Heimskringla - 15.01.1930, Síða 6

6. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15 JAN., 1930
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
II. BÓK
, -------;------------,--------——----------
Hér varð bráður endir á hirtingarræðu
Saxans. Einn af þjónunum nálgaðist Guð-
röð með tylft af bráðfeitum lævirkjum, hag.
lega þrædda á steikartein, og ætlaði að bjóða
honum, er tröllið rétti út armlegg sinn og
hrifsaði teininn með öllum lævirkjunum til
sín, rétt við nefið á Guðröði, er sat sem steini
lostinn af furðu. Ofbeldismaðurinn tók tvo
lævirkja af teininum, og setti þá á disk félaga
síns, þrátt fyrir mótmæli hans og handaband,
en afganginn tók hann á sinn disk. Hinum
ungu riddurum svall svo móður við þessar að-
farir, að þeir máttu í fyrstu eigi mæla.
Mallet de Graville, er horfði öfundaraugum
á lævirkjana — því þótt Normannar væru eng-
in átvögl, þá voru þeir kræsingamenn — fékk
fyrstur málið. “Að vísu, og beri mér vitni
allir heilagir, verður maður að kanna ókunn-
uga stigu til þess að sjá forynjur, en við erum
sérstaklega heppnir,’’ hélt hann áfram, um leið
og hann snéri sér að vini sínum og sessunaut.
Aymer, greifa D'Evereux, “að við höfum rek-
ist á Polyfemus, (*-l) án þess að fara jafn
langt og Odysseifur. Hann hermdi ljóðlínu úr
Odysseifskviðu, þýdda á latínu, upp á risann í
hettukuflinum, og benti á hann um leið. En
hann hélt áfram að stýfa lævirkjana úr hnefa,
rétt eins og Kýklópinn, er honum var líkt við,
myndi hafa stýft Grikkina, förunauta Odys-
seifs, í helli sínum. En hinn prestklæddi að-
komumaður tók viðbragð er hann heyrði latín-
una, rétti úr sér, brosti glaðlega svo skein í
mjallhvítar tennurnar og sagði: “Bene mi
fili! bene, lepedissime, poetae verba, in militis
ore, non indecora sonant.’’(*-2).
Normannski riddarinn starði á þann er
ávarpaði hann og sagði með sömu tilgerðar-
alvörunni: — “Göfugi herra! Eg er sannfærð-
ur um það, að það vekur öfund hinna ensku
vina minna, að svo ágætur kirkjuhöfðingi, sem
mér skilst að þér séuð, af þeirri hæversku, er
þér hjúpið í tign yðar, skuli láta í ljós velþókn-
un yðar á orðum mínum.”
“Þér eruð gamansamur, Mallet riddari,”
mælti Guðröður, og roðnaði um leið. Veit
ég vel að latína er aðeins við hæfi munka og
snoðskerðinga,(*-3) enda hafa þeir ekki mik-
ið annað til að stæra sig af.”
Normanninn brá fyrirlitlega grönum.
“Latína! — Ó, Guðröð, bien aimé!(*-4) Lat-
ína er tunga keisara og öldungaráðsmanna,
hraustra sigurvegara og dáðrakkra riddara.
Veizt þú eigi, að Vilhjálmur hertogi hinn hug-
prúði kunni rit Júlíusar Cæsars utanbókar,
aðeins átta ára gamall? — og að það er mál
tæki hans að “ólæs konungur er kórónaður
asni?”(*-5) Sé konungurinn asni, þá eru
þegnar hans asnastóð. Þess vegna ættir þú
að sækja skóla, tala virðulega um þér betri
menn, munkana og snoðskerðingana, sem vor
á meðal eru oft hraustir foringjar og vitrir
ráðgjafar — og festa þér í minni að vitru höfði
fylgir voldugur armur.”
“Nafn þitt, ungi riddari?’’ sagði hinn
klerkbúni aðkomumaður á normannskri tungu
■en þó með nokkuð útlendum hreim.
