Heimskringla - 29.01.1930, Qupperneq 7

WINNIPEG, 29. JAN., 1930
HEIMSKRINGL A
't. KLAÐSIÐA
Yfirlit efnisins
Fyrri deild: Mér í Minni
ÞaS er mér í minni,
irieir en gott ég tel,
hve meS særðu sinni
sá ég ofur vel,
landa leiri stokkna
lötra borgarstigu,
suma alveg sokkna,
sem í skuröi hnigu.
Jafnframt mér í minni
meiriháttar fólk,
snarrar snældu tvinni,
snúinn upp í hólk;
flokkaframinn sleikinn
Faríseaskapi;
Sadúseinn hreykinn
sjálfsblekkingar snapi.
Einnig mér í minni
Mister þessi og hinn.
Ögrun olli sinni,
apakötturinn.
Spjátra sperrileggir;
spýta snerröar granir;
æöri en aðrir seggir;
enskir þessu vanir.
Loksins mér í minni
mannlífs æöra sviö.
Gagnvart ‘Gránu’ sinni
glápti ‘folaldið.’
Máttu, kór úr kóri,
klerkar augum starast.
Skjöldur fórust flóri.
Flekkar haugum snarast.
Því er öldin önnur
enskuö svo til fulls,
sálir beri sönnur
svamli rauðagulls.
Vífum viðjar ihrællinn
veös ómislitt hýði;
gulliö þriðjar þrællinn
Iþjóöband* slysalýöi.
Síðari deild: Fyrir augum
Þeir bylta sér núna í bygginga stærö,
með brauðmola tyftun á landann;
fá guörækni snúna í malpoka mærð,
sé mammoni skift fyrir andann.
Svo glúrnirnar herverja hallir og torg
að hreykin sé Jög og regla.
Það einkennir sérhverja ágætisborg,
—skal ekkert þá sögu begla.
Á sléttunni breiðri sést bóla og þúst,
ei björg þau, er völluna hasla;
og KJettavals hreiðrið er komið í rúst,
svo kríurnar skjöllunum dasla;
og nú finnast spörð ekki neinu til meins,
eða nauðungar þefur af snilli,
er kveðskapargjörðin er öll saman eins,
og ekkert að gefa á milli.
Að andlega gagnsömust alþýðuvers,
sem ekkert við tálmálin rjáli,
sé kirkjum til fagnaðar, kruss eða þvers,
fær kitlaða álsál í Páli.
Sé “Já, já” og “Nei, nei” öll jafnan til efs,
vinnst Jesú gleggst samtímismennska.
Það norræna geyja, má heiðninni hvefs,
er hampi bezt framsíðan enska.
Því tölcut)örn Java við eiginbörn átt
fá allskonar hlunninda skift'i,
sem norðurfrá hafa þann helgidómsmátt,
er Hund-Tyrkinn sunnan af klippti.
Hve Vilhjálmi ballið lét Ballin upp fært,
enn bergmálast simbölskum nótum,
þó langspilið skralli þar innan um, ært,
sem öflugast timbrað úr spjótum.
Er sævartwtn gamall eitt sandauðnarflag
veit sálu það lyftingarhæsta,
mjá kálfarnir saman við kisurnar lag
um klóna, sér tyftingarlæsta.
í gyðirngaliki má strokka hvern strák,
sem staðið fær vitund úr hnefa;
ei Brandesar-ríki skal Berlinarkák,
sé bjargráðin fituð á efa.
I öpunar-Júða hvern Ásanna bur,
er efunarmannsins, að hefla;
sér vinsa úr trúða, en vaknandi knur,
sem vogar til sannsins, að kefla;
H fá ættjörðu taman þann einlægnisbrest,
sem ekkert skal tjón vinna dalnum,
og signd Alabama má samrýma bezt
við sálmaskáld Jónas í hvalnum.**
Svo vinnur sér holótta virðingu inn,
að vera hvers fagnaðar hrókur;
en allur í mola fer afglapinn hinn,
sem aldrei er gagnlega klókur;
og lofi hann illa vor loðmullu störf,
sem Laxness, hann á því skal lcenna,
hve uppskafning trylla þau eyglóarhvörf,
er ísinn af skjáunum brenna. —J. P. S.
