Heimskringla - 01.02.1928, Blaðsíða 1

XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN 1. FEBRÚAR 1928.
NÚMER 18
soooooe 'o
«
G'wgJSf
T
on
OfTVr'
A D A
aOOOOOOOSOOOOOOOOSOOBOvv.JOOOOSOOOOOOOSOOQOeOOOOOOOO^.
Frá Sambandsþinginu.
Samfoandsþingift var sett í Ottawa
á íinitudaginn var. Ríkisstjóri Can—
ada, Willingdon lávaröur, flirtti auö_
vitaö hásætisræöuna. Aö flytja
hana alla oröi til orös, ihlýöir ekki í
þetta sinn, en helztu atriöi hennar
voru þessi:
1. F«livalda sendiherrar (ministers
plenipotentiary) skulu sendir til Par_
ísar og Tokio.
2. Löggjöf, er byggist á nýafstöön
unt samfylkjafundi í Ottawa, um sam
vinnu milli fylkjanna og ríkisheildar_
innar (Canada) veröur lögö til um—
ræðu fyrir sambandsiþingið.
3. Þangað til fullkomin endurskoð
un á því fjárhagsfyrirkomulagi, sem
grein er gerö fyrir í Duncan skýrsl-
unni, liggur fyrir, verður haldið á—
fram fjárstyrk þeim til strandfylkj-
svo, að hann heföi fundið til þess, aö
þar heföi orðiö töluvert annar og
betri andi en áður hefði verið, eftir
að Mr. Guthrie hefði tekið að sé:
forystu stjórnarandstæðinga. Von—
aði hann að Mr. Bennett reyndi aö
feta i fótspor Mr. Guthrie að því
leyti. —
Leiðtogi stjórnarandstæðinga, Hon.
R. B. Bennett, baö sér þá hljóðs og
þakkaði fyrir árnaðaróskir þær, er
til sín hefðu mælt forsætisráðherra
og leiðtogi framsóknarmanna. Kvaðst
hann hyggja, að aldrei hefði nýkos-
inn leiðtogi átt meiri alúð að fagna
frá mótstöðumönnum sínum og opin-
berum blöðum. en hann sjálfur, og
það stöðugt siðan i október í haust,
er hann wir kosinn Ieiðtogi. Kvaðst
hann, eins og forsætisráðherra, óska
góðrar samvinnu og heiðarlegrar
anna, er veittur var á síðasta þingi. j mótstöðu, og geta óhræddur lofað því,
4. Ræddir verða samnimgar um ] að þótt hann yrði vitanlega oft á öðru
endurheimt fylkjanna á auðsuppsþrett
um sínum.
5. Stjórnin tekur til ihugunar, hvort
skila skuli aftur British Columbia
löndum þeim er járnbrautarfélögin
hafa hald á, og Peace River svæðinu.
6. Reynt að ráða til lykta járnbraut
armálefnum þeim er hafa verið á
döfinni milli fylkjanna og ríkisheild-
arinnar.
7. Tekinn verður til umræðu og
samþykktar, samningurinn um að
1e?gja járnbrautarveginn og brúa, allt
að Fort Churdhill.
8. Rætt verður um hvort tbyggja
skuli lendingarturn fyrir hafskip ná—
lægt Montreal, og hvort gera skuli
iendingarstað fyrir loftför í hverju
fylki fyrir sig.
9. Skrifstofunum fyrir heilbrigði
og viðgang hermanna verður steypt
saman í eina deild, er annast skal
þjóðheilbrigði og velferð endur-.
heimtra hermanna.
10. lagðir verða fyrir Iþingið við-
skiftasamningar milli Canada og “sér
stakra erlendra ríkja”.
* * *
Er ríkissjóri hafði lesið hásætis-
ræðuna í öldungaráðinu, og for-
seti í neðri niálstofunni, var sam_
þykkt tillaga forsætisráðherrans, Mr.
