Heimskringla - 04.01.1928, Blaðsíða 3

Heimskringla - 04.01.1928, Blaðsíða 3
WINNIPEG 4. JANÚAR 1928 HEIMSKRIN OLA s. -slaðsíða 0>4 I I A Strong, Reliable Business School MORE THAN 1500 ICELANDIC STUDENTS HAVE ATTENDED THE SUCCESS BUSINESS COLLEGE OF WINNIPEG SINCE 1909 It will pay you again and again to train in Winnipeg where employment is at its best and where you can attend the SUCCESS BUSINESS COLLEGE whose graduates are given preference by thousands of em- ployers and where you can step right from school into a good position as soon as your course is finished. The SUCCESS BUSINESS COLLEGE, Winnipeg, is a strong, reliable school—its superior service has resulted in its annual enrollment greatly exceeding the combined year- ly attendance of all other Business Colleges in the whole Province of Manitoba. Open all the year. Enroll at any Hme. Write for free prospectus. 1 I BUSINESS COLLEGE, Limited 385'/2 Portage Ave.—YVinnipeg, Man: á friöartímum, sé þeirri staðhæfing aö fullu svarað, enda hafi vísinda- starfsemin í þjónustu framkvæmda- j lifsins aldrei ferogiö aö njóta sín jafn-vel. Eitt af dæmum, sem höf. tilfærir um þaö, hve Iþessi stjórnarrekstur hafi gengiö vel, er stórkostleg bif- Teiðastöö, sem stjórnin kom upp, til viögeröa og geymslu á bílum. Þetta fyrirtæki mætti mikilli mótspyrnu, og sameiginleg þingnefnd beggja málstof anna var sett til þess aö rannsaka málið. Nefndin var fyrirtækinu frá- hverf, en vitnisburöurinn, sem kom fram viö yfinheyrslur nefndarinna'r, benti svo ótvíræöilega i aöra átt en skoðanir nefndarmanna fóru, aö fyr- irtækinu varö ekki unnið mein að því sinni. Tekjurnar uröu gífurleg- ar, en einkennilegast var þaö, að þeg- ar stööin var seld, fékk stjórnin fyrir haroa 850 þúsund pundum rroeira en hún kostaði hana. I Þá telur höf það aíar mikilsvert, hve vandlega var litið eftir hag verka manna á þessu þjóðnýtirogartimabili. Hann telur það afsakanlegt, þar sem við svo mikla örðugleika var að etja, iþó að stjórnin hefði látið sitja við j>að, sem komið var á i því efni, eft- ir langvinnan iðnaðarrekstur ein- stakra manna. Þingiö hafði við og við verið að skifta sér af því ntáli, gefið út ýmsar fyrirskipanir og stofnað málamynda eftirlit r því skyni, að gera hag verkamanna sæmi legan. En auðvaldið hafði að mestu leyti komið sér undan ráöstöfunum i þá átt, og vanrækslan varð mjög almenn. iStjórnin kom meiru til leiðar í því efni á þremur árutn, en íengist haföi framgengt á 5 manns- öldrum undir einstaklings-rekstrin- um, segir höfundurinn. Og hann gerir merkilega grein fyrir þvfi, í hverju umbæturnar voru einkum fólgnar. Ekki er síöur merkileg frásögn höf. um árangurinn af því, að stjórn- m tók aö sér valdið á skipagöngun- tim. Englendingar voru lengi að hugsa sig um ,þá breytingu — komu henni ekki á fyr en ófriðurinn hafði staðið 2y2 ár. Tjónið af þeim drætti telur ,höf afskaplegt — nema fyrir stkipaeigendur. Þeir rökuðn saman fé, svo að fádæmum sætti. Skipaeign Englendinga þvarr svo til- finnanlega við kafbátahernað