^íslenzkt, enskt og júðskt.
**S’br. Literary Digest, 4. jan., 1930.
Tónment á Islandi
(Frh. frá 3. síðu).
anna. Vissasti vegurinn til þess er
að taka sjálfur æfingar í söng og
hljóðfæraslætti.
Það er algengt að heyra menn segja,
að það sé ekki til neins að fara að
leggja stund átónlist, þvi að það sé
svo löng og erfið leið að þvi takmarki,
að geta fullnægt binum ströngu nú-
tíðarkröfum. — En þetta er hinn mesti
misskilningur. Almenn upplýsing og
æfing i tónlist stefnir ekki fyrst ag
fremst að því að ala upp snillinga og
atvinnuleikara. Ivangsamlega mest t>er
sinn ávöxt i þvi að menn læri að
hliista á tónlist og njóta hennar, og
kannske að leika eitthvað á hljóðfæri
eða syngja í heimahúsum. En út-
lærðir tónleikarar og söngvarar til
þess að koma fram opinberlega, það
verða aðeins örfáir, enda er ekki þörf
fyrir nema fáa.
í þessu efni erum við íslendingar
komnir inn á ranga braut. Allt of
mikið af því tónlistanámi sem menn
leggja hér stund á, er raddsöngur með
það fyrir auigum að verða snillingur
eða komast í flokk með atvinnusöngv-
urum. I flestum tilfellum hlýtur nú
þessi tilraun að mishepnast. En þótt
hún hepnist er eftirtekjan fyrir tón-
list landsins lítil. — Það sem við verð-
um að stefna að, er það að bæta sem
best almenna þekkingu á tónlist í land-
inu sjálfu, því að annars getur þessi,
list hreint ekki átt hér neins þroska að
vænta. Það er auðséð að við hljót-
um að græða meira á því að veita fé
til tónlistakennslu hér heima heldur en
að skifta sömu fjárfúlgu niður í utan-
farastyrki til manna, sem ætla að búa
sig undir tónlistaratvinnu erlendis.
Sömuleiðis er það ljóst, að við verðum
að leggja meiri stund á góða kenslu í
hljóðfæraleik heldur en í raddsöng,
vegna þess að ihljóðfæraleikurinn
opnar fyrir okkur miklu stærri svið í
tónlistaheiminum og á sér margfalt
margbrotnari möguleika en söngurinn.
— Raddsönigur mun hvort sem er eiga
hér teeði mfkla og góða framtíð, því
að íslendingar eru viðurkendir radd-
menn. Enda er líka sjálfsagt að
styrkja hér kenslu í söng, einkum með
tilliti til kórsöngs sem virðist eiga hér
ágæt skilyrði. — Um einsöngvarana
er það að segja, að því tiltölulega
minna verksvið er fyrir þá hér heima.
— Þeir ganga auðvitað í erlenda
þjónustu.
Það er greinilegt að vér höfum ekki
efni á að ala upp tónlistamenn handa
öðrum þjóðum á meðan okkar eigin
tónlist er í niðurlægingu. Það stendur
okkur sannarlega nær að bæta ástand-
ið heima fyrir. Nú er svo komið að
við eigum orðið kost á að heyra marg-
falt meira af tónlist en áður, og miklu
meira en þjóðin er fær um að melta
á núverandi þroskastigi sínu. Hinir
endurbættu grammófónar og erlent út-
varp flytja okkur nú þegar óminn af
allri tónlist sem leikin er um víða ver-
öld frá lægstu stigum hennar og alla
leið Upp úr. Þá er því ekki að gleyma
að lcunnátta margra einstakra manna í
söng og hljóðfæraslætti hefir aukist
stórum. Við eigum söngvara, hljóð-
færaleikara og söngfélög, sem við
hlustum á með mikrlli ánægju, og erum
á góðum vegi að pignast fullskipaða
hljómsveit. En þrátt fyrir þetta vant-
ar enn mikið á, að mentuð tónlist sé
runnin þjóðinni i merg og bein.