“Það get ég sagt þér,” sagði tröllið, er
nú fyrst lét til sín heyra, á sömu tungu, og í
ý*-l) Einn af Kýklópum, (er samkvæmt þjóösögum
Forngrikkja voru eineygöir risar, er heima áttu á Sikil-
ey) er Odysseif tók höndum og félaga hans; geymdi þá
í helli og át tvo daglega, unz Odysseifur blindaöi hann
og slapp á burt.—Þýö.
(*-2) Gott sonur minn, gott ljúfurinn, orö skáldsins
láta þekkilega í munni riddarans.
(*-3 Shavelings. Það var óviröingarnafn Engil-Saxa
pm krúnu- og kjálkarakaöa menn; snoðskorna. Sam-
svarar hér um bil fyndni Hallgerðar um taöskeggling-
■ana.—Þýö.
(*-4) minn elskanlegi!
(*-5) Ymist tileinkað Vilhjálmi Bastaröi, eöa Hin-
reki konungi syni hans.—Höf—.
Léttara að baka
dúnléttar kökur og epla-
skífur úr
obinHood
FLOUR
‘Teningana til
baka” ábyrgðin í
hverjum poka
svolalegum málrómi, er glöggt eyra hefði
mátt heyra að var uppgerður, — “ég get frætt
þig um nafn hans, ætt og atgjörvi.
“Unglingur þessi heitir Vilhjálmur Mallet,
stundum kallaður De Graville, af því að höfð-
ingjar vor Normanna eru ekki í rónni fyr en
þeir eru búnir að festa “de”(*-6) aftan við
iiafn sitt; samt á hann ekki meira tilkall til
Graville lénsins, er tilheyrir ættarhöfðingjan-
um, heldur en það, sem fylgir gömlum kastala-
turni, sem er á einum útkjálka lénsins, ásamt
landskika, er framfleyta myndi einu hrossi
og tveimur leiguliðum, ef hann væri ekki þeg-
ar veðsettur Gyðingi fyrir fé til þess að kaupa
fyrir stuttmöttla úr flaueli og gullkeðju. í
föðurætt er hann kominn af hraustum Norð-
manni, er kom í Normandí með sækónginum
Göngu-Hrólfi; móðir hans var frakknesk, og
frá henni hefir hann erft beztu hæfileika sína,
nefnilega sniðuga háðgáfu og skæða tungu.
Annars hefir hann sér til ágætis hófneytni, því
hann matast hvergi nema á annara kostnað;
—nokkra latínukunnáttu, því hann átti að
verða munkur sökum þess að hann virtist of
þróttlítill til hermennsku; — nokkurn kjark,
því þrátt fyrir vaxtarlag sitt, felldi hann þrjá
Búrgunda með eigin hendi, og þá gerði Vil-
hjálmur hertogi það heimskuverk, eitt á meðal
annara, að slá þar einn óðalslausan riddara úr
einum flekklausum munk. Og þar að auki—”
“Og þar að auki,” greip de Graville ridd-
ari fram í, náfölur af reiði og gat með naum-
indum stillt rödd sinni í hóf, “ef þú værir ekki
svo heppinn að Vilhjálmur hertogi situr þarna,
þá skyldi ég lijálpa þér um sex þumlunga af
köldu stáli í skrokkflykkið á þér til þess að
, melta betur matinn sem þú stalst, og hefta
(blaðurtungu þína—’’
“Þar að auki,” hélt risinn áfram, eins og
ekkert hefði í skorist, eða að hann hefði alls
. ekki orðið þess var, að gripið hefði verið fram
í fyrir honum; “þar að auki líkist hann Akkil-
lesi í því einu að vera hvatskeytur, iracun-
dus.(*-7) Stórir menn geta vitnað í latín-
una engu síður en litlir, herra Mallet minn
beau clerk!(*-8)
Mallet hafði þegar gripið um rýting sinn;
sjáaldrið í augum hans þandist út eins og í par-
dusdýri, er býr sig til stökks. En til allrar
hamingju barst rétt í sama bili hin djúpa,
hljómmikla rödd Vilhjálms hertoga um borðin,
en að vísu nokkuð hástilltari en vant var:--
“Fagra veizlu og munntamt munngát haf-
ið þér búið oss herra konungur og bróðir! En
ég sakna hér þess, er riddarar og konungar
telja krydda hvern mannfögnuð eins og ilm-
smekkinn vínið: mansöngsins. — Vissulega
eru bæði Saxar og Normannar af sama stofni
og hrósa sér í höll sem dyngju af afreksverk
um norrænna forfeðra. Bið ég því mansöngv-
ara yðar eða hörpuleikara um einhvern hetju-
söng frá fornri tíð!”
