Heimskringla - 18.12.1929, Page 4

20. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WMNIPEG, 18. DES., 1929
Heimskringla
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
íyrirfram. Allar borganir sendist
. THE VIKING PRESS LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höínum
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaösins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE MANITOBA MINER PRESS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone : 86 537
WINNIPEG, 18. DES., 1929
FriðarhátíÖ
“Dýrð sé guði í upphæðum, friður á
jörðu og velþóknan guðs yfir mönnun-
um.”
Eitthvað á þessa leið hafa þúsundir
miljóna sungið og beðið síðustu nítján
aldirnar, sérstaklega þegar fór að líða að
jólum.
sem fyrst koma eru fyrst afgreiddir, og ekki
kvað vera óvenjulegt að hitta menn fyrir utan
skrifstofudyrnar kl. 4 á morgnana i von um aö
veröa fyrstir til þess að ná í atvinnu.”
Og enn grípurðu niður í “Free
Press,” og nú í þrem dögum eldra blað,
og lest:
“(Einkasímskcyti til Free Press)
(frá Hcnry Sommervillc)
London, 9. des.—J. H. Thomas hefir fundið
atvinnu fyrir 3,000 brezka atvinnuleysingja, en
ennþá ekki fengið menn til þess að nýta hana.
Þessa atvinnu er að fá hjá bændum í Kana-
da.....Mennirnir fá ókeypis far til áfangastaðar
í Kanada. Thomas ávarpaði þá sem eru á und-
irbúningsskólunum í Brandon (á Englandi) á
laugardaginn var og kvaðst vonast til.þess að
næst er hann sæi þá væru þeir allir orðnir auð-
höldar í Kanada.----”
------ Góðar óskir stjórnmálamanna
hafa löngum verið ódýr vara, eins og fleira
þaðan, og virðast lítið þyngri á metun-
um frá jafnaðarmannastjórninni brezku,
en fyrirrennurum þeirra.
Miljónir manna atvinnulausir á Bret-
landi. Fengið atvinnuloforð í Kanada fyr -
ir 3,000 af þeim, sem helmingurinn ekki
vill nýta. Hæ, prestó! einn þáttur þess
Gordíonshnúts leystur! Góða ferð; hitt-
umst aftur sem miljónamæringar í Kana-
da,!—
Og í Winnipeg, í Kanada, eru þúsund
menn skrásettir atvinnulausir, síðari hluta
dags aðeins, þrem dögum seinna. Ein
borg; einn dagur; þúsund menn. Og von
á fleirum síðar.
Miljónum manna hefir vaxið trúnað-
artraust við að hafa upp þessi orð á þess-
um tímamótum; hafa í hugsunarlausri
endurtekningu þeirra fundið hjarta sínti
fró. Bamslegar sálir, sem í villumyrkri
vanþekkingarinnar og einangrun á heima-
þúfunni hafa öldum saman orðið að varpa
öllum sínum áhyggjum upp á eitthvað
æðra vald: lánardrottinn sinn; prestinn;
sýslumanninn; háaðalinn; kónginn, og
guð.
* * *
Nú eru menn ekki einangraðir leng-
ur, eða, réttara sagt, ættu ekki að vera
það; ættu ekki lengur að þurfa að ráfa í
villumyrkri vanþekkingarinnar. Nú eru
nóg tækin tii alls annars og hafa nokkuð
lengi verið. Nú er þekking vor nógu
mikil til þess að friður geti verið á jarð-
ríki; tækni vor svo langt komin, að vel-
þóknun guðs ætti að geta verið með öllum
mönnum á jörðunni. Og þó er afar langt
frá því að svo sé. Þrátt fyrir það eru
hundrað miljón hjörtu, sem aðeins vakna
einu sinni á ári til þess að láta varirnar
endurtaka þessi fögru orð, þessa dýrmætu
ósk; hugsunarlaust og í alvöruleysi; í
raunverulegu trúleysi, ef vel er að gáð,
á það að til nokkurs sé að hefjast handa
til þess að gera þessi orð að meiru en
hugsunarlausri ósk; til þess að gera þau
að hátónandi lofsöng óbrigðuls sannleika.
Þú mætir þessu allstaðar, jafnvel ' hér í
landi ómælandi auðæfa, nýnumdu landi,
sem helzt ætti að vera laust við þau mein,
er eldri heimsálfur “menningarinnar”
hafa stunið undir, mergsognar og blóði
drifnar af aldagamalli áþján, og bölvun
Iheimskulegrar mannfélágsskipunar.