Stærsta fyrirtækið í þá átt að dreifa
út á meðal þjóðarinnar hinu andlega
næringarefni tónlistarinnar er útvarp-
stöðin, sem nú er i aðsiglingu. En
hún kemur ekki að fullum notum nema
séð verði fyrir því tvennu, að fá t>oð-
lega tónlist til að útvarpa og gera ráð-
stafanir til þess að þjóðinni notist
það sem henni verður boðið.
Nú er ég ekki meðal þeirra sem for-
dæma algerlega alla léttari tónlist. Eg
álít að 'hún hafi líka verkefni og eigi
rétt á sér sem hressingarmeðal. En
það að fóðra þjóðina á eintómu létrt-
meti af þessu tæi, það táknar algerða
kyrstöðu, og enga mentun eða fram-
för.
MJeðal hinna mestu menningar þjóða
hefir það altaf verið viðurkent, að
Igóð tónlist hafi ekki einungis hress-
andi og skemtandi áhrif, heldur verki
hún beinlínis mótandi og uppalandi á
ihugarfar manna og lunderni. Aðal-
þröskuldurinn í vegi þessarar listar er
það hvað margir virðast vera sneydd-
ir tónlistagáfu, eða telja sér sjálfir trú
um að þeir séu það. Þar á meðal eru
merkilega margir stjórnmálamenn.
Hefi ég reyndar oft undrast hvað
“ómúsíkalskir” menn hafa þó oft verið
fúsir til að styðja að tónlist. Sjálf-
sagt hafa þeir í hugskoti sínu ein-
hvert hugboð urn hversu voldugt
menniregarmeðal hún er.
Það er nú kunnugt hversu alhliða
eiginleikum tónlistin er gædd, svo að
segja má að hver einasta andleghrær-
ing eigi þar sína hliðstæðu. Það er
þá einnig kunnugt og eðlilegt að sama
tegund af tónlist hæfir ekki öllum. Öll
skynsamleg rök virðast þvi benda á, að
ti! sé einniig músik sem hæfir hinum
svonefndu "ómúsíkölsku mönnum. Er
strax hægt að benda á þá staðreynd,
að allir. jafnvel þótt þá skorti tón-
heyrn, læra skyn á takt og hrynjandi.
.Eg álít einnig, að alger skortur á tón-
heyrn sé ekki til, nema því aðeins
að eyrað sé skemt og maðurinn
heyrnarlaus, en ófullkomna tónheyrn
megi æfa með sérstökum aðferðum
eins og hvern annan hæfileika.
Við megum ekki æda, að tónvísindin
hafi nú þegar náð hámarki þroska og
fullkomnunar. Sönnu nær mundi hitt
að þau séu enn á byrjunarstigi.
Og ekki er ég i neinum vafa um
það að tónlistin á ekki einunig'is eftir
að þroskast ótakmarkað, heldur einnig
að verða almenningseign í miklu rík-
ara mæli en ennþá er orðið. Hán á
eftir að verða einn hifuðsameiningar-
liður og andlegt líffæri komandi lqyn-
slóða.
Tónlistariðkanir Forn-Grilckja eru
því miður lítið kunnar. — Ekki mun
tónlist þeirra hafa verið svipað því
eins fjölþætt og tónlist vorra tíma. En
niiklu lengra hafa þeir verið komnir
í því á gullaldartíma sínum, að gera
tónlist að almenningseign upplýstra
manna og nota hana sem uppeldismeð-
al. Enda álitu þeir tónlist hafa djúp-
tækust áhrif allra lista til menningar
oig siðfágunar. — Sömu skoðanir eru
að ryðja sér rúm á vorum timurn. Á
Þýskalandi og ítalíu er tónlist fyrir
löngu orðin að tiltölulega almennri
nauðsyn, sem menn geta ekki hugsað
sér að fara á mis við.
