Heimskringla - 18.12.1929, Page 1

HEIMSKRINGLA
xuv. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 4. DES., 1929
NÚMER 12
I Gunnar Júlíus Guðmundsson j

Faddnr 25. júlí. 1869
I'yrir rúmu ári siSan fluttu blööin
þá sorgarfregn aö andast heföi suöur
í bænum Los Angeles, í Californíu,
Gunnar J. Guðinundsson, er uni langt
skeiö átti heima hér í Winnipeg.
Orsakirnar er drúgu hann til dauða
stofuðu af slysi, er hann varð fyrir
nokkrum dögum áður (8. sept.). Þessa
var minst þá í blöðuntim en æfiatriöa
hans eigi nema aö litlu leyti. Langar
því til að biöja Heimskringlu
u>n rúm í jólablaöinu fyrir fáein
niinningarorö um hann. Eg þekkti
hann vel, og er það skoðun mín að
kann hafi mátt telja i ílokki hinna
niætari manna þjóöar vorrar hér
vestra. Trúlyndari og einaröari
menn en hann, né hjálpfúsari og raun
ketri, hefi ég fáa þekkt. Því voru
engm takmörk sett. önnur en þau, er
mörgum Islendingi hafa orðið að
1‘irartálma, — efnaskortur og ónógur
undirbúningtir á æskuárunum, fyrir
það líf, er hann heföi helzt kosið aö
lifa. Til þess aö bæta úr þessu
kvorutveggju. eyddist svo mikið af
æfinni og starfskröftunum, að minna
varð eftir en hann vi’ldi til þeirra
verkanna er hann helzt hefði kosið
ser að gera, og gaf sig að, öðrum
freniur. Hugstæðustu verkin voru
þau er íutu að allri tilhreinsun í
skoðana og félagslifinu. Þess vegna
Sat hann ekki lagt lag íitt við stefn-
llr, menn eða tnálefni er geia virtust
/ kálfsætti við það sem frá hans sjón-
arniiði var rétt eða satt. Sumum
vrtist hann því vera einstrengings-
'egnr og ekki við allra skap. en það
kom til af þvi, að hann vikli ekki
I'.vlla annað en það sem honuni virt-
lst vera satt. Mönnunum er nú svo
varið, að á annan hátt, getur naumast
ast þeirra og hollusta við sannleik-
ann komið i Ijós. Þeir eru ekki ó-
skeikulir í dómi, en frá þvt sem þeim
' 'r?Sist vera satt og rétt geta þeir
ekki vikið margar þverhandarbreidd-
Ir- seu þeir huigsjón sinni trúir. Og
Gunnar vildi vera því trúr, er hann
aleit vera satt og rétt. Satt og rétt
var í huga hans, ekki tvö hugtök
heldur eitt; það sem var rétt var
satt, og þaö sem var satt var rétt.
^ar sem hið sanna var 'íalið, þar var
sannleikurinn lítilsvirtur. Ekkert var
svo helgað af hefð eða vana, ef það
sk>ggði á sannindin, að því bæri ekki
að útrýma. Og hann var jafnan
einarður og fylgin sér í því verki.
I^að þarf því ekki að taka það fram,
að hugur hans féll ekki í fastar skorð-
ur með kennisetningum og kreddum,
Dáiiirt 20. scjl.. 1928
Ef hann heíði átt að leggja fram
trúarjátningu s'ína. er ég sannfærður
um að hann hefði sótt hana til Sæ-
mundar Eddu eða Þorsteins Erlings-
sonar. Gæti ég trúað að hann heföi
valiö sér erindið úr “Brautinni:”
“Eg trúi því sannleiki að sigurinn
þinn,
Að síöustu, vegina jafni.”
Með þvílikri aðdáun talaði hann
um Þorstein:—enda Ieikur ekki á
tvennu um ágæti orða hans, í bundnu
eða óbundnu tnáli. Auk snilldarinn-
ar, sem þar kemur fram, þótti honum
vænst um Þorstein. fyrir þá skuld að
allar ferðir hans eru út til mannanna,
en ekki um einhverjar óra veraldir,
er enginn þekkir og enginn hefir séð.
