Heimskringla - 18.12.1929, Qupperneq 2

18. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. DES., 1929
Hjörtur Thordarson
(Framhald írá 17. síöuj
bjálkahús lítiS en snoturt, og mun
það vera elzta húsíð þar um slóðir.
.Eftir að Hjörtur tók -við eyjunni
lét hann hressa upp á þau fornbýli
er þar stóðu, bjálkahúsið og timbur-
hús, er stendur austan á eynni og er ag fara°að dæmi hans> eftir aS 'þdr
hafa séð “brunnhúsið” hans. Er
urinn standi allur ofanjarðar, enda
séu vatnsgeymar, ferhyrndir eða sí-
valir strokkar þau ófrýnilegustu mann-
virki er auga festi á og ætti hvergi
að vera liðin, utan að yfir þau sé
byggt. Mun hann vera hinn fyrsti
er þessar “innréttingar” hefir innleitt
í húsagjörð í Bandaríkjunum og ekki
ósennilegt að fleiri verði. til þess
nokkuru vngra. Bjó hann í þvi
með fjölskyldu sinni yfir sumarmán-
það óliku fegurra og smekklegra en
uðina, fyrstu árin. Þá lét hann og aS gji steinsteypu
hreinsa fallinn við úr skóginum um-
hverfis húsið og fram með víkinni,
er áður er lýst. Annað lét hann
ekki gera, meðan hann var að full-
komna í huga sínum þær umbætur |
amur,
myglulitar og hlemmflatar, reistar á
laggir ofan við bæina, •— eins og
tröllakeröld er sett eru út til þurks.
Neðan við brunnhúsið og nokkru
Ibúðarhúsið gamla
er honum höfðu hugkvæmst. Hann
festi strax auga á víkinni. I>ar var
bæjarstæðið, íslenzkt útsýni, fjörður-
inn fyrir framan og hamrabeltið fyr-
ir norðri, sólríkt og veðursælt.
Er hann hafði loks hugsað sér
hversu han vildi skipa byggingu, skall
yfir ófriðurinn mikli, og varð þvi
ekkert af framkvæmdum fyr en að
hónum loknum. Eiginlega byrjaði
hann ekki á byggingu fyr en sumarið
1925, og verður eigi annað sagt en
að vel hafi verið haldið áfram síðan.
Nú þegar siglt er inn víkina blasa
við manni fagrar húsaraðir er skipað
er í hvirfingu um iðgrænt tún er
taka mun yfir svæði sem svarar
sextán ekrum. Bak við húsin, rísa
hæðirnar, skógi þaktar, og sér þar
víða á hvitar kalksteinsklappir á
milli trjánna. ÖHu er sem skipuleg-
ast fyrirkomið, en mest ber þó á
hafnarskálanum sjálfum. Hann er
aðal húsið á eynni og hin voldugasta
hamraborg. AIls sjást af höfninni
um 15 til 20 hús meiri og minni
háttar, er inn er komið að bryggj-
unni.
Allar þessar byggingar eru reistar
eftir teikningum er Hjörtur sjálfur
hefir gjört. Eftirlit með öllu verki
hefir hann sjálfur haft, og er þar
svo tæplega fyrir komið steini eða
stoð, að hann hafi ekki sagt fyrir
úm hvar hvert um sig skyldi vera.
Og allt hefir þetta verið gjört í
hjáverkum við verksmiðjuna. Þegar
þess er gætt að eyjan liggur í 330
mílna fjarlægð viö Chicago verður
manni að hugsa að drjúg séu fleirum
morgunverkin en þeim Guðrúnu og
Bolla.
Helztu húsin er skipa hálfhring utan
um túnið og á bak við hafnarskál-
ann eru þessi er byggð eru nyrzt
og röðinni fylgt suður:
V innufólksstofur
fyrri tíð. Eldstæði er þar fyrir
miðri borðstofu hlaðið úr fjörugrjóti.