Þjóð- verja, að engar líkur eru til þess, að Englendingar hefðu 'getað hald- ið ófriðnum áfram. ef haldið hefði verið áfram með sama hætti og fram undir árslok 1916. Hóf. sýnir fram á það mjög greini- lega, hvert óhemju fjórtjón enska ríkið Iteið við það, að það átti ekki skipin, en að þau voru eign einstaikra manna, og hve mikið skipaeigendur græddu. Eftir því sent skipin fækk- ■uðu, urðu þau dýrari. Stjórnin varð að borga eigendum þau skip er fór- ust í þjonustu hennar. Qg borgun- in fór ekki eftir því sem skipin höfðu kostað, né eftir, sem þau höfðu kostað* 1 * * *, að fnádreginni verðjækkun fyrir það, er þau höfðu gengið úr, sér, heldur eftir þvií, sem þau voru ( metin, þegar þau fórust. Frá 4. á- gúst 1914, þegar ófriðurinn hófst, og þangað til vopnalhléð komst á, greiddi brezka ríkið skipaeigendum fyrir skip sem farist höfðu, 104 miljónir punda. En þau liöfðu upphaflega ekki kostað nema 51 miljón punda, og auk þess stórkostlega gengið úr sér, síðan er þau höfðu verið smíðuð. A sumutn skipum varð gróði eigendanna miklu meiri en setn þessu svaraði. Ef skip. sem kostaði 40 þúsund pund’, var siroiðað fáeinum árunt fyrir ófriðinn, og því var sökt 1917, varð stjórnin að greiða eigandanum um 150 þús. pund. Fyrir atfylgi og yfirráð stjórnar- innar varð öllu borgið. Stjórnin lét smíöa skip af hinu mesta kappi og gera við þau, sem skemmst höfðu. Þessar viðgerðir voru svo mikið verk, aö höf. segir að alþýða manna hafi aldrei getað i því skilið. Og stjórnin kom skipulagi á útflutning- inn og innflutniroginn, sem var hið mesta vandaverk, eins og nærri má geta. “Svo örðugt, sent þetta verk var,” segir höf., þá var það svo af hendi innt, að allir máttu vel við una, eins og endalokin sýna. Hermennirnir fengu mat sinn, hergögn og úthún- að. Alþýða manan naut sæmilegra þæginda. Mikiisverðar íðngreinir, eins og t. d. bómullariðnaðurinn, voru teknar hæfilega til greina og fengu svo miklar vörubirgðir, að þær gátu haldið áfram. Alþýðu manna var nærri þvi gersamlega ókunnugt um íþetta merkilega starf að velja inn- fluttu vörurnar, og velja þær ^vo, að þær tækju alltaf minna og minna rúm í skipunum og henni varð aldrei ljóst, Ihve alvarlegt skipaflutninga- málið var í raun og veru.” Og sama er að segja um skipaflutningadeild stjórnarinnar eins og hergagnadeild- ina, að hún gerði meira fyrir verka- menn sina, en gert hafði verið á mörgum friðarórum. Sjórnardeild var stofnuð til þess aö sjá um matvæli þjóðarinnar, hafa eftirlit með kaupum á þeim í öðrum löndum og skifta þeim hyggilega, eftir að þau voru komin til Ereglands. Það var gert með mikilli nauðung, eins ag forseti verzlunarráðsins (Board of Trade) bar vitni um í þingintt 16. nóvember 1916. “Vér höfunt verið knúðir áfram þumlung eftir þumlung gegn vilja vorum, til þess að stöðva um stundarsakir hinn rólega straum algerlega sjálfráðrar starfsemi,” sagði hann. “S'kipujlagninigin gat ekki fengið sterkari meðmæli,” segir höf. “Stjórn in var skipuð |stjórnmálamönnum, sem áttu það sameiginlegt við