McKenzie King, þess efnis að láta
umræður um hásætisræðuna sitja fyr
u' öðru, og skyldi ihún lögð fyrir
þingið strax á föstudaginn.
máli, en stjórnin, |þá myndi hann þó
aldrei reyna að rækta blint flokks-
fylgi meðal flokks sins, né halda
málum t|l streitu í andstöðu við
stjórnina, af þvi einu, að ihann væri
opinlber andstæðingur hennar.
Mr. Guthrie þakkaði siðan forsæt—
isráðherra og Mr. Gardiner, og kvað
ummæli hins síðarnefnda hafa glatt
sig alveg sérstaklega.
¥ ¥ ¥
I nefndina til þess að skipa þing-
nefndir, voru kosnir þingniennirnir
Cosgrain, Forke, Hanson, King (frá
Kootenay) og Stewart (frá Leeds).
Á föstudaginn var fyrst lögð fram
fullnaðarskýrsla nefndarinnar, er skip
uð var af konungi til þess að rann—
saka tcltsvikin. Var saniþykkt að
prenta af þeim 1200 eintök á énsku
og 400 eintök á frönsku.
Þvinæst lögðu þessir ráðherrar
fram ársskýrslur sínar, 1927: Mr.
Dunning, skýrslu frá samgöngumála-
ráðtmeytinu; Mr. Motherwell, skýrslu
frá landbúnaðarráðuneytinu; Mr.
Veniot, skýrslu frá póstmálaráðu-
neytinu; Mr. Malcolm, skýrslu frá
iðnaðar- og verzlunarráðuneytinu;
Mr. Ealer, frá skatta- og tollmála—
ráðuneytinu; Mr. Stewart, skýrslu
frá innannrkisráðuneytinu, og Mr.
Ralston, .skýrslíu fúá, hermálaráðu—
neytinu.
Mr. Ilsey, frá Hants-King (Nova
Sctia) var kjörinn af hálfu stjórnar-
I'orsætisráðherra bað sér því næst j flokksins að þakka fyrir hásætisræð—
hljóðs, og árnaði Mr. Bennett, leið- I una, og studdi Mr. Beaubien frá
toga stj órnarandstæðinga allra far- Provencher.
sælda í þvi embætti, og conservatívum I Frekari umræðum var frestað fram
til hamingju, að hafa valið Mr. Ben-!>'fir helgina.
nett þingleiðtoga sinn. Kvaðst hann
sannfærður um það að hv, þingmaður
fra West Calgary, væri sérstaklega
vei til þess starfa fallinn sökum með-
fæddra gáfna, fræðimennsku, laga—
kunnáttu og viðtækrar viðskiftdþekk
ingar. — Einnig vildi hann færa þm.
frá South Wellington, Mr. Guthrie,
þakkir fyrir það, hve vel hann hefði
Jeyst þann vandasama starfa af
hendi, að vera leiðtogi stjórnarand-
stæðinga í fy’rra.
Þingleiðtogi Albirtinga, og fram-
sóknarflokksmanna, Mr. Rölært Gar_
diner frá Acadia, fékk því næst orð-
’ð, til þess að óska Mr. Bennett til
hamingju með stöðuna. Kvað hann
Ser og Albirtingum hafa verið það
gleðiefni, að conservatívar, er væru
svo fáliðaðir þar vestra, skyldu ein-
mitt velja sér leiðtoga frá Alberta.