Sunnan við þessa húsaröð er hlað-
inn steinveggur og girðir suðurjaöar-
inn á túniuu. Nær veggurinn ofan
að hafnarskálanum og upp fyrir tún-
ið. Á honum miðjum er stöfla-
hlið tvöfalt 60 feta breitt. Ytri
stólparnir eru 18 feta háir og 6 feta
þykkir í ferhyrning. Eru þeir
hlaðnir úr marglitu grjó!i er allt var
tekið á eyjunni. Ofan á þeim koma
rafljósahjálmar er lýsa upp allt tún-
stæðið og skógargöng, jafnbreið hlið-
inu, er lögð eru frá steinstólpunum
> göngunum og má leggja þarna inn
tveiniur skipum, hlið við hlið, 80 feta
löngum. Til hliðar eru geymslu-
hús. Þá er og íshús öðruntegin en
bátakvi hinumegin. Við innri stafn,
við vatnsflöt eru fataklefar fyrir sund
laugarnar, og eldstæði þar á milli.
Gólf er þar á milli grunnflatar og
skálagólfsins, þar eru 2 baðklefar og
rannur 69 feta langur, 11 feta breið-
ur og 9 feta hár, fyrir fataklæðabúr
gesta.
Á vegg er skálinn 40 fet^ hár frá
vatnsfleti, með 16 feta háum mæni.
Undirstaðan hvílir á klöpp, tólf fet-
um fyrir neðan vatnsflöt, og er úr
steinsteypu og stáli 7 fet að þverntáli
i ferhyrning. Veggir eru 3. feta þvkk,
ir úr grjóti sem valið hefir. verið
sem jat'nast og tekið á eyjunni.
Veizluskálinn sjálfur (yfirbygging-
in), er 86 feta langur og 46 feta breið-
ur, og þvi nokkru minni um sig en
undirbyggingin. Myndast þvi sval-
i ir að utan í kring um skálann 12
Kirkjan
sunnar er fagurt steinhús með bröttu
risi og svipað að gerð sem kirkja.
Þetta er Eyjarkirkjan, og er íbúðar-
hús eigandans. Er því skift upp í
þrjár stofur, og er frarrístofan eink-
um ætluð fyrir lestrarsal. Er þar
öllu sem haganlegast fyrirkomið.
Stendur húsið á klöpp fram við vatn-1
ið svo á aðra hönd sér aðeins út á |
vatn en á hina upp til landsins.
Ofan við “Kirkjuna” er gestaskál-
inn, stokkabúð mikil hlaðin úr rauð-
um grenitrjám. Húsið er reist á
upphækkuðum fleti er að framan er
hlaðinn með grjóti svo að þaðmyndar
tröppur niður á jafnsléttu. Skálinn
stendur á steinsteypugrunni og um-
hverfis hann er gangtröð til tveggja
hliða. Sjálfur er skálinn 36 fet á
breidd og 36 fet á lengd, en á bak
við hann eru grunnsvalir 16 feta breið-
ar og 38 feta langar. Skálinn er
tvílyftur og á efra gólfi hans er
svefnstofa fyrir 40 manns. Niðri
er hann þiljaður sundur í 4 stofur.
t beinni stefnu ofan í fjöru, um >4]
mílu að lengd. Sunnan við stein- | feta breiðar allar lagðar rauðum tíg-
Tíu gluggar eru á saln-
tim 18 feta háir og 10 feta breiðir.
girðinguna eru hin smærri hús, svo | ulsteini.
sem Trésmiðja, Bílskúr, Fuglahús,1
Vcrkfieraskúr, Fjós, Járnsmiðja, og
fleira.
En sem áður er sagt er aðal húsið
á eynni Hafnarskálinn, sem er állt i
Eru hurðir í hverjum glugga er niá
ljúka upp og ganga út á svalirnar.
Þá eru og átta smærri gluggar nokk-
uru ofar frá gólfi. Glerið i glugg-
Gcstaskálinn
Aðal stofan veit til vesturs og fyrir
henni miðri er eldstæði hlaðið upp
úr völugrjóti þar af eyjunni. Þá er
forsalur þar sem gengið er upp í
svefnstofuna, framstofa og þvotta-
klefar með baðkerum, steypiböðum,
o. fl. Allur er skálinn hið ágæt-
asta hús og hið hugþekkasta á að
líta utan af höfninni.