* * ¥
Þú grípur í blað frá Saskatoon og
rekur augun í:
“ASvörun til atvinnuleysingja
Atvinnulausir menn eru varaðir við ag koma
til Saskatoon i vetur, í atvinnuleit. Ekkert verk
er fyrir hendi, o ghjálp verður ekki veitt.
M. C. Tomlinson, bccjarritari.”
Og frá kornhöfninni miklu við stór-
vötnin kemur önnur:
“Aðvörun
Bæjarráðið í Port Arthur gefur þessa
aðvörun
Sökum vandræðanna við kornflutninga og
af öðrum ástæðum, er ekki eiríungis enga vinnu
hér að fá, heldur er hér of mikið um vinnukraft
og verður sennilega í vetur.
Þess vegna vörum vér þá er hingað ætla
sér i atvinnuleit við þessu ástandi. Hjálp fá
engir, nema þeir sem hér eru búsettir.
Port Arthur Borg.”
Og þú grípur niður í “Free Press” í
Winnipeg, þriðjudaginn 10. desember og
lest:
“Atvinnuleysi fer vaxandi í Winnipeg, sam-
kvæmt skýrslum frá atvinnuskrifstofunum, er
sýna, að 1,000 metin létu skrásetja sig sem at-
vinnulausa á laugardaginn, samanborið við 600
menn í fyrra. — ----
—Starfsmenn á atvinnuskrifstofum ríkisins
ljúka úpp einum munni um óþolinmæði þessara
manna eftir því að fá eitthvað að gera. Þeir
* * *
Já, ein borg; einn dagur, og þúsund
•menn. í einhverju gagnauðasta landi
heimsins. Og á þessa leið, nema langt.
um verra víða, um alla jörð. Þetta er
ekki tilviljun. Það er heldur ekki refsi-
dómur Drottins. Það er blátt áfram
sjálfskaparvíti. Og það hlýtur að vera
harla erfitt að hugsa sér þann Guð, að
velþóknun hans hvíli yfir þessari og öðr-
um afleiðingum af taumlausu stjórnleysi
mannanna. Harla erfitt að minnsta
kosti að hugsa sér, að hann eigi mikið
skylt við þann guð, er Jesú frá Nazaret, er
vér minnumst á þessari hátíð, kallaði föð-
ur.
* * *
Og friður guðs yfir mönnunum. Evr-
ópa, og jafnvel vér, með hundrað örkuml
eftir hildarleikinn nýafstaðna, sem ekki
er mikið útlit á að verði hinn síðasti, ef
til vill ekki einu sinn á dögum þeirra, er
nú lifa. Upp eftir öllum öldum hver ó-
friðurinn á fætur öðrum, geigvænlegri og
víðtækari en nokkru sinni fyr. Fyrír
réttum 1040 árum kom rómversk-kaþólska
kirkjan á “Guðs friði,” (Pax Dei), er
undanþá andlegrar stéttar menn, verkalýð
og leiguliða vopnaburði í þjónusfli háaðal-
ins. En sá “Guðs friður” stóð ekki
ýkja lengi. Nú eru allir skyldugir. Og
næst verða allir fyrir barði herguðsins.
Gasið fer loftveginn; læsir sig um allt, og
gerir engan greinarmun á andrúmslofti
kvenna og barna, og vígra manna; ekki
á kjallaraholum öreiganna og hallardyrum
stórmæringanna. ^
Og stendur ekki þjóðrígurinn í fullum
blóma? Héraðsrígurinn? Einstaklings
rígurinn? Sjáist morgunstjama með
nýjum og niðum, á himni vitsmuna og
listar, þá eru jafnharðan á lofti ótal
hrammkræklur lifandi dauðra, til þess að
moka að henni myrkrinu og “byrgja hana,
því hún er of björt, helvítið það arna.” —
Vertu afkastameiri en aðrir, hvort sem þú
ert heil þjóð, eða einstakur maður, og
augnaspjót hatursins helblína á þig úr
hverri átt. Vertu svolítið tápmeiri, svo
Iítið hreinskilnari við sjálfan þig og aðra,
svo'lítið sannari, svolítið fórafúsari en
meðalmaðurinn, og náðurtungur öfundar
og illgirni blaka að þér eitri ótal hvofta
úr hverju skúmaskoti tilverunnar. Vertu
leiðtogi nokkurra manna; brautryðjandi
nýrrar hugsjónar, nýrra sanninda, og
þúsundraddaður múgurinn grenjar sig
hásanr Krossfestið, krossfestið hann! —
Nú, eins og fyrir nítján öldum síðan.
