Heimskringla - 11.07.1928, Page 1

FATAL.ITUN OG HREINSUN
Ellice Ave. and Simcoe Str.
cjJjcCg^
Uetrl hrelnnun Jafnödýr.
Hnttar hrcinsanir og: endurnýjattlr.
Sfmi 37244 — tvœr lfnur
Vér önnumat TÍVakiftl vl® utanbæjarmenn
með mlkilli nAkvæmnl flýtl.
ELUICE AVE., and SIMCOE STR.
VVinnipes: —:— Man.
Dept. H.
XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐWKUDAGINN 11 JLTLÍ 1928
NÚMER 41
Pétunsaon 3
4o Hoinie St. _ OITY
ÉTTI R
ö
JÓN LAXDAL LÁTINN
Frá ræðismanni Dana hér í bæ,
hr. A. C. Johnson barst Heimskring'lu
J>essi tilkynning frá yfirræbismanni
x Montreal:
“...,Hinn góbkunni ísl. kaupma'Sur
og tónskáld Jón Laxdal í Reykjavík
andaðist á laugardaginn, á heimleiS
til Islands frá Kaupmannahöfn, um
fcorð á gufuskipinu Island. Síöustu
árin var Jón Laxdal fulltrúi Czechó-
slóvakíu, sem czechóslóvakiskur
ræðismaöur á Islandi, en meginstarf,
sitt vann hann sem einn af helztu
kaupmönnum Is’lands og sem tónsmiö
ar, er lét eftir sig möng hugljúf ís-
lenzk lög. SíSustu árin var heilsa
Laxdals mjög þrotin, og varS hjarta-
sjúkdómur honum að bana.”
11. maí síðastliðinn lézt í Kaup-
tnannahöfn dr. G. G. Jóhannes Pét-
ersen, er í 40 ár hafði veitt forstöðu
líffræðisrannsóknarstöð Dana. Hann
var heimsfrægur náttúruvísindamað-
nr, og var fiskafræði sérfræðigrein
hans. Hafði hann fengist við
fiskiransóknir í 45 ár. Víðfræg-
astur varð hann fyrir ransóknir þær
er leiddu til þess að hann uppgötv-
aði hrygningarstöðvar álsins, en þá
gátu höfðu fjölmangir á undan hon-
um glímt við árangurslaust. Hann
hafði verið formaður samþjóðlegra
djúphafsransókna í sjö ár, er hann
lézt. Ötal heiðursmerki hlaut hann
frá erlendum þjóðum, meðal annars
var hann heiðursdoktor við hinn
fræga skozka St. Andrews háskóla,
og við háskólann í Leeds á Englandi.
— A íslandi var dr. Petersen mjög
vel þekktur fyrir fiskiransóknir sín-
ar. —
Það sorglega slys vildi til á Winn-
ipegvatni, nálægt Winnipeg Beaöh, 1
á fimtudagsmorguninn var, að eld
ing laust til bana Agúst Isfeld, bónda
að Winnipeg Beach. Var hann að
vitja um net sin, er slysið bar að
höndum. Sáu menn úr landi, er
þrumuveðrið var 'liðið hjá, að hann
lá út yfir borðstokkinn. Var strax
farið eftir honum og læknir sóttur
xim leið, er sajgði hann þegar liðinn.
— Mr. Isfeld lætur eftir sig ekkju og
ellefu börn, er flest eða öll munu
kominn á fullorðinsár. Hann var
greindur maður, sem hann átti ætt
til. — Jarðarförin fór fram í gær-
dag.
---------H---------
Fjær og nær.
Mánudaginn 11. júni sl. voru gefin
saman að Elfros, Sask., að foreldra-
heimili brúðarinnar: Valdimar Hörg
dal, sonur Jóns Jónssonar Hörgdal,
frá Möðruvöllum í Hörgárdal og
konu hans Kristuúnar Hallgríms-
dóttur Holm frá Löngumýri í
Skagafirði — og HróSný Lillian
Einarsson, dóttir Haraldar Björns-
sonar Einarssonar frá Brú. á Jökul-
dal og konu hans Elínar Guðvalds-
dóttur Jackson. Nokkrir nánustu
ættingjar og vinir voru viðstaddir.