meiri- hluta manna á sínum tíma, að hafa megna ótrú bæði á ríkisverzlun Og á öllum afskiftum stjórnarvalda af viðskiftunum. Og samt eru þeir knúðir til þess að hajga sér eins og þeir gerðu, vægna þess að það fyrir- komulag, sem þeir trúa á, bregzt ger- samlega og vegna þeirrar hættu, sem landið var komið í fyrir “hinn ró- lega straum algerlega sjálfráðrar starfsemi.” Eftir að út á þessa braut var lagt, fóru afskifti stjórnarinnar stöðugt vaxandi, þanigað til svo var komið undir ófriðarlokin, að stjórnin hafði með höndum ekki aðeins nálega öll ] kaup á útlendum matvælum og yf- irráðin yfir þeim, heldur líka umráð | ýfir innlendutn matvælum, útvegun | þeirra, skiftingu eða v-erði, og að i mestu leyti náðu umráðin til þess alls. \ Að þessu ráði var vikið af mik- illi tregðu, og stundutn ekki fyr en ] vörurnar voru komnar í óhæfilegt i verð manna á milli. En höf. heldur ; því fram, að allt hafi þetta í raun !og veru gengið prvðilega — eftir að það var gert. Þá tók stjórnin að sér yfirráð yf- ( ir járribrautunum. Það gerði hún þegar í ófriðarbyrjun samkvæmt j heimildarlögum frá 1871. Ekki var i þar samt um neina eiginlega þjóð- nýting að tefla. Járrebrautarfélögin áttu járrebrautirnar, og framkvæmd- arnefndin, senr starfaði undir yfirráð um stjórnarinnar, var skipuð for- stjórum jámbrautarfélaganna: Stjórn in ábyrgðist félögunum sama ágóða og þau höfðu haft 1913, en mátti nota brautirnar eftir vild til hernað- arflutninga á mönnum og vörum. Við samvinnuna milli járnbrautar- félaganna innbyrðis og stjórnarinn- ar á hina hliðina kom það í ljós, að óþörf og gajgnlaus eyðsla hafði verið afarmikil undir hinni sundurgreindu stjórn jánriljrautarfélaganna, |Og( nú tókst með lítilli fyrinhöfn að færa margt í lag. Höf. segir, að með þessu fyrirkomulajgi /hafi stjórn járnbraut- anna tekist merkilega vel. Þá voru kolin. I fyrstu sá stjórnin ekk ert fyrir yfirráðum ríkisvaldsins yfir kolanámunum. En nauðsynin á slíkri ráðstöfun varð auðsæ, þegar fram í ófriðinn kom. Hún byrjaði í des. 1916 með stjórnaryfirráðum yfir kolanám. unum í Suður-Wales. En í marz 1917 náðu þau vfirráð yfir allt land- ið. Fulltrúi stjórnarinnar (“the Coal Controller”) fékk vald til þess að á- kveða verðið. takmarka ágóða, ráða yfir útflutningi, skamta kol til heim- ilisnotkunar, iönaðar og framleiðslu á gasi og rafmajgni, ákveða aðferðir við skiftingu kolanna, hafa afskifti af kjörum verkamanna og fyrirskipa um framleiðsluna. í Þetta var allt örðugt og vanda- samt verk. Arið 1913 hafði kola- framieiðslan numið 287 miljónuimi smáilesta, en J916 var hún komin niður í 25b, vegna þess að verkamenn vantaði áhöld. 