“Hvert er þá orðið okkar starf? —
Höfum við gengið til góðs, götuna fram
eftir veg?”
* * *
Mörgum gengur illa að átta sig til
fulls, ef hugsað er hundrað ár aftur. í
tímann. Þúsund ár eru oss svo óralang-
ur tími, að langflestum er ómögulegt að
átta sig á því hafi, svo að nokkru gagni
komi. Margar þúsundir ára eru síðan að
maðurinn hófst svo langt frá öðrum dýr-
um, að vér telj-um þar upphaf menningar-
innar.
Það er því eigi furða, þótt mörgum
finnist oss smátt hafa gengið út úr myrk-
viði vanþekkingar og 'villudýrahvata. Svo
smátt, að í flestum atriðum virðist nauða-
lítið hafa miðað í nítján hundruð ár. Þess
vegna liggur mörgum, er annars nokkuð
hugsa, oft við að örvænta, að vér komust-
* um nokkurntíma inn á lífsins land.
Löng leið er að vísu fyrir höndum,
en vér eigum líka óratíma framundan oss.
Fyrir hundruðum miljóna ára hófst fyrsta
líf á jörðu hér, hvernig sem það kom til
Mannkynið er aðeins nokkur hundruð
þúsund ára gamalt. Fyrir fáum þúsund
áratugum kastaði maðurinn villidýrs-
hamnum. Vilhdýrshvatirnar eru margar
eftir. En til þess að losna við þær eru
framundan hundruð miljóna ára, eftir
því sem vitrustu menn vita bezt. Vér
höfum aðeins lifað eina sekúndu af eilífð
jarðlífsins, sem menn, fráskildir dýrunum.
Og hvað sem sagt verður, þá er það þó
víst, að með hverri öld, er hafið milli
þeirra og vor að breikka. Ávalt dálítið
fleiri að fráhverfast eðli þeirra, og verða
menn, þótt oss virðist raunverulega því
nær engu muna á hverjum mannsaldrin-
um.
Að baki er myrkur. Óralangt fram-
undan sér til mikillar birtu. Aldrei höf-
um vér haft önnur eins tæki og nú til þess
að greiða oss veginn.
En engin máttug hönd flytur oss
þangað í einu kasti. Oss miðar ekki hót.
ef vér látum oss nægja að vakna aðeins
einu sinni á ári til þess að óska þess og
vona. Vér verðum sjálfir að fika oss
áfram eins og vér höfum gert, þótt vér
oft eigum eftir að villast, eins og vér líka
höfum gert; snúa jafnvel aftur, við og við,
eins og vér stundum höfum gert. Nema
vér með hverjum degi blásum að þeim
glæðum, er vér berum helgastar í hjarta,
til þess að magna þær í það bál, er brenni
úr brjósti voru villidýrshvatirnar, er
hvað eftir annað hafa sent oss á villustigu
og atað oss í verstu foræðum meðvitund-
arinnar, verður rómurinn aðeins sem
hvellandi bjalla, hverjum svip sem vér
bregðum á oss, er vér bjóðum hvert öðru
gleðileg jól. —
Og þú líka, ísland!
Blaðið “Chicago Herald and Exam-
iner”(“The Greatest in the World”) flytur
í síðasta sunnudagsblaði sínu mynd af
stúlku í íslenzkum upphlut, er það segir að
heiti Helga Thorsteinsson, og hlotið hafi
verðlaun í fegurðarsamkeppni er haldin
hafi verið nýlega og í fyrsta sinn á ís-
landi, og má Iesa á milli línanna smá-
bros að því hve þessi litla íshafsþjóð sé
þó að pota sig áfram á menningarbraut-
inni. Þessi unga stúlka er eftir mynd-
inni að dæma fríð og harðleg á svip, ó-
svikið norrænt andlit, enda getur blaðið
þess, að bjartleiki hennar hafi gengið
sigursæll af hólmi úr orustunni við dökk-
an yfirlit ýmissa stallsystra hennar, er
engum gat dulist að hefðu Eskimóablóð í
æðum.
Þetta með Eskimóablóðið er nú orðið
svo algengt, að það rennur (iltölulega lítt
til rifja íslendingi, er lengi hefir dvalið í
útlöndum. Hitt er -lakara, að sjá íslend
inga heima, er eiga að mörgu leyti, og að
flestu þvi, er mestu máli skiftir, svo ein-
stæða menningu, eru svo hæfilega langt
frá ærslum alþjóðagatna, og skipa svo fá-
dæma viðráðanlegt þjóðfélag, rjúka upp
til handa og fóta til þess að apa eftir hina
og þessa bölvun og hégóma sálarsnauð-
asta tízkuskríls stórþjóðanna, í stað þess
að ganga á undan þeim sem lifandi eftir-
dæmi fullkomna''ta mannfélags í veröld-
inni, sem þeim ætti að vera í lófa lagið að
gera, eins og vér höfum oft áður tekið
fram í þessum dálkum.