Af þeim skáldum er hann unni mest,
má óliætt telja Þors'ein fyrstan og
Stephan G. Steþhansson næstan. Eg
vissi ekki til að hann tæki nokkra
fram yfir þá.
Að eðlisfari var Gunnar framsæk-
inn og starfsamur. kom honum það að
haldi, er hatin kont hingað til þessa
ands, félaus og fulltiöa. og fákunn-
andi á þessa lands vísu sem flestir
er hingað hafa flutt. Lagði hann
strax kapp á aö kynna sér atvinnu-
vegi og viðski ftalíf hér og mátti
heita aö hann næði snemma glöggum
skilningi á hvorutveggju. Sökum
tæprar heilsu treystist hann ekki til
að leguia, fyrir sig landbúnað, varð
þvi atvinnuvegur hans, er hann stund-
aði lengstan hlu'a æfinnar, uniboðs-
verzlun á húsum og fasteignum. ViÖ
verk þaÖ eignaðist hann tiltrú þeirra
manna er trúðu honttm fyrir umboði
sínu, setn og hinna, er hann skifti við.
Ilann var hreinn og beinn í viðskift-
unt, skilvís á þaö setn honum bar að
greiða og ætlaðist til hins sama af
öðrum, undi illa allri óreiðu og hiröu-
leysi. Því kotu starf hans í félags-
þarfir líka ávalt að fullum notuni.
Retri, trúrri og hirðusaniari félags-
mann var naumast hægt að finna.
íslendingur var hann alltaf og unni
Islandi mest allra landa. Veraldar-
borgarinn var honum sem lýgisaga,
og næsta óhugstæð persóna. Unt
það efni mun hann hafa getað tekið
undir af alhttg tneð St. G. St.:
“Heimsborgari er ógeðs yfir klór
Alþjóðrækni er hverjum manni of-
stór.”
Og víst var unt það, að ekki þoldi
hann þá kenningu sem kviknar með
möðkunum i holdi Ýmis, að allir séu
þeir minni nienn er heyra til fá
mennari þjóðunum og átti lýsing
Stephans þar viö hann orðrétt:
“Hnítjafn eykst mitt ættardratnb
við það
á við fordóm lians. sem blæs því að
vegna lands míns, sé ég minni
maður.” ■
Starfsviöleitni Þjóðræknisfélagsins
studdi hann ávalt,—gerði ekki ráð
j fyrir að íélagsskapur sá væri alfull-
j komiftn. heldur en hintt. að vöntun
hans væri fullgítd ástæða til þess að
neita að bera’ætt sinni og uppruna
vitni.
Gunnar var höfðinglyndur að upp-
lagi og lýsti það sér oft og um efni
fram. Hann var vinfastur og lang-
tuinnugttr. F.f honum varð vel til
einhvers, gat honutn aldrei oröið
kalt til hans. Hélt hann tryggðum
til æfiloka. og bar með sér minningu
þeirra er á undan honum voru kvadd-
ir. í enrí dýpra og viðkvætnara mæli,
en jafnvet þeirra er enn vortt honum
samvista. Rann þar saman viö sökn-
uðurinn og eftirsjáin, er ávalt ,’ar
fölskvalatté. Meöal þeirra er hann
kyntist hér vestra mun honum eigi
hafa orðið hlýrra til annara, en þeirra
félaga Brvnjólfs Brvnjólfssonar frá
Skeggstöðum og sona hans tveggja
Magnúsar lögntanns og Skapta. Bar
ltann iafnan i huga liinar þakklátustu
og helgustu tilfinningar gagnvart
minningu þeirra, enda voru þeir óal-
gengir ágætismenn, er samtíð þeirra
og siðari tið á ekkert annað en gott
að þakka. Að satna skapi og vin-
festa hans, var frændrækni hans.
Ættingjtun sinunt og venzlttmönHum
\úldi hann verá og var, styrkur, til
þess er þeþn gæti að hamingju orðið.