1917 komst hún niður í 248 niiljónir, o;g 1918 i 228 miljónir Kolaumsjónarmennirnir urðu því að ráða fram úr þeim örðugleika, að birgðirnar fóru stöðugt þverrandi, og alþýða manna skildi ekki starf þeirra betur en svo, að margir héldu að þeir væru valdir að kolaskortin- um, “þar sem þeir voru í raun og veru að vernda fólkið frá afleiðing um af slíkum skorti,” sqgir höfund- urinn. “X>að var eingöngu þeirra starfi að þakka, að mörg héruð urðu ekki algerlega kolalaus, og eins hitt, að kolin kornust ekki í það verð, að fátækum mönnum yrði ofurefli að kaupa þau. Þvá miður var þetta aldrei skýrt fyrir mönnum, og mörigum ritlingum var því að þeim haldið, að Hta einmitt þær ráðstaf- anir fjandskaparaugum, sem björg- uðu þeim frá hallæri og hörmung- um Umsjón stjórnarinnar með kolun- um sparaði kolaneytendum tugi milj- óna sterlingspunda. En höf. heldur þvi fram, að hún hefði getað sparað iþeim meira fé, ef stjórnin hefði getað komið fyllra skipulaigi á kolafram leiðsluna. Mismunurinn á kostnað inum við hana er svo stórkostlegur. Stjórnin varð að klæða og skæða ihermennina, og eins og -nærri má Igeta, var það ekki lítils vert verk. Stjórnin byrjaði með því að leita eftir tilboðum með gamla laginu og gera samninga við einstök firmu — “sem að undanförnu hefir verið svo rík uppspretta misbeitingar og rang- fenjgins gróða,” segir höfundurinn. “Ef þessu Jiefði verið haldið áfram,” segir hann ennfremur, “þá hefðu fjárframlögin til hermálanna orðið afskaplega miklu meiri, og þjóðin ihefði ferogið vondar vörur.” — Stjórnin tók að sér yfirráðin yfir ull, leðri, hör, haropi o. s. frv.. Af þvi blauzt ekki eingöngu stórkost- legur sparnaður fyrir þjóðina, held- ur telur og höf. árangur þessarar tilraunar mjög mikilvæga sönnun >ess, hve hagkvæmt sé að reka verzl- un, innflutning og útflutning, í stór- um sfcíl. Og hann gerir nökkra grein >ess, hvernig þetta var framkvæmt allt saman. Loks skýrir höf. frá afskiftum stjórnarinnar af áfengismálinu. H)ún takmarkaði mjög áferogisframleiðsl- una og bannaði áfengisauglýsingar, og á sumum svæðum keypti hún veitingastaðina og sölustaðina með öllu, sem þeim heyrði til. Höf. held- ur því fram, að af öllum þeim af- skiftum hafi hlotist ómetanleg bless- un, tueðal annars, að áfengisnautn Ihafi stórum minnkað, og að veitiniga- staðir stjórnarinnar hafi orðið að sæmilegum samkomustöðum, þar sem þeir hafi áður verið siðspillandi drykkjubæli. Höf. dregur miklar ályktanir af þvi að Bretar nevddnst til þess að hverfa frá ' írjá'lsu san.keppninni'’, þegar fastast svarf að þeim. Hann segir um WYNYARO það efni meðal annars það, sem hér fer á eftir: Gætum nú að, hvað í þessu er fólgið. Áreiðanlega ætti hver kaup- sýslumaður að finna meiri hvöt hjá sér á ófriðartimum en á nokkurum öðrum tímum, til þess að vinna landi sínu allt það gajgn, sem honum er unnt. Hann er ekki eingöngu kaupsýslumaður, heldur blátt áfram maður, og htýtur því að hafa til- ihneiging til þess að hugsa þjóðrækn- islega. Fyrir því er það, að þejgar stjórnin var neydd til þjóðnýtingar, þá var það ekki vegna þess, að þjóð- nýting væri nauðsynlegri í ófriði, en friðartlmum, heldur blátt áfram vegna hins, að hér var svo bersýnilega utn líí eða dauða að tefla, að nrál- efnið sjálft varð þjóðinni auðsærra en það gat orðið, þegar bráður bani var ekki bersýnilega fram undan, þó að hann væri hræðilega og óguðlega álgengur. Ef það er rétt, að