Mönnum finnst líklega litlu máli
skifta þótt þessi ósiður hafi nú rutt sér
til rúms á íslandi, enda er það ekki at-
burðurinn sjálfur, heldur andinn, eða
andleysið, er gerir hann mögulegan,
sem er íhugunarvert fyrirbrigði.
Hér í Ameríku fer sívaxandi and-
styggð og fyrirlitning beztu manna og
kvenna, (og engu síður þeirra, er róttæk-
astir teljast og fúsastir á ýmsa tilbreytni)
á þessum “fegurðarsýningum,” sem allir
vita að eru einungis um hönd hafðar til
þess að hæna auðsaddan túristalýð að
sýningarborgunum og til þess að nokkrir
verzlunarjúðar geti komið nokkrum sálar-
lausum kjötstykkjum í klingjandi mynt á
Hollywoodmarkaðnum. Sálarlausum má
óhætt segja, hér að minnsta kosti, bæði
af því að betra fólk skiftir sér
ekkert af þessu og svo af hinu,
að krýning “fegurðardrotningar
heimsins,” er hér fer fram ár-
lega hefir með fáum undan-
tekningum orðið vesalings
“drottningunum” til óblandaðr-
ar bölvunar. Þessar sýningar
hér hafa sér ekkert til afsök-
unar, ekki einu sinni það að
mega leggjast á borð við gripa-
sýningar til kynbóta ; ekki einu
sinni það, að þær færi hégóma-
girnd vesalings “drottningar-
innar” þá saðningu,að nokkrum
manni óbrjáluðum detti eitt
augnablik í hug, að hún sé feg-
ursta konan í heimi, eða í Amer-
íku, eða nokkuð í þá átt.
Sú auglýsing sem ísland fær
með því að senda tilvonandi feg
urðardrotningar til þess að spíg-
spora því nær naktar frammi
fyrir þúsundhöfðuðum, holds-
lystargráðugum stórbæjarmúg,
hvort heldur í Ameríku eða
Evrópu, á markaði Hollywood-
fleskjúða, er satt að segja eink-
is virði, eða réttara sagt verra
eli einkis virði meðal siðaðra
manna út um heim. Og heima
á íslandi er ekki sjáanlegt, að
mikið vinnist, af því sem þarf
að vinnast, með því að gleypa
við hverri eiturflugu, sem kemur
úr höfðum útlendra auglýsinga-
snápa, þótt henni fylgi nokkr-
ar krónur, og södd verði hégóma
girni nokkurra stúlkubarna,
sem í einfeldni sinni ekki vita
betur, og aðstandenda þeirra,
sem ættu að vita betur.—
Æfintýri íslenzka
hestliðans
Hann heitir fullu nafni Kristján
Andrésson Fjeldsted, sonur hins nafn-
kunna merkismanns, Andrésar heitins
Fjeldsted á Hvítárvöllum í Borgar-
firöi. Kristján Fjeldsted kom hingaÖ
ungur, fyrir hér um bil 40 árum siö-
an, og mun snemma hafa gengiö í
'lögregluhestliö Kanada, eitthvert
frægasta lögregluliö veraldarinnar, er
gætir laga og réttar um allt þetta ógn-
arflæmi jafnvel norður fyrir Ishafs-
strendur og hefir að orötæki: “Get
your mán” (náðu í manninn) sem
heimsfrægt er orðið.
Er til Kanada kom kenndi Kristján
sig til föðurnafns síns, og kallaði sig
Anderson. Sennilegt þykir mér að
hann hafi verið afburða hraustmenni
eins og þeir frændur margir. Þó
mun yit hans, áræði og þrautseigja
hafa framað hann meira í hestliðinu,
og er saga sú er hér fer á eftir, og
er sönn, órækt vitni um þá eiginleika.
Enda er hún í skilríkjum lögr.-hestliðs
ins talin eitt helzta dæmi um þá eig-
inleika er helzt eru kosnir á góðan
hestliða (“Mounty”J.