Var og kona hans honum samhend
í því sem og í þeirri viðleitni að
rétta þeint hjálpandi hönd'er untkomu
fáir voru. Var hús þeirra ávalt afar
gestsælt. ef svo tnætti að orði kveða,
og greiði oft litlu launaður, og það
á meðan þau stóðu fyrir gistihúsi.
Eftir að þau fluttu vestur á strönd-
ina, var oftast leitað til þeirra fyrst
af þeiin sem þangað fluttu vestur, og
að engu höfðu að hverfa. Voru þá
stundum heilar fjölskyldur til húsa
hjá þeim svo vikitnt skifti. Gunnar
kynti sér fljótt atvinnuvegi þar sem
hann settist að. Var því gott til
hans að leita. var hann jafnan fús til
að leiðbeina .þeim sem ókunnugir voru,
eftir beztu þekkingu og tók þá oft á
sig ótnök og snúninga eins og ein-
stakir menn gerðu hér á frumbýlings-
árunum.
Meðan Gunnar dvaldi hér í bæn- j
utu birti hann oft eftir sig smákvæði
og vtsttr í blöðitnum. Hann ' var
ljóðhneigður og hafði garnan af kvæð-
um. og gaman af aö setia saman vís-
ttr. F.n livorki taldi hann sig vera
skáld né gerði kröfur til þess að
þessi hjástundar verk stn værtt skoðttð
annað og nteira en hagmælska. Eru
þó sumar visur hans ntjög laglegar og
* fyndnár og tneinlegar. Kemur fram
þeirn skaplyndi hans. Hann gat
er þar nú koniin ttpp álitleg íslen^k
deild.
Gunnar var fæddur í Dalkoti á
Vatnsnesi i Húnavatnssýslu 25. júlí
1869. Foreldrar hans voru Guðm.
Frímann Gunnarsson, er bjó lengst á
Refsteinsstöðum í Víðidal, og Imgi-
björg Arnadóttir ættuð af Vatnsnesi.
Var Gtrömundur hálfbróðir skáídkon-
unnar Ölafar á Hlöðutn og Kristínar
er hingað fluttist vestur, móður
Skúla prófessors Johnson hér í Win-
nipeg. Systkini Gunnars, er til ald-
urs komust, voru þessi: Ögn Ingi-
björg. dáin fyrir tveimur árum síð-
an; Sigurði'r Tryggri, dáinn; Ingi-
mundtir Lcz'i, dáinn; Agnar Bragi,
búandi á Fremstagili í Langadal;
Jótiina, dáin; Kristin Árný, býr í
Chicago; og fóstursystir Oddrun,
gift Ölafi Bjarnasvni, timbursmið t
Seattle, Wash.
Með foreldrum sinum fluttist Gunn-
ar að Refsteinsstöðum í Viðidal 1870
og ólzt þar upp. Með þeim fluttist
hann þaðan, að Brekku í Þingi 1888
og þaðan að Sauðanesi á Asum. Þar
kvongaðist hann og gekk að eiga
Ingibjörgu Guðmundsdóttur söðla-
smiðs Ölafssonar prests á Hjalta-
bakka. Er hún hin rnesta skýrleiks-
og dttgnaðarkona, og var meðal hinna
fyrstu ungra kvenna á Norðurlandi
er stundaði hjúkrunarfræði og lauk
prófi í þeirri grein hjá landlækni
Schierbeck í Reykjavík. Vorið eft-
ir fluttust þau til Atneriku og settust
að i Garðarbyggð, þar sem frændur
þejrra og venzlamenn voru fyrir.
Sumarið 1897 fluttu þau til Cavalier
Og settu þar upp greiöasölu, og þrem
árurn síðan til Hamilton, N. D. Ekki
reyndist þeim greiðasalan arðvænleg,
enda nteð þeirra skaplyndi, erfitt að
setja þeim fyrir næturgisting, er af
litlu höfðu að taka. Sumarið 1903
fluttif þau til Winnipeg og áttu hér
heima í 19 ár, eða þangað til 1922
að þau fluttu alfarin til Los Angeles.