Normannarnir gerðu góðan róm, en þó
lágmælt og kurteislega að þessum orðum.
Saxarnir litu upp; horfði hver á annan og and-
varpaði lágt, því þeim var öllum fullkunnugt
um það, hverskonar söngljóð Játvarði geðjuð-
ust helzt.
Konungur svaraði svo lágri röddu að eigi
heyrðist um borðin, en þeir, er vanastir voru
að lesa í svip hans, þau fáu svipbrigði er
venjulega var um að ræða, hefðu getað sagt
það hinum, að ávítur byggju konungi í brjósti.
Enda komu þær brátt í ljós, er afar langdregið
og ieiðinlegt forspil heyrðist, frá þeim stað í
höllinni, er sátu hvítklæddir hljóðfæraleikar
ar, eins og vofur, sveipaðar í líkklæði. En er
forspilið var úti hófu þeir með grafarsöngslitað
um raustum ógurlega langloku um píslarvætti
og kraftaverk einhvers dýrlings frá dögum
frumkristninnar. Svo tilbreytingarsnauður
var söngurinn, að menn tók sýnilega að syfja
undir honum. Og þegar búið var, og Játvarð-
ur, eini maðurinn, er hlustað hafði með at-
hygli og ánægju, leit í kringum sig með eftir-
væntingu um almenna hrifningu sinna tignu
gesta, þá sá hann systurson sinn því nær geng-
inn úr kjálkaliðunum af geispa; biskupinn frá
Bayeux með hringprýddum greipum spentum
um magálinn, steinsofandi; Fitzosborne dott-
andi og dragandi ýsur með hálfrökuðu höfð-
inu — og Vilhjálm, glaðvakandi að vísu, en
með augun uppi í ræfri, og sálina langt frá
glóðarristinni, sem (öllum öðrum dýrlingum
sé lof!) dýrlingurinn, er þetta söngljóð fjall-
aði um, hafnaði að lokum farsællega á.
“Uijaðssamlegur og sálbætandi söngur,
Vilhjálmur greifi,” sagði konungur.
Hertoginn hrökk upp úr vökudraumum
sínum, laut höfði lítið eitt, og sagði svo for-
málalaust: “Er þetta ekki skjaldarmerki
Elfráðs konungs?”
“Jú. Hví?”
“Hemm! Matthildur Flæmingjaprinsessa,
er komin í beinan karllegg frá Elfráði. Og
(*-6) frá; De Graville—frá Graville.—
(*-7) Uppstökkur.—ÞýS.
(*-8) SkriflærSi.—Þý8.
Saxar hafa enn í hávegum
nafn hans og ætt.
“Já, vissulega; Elfráður
var mikilmenni, og endur-
bætti saltarann,” svaraði
Játvarður.
