Heimskringla - 11.06.1930, Page 7

WINNIPEG, 11. JtrNI, 1930.
HEIMSKRINGLA
/
öryndarlegastur. Menn settu það svo
SeK ekki fyrir sig þótt óveður vofði
— nei, langt frá! “Þótt hann
■ri&ni, þótt eg digni, þótt að lygni
a'drei meir”, þá fer eg samt á Is-
tendingadaginn! Eitthvað svona
tautuðu landarnir þá, og þeir komu
nllflestir. En nú er öldin önnur, og
ekkert eftir af þessum eldi nema
hálfkulnaðar glæður. Eg býst við að
•nfreiðar og myndasýningar eigi
meðal annars drjúgan þátt i þessari
'breytiþróun”. Það er svo margt,
Sem glepur og ginnir nú, sem áður
Þekktist ekki.
En ekki get eg skilið að við græð-
nokkuð við það, þótt vér am-
lóðum þessari þjóðhátíð okkar fyrir
kattarnef.
Tveir gamlir vinir eru það, sem
eS vil nota' tækifærið til að minn-
a®t hér aðeins lítillega, en það eru
Þeir Eiríkur Gislason og Einar ól-
afsson, sem mig vænir að séu nú
báðir glaðir í sveit Ása og Einherja.
^eir voru báðir um eitt skeið ráðs-
bienn Heimskringlu og Einar einnig
tttstjóri hennar um tíma, en þar sleit
eS líka meira en tvennum buxum
°S skóm.
Eg átti heimili hjá Eiríki og önnu
konu hans frá því er Jón ölafsson
tihtti á brott héðan og þar til eg fór
a® hokra sjálfur. Eiríkur var gleði-
biaður hinn mesti, ákafur í lund Qg
'ókingur, að hverju sem hann gekk.
Elokksmaður var hann mjög ákveð-
inn og prýðilegá greindur. Hann var
tryggðatröll þeim mönnum og mál-
®fnum, er hann léði lið sitt, og mátt-
’r þú æfinlega reiða þig á, að þar
atóð “Björn að baki Kára”, er hann
var, og enginn dró reipi úr greipum
kans meðan heilsan ekki bilaði. Það
var oft fjörugt og skemtilegt á litla
beimilinu þeirra hjónanna, því að
Þar var jafnan gestkvæmt til að
skeggræða og skemta sér, því allir
'bssu að Eiríkur var hrókur hvers
tagnaðar. Hann var söngmaður í
betra lagi og svo fimur í skák, að
Þeir voru ekki margir, er sigruðu
Þann í þeirri íþrótt.
Einar ólafsson var nokkuð ein-
bennllegur maður. Hann var vel
hiáli farinn, prýðilega gáfaður, víð-
'esinn og hafði góða ritstjórnarhæfi •
teika. Fremur var hann þunglynd-
Ur og gruflandi og ekki við allar
tJalir felldur; en var þó oft svo ynd-
tslega kýminn og skemtilegur í sam-
rif'ðum, þegar vvel lá á honum. Að
vísu var hann ekki samskonar glæsi-
’benni og Eiríkur, en það var eitt-
bvað það við manninn, er vakti eft-
irtekt þina á honum, hvar sem þú
sást hann, jafnvel þótt þú værir hon-
Urn alókunnugur. Flokksmaður var
Einar mjög ákveðinn og hinn vask-
asti liðsmaður, eins og hann var
drengur hinn bezti.
Það urðu skörð fyrir skildi í sveit
tslendinga hér, er þessir tveir menn
bhigu til moldar, og enn eru þau
sbörð lítt skipuð.
Margra fleiri ágætis drengja
bieetti eg minnast, sem mér hefir
ahðnast að festa vinskap með. En
eS hefi ekki tíma til þess, og svo
yrði það of langt mál. Og svo er
bitt, að
“Það þýðir ekki að þylja nöfnin t!óm,
^ þjóðin mun þau annarsstaðar finna.”
Magnús Peterson.
15. mai, 1930.
Mentunargildi
Samlaganna
Island er ein af fremstu þjóðum í
menntunarmálum, og ef til vill er
það þess vegna, að stór meirihluti
hinna íslenzku bænda í Vestur-Can-
ada eru tryggir meðlimir hveiti-
samlagsins.
Engin stofnun í heiminum stenzt
samanburð við Hveitisamlagið, frá
menntunarlegu sjónarmiði. Fyrir
daga Samlagsins höfðu bændur ein-
ungis þokukennt hugboð um, hvað af
hveitinu yrði eftir að þeir höfðu selt
hveitiumboðsmanninum það, eða falið
umboðssölufélagi það til sölu “á papp-
írnum”, enda þó að hið virkilega
hveiti er þeir höfðu afhent mánuðum
áður, væri þá þegar malað, bakað og
étið.