Mest dró þó til þess vesturflutnings
að heilsa Gunnars var tæp, og börn
þeirra sum voru flutt vestur á undan
þeim. Öll árin sem hann dvaldi hér
stundaði hann fasteignasölu. og eins
eftir að vestur kom. Það var á leið
heim frá þeirri vinnu að hann varð
fyrir slysi því sem að framan er
nefnt, 8. sept., 1928. ■ Hann var aö
bíða eftir sporvagni, er yfir hann ,var
ekið ’á strætinu af flutningabíl.
Meiddist liann svo háskalega að hann
lifði aðeins í tólf daga þar á eftir
við hin mestu harmkvæli. Hann
andaðist 20. september. Jarðarför
hans fór fram 25. s. m. að viðstödd-
um flestum Islendingum, er heima
eiga þar í borg. Hann var jarð-
sungin at" séra Eyjólfi J. Melan, frá
San Diego. Var þess getið í frétt-
um að vestan að ræða hans hefði ver-
ið með afbrigðum góð. frjálslyndis-
og þjóðræknishvöt, sem Gunnar myndi
sjálfur hafa frekast óskað. Það sorg-
lega slys vildi til tveim dögum fyrir
jarðarfarardaginn, að Sigurður bróð-
ir hans, er búsettur var í San Fran-
cisco, og lagður var á' stað til þess
að vera við jarðarför bróður síns,
varð fyrir bílslysi er hann beið bana
af tveimur dögum síðar.
Börn þeirra Gunnars og Ingibjarg-
ar er til aldurs hafa komist eru fjög-
ur: 'Ólöf, gift Sumarliða Sveinssyni
málara í San Francisco; GuSmundur
Frímann, kvæntur Jóntnu Fjeldsted;
Adclia, gift hérlendum manni og Guð-
rún. ógift, öll til heimilis í Los An-
geles.
Gamlir vinir og kunningjar Gunn-
ars hér eystra, munu lengi minnast
hans, sem hins bezta drengs og trvgg-
asta vinar, og þakka honum góðar
og glaðar samverustundir.
—R. P.
verið dálítið stríðinn þegar þvi var
að skiíta. og ertinn og áveitinn við
þá sem hann átti í deilum við. Með
síðustu vísum hans er þessi. er mér
er send í hréfi nýlega. Lýsir hún
honttm sjálfttm og áhyggjuefnum
hans jafnfraint þvt sem hún er sýnis- j
horn af lausavísutn hans.
“Hafs á fleyi hallast íjöl
Hækkar öldu róntur.
Vildi ég feginn bæta böl
F.n bankinn minn er tómur.”
Yinislegt mætti telja upp er Gunnar j
gerði eða var hvatamaður að. Hann
var um langt skeið í forstöðunefnd
Únítarasafnaðarins hér í bæntnn, einn
af stofnendur Menningarfélagsins hér
í Winnipeg; um mörg ár helztur starfs
maður' fátækranefndar safnaðarins, o.
fl. Hann var með þeim fyrstu ?r
gengu í Þjóðræknisfélagið og lengi
nefndarmaður í deildinni “Frón.” Eft-
ir að hann fltitti vestur, gekkst hann
fyrir því að fá forstöðunefnd Los
Angeles bókahlöðunnar til þess að
kaupa íslenzkar bækttr til safnsins, og
Gjafir frá HOLT, RENFREW færa
með sér sérsíaRan unað auK þess sem
fs>^r eru ávalt af dýrindis gæðum
ÞAÐ sýnir ágætan smekk gefandans, þeg-
ar Jólagjöfin kemur í Holt Renfrew
kassa — því allir þekkja vörugæði og lista-
smekk Holt Renfrew klæðnaðar, af hvaða
tagi sem er. Verzlið yður sem þægilegast
í Jólagjafa-kaupdeildinni — sem nú til
þæginda er á neðsta gólfi búðarinnar.
KJOLAR
KAPUR
SPARIFOT
VETLINGAR
SOKKAR
LINKLÆÐI
TREFLAR
KIMONAS,
—O. FL.
LOÐFATNAÐUR
i
IIolí Ix^nýrew & do.
«44
Limitec)
Þortage við Carlton