Væri ástæða til þess að ætla, að það
mætti auka samvinnumögu'eika og
þýðan skilning milli Austur- og Vest
ur-^Canada. Einnig vildi hann
þakka Mr. Guthrie fyrir það, hve vel
haiin hefði leyst starf sitt af hendi
1 _ fyrra. Kvaðst Mr. Gardiner að
V!su ei<ki vera gamall á þingi, en þó
Frá Ottawa er siimað fimtudaginii
26. janúar, að ekki ihafi gengið sam-
an með rað'herrunum Forke og Amery
um fólksinnflutninga frá Bretlandi
til Canada. Strandaði allt ú þvi, að
hrezka stjórnin vildi ekki veita hærri
styrk en $1,250 — til hverrar fjöl—
skyldu er hingað flyzt, en santkvænu
síöustu samningum, er gerðir voru,
nam styrkurinn $1,500 og vill cana-
diska stjórnin ekki ganga að minni
styrk. Einnig bar það á milli, að
Mr. Amery vildi láta allar fjölskyld-
ur brezkar njóta styrksins, hvort sem
þær ætluðu að leggja fyrir sig land-
'búnað eða bæjarvinnu, en Mr. Forke
vildi aðeins láta styrkja bændafjöl-
skyldur hingað. — Aftur á móti er
sagt, að allmargir unglingar, dreng-
ir, verði styrktir til Canadaferðar frá
Bretlandi, um 2000 nú í sumar.
Mr. Amery fór á fimtudaginn til
Englands.
Frá Victoria, B. C., er aimað, að
lögð verði fyrir fylkisþingið í British
Columbia, er nú situr, tillaga þess
efnis að festa kaup á “handarhaldi”
Alaska, strandræmunni, er gengur svo
langt suður með BritiSh Columlbia,
setn kunnugt er. Verði tillagan sam-
þykkt, verður hún afgreidd til sam—
bandsstjórnarinnar í Ottawa, er^ þá
snýr sér til Bandaríkjastjórnarinnar.
Fregn frá Toronto hermir, að litlar
líkur þyki til þess í Washington, aó
Bandaríkjastjórnin muni fús til þess
að selja “ihandarhaldið”. ,
William T. Cosgrave. forseti frí-
ríkisins írska, hefir gist Bandaríkin
að undanförnu, en er nú kominn til
Ottawa. Tilkynnti hann þar, að frí-
rikið írska hefði um nokkur ár undan
farið haft í hyggju að gera út fulltrúa
til Canada, og væri nú svo koniið. að
niest stæði á að kjósa ntann til þess
embættis. Myndi fulltrúi sá verða
fremur viðskiftaráðunautur, en póli—
tískur umlxiðsmaður.
Frá Regina er símað, að leiðtogi
conservatíva í fylkisþingi Saskatche-
wan, hafi mjög áfellst fylkisstjórn—
ina fyrir að hafa ekki sett neinar
skorður við atkvæðakaupum ýmsra
stórfélaga í síðustu kosningum. —
Sömuleiðis áfelldist hann stjórnina
fyrir það, að hún gerði sér harðl i
lítið far urn að varðveita orkulindir
og auðsuppsprettur fylkisins fyrir
opinlteran rekstur, gegn ásælni ein—
stakra félaga. Vildi hann fá afdrátt
arlaust svar frá stjórninni um það.
hvort hún aðhvlltist fylkisrekstur
eða eigi.
Lad.v Roblin, ekkja Sir Rodmond
Roblin, fyrverandi forsætisráðherra í
Manitoba, er nýlega látin hér í Win—
nipeg. Var ‘hún jarðsett á fimtudag
inn var í Elmwood grafreit, við hlið
manns síns.
Þótt ekki sé enn komið fast tal—
símasamþand á milli, hefir þó nýlega
verið talað í sáma frá Winnipeg til
Lundúnaiborgar, um 5000 mílur vegar.
Varð símtalið að fara frant í gegn-
um stöðvarnar í New York, Ohicago
Minneapolis og Fargo. Búist er við
að ekki líði ú mjög löngu, tinz Win-
nipeg og Lundúnaíborg verði komnar
í fast talsímasairjband. Allmikið er
jarið -að nota talsíma milli New York
og Lundúnaborgar, þótt það sé býsna
dýrt ennþá, $75 fyrir þriggja mín—
útna samtal. Búist er við að ekki
verði mikið dýrara að sima héðan til
Lundúna. þegar sambandið er komið.