Brúðhjónin lögðu þegar af stað í
alllanga briiðkaupsferð til Bandaríkj
anna, en setjast að í Elfros er þau
koma til baka. Séra Friðrik A,
Friðriksson frá Wynyard fram-
kvæmdi hjónavígsluna.
-----------rT Y i
Landoámshátíðin í N. D.
Sunnudagurinn 1. Júlí rann upp
heiður og fagur yfir Islendingabygð
í N. Dakota og stráði sólskinsgulii
á grænekrur og laufskóga, meðan
ungir og gamlir gengu hátiðabúnir
til kirkju víðsvegar um héraðið.
Hér voru allir samankomnir til þess
að minnas:, þakka og fagna, án til-
lits til trúarbragða eða flokkssinnis,
æsku eða elli, auðs eða stöðu. Og
því skyldi ekki hinn æðsti máttur
leggja blessun sína yfir slíkan
dag.
Eftir hádegið streymdi mannfjöld-
in til Mountain, þar sem al'lt var
reiðulbúið til aðalhátíðarinnar. Hana
setti forseti dagsins séra N. S. Thor-
láksson, og var honum til aðstoðar
séra Haraldur Sigmar. Eftir iað
sungin hafði verið sálmur og bæn
flutt, söng kórflokkur undir stjórn
Brynjólfs Þorlákssonar, og hljóð-
færaflokkur lék. Síðan rak hvað
annað: minni, kvæði og söngvar.
Ávarp forseta; kvæði lesið eftir
Þorskabít; byggðarminni, flutt af
séra K. K. Ólafssyni; kvæði, ort og
flutt af K. N.; einsöngur séra Hans
Thorgrímssen; minrti ,'Islands, flutt
af dr. Rögnvaldi Péturssyni; kvæði,
“Island” ort og flutt af séra Jónasi
Starfsvald heimferð-
arnefndar Þjóð-
ræknisfélagsins
Siðan að deilur hófust á meðal
Vestur Islendipga út af þátttöku
þeirra í Alþingishátíðinni á Islandi
1930, þá hefir nefndinni verið borið
þráfaldlega á brýn að hún hafi aldr-
ei þegið starfsvald það er undirbún-
ingur þessa máls krefðist.
Heimfararnefndin hefir aldrei
gert opinbera grein fyrir, hvernig á
því stæði að hún tók við þessu
máli til undirbúnings, eflingar, og
úrslita á Þjóðræknisþingi 1926,
en nú finnst mér ekki aðeins sann-
gjarnt, heldur líka sjálfsagt, að frá
því sé sagt, svo að Vestur-Islending-
ar geti áttað siig á hvað þeir rnenn
hafi mikið til sins máls er halda
fram að heimfararnefndin hafi, sé
og ætli sér að taka fram fyrir hend-
ur íslendinga hér, eða heima, í mál-
inu.
I bréfi dagsett 14. des. 1926 frá Jó
hannesi bæjarfógeta Jóhannessyni i
Reykjavík formanni hátíðarnefndar-
innar á Islandi til forseta Þjóðrækn-
isfélags Islendinga í Vesturheimi, er
þess beiðst, að forsetinn, sem þá var
Séra Jónas Aí Sigurðsson, sjái um
að hafist sé handa í málinu, þar eð
tíminn líði óðum, og að þeir þar
heima hafi sannfrétt, að Vestur-Is-
lendingar hafi huga á heimferð við
það tækifæri.
Þessi ósk formanns hátíðarnefndar
Islands er aðal ástæðan fyrir því að
iheimfararnefndin, eða réttara sagt,
vísir til heimfararnefndar (5 menn)
voru kosnir á Þjóðræknislþinginu
1926. Með leyfi til að bæta við
sig, sem nefndin hefir gert, eins og
allir vita — mönnum úr öllum flokk
um utan Þjóðræknisfélagsins sem inn
an, er líklegastir þóttu til heilla og
hjálpar þessu viðkvæma minningar-
máli.
