérlega markverð fyrir þá sök, að í fysta kaflanum virðist höf leiða sjálfan sig og lesandann í nokkurn- veginn bjart ljós; í öðrum kaflanum þykkn ar útsýnið nokkuð, en í síðasta kaflanum hverfur allt í reyk. En að vísu prýðisvel eldað undir reyknum. í fyrsta kaflanum er skýrt frá því, er menn höfðu þá frumstæðu skoðun, að heimurinn væri fyrir löngu fullskapaður og allt í honum fullskorðað um aldur og æfi. Efni og orka talið sitt hvað. Því næst kveður höf. það hafa sannast, “að efni og orka.var raunar eitt og hið sama”, og “allir hlutir .... einungis svipir þeirr, ar innri orku, sem þeir voru þrungnir af”. “Stjörnufræðin . .' finnur ótölulega grúa hnatta og sólkerfa, sem stjórnast af tak. markalausri innri orku”. “Eðlisfræðin mælir undraorku þá, er fossar um alheim inn, og sannar, að fyrir þá orku eru allir hlutir eilíflega að skapast og endurskap- ast” (leturbr. hér.). “Lífeðlisfræðin rek ur framþróun lífsins frá óbrotnustu líf- tegundum, .... alla leið að sjálfri kórónu lífsins, marininum.” Og greinin endar: “Rannsókir þessar allar hafa leitt það í ljós að öll tilveran er ein óslitin heild, að í alheimi er allt að vaxa, þroskast frá því óbrotna til hins margbrotna, og að óxnæli. leg, óþreytandi orka er sífellt að verki í tilverunni sjálfri.” Ágætt! hljóta allir breytiþróunarmenn að segja, allt frá Darwin til frjálslynda biskupsins í Birmingham. Jafnvel enn frálslyndari menn geta með ánægju tek- ið undir. Og menn hljóta að finna tölu- verðan mun á þessari framsetningu og á játningu séra N. S. Thorlákssonar í sama hefti. En það er nú allt önnur saga, eins og Kipling segir. ¥ HT * Þokubakkinn, sem dregur á himininn í næstu grein, er fullyrðingin: “Stefna heimspekinnar nú á dögum er ákveðin í attina til Guðs. ” Gæti líklega vafist fyrir höf. að færa fullar sönnur á þessa stað- hæfingu. En látum svo vera. Reykur. inn er eiginlega allur í síðustu greininni um Trúfræðina. Þar segir höf. að tvær stefnur, Fundamentalism og Modernism berjist um völdin. Báðar séu svo öfga- kenndar, að skýrt og grandvarlega hugs- andi menn geti hvorugri fylgt.*) “Funda. mentalistar hafa það fyrir satt, að allur sannleikur trúarinnar sé fyrir löngu kom- inn í Ijós; um hann hafi verið búið í full- komnum kennisetningum, .. að í ritum gamla og nýja testamentisins hafi Guð opinberað mönum allt það, er hann'vill láta mennina fá að vita.......” Og að síðustu segir höf. um Fundamentalism- ann: “óðar en einu er sleppt, verður öðru hætt .... og er það rökrétt hugs- un frá þeirra sjónarmiði.” — Og hér hefði höf. mátt bæta við: frá fjölmargra, máske langflestra annara sjónarmiði líka. Modernista kveður höf. trúa því, að biblían sé dýrmætasta bók mannkynsins, en hana beri að lesa sem hverja aðra bók og rannsaka í ljósi þekkingarinn- ar. Mörgum sinnum lendi þeir í öfgar og ógöngur við það starf. Sé það þó ekki aðalókostur Modernismans, heídur trúlitlir játendur hans. Og að síðustu segir höf., að naumast sé rangt að andríkasta og kristilegastastefna trúarinn- ar fari .... hvoruga þessa leið í blindni, heldur sé óháð báð- um; hún sé: Kristur allt. Um það er svo farið mörgum fleiri orðum, en ekkert skýrt nánar. Og myndi manni nú leyfast að segja: Hvílíkur afbragðs moð- reykur! Fyrst er auðvitað meira en lítið djarft að halda fram, að engir skýrir og grandvarir menn geti fylgt “modernismanum” (svo vér minnumst ekki á hina til eða frá). Grandvara og gáf- aða “modernista” mætti telja svo lengi, sem æfin entist. 1 öðru lagi er auðvitað fjarstæða, að allir “modernistar” trúi því að biblían sé dýrmætasta bók mannkynsins. Allmargir, þótt færri séu, leggja lítið upp úr henni. Svona staðhæfingar eru algerlega rangar, og eru auk þess barnalegri en svo, að höf. viti ekki betur. Og svo í þriðja lagi: Hver er í rauninni mismunurinn á “mo- dernistum” og þessum mrtli- flokki, sem höf, hylur í reykn- um? Því afarmörgum “modern- istum” er Kristur allt. Hver heilvita meður veit ofur vel, áð “modernistar” eru af öllu tæi, ailt milli “fundamentalista” eða bókstafstrúarmanná, pg aþe- ista”, að þeim auðvitað frátöld- um. “Fundamentallstar” hafa fullan rétt til þess að slengja öll um svonefndum frjálslyndum trúarflokksafbrigðum í nokkurn veginn sama binginn, að því leyti að sá sem ekki er með þeim, er á móti þeim. Stutt og laggott: Þessi “andríkasti og kristilegasti” flokkur tilbeyrir vitanlega “modernistum”, er ekkert annað en einn af þess- um óteljandi flokkum millibils- ástandsins, hvernig sem hann er reifaður, ef hann trúir því að “fundamentalistar séu