Rétt um það leyti er blaðið er að
fara til prentunar, berst sú fregn frá
Ottawa, að leiðtogi stjórnarandstæð-
inga. Hon. R. B. Bennett, liafi vakið
hina mestu eftirtekt með fyrstu ræðu
sinni í umræðunum um hásætisræð—
una. Vítti hann stjórnina fyrir það,
að hafa ndanfarið gert sífelldar til—
raunir til þess að blekkja almenning
með því, að íullyrða að Canada væri
algerlega sjálfu sér ráöandi, óháð
samveldi í alrikisiheldinni. Sýndi
hann fratn á að slíkt næði engu tali.
Muh hann hafa látið í ljós, að hann
áliti, að Canada ætti heimting á fullu
sjálfforræði innan alríkisheildarinn-
ar, og að stjórninni bæri skylda til
þess, að kotnast að ótvíræðu sam—
komulagi um það.
Auk þess skoraði hann á stjórnina
að láta vesturfylkin fá í sínar hend-
ur full umráð yfir auðsuppsprettum
ínum, og vitti samgöngmálaráðherr—
ann, Hon. Charles Dunning, fyrir að
hafa breytt um hafnarstæði Hudsons
flóa brautarinnar, án þess að leggja
það undir þingsins vilja.
---------—x-----------
Erlendar íréttir.
Bandaríkin.
alþjóðafundurlxx.
Alþj óðafundurinn ameríski stendur
enn yfir í Havana, höfuðborg Cuba-
eyjar. Allt er stórtíðindalaust enn
þá, en ýms nterki hafa rnenn þótzt
sjá urn það, að latnesku þjóðunuia
iþyki Bandaríkin ráða helzt til miklu
eins og nú er, og vera urn of afskifta
söm um innanríkismál smáþjóðanna
í Mið—Ameríku (sbr. Nicaraguai
Dr. Guerrero, utanríkisráðherra Sal-
vador, er kosinn var formaður nefnd
ar, er skrásetja skal samþjóöalöggjöf,
lét þess opinberlega getið við ame-
ríska blaðamenn, að hann áliti, að
allar amerískar þjóðir, ættu að leggja
ágreiningsmál sín í gerðardóm, og
Ihvert einasta ríki skyldi sjálft ráða
til úrslita innanríkismálum sínum. —
Honario Pueyrredón, sendiherra Ar-
gentínu í Waáhington, bjóst við að
leggja tillögu fyrir fundinn þess efn-
is, að breytt skyldi stjórnarlögum
“Pan—American Union”, er aðsetur
sitt hefir í Waáhington. Mexico
krefst breytingar á embættisskipun
þess félajjsskapar (Bandaiikjamenn
hafa verið þar nálega alráðandi), og
var það stutt af fulltrúum frá Perú.
ÞINGDEILUR UM NICARAGUA.
Nýlega lenti þeim saman í þinginu,
öldungaráðsmönnunum Dill, frá
Washington, og Bruce, frá Maryland,
út af aðgerðum stjórnarinnar í Ni—
caragua. Kvað Dill ríkisráðuneytið
(undir forystu Kelloggs) hafa í raun
og veru neytt stjórn Diazar til þess
að taka $1,000,000 lán hjá banka—
mönnum í New York, oghefði nokkru
af því fé verið notað til þess að múta
leiðtogum liberala í Nicaragua til
þess að leggja niður vopnin. Síðan
áttu þeir meðal annars þessi orða-
skifti:
Bruce: — Eg þakka guði fyrir að
stjórnin sendi þá (sjóliðana). Þeir
gefast aldrei upp, hvort sem grið eru
í boði eða ekki.
Dill: — Öldungaráðsmaðurinn frá
Maryland getur ekki snúið sig út úr
klípunni með því að syngja sjólið-
unum lof og dýrð. Hér er um það
að ræða, hvort vér eigum að halda
■herliði í ókunnu landi, til þess að
fáeinir Bandaríkjamenu geti rakað
saman auðæfum af fyrirtækjum, er
þeir hafa lagt fé í.