Sumir rithöfundar halda því fast
fram að áhrif tónlistar á undirvitund
vora séu miklu rótíækari og varanlegri
til góðs og ills heldur en þau áhrif
sem eru oss meðvitandi. Af iþessu
mundi þá leiða að tónlistin er miklu
máttugra nienningarmeðal heldur en
uppeldisfræðingar síðari tínia hafa
látið sér til hugar koma. — I þessu
samíbandi vil ég að endingu minna á
merkilega bók, sem kom út i fyrra eftir
frægan enskan rithöfund og tónskáld
Cyrill Scott um áhrif tónlistar. Hefir
bókin vakið mikla athygli fyrir hinar
djörfu staðhæfingar höfundarins.
Hann heldur einmitt fram þessari
kenningu að tónlistin sé það súrdeig
sem geti gagnsýrt alt þjóðlífið án þess
að menn verði þess varir og að höfuð-
tónskáldin hafi í raun og veru verið
spámenn þjóðanna og mótað andlegt
líf þeirra og eðlisháttu öðrum mentum
fremur. T. d. hafi tónlist Handcls
algerlega mótað hinn ríkjandi aldar-
hátt á Englandi á nítjándu öldinni.
Þjóðverjar eigi tónlist Bachs að þakka
rökkvísi sína og vísindalega nákvæmni
o s. fv.. Annars koma fram í þess-
ari bók svo margar nýstárlegar hugs-
anir, að mér finst vert að gera af þeim
útdrátt og birta hann.
En hvað sem þessum athugunum
líður, þá stendur það enn óhrakið alla
leið framan úr fornöld, að tónlistin
er voldugt menningarmeðal, sem engin
framsækin þjóð og síst vér íslending-
ar höfum efni á að láta ónotað.
Eins og ég tók fram í byrjun eru
hér á landi miklir tónlistahæfileilcar,
en skynbragð og kunnátta á mentaðri
tónlist algerlega i barndómi. Það má
því ekki dragast lengur að eitthvað
verði gert til þess að mynda grund-
völl jyrir íslenska tónlistamenningu.
Við þurfum að eignast góða hljóm-
sveit. — Þið þurfum að geta útvarpað
góðri tónlist. — Við verðum að eign-
ast tónlistaskóla!
Foraldir Islandssögu
Eftir Einar Benediktsson
Þegar ég var sjálfur orðinn sann-
færður um það, að land vort geym-
ir óhrekjanlega vitnisburði um mann-
vistir og þekking á íslandi, fjölda
alda fyrir svonefnda sögu lands vors,
reyndi ég fyrst að athuga nolckur
meginatriði sem að þessu lúta. Eg
gerði þetta að umræðuefni í brezk-
um vísindalegum félögum og ritaði
ýmsar greinir er að því lutu, hingað
og þangað.
Nokkrum árum síðar veittist mér
kostur á því að kynna mér hin stór-
vægilegu mannvirki í Ratígiárvalla-
sýslu og síðan hafa smátt og smátt
Jtætzt við sönnunargögnin um eld-
forna fornsögu hins norðvestlæga ey-
lands, ýms mannvirki, víðsvegar um
allt Island, sem öllum vitanlega stafa
frá ævagömlum öldum, löngu fyr en
Rómverjar, Grilckir og Púnverjar
vissu deili á Sólarlandinu Tíli. Tala
þau nú því hærra um aldur sann-
sögu vorrar, sem tímar líða lengur.