öfga- menn, því “modernismi” er ekk ert trúarkerfi. En hann þorir ekki við það að kannast. Hinc illæ lachrymæ; en það útleggst hér: Þaðan er allur þessi reyk- ur. ¥ ¥ ¥ Um grein Haraldar prófess- ors Níelssonar, er hann ritar í síðasta hefti Eimreiðarinnar: “Trúin á Jesúm Krist, guðs son, í Nýja testamentinu’, er hæfi. legt að fara sem fæstum orðum. Greinin er erindi, flutt í sumar í Fríkirkjunni; tilefnið vafah'tið: “Sonur hins blessaða”, eftir Sig- urbjörn Á. Gíslason, og hugsan. lega: “Var Jesús sonur Jósefs?”, eftir séra Gunnar Benediktsson í Saurbæ, sem margir guðsmenn heima (og hér, ef ekki væri fjar lægðin) kváðu ólmir vilja rífa í sig, ef nokkuð verður þá eft- ir, þegar yfirvaldið á Siglufirði er búið að ‘ brennsteikja’ ‘ann”, eins og þeir komast að orði í Þrándheimi, og síðar mun gerr sagt verða. Þetta erindi hefir mikinn guð- spjallafróðleik að baki, eins og búast má við, er séra Haraldur á í hlut, hinn lærðasti maður guðfræðilega. Sýnir höf. fram á ýmislegan skilning, er fram hafi komið í guðspjöllunum um guðdóm Krists. Telur hann þá: 1) þá hugsun, J‘að Jesús hafi fyrst við upprisuna frá dauðum veriö hafinn til guðlegrar tignar og valds; þá fyrst verði hann Messías eða guðs.sonur. 2) Að Jesús hafi hlotið að vera guðs-sonur hér á jörö; 3) að Kristur hafi átt sér fortilveru á himni, án þess að holdtekja hans hafi verið með þeim hætti að hann væri getinn af heilögum anda, og 4) að hann hafi ver- ið getinn af heilögum anda og fæddur af meyju. DODD’S nýmapillur eru bezta nýrnameðalið. Lækna og gigt, bakverki, hjartabilun, þvag- teppu, og önnur veikindi, sem stafa frá nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan, eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyfsögum, eða frá The Dodds Medicine Co., Ltd. Toronto, Ontario. Fróðleg greinargerð, og £ leikra augum góð röksemda- færsla fylgir þessu öllu. En hér vinnst eigi tími til þess að at- huga neitt við hana: tæplega jafnvel til þess, sem eigi verður þó fram hjá gengið, ef menn 4 annað borð láta sig þessi mál nokkru skifta. En það er yfir- lýsing höf um ‘sína afstöðu. Hún er á þessa leið: “Eg trúi því með Páli og Jóhannesi, að Jesús hafi átt fortilveru, (s jr. 3. atriði að ofan), hann bafi kom- ið úr guðlegri dýrð, oss til lijálr* ar og frelsunar. Og með þvf aS eg trúi því, hvernig ætt; cg þá. að neita því að hugsanlegt cé, að svo máttug vera — eða a3rar máttugar verur — hafi haft hað vald yfir efninu. að hún hafi með einskonar skapandi mætti getað hrundð af stað myndun fóstursins í móðurkviði. Vér vitum minna en það, að vér sé- am færir um að neita slíku. Á vorum tímum er viturlegast að fullyrða ekki of mikið um, hvað sé mögulegt. Mér hefir oft fundist, að í þessa átt gætu jafnvel orðin hjá Lúkasi bent: ‘ Heilagur andi o. s. frv.’ ¥ ’ ¥ ¥ Það þýðir ekki að nudda aug- un, þetta sténdur þarna. Það er ekki laust við að manni detti f hug orð biskupsins í Birming- ham og finnist þetta vera “ná- tengt töfra- og kynjatrúar- brögðum frá lægra menningar- stigi en vér erum nú staddir á”. Eða vitum vér “minna en það að vér séum færir um að neita slíku”? Er þá summan af öllu reynsluvísindastarfi mannkyns- ins sama og núll? Er skoðun- um 20. aldar mönnum stuðn- ingur í að heyra rödd Lúkasar aftan úr 2000 ára forneskju- myrkri, til styrktar hugmyndum sínum um lífeðlisfræði? Og ef svo er, hversvegna þá öll þessi bibh'urýning Jahve til miska? Og því þá ei að taka sporið al- veg aftur á bak til Ástralnegra? Ef staðhæfing séra Haraldar er rétt, þá er eitthvað annað en að vér séum færir um að neita því, að hugmyndir þeirra um tilveru og athafnir guða sinna, ef guðl skyldi kalla, kunni að vera rétt- ar. Þvf í raun og veru er þessi trúarjátning hámenntaðs manns sem hefir gert það að starfi sínu meðal annars, að met’a og kryf ja til mergjar heimildir, langtum fáránlegra fyrirbrigði en tryllt- ustu trúarórar Ástralnegra eða halanegra sunnan frá Kalahari. Þeir geta fyrst og fremst ekki 'betur vitað, hve fegnir sem þeir vildu, og í öðru lagi geta hugi myndir þeirra tæplega verið ó- aðgengilegri sannri vísinda- mennsku, en þessi skýring pró- fessorsins um fósturmyndun. Það eitt er að minnsta kosti víst, að eftir þessa ádrepu frá jafn góðfrægum manni, þá er beinlínis sálarhressing að taka sér í hönd “Daníel og Muster- ið”. Sú bók hefir þó ýmsa kosti, langþreyttum manni heilsusam- lega, ef notið er í smáskömtum, sem þessi ritgerð Haraldar pró- fessors Níelssonar er gersneydd. ¥ ¥ ¥ ) Leturbreyting hér.

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.