En frá stofnun Samlagsins veit
hver einasti sæmilega skyni borinn
meðlimur, ekki einungis hvert hveitið
fer, heldur einnig HVERNIG það fer.
Hann öðlast staðgóða menntun í al-
mennri landafræþi, með því í hugan-
um að fylgja eftir hveitinu á hinni
miklu langférð til endanlegra neyt-
enda. Hann fær nothæfa upplýsingu í
pólitískri hagfræði, við að athuga
i hvað verðlag hveitisins er háð toll-
stigum hinna ýmsu þjóða, og hver á-
hrif atvinnuleysi eða hið gagnstæða
hefir á eftirspurn og neyzlu fjar-
lægra landa. Hann kemst fljótlega
að, hvernig verðfall á silfri hefir á-
hrif á canadiskan hveitimarkað í
Austurlöndum. Stór-verzlun, og
hvernig hún væri rekin, hafði áður
verið að mestu leyti óráðinn leynd-
ardómur fyrir hann, þar til hann sjálf-
ur hjálpaði til að' byggja upp risa-
vaxnasta verzlunarfyrirtækið í Can-
ada, og þar til hann varð að venja
sig á að hugsa í miljónum í stað ein-
inga, varð að taka aðstöðu til ákvarð-
ana um meðferð svo tugum miljóna
skifti í byggingu og rekstri hveiti-
geymsluhúsa, og ráða skiftingu á
ágóðahlutum meðlima, sem námu
mörgum miljónum dollara.
Meðlimir Samlagsins bera ekki ein-
ungis hagfræðilegt ástand hinna
ýmsu hveitineytandi þjóða fyrir
brjósti, heldur einnig tíðarfar, rækt-
unaraðferðir og sölufyrirkomulag
hveitis í öllum aðal hveitiframleiðslu-
löndufn heimsins. Þeir hafa sinn eig-
in umboðsmann í Argentínu, til að
fylgjast með ástandinu þar fyrir
Samlagsins hönd. Með aðstoð sölu-
samlags framleiðenda í t Ástralíu
fylgjast þeir nákvæmlega með upp-
skeru- og söluhorfum þar. Frá Sam-
lagsins eigin hagstofu fá þeir við og
við yfirlit yfir uppskeruhorfur heims-
ins, og nákvæma skýrslu yfir upp-
skeruástand síns eigin lands.
1 gegnum að vera eining í hinni
risavöxnu samstarfshreyfingu, kynn-
ist hver meðlimur Samlagsins nú-
tíma þjóðfélagsfræði til mikilla hug-
arbóta. Samstarfs námsskeiðum er
haldið upp í öllum þremur gresju-
fylkjunum, og fyrirráðsmenn sam-
starfsstefnunnar halda þar fyrir-
Iestra við og við fyrir áhugasömum
og fjálgum tilheyrendum. En mikil-
vægast af öllu er þó ef til vill sá
aukni áhugi, er samlagsmönnum
hefir hlotist, á öllu er horfir til vöru-
bóta og álitsaukningar á þessari
meginframleiðslu Canada. Hin þrjú
hveitisamlög vesturfylkjanna hafa í
sameiningu stofnað til nokkurskonar
verklegra sýninga á árangri af til-
raunum unglinga, b\ggja kynja, með
ræktun skrásettra útsæðistegunda,
til aukinnar vitneskju um hentug-
astar tegundir fyrir hin misjöfnu
héruð, og hefir sú starfsemi borið
hinn ákjósanlegasta árangur, og auk-
ið til muna áhuga fyrir útsæðisvönd-
un. “Bætt útsæði, bætt uppskera,
bætt heimili,” eru einkunnarorð Ung-
lingadeildar samstarfsstefnunnar í
Manitoba, sem hefir innt af hendi
hið prýðilegasta verk, undir sam-
eiginlegri hendi Hveitisamlags Mani-
toba, Búnaðarháskóla Manitoba og
tilraunabúgarða vesturfylkjanna. —
Samlögin eru í náinni samvinnu við
The Registered Seed Growers Asso-
ciation, deildir fylkisstjómanna of
The Field Husbandry, og hina þrjá
háskóla vesturlandsins. ✓
Að tilhlutun Samiaganna hafá
rannsóknir verið, og eru enn reknar
af The Manitoba Research Council,
í samstarfi við háskóla Vesturlands-
ins og The Dominion Research La-
boratory, sem hafa hina mestu þýð-
ingu fyrir framleiðslu og sölu Can-
adahveitis. Árangur af einni tegund |
þeirra rannsókna, viðvíkjandi þurkun
á röku og “tough” hveiti, mun nema
mörgum miljónum dala í vasa hveiti-
framleiðenda i Canada hvenær sem
votviðrasöm uppskerutíð neyðir menn
til hveitiþurkunar í stórum stíl.