Eg hefi látið þess getið áður, i
þeim örstuttu og fáu greinum, sem
ég hefi nú fyrir skömmu ritað um
forsögu vora, að ég vildi vekja at-
hygli alþjóðar á íslandi um hina ó-
heyrilegu vanrækslu, er þetta mál
hefir orðið fyrir,"einmitt nú þegar
efni vor og fjöldi vænlegra fróðleiks-
manna meðal vor, gera oss fært að
leggja mikinn skerf til vísindalegrar
meðferðar á eldfornum fræðum vor-
um.
Örsmá sýnishorn hinna forsögulegu
minja eru látin fylg'ja hér með, til
þess að reyna að vekja nokkurn á-
huga um þetta stórvægilega málefni
söguþj óðarinnar.
Væntanlega munu verða birt, innan
skamms, hin helztu meginatriði er
lúta að mikilvægi þessa efnis fyrir
landfræðissögu Islands.
Óteljandi sannindamerki heimsókna
og vista i Suðurlandshellum þeim,
er ég leit yfir meðan ég bjó á Rang-
árvöllum, taka allan efa af um það,
að hér eru stórfeng og frægileg verk-
efni fyrir rannsóknir útlendra og
ísl. vísindamanna. — Feiknafjöldi
munkateiknanna IHS (Jesús frelsari
mannanna) kom alstaðar fyrir, auk
fiskmynda víðsvegar úti um loft og
veggi: “Ichþys” (Jesús Kristur guðs
son, frelsarij. Þar hafa _ komiÍS
fræðimenn er bæði kunnu grteku og
latinu. Ennfremur þóttist ég sjá
Ogham letur hér og þar sem eðlilegt
er, jafnt hér sem á Bretlandseyjum,
þar sem ýmsir hálærðustu menn síns
tíma höfðu komið hér út og haft
langdvalir á órasvæðum Suðurlands.
Réttlátt virðist að igeta þess hér,
að óvild og rangfærslur um frum-
þekking- á Islandi, og þá að likindum
jafnsnemma um Grænland, halda á-
fram að þróast enn á vorum dögum.
Mér hefir jafnan virtzt frá því að
ég fór að kynna mér nokkuð þessi
efni að einhver kali ráði hér gegn
óhlutdrægni íhugun og ætti slíks þó
ekki að vænta í Sögulandinu. En
staðleysur þær og uppspuni, sem vefj-
ast til dæmis um fyrstu landnámssagn-
ir vorar benda til framhaldandi hlut-
drægni. Læt ég mér nægja hér
einungis að nefna óreiðuna um frá-
sagnir Landnámu.
Fridhjof Hansen hefir skarplega
tekið fram að nafn Vestmanneyja er
dregið af dvöl kristinna flóttamanna
frá Bretlöndum. Röstin, sem ritsag-
an falsar í mannsnafnið Faxa, er enn
til og rétt nefnd við Eyjarnar. Er
hér ek'ki rúm tit frekari skýringa
um þessi efni. Einungis mætti nefna
að enginn efi mun vera i því að
“terra glacialis” er Grænland, sem
Skáld-Helgi hinn lærði réttnefndi
“Jöklajörð.”
Hér opnast víð og merkileg sjón-
deild Og mun ég leitast við að skýra
þetta betur á öðrum stað. En eng-
ann ætti að undra þótt komist verði
að miklum merkum niðurstöðum, er
óhlutdrægar og sannar áreiðar verða
gerðar um Suðurland — fyrst og
fremst.—Lesb. Mbl.
It pays
to attend
a good school
We have Positions
for Young Men!
We can place in good posi-
tions, four times the number
of young men who are at pre-
sent training for business in
our Colleges. If you are be-
tween the ages of fifteen and
thirty years, you should start
now your preparation for a
business career at the Do-
minion Business Colíege. It
is the sure way to promotion
and higher salary.
Enroll Monday
DOMINION
Bustness College
—on the Mall
Branches
in Elmwood
and St. James