Harmljóðið var nú á enda,
en svo deyfandi höfðu áhrif-
in verið, að drómi féll ekki
af mönnum þótt tekið væri
fyrir uppsprettuna. Dauða-
þögn og drungi var um alla
höllina, unz allt í einu gall
við rödd, sem lúðurhljómur
hins efsta dags, breið, voldug
og yfirgnæfandi. Allir hrukku
við, Allir snéru sér við, allir
blíndu í sömu átt, og sáu að
þessi mikla rödd kom frá
öðrum enda hallarinnar. Þar
var staðinn á fætur hinn risa-
vaxni aðkomumaður. Hafði
hann dregið lítið, þrístrengj-
að hljóðfæri undan kufli sín
um — nokkuð áþekkt nútíma
gígju — og söng á þessa leið:
Göngu Hrólfur*
Heimski Karl í háu sæti
hreykir sér með yfirlæti,
á bak við og til beggja handa
búnir skarti hirðmenn standa;
með ellefu rekkum inn þá
gengur
afar hár og gildur drengur.
Jarls á hann nafn af jöfri að þiggja
og játast undir veldi tiggja,
á hann kóngi eiða’ að sverja,
að hann landið skuli verja,
og fastmæla svo full sé vissa,
fót hann þengils á að kyssa.
Þeir í tignar klæða hann kápu,
kápan stendur fast á beini,
eiðinn þylur hann eins og drápu,
ekki skilur hann sumar greinir,
en er kemur að kossgreiðslunni
kappanum verður orð á munni:—
“Einn er hanki, og er það verra
á athöfninni á þessum degi,
með beinserk er ég borinn herra!
og beygja mig, það má ég eigi;
fót þinn mér til munns að hefja
munu því eigi kallast refjar.”—
Er innt hann hafði orðin þessi,
óðar þreif hann Karls í leggi,
ofan dró hann sjóla úr sessi,
og sópaði gólf með konungsskeggi;
Að standa á höfði hann Karli kenndi;—
á kossum fótar sá varð endi,
Norðmenn brostu og breiöu spjótin
bráðum tólf á lofti voru;
glúpnuðu Frakkar gengu’ ei móti,
en greiddu heldur orðin stóru;—
I-Ieim til Rúðu Hrólfur vendi,
Heimska Karli skatt ei sendi.
Engin orð geta lýst þeirri örvun, og þeim
klið er varð á meðal hinna normönnsku gesta
við að heyra sungið þetta nafnfræga kvæði.
Og jókst þó kliðurinn og fagnaðarlætin um
allan helming við það, að nú þekktu allir ljóð-
söngvarann; enda heyrðust hvíslingar frá
liundrað börkum, jafnskjótt og hann hafði
lokið söngnum: “Taillefer, það er Taillefer
okkar normannski!”
“Við sankti Pétur, uppáhalds dýrling okk.
ar beggja, minn konunglegi frændi,” sagði
Vilhjálmur, eftir að hafa hlegið hjartanlega,
“vissulega gæti engin tunga nema ljóðsöngv-
arariddara míns hafa tekið svo í hlustir vorar.
Fyrirgef, herra, hið dirfskufulla innihald söngs-
ins, sökum hugrekkis söngvarans; og sökum
þess að ég veit vel’’ (og nú varð hertoginn
skyndilega alvarlegur á svip) að ekkert nema
mjög áríðandi og viðurhlutamiklar fréttir úr
hinu þrólega ríki mínu, hafa knúið hingað
hina ljóðrænu stormsvölu yfir saltan sæ, þá '
leyfið, herra, sendiboða að vísa hingað fugli
þessum, er ég óttast að sé spádóms og jar-
teiknafugl eigi síður en söngfugl.”
“Allt sem þér þóknast, þóknast mér,”
sagði Játvarður þurlega, og gaf sendiboðanum
skipan sínu um að sækja ljóðsöngvarann. Eft-
ir drykklanga stund kom hann skálmandi
risaskrefum, upp hallargólfið á milli borðanna,
og hinn klerkbúni félagi hans með honum.
Varð flestum starsýnt á þá, svo ólíkir sem þeir
voru. Báðir höfðu nú kastað hettunni á bak
aftur, og voru því berhöfðaðir og báðir verðir
þeirrar athygli er þeir vöktu, hvor á sinn hátt.