Sunnan við skálann og niður á
túninu stendur blómahúsið. Er það
85 fet á lengd en 14 fet á breidd,
og úr 'g’Ieri að ofan er felt er ofan
á 3. feta háa tóft er hlaðin er úr
völugrjóti. Við austurenda hússins
og samfast því, er steinhús úr sama
efui með grænlituðu og gleruðu hellu-
þaki. Undir þvi ‘er kjallari með
vatnshitunartækjum fyrir blómahúsið
en uppi er fullkomin íbúð með öllum
þægindum er á verða kosin. Sunnan
við það taka við hvert húsið af öðru
í þessari röð:
Vinnufólksstofur 2, með samkvæm-
issal milli stofanna. Er önnur stof-
an ætluð konum, en hin körlum. Þá
er vinnumannahús 24 feta langt og :l kviki.
16 feta breitt og loks efdaskálinn,
þar sem matreitt er og setið geta til
borðs 40 manns í einu. Eldaskálinn
er reistur úr greniviðartrjám á svip-
aða vísu og bjálkahúsin voru hér á
Stöpulliliðið séð skammt frá
senn, skipalægi, sundlaug, veizlu- og
konsertsalur, Ef lýsa ætti honum
til fullnustu þyrfti meira rúm en hér
er um að ræða. Hvað hús það hefir
kostað veit enginn nema eigandmn
sjálfur. En verkfræðingar, er hann
hafa skoðað, hafa gizkað svo á, að
ekki yrði samskonar hús reist í borg-
um fyrir . minna en $300,000.00.
Byggingarlag og allar innréttingar
skálans bera vott um hugvitssemi og
smekknæmi höfundarins og' eigand-
ans. Byggingarlagið er óvanalegt og
ekki tekið eftir fyrirmyndum. Fljótt
unum er þumlungsfjórðungur a
þykkt og vegur til samans í öllum
gluggunum yfir 5,000 pund. Glugga
karmar og bönd eru öll úr kopar.
Skálaþakið er lagt með rauðum tig-
ulsteini og þurfti 100,000 tígla til að
klæða það. Raftar eru allir úr hinu
rauða Oregon greni er traustast þykir
allra trjátegunda og endingarbezt.
Allt svo skrautlegur sem skálinn
virðist hið ytra, er hann þó enn til-
komumeiri að innan. Þar er öllu
fyrirkomið sem haganlegast og þó sem
tröllslegast er hæfir svo stóru húsi.
Yfirbygging Hafnarskálans
á litið sýnist skálinn vera eins og
stærðar steinborg á floti, eins og höll,
er hvilir á skipi er hafnað hefði sig
þar inni á víkinni. Skálinn er byggð-
ur fram i vatn og þegar sjógangur
er falla öldurnar upp að honum og
er engu líkara til að sjá en hann sé
Undirbygging skálans er 75 feta
breið og 120 feta Iöng. Er- hún
opin fram í vatn og kemur saman að
ofan bndir yfirbyggingunni í tveim-
ur steinbogum. Tólf feta dýpi er inn
Brunnhúsið
Yzt stendur steinhús — brunnhús
reist er yfir aflstöð bæjarins,
og vatnsgeymi er tekur 500 tunnur.
Stendur það i brekku hátt yfir hin-
qm húsunutn svo halli er nægur til
þess að vatn renni til allra húsa.
Er þar og geymdur ísforði allur er
þarf til sumarsins á eyjunni. Óal-
gengt er það að byggt sé hús yfir
vatnsþrær, hvort heldur er í borgum
eða sveitum. En það segist Hjört-
ur telja alveg' sjálfsagt. Brunnhús
hafi verið tiðkuð á íslandi og þá sé
ekki síður þörf á þeim þegar brunn-
Eitthvert fegursta vcrmireilahús f Ameríkn, 85 feia langt
Eldstæði er þar fyrir miðjum aust-
urgafli er naumast mun eiiga sinn
líka í skálum og köstulum að forn'i
og nýju. Gerði Hjörtur teikning af
því sjálfur og smíðaði allt er til þess
fór. Átti hann í þrefi við verk-
fræðinga um það, er álitu það með
öllu óhugsanlegt og fundu sitt hvað
að því, meðal annars að það væri of
hátt, er allt reyndist vitleysa. Það
er 8 fet og 2 þuml. á hæð, og 7 fet
og 6 þuml. á breidd. Inni í því geta
þægilega sex manns setið til borðs
og má það þykja öfgakent, en reynd-
ist þó svo. Stálplötur þumlungs-
fjórðungur á þyjckt eru feldar á bak
við það, er varpa hitanum fram um j
húsið. Af Iofti dregur eldstæðið 10
teningsfet á sekúndu. Loftinu er veitt I
inn gegnum gátt undir súðinni, svo
enginn gustur nær til gesta eða ann-
ara er inni sitja.