* * *
Charles King og Ivdward Hayward
fóru til þess að afla sér grávöru
norður í Sucker Creek hérað, sem
er nálægt Litla Þrælavatni (Littla
Slave Lake), er liggur í Albertafyki,
milli Athabasca fljóts, að sunnan, og
Friðarfljóts (Peace River), að norð-
an. Hayvvard var ungur Englending
ur, nýkominn til Kanada, fullur æfin-
týralöngunar og hamingjuvona.
Hér í Kanada hitti hann fyrir sér
Charles King, er var vanur gullleitar
og veiðimaður. EdSvard Hayvvaril
var léttlyndur, heiðarlegur ungling-
ur. King var honum næsta ólíkur;
miðaldra maður, er vonbrigðin um a&
verða skyndilega auðugur í gullsleit,
höfðu gert stirfinn og beisklundað-
an.
Fundum þessara tveggja manna bar
saman í þorpi einu í útjaðri menn-
ingarinnar, og tókst þegar sá kunn-
ingsskapur með þeim, að King stakk
upp á því að þeir legðu lag sitt sam-
an, og gerðu með sér helmingabú.
Kvað hann auðvelt að auðgast á grá-
vöruveiðum fyrir þá er kuruiugt væri
um veiðisæl héruð, og kynni allt til
snöruveiða. Bauðst King til þess
að leggja í félagsbúið þekkir.gu sína
og veiðikunnáttu, ef Hayvvard keyp'i
allan búnað, er til vætrarsetu þyrfti á
mörkum úti, og sæi þeim félögum
fyrir lífsviðurværi yfir veiðitímann.
Til þess þurfti allmikið fé. Hayvvard
gekk að þessu, og lögðu þeir félagas'
síðan á stað til Sucker Creek.
Rétt um þaö leyti er þeir félagar
voru að komast út úr mannabyggðum,
varð flækingshundur á vegi þeirra.
Hayward rann til rifja hversu skin-
horaður hundurinn var, fór af baki,
og gaf honum almennilega að éta.
Rakkinn tók eðlilega því ástfóstri við
Hayward, að hann rann á slóð hans
jafnharðan og þeir félagar lögðu
aftur á stað. Varð það úr, að Hay-
ward tók að sér rakkann, og hafði
hann með sér, er þeir King settust
í vetrarbúðir.
Kristján Anderson var þá, er þetta
gerðist, yfirliðþjálfi í hestliðinu og'
hafði á hendi löggæzlu í héruðununt
kring um Litla Þrælavatn. Einn góð-
an veðurdag kemur til hans Indíána-
höfðinginn Mústús, er réði fyrir litl-
um flokk Indíána þar um slóðir.
Sagði hann hestliðanum frá þessum
tveimur hvítu mönnum, er tekið hefðu
sér vetrarsetu í dalnum andspænis
tjaldstað þeirra Indiánanna. Hafði
hann einnig þær fréttir meðferðis, að
hann áleit að hestliðanum bæri að
grennslast eitthvað nánara eftir, hvað
þar hefði skeð.
Fáum nóttum áður höfðu Indíán-
arnir heyrt byssuskot yfir hjá hvítu
mönnunum, og næsta dag sáu þeir
eldri manninn Ieggja af stað ríðandi,
með allt sitt hafurtask, og hundinn
afarnauðugan í förinni. Með þeirri
kurteisi, sem eiginleg er þeim, er á
afskekktum stöðum búa hafði Mústúk
innt hvíta manninn eftir því hvar
ttngi maðurinn, félagi hans, væri.
“Hann lagði á stað snemma í morg-
un áleiðis til Styrjuvatns (Sturgeon
Lake), og þar á ég að hitta hann,”
svaraði King.
Fljótt á litið var þetta ekki sér-
lega grunsamlegt. En Anderson
leizt þó svo á fréttina, sem vert myndi
vera að komast fyrir hið sanna.
Mústús sagði honum að ungi maður-
inn hefði átt hundinn, er hefði verið
honum datiðtryggur. Hvers vegna
hafði þá ekki hundurinn fylgt honwn
eftir, ef hann hafði farið áleiðis til
Styrjuvatns um morguninn? Auð-
vitað gat byssuskotið, er Indíánarnir
heyrðu um nótíina, aðeins hafa staf-
að frá því, að annarhvor þeirra fél-
aga hefði skotið á tvær grængolandi
glyrnur, er starað hefðu á þá félaga
við eldinn, úr náttmyrkrinu. En á
hinn bóginn gat hér líka verið eitt-
hvað alvarlegra á séyði.
Garrick
Theatre
Öskar öllum sínum íslenzku
viðskiítavinum
GLEÐILEGRA J0LA
og
FARSÆLS NÝÁRS