Heimfararnefndin hefir staðið í
(Frh. á 4. bls.)
A. Sigurðssyni, og svo frumherjum
fagnað síðast.
Því miður fengum vér ekki á neitt
af þessu hlustað, því meðan á þvi
stóð vorum vér og samferðamenn að
brjótast gegnum útverði hinna vold-
ugu Bandaríkja — og á fleygiferð
“yfir fjöllin þau sjö,” úrkula von-
ar um að ná í annað en samsönginn
er fram skyldi fara kl. hálf níu um
kveldið, undir stjórn Brynjólfs Þor-
lákssonar og forsæti séra H. B. Thor-
grímssen. En a'llir rómuðu ræður,
kvæði og' söng, svo að oss sveið að
hafa ekki notið.
Dagur leið að kveldi, og áfram
hentumst við, í kapp við vindrekin
ský og regnsorta, er dró sunnan yf-
ir fjöllin. Niður fjallahlíðarnar
klukkan átta, og til suðurs inn í
óyggðina. I rökkrinu vorum við
við að “fallega húsinu í skóginum,”
er vinkona mín nefndi svo. Það
stóð hvítt og fagurtimibrað, skammt
frá veginum, i djúpu skuggaskjóli
stórra, trjáa, eins og í draumheim-
um. Ursvöl kylja fór hvískrandi
um 'laufkrónurnar, og gáraði kné-
hátt igrængresið undir trjánum. Þar
gekk aldraður maður, sem sagði
okkur að við værum á réttri leið.
Upp Mountain-brekkuna ókum við
því nær í myrkri; gegnum blóm-
prýtt boghlið; inn milli þúsund bíla;
visað til vegar og í áfangastað af
kurteisum, einkennisbúnum farar-
stjórum. Við hliðina á samkomu-
húsinu stóð áhorfenda- og söngpallur.
Allt í kring iðast og sogast mann-
grúinn, eins og hafbylgjur um kletta
rið. Það er farið að hvessa, og
stormurinn er eins og brimgnauð ,;
eikarfolöðunum.
Við göngum í iðuna, og á augna-
bragði erum við “tekin höndum” af
einum af forstöðumönnum hátíðar-
innar, er býður okkur næturvist í
gistivináttu sinni.
Fólkið þyrpist upp á áheyrenda
pallinn, og við fylgjumst með., A
söngpallinum stendur flokkur manna,
kvenna og barna, og andspænis hon-
um Brynjólfur með tónsprotann.
Fyrir ofan sönigflokkinn stendur séra
Hans. Hann er eitthvað að segja,
en hin þróttmikla rödd hans hverf-
ur í laufdyn og vindhviðum. Svo
lyftir Brynjólfur sprotanum, og
“O guð vors lands’’ hljómar til okk-
ar gegnum storminn. Og um leið
klingja fyrstu regndroparnir á lauf-
unum, eins og hálfkæfðir hörpu-
strengir ómi undir söngnum.
Nokkur lög enn, og fólkið tvístr-
ast fyrir veðrinu. Við ökum heim
með gestgjafa okkar, Winnipeg-
fólkið, komandi frá Saskatchewtin,
ásamt öðrum gestum hans, komnum
alla leið sunnan frá San Diego; ó-
hult og varin, gegnum regnstorminn
og náttmyrkrið. Við stönsum fyrir
framan “fallega húsið í skóginum.”
Þá erum við komin í áfanga. ,
Inni er hlýtt og bjart; híbýlaprýði
og íslenzk gestrisni. Við erum ell-
efu gestir. En hér er bæði hjarta-
rúm og húsrúm. Meðal gestanna
er níræður öldungur, gama’ll vinnu-
maður hjá afabróður mínum, dánum
löngu .fyrir mitt minni; einn af frum
herjum þyggðarinnar; aídurhníginn
maður, er ég fæddist.