Upp af eldstæðinu er hlaðinn reyk-
háfur úr völugrjóti af eynni. Að
innanmáli er hann 4 fet á annan veg
en 2 fet á hinn. Innan i honum er
stálstigi alla leið upp á þak. Þá er
og komið þar fyrir loftræsum frá
baðklefunum og þvottaklefunum, raf-
þráðum fyrir raflýsingu hússins,
Á svólunum á Hafnarskálanum
vatnspipuin fyrir þvottaskálar og
fleiru.
A stálbita á efri brún eldstæðisins
er klöppuð rúnum þessi visa úr
Hávamálum:
“Eldr es baztr
Með ýta sonum
ok sólar sýn.
Heilindi sitt.
. ef hafa náir
ok án löst at lifa.”
En ofar fyrir miðjum vegg, er
feld eikarfjöl er á eru rituð þessi orð
úr 16. aldar iljóðasafni, (einskonar
“Snót” þeirra timaý Englendingsins
Richard Hill, “Paradise of Daintie
Denises” er prentað var 1576:
“Be wise in mirth, and seeke delight.
The same doe not abuse.
In Honest mirth a happie joi,
we ought not to refuse.”
ístafnsvalir eru yfir eldstæðinu og
þar pallur 18x40 fet, er nóg rýmindi
hefir fyrir hljóðfærasveit,ef þess væri
óskað. Til hliðar við eldstæðið, eru
tvær smástofur af aðalgólfi, er önn-
ur hvíldarstofa fyrir konur en hin
veitingastofa. Verða þar áhöld til
smáeldunar, o. s. frv.
Lýsing þessi er ekki fullkomin en
hún gefur nokkura hugmynd um þetta
tröllsmíði. öll verða hús eyjarinn-
ar lýst með rafmagni og ljósaáhöld
öll smiðuð i verksmiðju Thordar-
sons.
Eyjan með öllum þessum verkum
sem þar hafa verið gerð er sannnefnd
æfintýra-ey, og þó mun ekki öllu því
verki lokið er Hjörtur hefir hugsað
sér þar að gera.. En um það skal
ekkert sagt að sinni. — —
Vér höfðum þá ánægju að koma
fram i eyjuna fyrir rúmum mánuði
síðan. Verður oss það minnilegur
tími er vér dvöldum þar á eynni með
Mr. Thordarson og formönnum hans
úr verksmiðjunni. En það sem vér
sáum þar, og það var margt, hafði þó
ekki svipað þær sömu verkanir á oss
og það að fá að kynnast Hirti
Thordarsyni sjálfum. Hann er
sjaldgæfur maðtir, sjaldgæfur að
igáfum, fjölhæfni, hugviti og mann-
kostum. Svo er hann þjóðhollur og
þjóðrækinn að v.erk sín öll miðar hann
við það hvort þjóf sinni geti orðið
þau til sæmdar. Hitt sem fyrir flest-
um kaupsýslumönnunt vakir, að eitt
eða annað beri sem stærstan arð er
honum aukaatriði.
Vér efumst um að þeir verði nefnd-
ir eða séu til i sögu Ameríku eða
íslands, er honum eru líkir.
Draumar hans voru ntargir og
þungir i æsku. Fyrir þá var hann
víttur og sagður einrænn og ein-
þykkur. En nú hafa þeir flestir
ræzt. Tilsagnar hefir hann lítillar
notið hjá samtíðinni. Hann hefir lært
í öðrutn skóla, ekki Svartaskóla.