einstaklinjgar 'hafi fyrirtækin með höndum, þá er það bersýnilega fráleitt, að stjórnin gerði það í pfriði, sem hún gerði — til dæmis að taka að sér járrobraut- irnar. Ef járnbrautastjórnin reynd- ist affarasæl á margra höndum, Ihvers vegna átti stjórnin þá að sker- ast í leikinn? Hvers vegna ekki að halda áfram eins og að undanförnu? Hvað var einkennilegt við það starf að láta járnbrautarlestir vera á ferð- inni, sem ekki var hæfilqgt til þess að járnbrautarfélag sæi um það, og hvers vegna var þá stofnað til þess- ara afskifta? Ef það er bersýnilegta nauðsynlegt að leggja járnbrautir undir vald stjórnarinnar á ófriðar- timum. til þess að flytja nokkur hundruð þúsunda eða miijónir af mönnum, ihvers vegna' er þá ekki nauðsynlegt að leggja járribrautirn- ar undir vald stjórnarinnar á frið- artímum, til þess að flytja á sem hagkvæmastan hátt nálega þrjú hundr lns uð miljónir smálesta af kolum á ári kolin, sem eru lífæð hins brezka iðnaðar. “Vér skulum setja oss málið. fyrir sjónir greinilega og hreinskilnislega, því þarna erum vér komnir að rót- um þess. — Grundvallarkenningin um iðnað og viðskifti, semytekin hefir verið trúanlqg, er sú, að ef rekstur einstaklinganna sé látinn 'afslkiíta- laus, þá gefi hann þjóðinni allt það, i0505s®5 * *«®8*06«»c«»s005öc09605008009099s0e00000000« | NAFNSPJOLD Emil Johnson Service ElectrÍG 524 SARGENT AVE- Selja rafmagnsáhöld af öUum teg. undum. Viðgerðir á Rafmagnsáhöldunj, fljótt og vel afgreiddar. Slmt i 31 R07. Rrlmnafmll 37 280 7= Dr. C. H. VROMAN TANNLÆKNIR Tennur ySar dregnar eha lagaB- ar án allra kvala. TALSiMI 24 171 505 DOYD BLDG. WINNIPEG HEALTH RESTORED Lœknlngar &n lyfja Dr- S. G. Simpson N.D., D O. D.O. Chronic Diseasea Phone: 87 208 Suite 207 Somerset Blk. WINNIPEG, — MAN. í A. S. BARDAL | eelur llkklstur og nnnast uno út | f&rlr. Allur útbúnaTSur sA bestl j Ennfremur selur hann allskonar ! mfnnl9varba og leffstelna— 848 8HERBROOKE ST Í Phone: 8ð ð07 WINNIPEG TH. JOHNSON, Ormakari og GulLmiBix Selui glftlngaleyfiebráí ^er^takt atnygrll veltt pðntuuue QC vlbrJörðum útan af landl. 284 Main St. Phone 24 637 MHS B. V. IHFELD Planlat A Teacher STLDlOi ððð Alverntone Htreet. Phone * 37 020 SOOOOSGOCCOOCððSOOOO Dr. M. B. Halldorson 401 Uoyd Hlrt*. Skrifstofusími: 23 674 Stundar aérntakfega lunkua.Jkk dóma Kr a» flnnu. 4 skrlfstotu kl. 1.'_1* f h og 2—g e. h. Helmlll: 46 Alloway Av. Talsfmli 33 158 WALTER J. LINDAL BJÖRN STEFÁNSSON Islenzkir lógfrcetSingar 709 Great West Perra. Bldg. Simi: 24 963 356 Main St Hafa einnig skrifstofur að Lund- ar, Piney, Gimli, Riverton, Man. Dr. Kr. J. Austmann SASK __J dr. j. stefánsson 31« HBDICAL ARTB BI.BO. Horni K.nu.dy og Qraham. •*“í" eyr..-, ■ef- o( hverka-.jahdém.. v* Hltt. frá kl. 11 tll 13 L h. •« kl. 3 tl 0 e- h. „ , ... TnUImli 31 834 Heimili: 638 McMillan Ave. 42 691 DR. A. BLttNDAL (02 Medlcal Arta Bldg. Talsimt. 