Bruce: — Eg neita því að forseti
vor, eða ríkisráðherra, hafi haft
nokkuð þvílíkt í huga.
Dill: — Sleppum öllu tali um það;
á móti þeirri staðreynd verður ekki
mælt, að vér fórum þangað undir því
yfirskyni, að vér værum að vernda
líf amerískra borgara, og að vér höf
um setið þar síðan, til þess að gæta
fjár, er löngu var búið að leggja þar
í fyrirtæki, og til þess að gefa ame-
rískurn bankamönnum tækifæri til
þess að leggja enn meira fé í fvrir—
tæki þar.
Brucc: — I hvert skifti sem vér
höfum sent lið til einhvers ríkis í
Mið-Atneríku, hefir sú för haft bless
un t för með sér.
Dill: — Blessun byssukúlunnar.
Bruce: — Stundum er byssukúla í
•bartn ræningjans, blessun ölluni öðr-
ttm. 1
Dill: — Jú, það var nú það, setn
ýmsir menn á Stórbretalandi sögðu
einu sinni um George Waáhington.
Frá ýmsum löndum.
Douglas Haig jarl, yfirforingi Eng
lendinga í stríðinu mikla, frá 1915
til 1918, lézt af hjartaslagi í Lundúna
borg, aðfaranótt mánudagsins, 66 ára
að aldri. — Douglas jarl er af göml-
um ættuni skozkum, og þótti mann—
kostamaður, enda mun hann hafa
getið sér varanlegri orðstír fyrir
mannkosti sína en herstjórn. Hann
tók við yfinherstjórn af Jahn French
lávarði 1915. 1917 hlaut hann mar—
skálksnafnbót, og iarldóm 1919. —
Þingið brezka veitti houm $500,000
í heiðursgjöf fyrir herstjórnina, en
með almennum samskotum söfnuðust
$1,430,000, er varið var til þess að
kaupa arfleifð forfeðra hans, Bem-
ersyde, og færa honurrr að gjöf. —
Samkvæmt óskuni hans verður hann
jarðsettur þar. Franska stjórnin
sendir marskálkana Foch og Petain,
ásamt sendtherra sínum í Lundúnum.
til þess að vera við jarðarförina.
Frá Mentone, á Miðjarðanhafs—
strönd Frakklands, barst sú fregn!
laugardaginn 28. janúar, að þar
hefði látist aðfaranótt þess dags, hið
fræga spánverska skáld, Vicente
Blasco Ibanez. Hann var orðinn!
■heimsfrægur fyrir skáldsögur sínar,
■þegar hann á síðari árum gat sér
jafnmikinn orðstiír fyrir árásir sínar
á Alfons Spánarkonung og stjórnar-1
farið á Spáni undir alræðismennsku '
Primo de Rivera, yfirhershöfðingja. I
sinnar ráðandi til skamms tíma, og
kom þaðan þjóðerniáhreyfingin mikla
er virtist ætla að takast í fyrra að
flæma útlendingana af ihöndum Kín-
verja, unz Ohiang Kai Chek brást
málstað sunnanmanna, .hinna fornu
flokksmanna dr. Sun Yat Sen, hins
nafnkennda frelsis- og föðurlands—
vinar. En eftir það að Ghiang gekk
úr skaftinu, tók óðum að þyngjast
fyrir þjóðernissinum í Canton, og
varð ekkja Sun Yat Sen, er háskóla—
■gengin er í Ameríku, og helztu fylg-
isinenn hennar, að flýja í útlegð til
Rússlands og leita þar hælis, ásamt
Miohael Borodin, hinum rússneska
meðráðamanni þjóðernissinna. I des-
embermánuði náðu mótstöðumenn
þjóðernissinna Canton á sitt vald, og
léku þjóðernissinna, kominúnista og
aðra, er þeir grunuðu um hollustu
við þær stefnur, af greipilegri
grimmd. Var talið að 2—3000 manns
ihafi verið myrtir í þeirri hríð, þar á
meðal að minnsta kosti 11 Rússar,
karlar og konur. Konur voru myrtar
engu síður en menn, og var þeim
næg dauðasök að láta sjá sig með
stuttklippt hár, eða einhver þau merki
er færðu líkur á vestræna menntun
eða skólagöngu. Og nú berast fregn-
ir um nýja morðhríð frá Cantonfaér-
aðinu, og er _ talið að um 1500
manns, að konum og börnum með-
töldum, hafi verið myrt.