Samlögin hafa sínar eigin rann-
sóknarstofur í húsi Samlagsins við
Main Street í Winnipeg. Aðalstarf
rannsóknarstofu Samlagsins er að á-
kveða tegundargæði hveitiuppsker-
unnar, þar á meðal rannsaka “pro-
tein”-magnið snemma ár hvert, og
fremja tilraunir á mölun og bökun
árið um í kring. Að viðbættri þess-
ari ránnsókn á mölunar- og bökunar-
eiginleikum hveitis, allra gráðugæða,
hefir rannsóknardeild Samlagsins
ennfremur þessi störf með höndum.
1. Hún rannsakar mölunar- og bök-
unareiginleika allra venjulegra hveiti
tegunda og aðgætir hæfi hverrar teg-
undar fyrir hin ýmsu héruð. Rann-
sóknarstofan hefir unnið saman æði-
miklar upplýsingar um einkanir og
hæfi hveititegundanna “Garnet”, “Re-
ward”, “Parkers Marquis”, “Quali-
ty” og “Hard Federation”. Drög
hafa verið lögð til að fá Dr. C. H.
Goulden, umsjónarmann jurtatilrauna
við The Dominion Rust Research La-
boratory, til að rannsaka einkanir
nokkurra hveititegunda, sem hann
hefir framleitt um undanfarandi 3ja
ára skeið, og sem virðast hafa merki-
lega ryðverjandi eiginleika.
2. Rannsakar tegundargæði skips-
farma Samlagsins, sem.fluttir eru frá
hinum ýmsu höfnum, og ber saman
við innaiifylkja hveiti.
3. Rannsakar tegundagæði hveitis,
sem notað er í einkamylnur, og hlut-
föllin til ágóðadeildar borgað fyrir
það.
GEFIÐ
BÖRNUNUM
MEIRA AF
HREINNIMJÓLK
Náttúran hefir hagað því svo að í mjólk eru öll heilsu-
samleg efni, sem nauðsynleg eru fyrir hæfilegan þroska
barna.
Gefið börnunum meiri mjólk, og verið viss um að
það sé 'j
hin hreinasta gerilsneydd mjólk, sem hægt er að fá.
Gefið hverju barni pott af City mjólk á dag. Um
máltíðir og á milli þeirra. Einnig fullorðnum, er heil-
næmrar og auðmeltrar fæðu þurfa.
CIT'Y DAIRY Limited
Sísimi 87647
31. BLAÐSIÐA
»
4. Yfirlítur möguleika á að afgreiða
skipsfarma hveitis af ákveðnum teg-
undagæðum til sérstakra viðskifta-
manna.
5. Starfar í samvinnu við aðrar
deildir Samlagsins að framkvæmdum
á stefnuskrá til uppskerubóta, sem
hafin var fyrir tveimur árum síðan.
Er í samvinnu við Búnaðarháskólann,
tilraunabúgarða, ryðrannsÆknarstof-
una, og aðrar stofnanir, sem bera teg-
undabætur á bændaframleiðslu fyrir
brjósti.
Rannsóknarstofan er í þremur
deildum: efnarannsóknastofa, möl-
unar- og sýnishornastofa og eldhús.
Efnarannsóknarstofan og eldhúsið
eru í samgengi á þriðja lofti hinnar
nýju byggingar Samlagsins í Winni-
peg, en mylnan er í kjallaranum.
Fjögur og hálft pund þurfa í möl-
rekstri fyrirtækisins. Hans konung-
lega hágöfgi .Prinsinn af Wales,
Rodney lávarður, Ivan Ivano^rich,
og Jón Jónsson, eru algerlega jafn-
myndugir til að velja framkvæmda-
menn og taka ákvarðanir um stefnu
og starf Samlagsins. Hin heillavæn-
leg'u áhrif, sem þessi félagsskapur
hefir haft í sveitahéruðum Vestur-
Canada, verða tæp.lega metin að
verðlegleikum. I ræðu, sem Dr. Har-
ald S. Patton frá Mitchigan State
College hélt síðastliðið haust fyrir
The Conference of the Institute of
Pacific Relations í Kyoto, benti hann
rækilega á þau áhrif:
“Bændumir í gresjufylkjunum hafa
öðlast sjálfsvitund sem viðskifta- og
fjármálamenn, og eru nú ekki leng-
ur einungis skítverksmenn, háðir
kaupahéðnum og hverskyns millilið-
býlismenn stofnuðu, á mótmælafundi
í Indian Head, the Territorial Grain
Growers. Association, sem fyrsta visi
til starfræktrar sjálfbjörgunar hveiti-
bænda gresjufylkjanna.”