Okkur er vísað til sængur. Eg
skipa rekkju með nýjum kunningja
mínum frá San Diego. Við hjöl-
um litla stund. Svo slökkvum við
ljósið og sofnum svefni þreyttra og
réttlátra — tveir íslenzkir langferða-
menn frá Kanada og Kaliforníu —
meðan stormurinn grenjar á hús-
þakinu, og sveigir eikartoppa og
álmgreinar, eins og viðkvæma víði-
tleinungia.
(Frh.)
Fundur um heim-
ferðarmálið á Gimli
Nokkrir menn á Gimli gen;gust
fyrir því, að þar var kallaður sam-
an fundur 5. júlí kl 8.30 til að ræða
um heimferðarmálið 1930. Að und-
anförnu hefir mikið verið talað og
ritað um það mái, og oft af lítilli
góðfýsi, sanngirni, eða skilningi.
Þessi fundur var fjölmennur þrátt
fyrir að vegir voru mjög slæmir yf-
irferðar. Fundarstjóri var kosinn
Mr. Guðmundur Fjeldsteð og skrifari
séra Þorgeir Jónsson. A fundinum
voru mættir af hálfu heimfararnefnd
arinnar Mr. Jón Bíldfell, sem er for-
seti hennar og Mr. Asmundur Jó-
hannsson. Einnig var séra Ragnar
Kvaran foi seti Þjóðf æknisfélagsins
þar staddur. Forseti setti fundinn
með nokkrum vel völdum orðum, og
gat þess meðal annars hve það væri
ömurlegt að annar eins ófriðareldur
skyldi kvikna í samfoandi við þetta
merkismál, eins og raun hafi orðið
á, og sem ef til vill, því miður, dæi
ekki út í náinni framtíð.
Síðan tók til máls J. J Bildfell.
Rakti hann vel og rækilega sögu
málsins fram til þessa tíma, og
skýrði ágætlega bardagaaðferðir og
framkomu andstæðinganna, eða 20-
manna nefndarinnar 1.) og hann gat
þess líka að sér þætti fyrir því, að
þurfa að deila við vini sína, en
göfugt májefni i samfoandi við
drengskap sinn og góða samvizku
leyfði sér ekki annað.
Asm. P. Jóhannesson sagðist hafa
gert öðrum fremur meira til þess
að koma á sættum, en allt hefði
reynst árangurslaust. Og ef ósómi
hefði verið að styrknum, þá væri
ekki síður ósómi að þvi er nú v?eri
að koma fram af hálfu uppreisnar-
mannanna, sem hann sagðist verða
að kalla 20 m. n. Hann gat þess
ennfremur að hann færi nú ófús úr
nefndinni, þó hann hefði altaf ver-
ið fús til þess áður, málinu væri nú
þann veg komið.
Því næst talaði séra Ragnar E.
Kvaran. Mintist hann þess vel og
réttilega hversu mikla þýðingu það
heffti fyiir Island í framtíðinni
gagnvart öðrum þjóðum, að heim-
ferðarmálið yrði leitt til lykta á þann
hátt að heimferðin 1930 auglýsti
sem mest og foezt land og þjóð. Auk
þess las hann upp nýkomið símskeyti
frá formanni hátíðarnefndarinnar
heima á Islandi, þar sem heimferðar
nefndinni var þakkað fyrir starf
sitt í þágu heimferðarmálsins, og
þess óskað að hún héldi áfram starf
semi sinni í samfoandi og samræmi
við hátíðarnefndina. Ymsir fleiri
tóku til máls, og lýstu þeir allir á-
nægju sinni yfir framkomu heim-
fararnefndarinnar í heimferðarmál-
inu að einum manni undanskildum,
Mr. J. Pálssyni, sem var á fundinum
og sem er einn í andstæðinganefnd-
inni. Reyndi hann að hrekja orð
nefndarmannanna sem þarna voru
staddir, en vafðist mjög tunga um
tönn, og mistókst það algerlega.
I lok fundarins bar B. B. Olson
fram svoh’ljóðandi tillögu studda af
hr. Guðna Thorsteinssyni.