Fyrir þær árásir var hann dæmdur
fyrir drottinssvik á Spáni, dæmdur
í útlegð og eigur hans og rit upptækt
gert. En níðritum sínum um konung
og stjórn kom hann á framfæri við
landa sina, með því móti að dreifa
þeim úr flugvél yfir ýmsar' faelztu
borgir á Spáni. — Til Spánar vildi
hann ekki koma, lífs né liðinn, með-
an konungur sæti á stóli; en hann
faafði búið svo um, að hann skyldi
jarðaður í spænskri mold, úr fæðing
anhéraði sínu, Valencia, og komu
vinir hans moldinni til Frakklands.
Ibanez var stórauðugur maður af
verkum sínum, er hann lézt. Kunn-
astr er faann hér fyrir skáldsögu sína
sem nefnd er á ensku “The Four
Horsenten of the Apocalypse” (Hinir
fjórir riddarar úr Opinberunarbók-
inni), er bæði var lesin mikið og
sniðin í kvikmyndarleikrit í Banda-
ríkjunum.
Frá Osló var símað fimtudaginn
26. janúar, að verkamannaflokkurinn
iheföi myndað stjórn í Noregi þann
dag. Forsætisráðherra er C. Horns-
rud, en utanríkisráðiherra prófessor
Edward Bull. Kemur þessi fregn
ekki á óvart, eftir hinn mikla kosn-
ingasigur venkamannaflokksins í
faaust. Er þetta í fyrsta sinn, er
verkamenn mynda stjórn í Noregi.
•oðalegar óeirðir og blóðsútfaell
• hafa átt sér staö i Cantonborg
na og nágrenni hennar nú únd—
Fjær og nær.
Hingaö kom í vikunni sem leið
vestan frá Kyrrahafsströnd Mr.
Kristján Kristjánsson, 457 Shenbrook
St. hér í bæ. Fór hann vestur þangað
í kynnisför fyrir jólin, og dvaldi þar
vestra um mánaðartíma og kom all-
víða við. Lét hann yfirleitt vel af
líðan Islendinga þar vestra.
Hingað kom til bæjarins snögga
ferð fyrir helgina, Mr. Guðmundur
Jónsson fiskiútgerðarmaður frá Oak
Point. Hafði hann sömu sögu að
segja og fleiri þaðan, að vertíð hefði
verið með lélegasta móti, enda væru
sumir hættir eða að hætta, þar eð
tæpast iborgaði sig að faafa net úti.
Ársfundur
Sambandssafnaðar
verður haldinn í
KIRKJU SAFNAÐARINS
eftir messu
SUNNUDAG5KVÖLDIN 5. og 12. FEBRÚAR.
Fyrra kvöldið verða lesnar skýrslur fulltrúanna og kosn-
ir fulltrúar fyrir næsta ár.
En á síðari fundinum verður farið niður í fundarsal
kirkjunnar og sezt að borðum. I>á verða lesnar skýrsl-
ur hinna ýmsu félaga safnaðarins, og afgreidd önnur
þau mál, er fyrir kunna að koma.
Meðlimir safnaðarins eru beðnir að fjölmenna á
fundinn; og sömuleiðis eru allir vinir safnaðarins boðn-
ir velkomnir, þótt þeir heyri honum ekki til.
SAFN AÐARNEFNDIN.
1