Frá Islandi
Rvik, 17. apríl.
Heimflutningur handrita. 15 þing-
menn fluttu svohljóðandi tillögu i
sameinuðu þingi: “Alþingi ályktar að
skora á ríkisstjórnina að hefja nú
þegar samninga við dönsk stjóraar-
völd, um heimflutning íslenzkra hand
rita, fomra og nýrra, frá Danmörku,
svo sem safn Árna Magnússonar og
þeirra handrita, er konungur hefir
fengið héðan fyr á tímum, og geymd
eru í dönskum söfnum.” — Tillagan
Canadian Natlonal Steamship
unarsýnishorn, svo að sýnishornin
vega venjulega frá fimm til tíu pund
við móttöku.
Æði mikið geymslurúm hefir ver-
ið útbúið í mylnunni fyrir hveiti-
sýnishorn handa efnarannsóknar-
stofunni o. þ. h. Á tveimur veggjum
eru hilluskápar sjö feta háir fylltir
af krukkum af misjöfnum stærðum
með sýnishornum. Krukkur þessar
eru af þremur stærðum, fimm, tíu
og fimtán punda. Allt í allt eru þær
um þúsund talsins.
Fyrsta skýrslan frá Rannsóknar-
stofu Samlagsins var um “protein”
magn uppskerunnar 1929, og var hún
gefin út síðastliðið haust.
—Skoða má samlagshreyfinguna í
heild sinni i öllum sínum misjöfnu
myndum, hveitisamlagið, gripa-, ali-
fugla- og mjólkursamlögin, sem eitt
allsherjar námsskeið í verzlunar- og
félagsmálum. Menn og konur allra
kynþátta, úr öllum stjórnmálaflokk-
um, efnaðir sem eignalausir, mætast
þar í fullkomnu jafnrétti og sam-
vinnu, og ákveða um aðalstefnur á
um.
Hveitiframleiðendur Canada gresj-
anna hafa þannig með tilraunum sín-
um til efnabóta og samvinnu, byggt
upp stofnun, sem ekki einungis er hið
stærsta fjármálafyrirtæki Canada,
heldur einig fordæmi og leiðarljós fyr-
ir bændastéttir annara landa. Sam-
lagsstefnan í búnaðarmálum svara
nákvæmlega til sambandanna innan
iðnaðarins, að því frádregnu að hin
fyrnefndu samlög stefna ekki að úti-
lokun á samkeppni frá framleiðendi
hálfu, heldur kappkosta að sameina
sem mestan fjölda framleiðenda sömu
vörutegunda, sem frjálsa meðlimi inn-
an einnar allsherjar stofnunar, sem
spennir yfir allt landið, og vinnur í
samstigi við samskonar stofnanir
annara rikja.
Það mætti kveða svo að orði, að
hveitiframleiðendur Canadaríkis hafi,
með því að öðlast þroska til að hugsa
félagsrænt, eins og þeir þegar hafa
lært, náð hátindi þeirrar hreyfingar,
sem fæddist á fyrsta ári þessarar ald-
ar, þegar að nokkrir örgramir frum-
var rædh i sameinuðu þingi í gær, og
samþykkt með 37 samhljóða atkvæð-
um. •
Rvík, 30. apríl.
Stærsta loftskeytastöð á Norður-
löndum. Bráðlega verður reist loft-
skeytastöð á Ordrup Næs í Dan-
mörku og verður það stærsta loft-
skeytastöð á Norðurlöndum. Sendir
hún skeyti með mismunandi styrk-
leika; eru sumar loftskeytastengura-
ar 50 metra háar, aðrar 100 metra
háar. Stöðin annast 'eingöngu send-
ingu skeyta, og framvegis verða öll
viðskiftaskeyti send í gegnum hana.
Auk þess heldur hún uppi talsambandi
við Borgundarhólm. Þegar Sóreyjar-
stöð verður lögð niður, tekur þessi
stöð við útsendingu blaðaskeyta og
veðurfregna. Gert er ráð fyrir að
stöðin kosti hálfa miljón króna, og
á hún að vera upp komin eftir eitt
ár. (Sendiherrafregn. \
Mbl.
1
I