Hann hefir numið fræði sin annars-
staðar, og rnun Stephan G. Stepharis-
Vcrksmiðjustúlkur Thordarsons í
blómagarðinum á Rock Island
Eldstecðið og Stafnsvalirnar
son hafa getið réttast til hvar það
hefir verið. í kvæði er hann orti
til hans fyrir fáum árum síðan segir
hann:
“Þú numdir galdra hjá Guði.”
—R. P.
930—1930
Ákveðið er, að allir, sem með Heim
fararnefndinni fara til Islands, að
sumri, og í Vestur-Canada búa„ eða
i norður ríkjum Bandaríkjanna, korni
allir saman í Winnipeg daginn áður,
eða dagana áður en farið verður á
stað þaðan.
Frá Winnipeg verður farið með
sérstökum lestum, sem aðeins flytja
Islandsfara austur til Montreal, og
þar stigið á skip kl. 10 f. h. og haldið-
á stað tafarlaust ofan eftir hinu sögu-
ríka St. Lawrence fljóti. A þeirrt
leið gefst farþegunum kostur á að-
njóta útsýnis, sem er nálega óvið-
jafnanlegt í þessum hluta heims.
Landið, sem þetta volduga fljót renn
ur í gegn um, er tilbreytilegt og fag-
urt. Skógivaxnar hlíðar blasa við-
augum. Græn haglendi, blómurn
vaxnar lautir Og hvammar. Frið og"
þekk bóndabýli. Stærri og smærri
bæir, sumir byggðir á undirlendi, eða.
i skjóli skóga og hæða. Aðrir upp
á háum hamrabelturr., eða undir
þeim, en allir minna þeir ákveðið a
sögu fólks þess sem þar býr — sögu
Frakka, ekki aðeins á þeim stöðum
heldur í Canada. Skipið skríður
áfrain eftir hinu straumþunga fljóti-
Framhjá borginni Quebec með sinni
auðugu sögu, sem einu sinni stóð sem
ímynd GibraBar á strönd hins nýja
lands og bauð byrgin konunguin jafnt
og kotungum, unz hinn sigursæli
Wolfe vann vígið og tók borgina.
En það er ýmislegt sem hugsa
þarf um áður en hægt er að skrifa
sögu ferðarinnar sjálfrar — ýmisleg-
ur undirbúningur til þess að ferðin
geti orðið sem ánægjulegust og fyr-
irkomulag allt sem hagsamlegast, og"
hann þarf að gerast áður en Iagt er
á stað.
Að kaupa farbréf
I sambandi við farbréfakaup þarf'
að ta<ka fram, að allir þeir sem
borgab hafa niður í farbréfum og
það ættu allir að gera sem fara ætla
og fengið hafa kvitteringu frá Cana-
da Steamship fél., og það fá. allir
sem borga, verða að passa að glata
ekki þeirri kvitteringu, heldur hafa
hana með sér er þeir kaupa farbréf-
in, því annars fá þeir ekki viður-
kenningu fyrir peningum þeini sem
þeir hafa borgað. Ef einhver skyldi
týna þeirri kvitteringu þá láti hann
ekki hjá liða að láta mig vita það
í tíma. Mumð þá þetta. Geymið
kvitteringuna sem þið fáið hjá C. P-
R. fyrir niðurborgun yðar vandlega
og frantvísið henni þegar þið kaupið
farbréfiru
1 öðru lagi eru menn minntir á, að
aðeins þeim sem eru búnir að borga
niður í farbréfum sínum verður send
“validation” viðtirkenning, sem skír-
teini fyrir því, að maður sé að • far3
heim til Islands á vegum Heimfarar-
nefndarinnar, og að maður eigi rétt
á að fá niðursett fargjald á járnbraut
um í sambandi við þá ferð. • Engir
aðrir en þeir sem slíka viðurkenn-
ingu hafa eiga rétt á niðursetttr
járnbrautarfari, samkvæmt samning-
um nefndarinnar og reglum járnbraut
arfélaganna. Látið því ekki dragast
að borga niður i fargjöldum til þes»
að geta orðið þessara hlurininda að-
njótandi.
Farangur
í sambandi við farangur fólks sem
heim fer vil ég minna á, að hver
(Frh. á 22. bls)