Fundurinn gerir svohljóðandi yf-
irlýsingar:
1. Þakkar vinsamlegast viðstöddum
fulltriúum Þjóðreeknisfólagsins ifvrir
þá ánægjusamlegu greinargerð er
þeir hafa nú gefið fundinum um
1.) T. d. það, a» hún hefði verið
búin að afhenda Cunard línunni
málið áður en undirskriftaskjölin
voru send út um bygðirnar.
► ()*«»()<«■»•()<«■»>()■
► ()•«»•()•«■»-()•«■»•( )-4
THE CONDITIONS
(From the Icelandic of Þorsteinn Erlingsson, by L. F.)
If naught you fear though hell rebels
and chaos have birth,
And whatsoever power dethroned,
in heaven and earth;
And sundered every bolster of
the firmament blue:
Then shall I croon my little lay
and linger with you.
sm:

And if the despot you despise
whose dungeon you fill,
And who exacts your love, your heart,
your homage, your will;
Who buys the praise of lowly slaves
wherever he be:
Then shall I also, whole and hearty,
hate him with thee.
If you love him who shackled laughs
and strains at his bands,
And chooses not to bow, or kiss
the tyrant’s red hands;
But stout of heart he bears his bonds
to meet his decree:
Then shall I likef»vise, late and early
love him with thee.
And if you long to leam the hidden
upon life’s way,
And ask of fate its simple toys,
beginning at “a,”
And if you can, unprejudiced,
their import construe:
Then would I fain abide awhile
and study with you.
If you are bold to shove away
when seas run high,
Nor seek, with divers aids, pre-empt
a place in the sky;
But if through breaking surge you run
the bark fast and free:
Then would I gladly sail o’er all
the earth’s seas with thee.
And then at last when dark descends
and heavy the night,
And billows surge, and decks awash,
nor haven in sight;
You steer the course nor turn about
whatever’s in view: :
Then would I gladly sail upon
fche Far Sea with you.
starfsemi sína í heimferðarmálinu j
frá byrjun til þessa dags.
2. Lýsir fullu trausti á nefnd þeirri
er heimferðarmálið hefir með hönd-
um fyrir hönd Þjóðræknisfélagsins,
og treystir að henni lukkist að ráða
því svo til lykta að allir þjóðræknir
og rétt hugsandi menn megi vel við
una.
3. Að mótmæli þau er nú hafa
komið fram opinberlega gegn heim-
ferðarnefndinni, séu bygð á algerðum
misskilningi á málinu, og fundurinn
vonar að þeir menn, er fyrir mót-
mælunum standa hætti allri mótspyrnu
og deilu í þessu velferðarmáli og
taki saman höndum við fulltrúa
Þjóðræknisfélagsins til þess að heim
förin og öll sú þátttaka sem Vestur-
Islendingar taka í þúsund .ára hátíð-
ahaldinu á Þingvöllum 1930 megi
verða öllum Vestur-Islendingum til
sameiginlegs vegs og sæmdar.
B. B. Olson
G. Thorsteinsson.”
Var hún samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum að tveinmr und-
anskildum. ,
Fundi slitið.
Þ. J.
Fjær og nær.
Þann 1. júlí andaðist á heimili
Kristjáns kaupmanns Tómássonar, á
Reynistað í Mikley, móðir hans,
Margrét Þórarinsdóttir Tómásson,
ekkja Helgu heitins Tómássonar,
sem nú er látin fyrir nærfelt tutt-
ugu árum. Voru þau hjón í hópi
fyrstu landnema á Mikley og stóðu
ávalt framarlega í fylkingu. Margrét
heitin var þróttlunduð og merk kona
og mun minning hennar lengi lifa.
Nánar verður hennar getið siðar.
Isl. Goodtemplarastúkurnar Hecla
og Skuld standa fyrir skemtiferð til
Selkirk næsta sunnudag (15. júlí).
Farið verður frá G. T. húsinu kl.
12.50 með sérstökum strætisvögnum
norður til “North Barns” og svo það
an kl. 1.30. Fargjald (return tick-
et) 60c fyrir fullorðna oig 30c fyrir
börn. Góðar skemtanir og öll þæg-
indi í Selkirk Parkinu. Allir vel-
komnir.
—Forstöðunefndin.