22 296 Stundar sérstaklega kvensjúkdðma og barnasjúkdðma. — All hltta: kl. 10—12 f. h. og S—6 e. h Heimlli: 806 Victor St,—Sími 28 130 J. J. SWANS0N & C0. Llmlted R B JI T A L 8 I RSHR A N O m RBAL BSTATI MORTOA G B S 000 Parla Bulldln*, Vt lnnlpe*, H.a. /. H. Stiti . G. S. 7 horvaldsou Stitt & Thorvaldson Lögfr. og málafærslumenn. 807 Union Trust Bldg. IVinnipeg. Talsimt: 24 586 Dr. B. H. OLSON 219-220 Medtcal Arts Bldp. Cor. Grataam and Kennedy li Phone: 21 834 Vihtalstiml: 11—12 og 1—6.19 Heimili: 921 Sherburn St. WINNIPEG, MAN. Telephone: 21 613 J. Christopherson, Islenzkur ligfræðingur 845 Somerset Blk. Winnipeg, Man. sem hún þarf, og árangurinn verði eftir því hverjar námurnar eru, að sv° S’óður sern unnt er að fá hann. það kolaverð, sem gefur sumum góð- Fssi grundvallarkenning er an ágóða, veldur beinlínis gjalc|þrot- Ie** a friðartímum, þá hlýtur hún að um fyrir aðra. En verðið varð að vera enn réttari í ófriði. Ef hún ber miða við verstu námurnar. góðan aranjgur í friði, þá hlýtur hún Bristol Fish & Chip Shop hið gamla og þekkta KING’S besta «ter» Vér sendum helm «11 yttar frá kl. 11 f. h. til 12 e h Fiskur 10c Kartöflur 10c 340 ElIIce Ave., lornl L.nnic*ide SlMIl 37 435 Carl Thor/akson Ursmiður Allar pantanir með pósti afgreidd- ar tafarlaust og nákvæmlega. — Sendið úr yðar til aðgerða. Thomas Jewelry Co. 666 Sargent Ave. — Sími 34 152 Talslmlt 28 889 DR. J. G. SNIDAL TANNLUCKNIB 614 ftomeraet Bl«ck Portagc Avo. WINNIP**> | Dr. Sig. Jul. Johannesson stundar almennar lækningar. 532 Sherburn Street, Talsími: 30 877 að bera enn betri árangur í ófriöi. , sannfæring höfundarins, að því fari “Þvi að í ófriði bætist ný upp-1 mjög fjarri, að þjóðin fái þá þjón- hvatning við allar hinar venjulegu 1 ustu, sem hún þarfnist og geti feng- hvatir, sem koma fratn hjá einstak- ið, af óskipulagðri framtakssemi ein- lingunum á friðartímum: Spori ætt- staklinganna. Hann telur aftur á móti jarðarástarinnar og ótti einstaklings- ! þjóðnýtingartimabilið á Englandi við það, að hanti verði fyrir ^ sanna það. að margfalt betri árang- þrautum, ef þjóð hans lýtur í lægra ur mætti fá af þeirri skipulagtsbundnu haldi. A friðartímum er það gróða- Jvanin, sem knýr einstakjlinginn á- fram; á ófriðartímum er hann knú- inn áfram af horfunum um meiri og fljótari gróða, og líka af þeirri hvöt starfsemi, sem vér nefnum þjóðnýt- ing. Mikill hluti af bók hans er útskýring á þvi, hvert glapræði það hafi verið, að hverfa eftir ófriðinn að gamla laginu, þar sem nú var feng að veita þjóð sinni sérstaka þjón- ; ið starfsfyrirkomulag fyrir þjóðina, sem svo vel hafði gefist. Ut í það efni get eg ekki farið hér, verð að láta mér nægja þetta stutta ágrip af frásögn hans um það, hvemig þjóðnýtinigin hafi reynst Bretum meðan hún var notuð. ustu og vernda þá sem eru honum nákomnir og kærir. “Hvers vegna ætti þá á ófriðar- tímum að taka fram fyrir hendurnar á einstaklingunum, ef óskoruð fram- taksemi einstaklinganna er nægileg til þess, að þjóðin fái alla þá þjón- ustu, sem hún þarfnast á friðartím- um ?” Eins og menn munu skilja, er það Einar H. Kvaran. -Eimreiðin.

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.