Ásjóna ljóðsöngvarans var björt og heið, eins
*) Hið alkunna kvæði Gríms Thomsens er
hér sett sem þýðing á kvæði því er Taillefer
syngur, enda er kvæðisefnið nákvæmlega hið
sama, þótt bragarháttur sé annar.—Þýð.
og sólskinsfagur sumardagur; ásjóna klerksins
var dimmleit og þungbúin, eins og nóttin.
Taillefer var dökkjarpur á hár, og liðuðust
þykkir lokkar hirðulauslega um bjart og frítt
enni. Augun voru grábrún, og augnatillitið
djarfmannlegt og broshýrt í senn, en úm var-
irnar lék bros, er kátínan skein úr, þótt einn-
ig mætti af munnvikjadráttunum marka, að
undirniðri væri einnig til háð og slægvizka. En
öll var framkoman í senn aðlaðandi og karl-
mannleg.
Klerkurinn var þar á móti dökkur á kinn
og tekinn í andliti. Andlitsfallið allt sérstak-
lega fínmeitlað; ennið hátt mjög, en eigi breitt
að sama skapi, og markað djúpum rúnum hugs
unar og ahygli. Svipurinn bar vott um óbil-
andi ró og hæversku, en þó staðfast sjálfs-
traust. Fram á milli hermannaraðanna gekk
hér hæglátlega, rólega og öruggur í meðvit-
und sinni um yfirburði sína, fræðimaðurinn.
Vilhjálmur beindi hinum hvössu augum
sínum á prestinn, með nokkurri undrun, bland-
aðri bræði og stolti. Hann snéri sér þó fyrst
að Taillefer, er nú var kominn fram að hápall-
inum, og sagði:—
“Við hina heilögu mey, ef þú berð mér eigi
ill tíðindi, þá gleður andlit mitt þig meira en
hrottasöngur þinn. Krjúp, Taillefer, krjúp
fyrir Játvarði konungi, og með meiri kurteisi,
en hinn seinheppni landi vor auðsýndi Karli
konungi.”
En Játvarður, sem líkaði ekki betur útlit
hins risavaxna ljóðsöngvara, en innihald kvæð-
isins, er hann flutti nýlega, ýtti stól sínum
aftur á bak, eins langt og hann gat og sagði:
“Nei, nei, vér afsökum þig, mikli maður.”
Þrátt íyrir það kraup ljóðsöngvarinn á kné
fyrir konungi, og hið sama gerði klerkurinn
með innilegasta auðmýktarsvip. Báðir stóðu
upp hæglátlega, og gengu, að gefnu merki
frá hertoganum, á bak við stól Fitzosborne og
stóðu þar.
“Klerkur,” sagði Vilhjálmur og horfði ein-
beittlega á hið magra andlit þessa kirkjunnar
þjóns, er þarna stóð fyrir framan hann, “ég
þekki þig frá fornu fari, og ef þú kemur hing-
að sem erindreki kirkjunnar, þá, per la re-
splendar Dé!(*-9 hefði hún þó getað sent mér
ábóta að minnsta kosti.”
“Hægan, hægan,” sagði Taillefer formála-
Iaust, “móðga þú ekki, Normannagreifi, minn
góða vin og förunaut. Veit það trúa mín, að
vel má svo fara, að þú fagnir honum betur en
mér; því söngvarinn hefir einungis um ósam-
ræmi fréttir að flytja, en spekingurinn getur
komið öllu í samræmi aftur.”
“Ha!” sagði hertoginn, og hleypti svo í
brýrnar að nær því virtist, að sæi í tvö glóð-
arkol, þar sem augun voru. “Sennilegt er þá
að uppreistarandi sé kominn í hlna drembilátu
lénsmenn mína. Gangið nú báðir héðan og
bíðið mín í herbergjum mínum. Skal það eigi
skerða veizlugleðina í Lundúnum, þótt svifti-
vindar blási í Rúðuborg.”
Sendiboðarnir tveir beygðu sig þegjandi
og gengu á brott.
(*-9) Við dýrð guðs!