Heimskringla - 29.04.1931, Qupperneq 2

1 BLAÐSffiA
HCIMSKRINCLA
WINNIPEG 29. APRIL, 1931.
Endurminningar
Eftir Fr. Guðmundsson.
Vitrir menn segja, að biblíu-
bóka höfundarnir hafi ekki ver-
ið innblásnir menn nema ann-
að slagið, þeir hafi reiðst þegar
grauturinn var brendur eða
kýrnar stóðu í túninu, og verið
lengi að jafna sig.
Eg hef setið hálfreiður á
vandlætingastóli útaf illri með-
ferð á olnbogabörnum, en nú er
eg að jafna mig og lofa þá
öllu góðu. Einn besti kunn-
ingi minn í Winnipeg sagði við
mig rét't áður en eg fór, að mér
leiddist ekki að gorta af Þing-
eyingum. Ekki er eg minni
vinur hans fyrir það, en nú
kann fleirum að finnast þetta,
og samt held eg mínum upp-
tekna hætti, af þeirri ástæðu
annarsvegar að eg er mér þess
meðvítandi að eg hafi alls ekki
hælt þeim en sagt sanna við-
burði, og það hinsvegar, að ef
einhver lítur þannig á af al-
vöru. þá er það af því að mín-
ar frásagnir eiga vei við á hans
uppeldis stöðum en geta líka
verið ósvikul meðmæli með
Þingeyingum, og undirstaða
missýninganna.
Er það ekki skrítið hvað
menn geta orðið lífslegir í einni
fallegri vísu eða málsgrein?
Þingeyingar sem aldrei hafa
verið taldir skáld, og hafa held
ur ekki verið það nema á fáum
augnablikum lífs síns. Þeir
hafa þó búið til vísur, sem aldrei
verður hætt að kveða, og vil
eg nú benda á nokkrar þeirra.
Tveir karlar hittust á f.rn-
um vegi, annar var kvenna-
maður, hinn drykkjumaður.
Þeir voru gamlir félagsbræður
og kunningjar og töluðu margt
um raunir sínar og rangsleitni
heimsins, en það endaði með
því að drykkjumaðurinn gerði
þessa vísu:
Ilt og margt sem angrar þig,
oft svo kvarta verður.
Flaskan svarta sigrar mig,
seims óbjarta gerður
Er þetta ekki vel hnoðað í
báða enda eins og á stóð? t
Winnipeg er 82 ára gamall ís-
lendingur innfæddur og upp-
alinn í Þingeyjarsýslu, hann er
svo hógvær og öfgalaus, og
lætur svo líti? yfir sjálfum sér
að fáir munu veita honum eftir
tekt einsog vert væri, hann hef
ir góða heilsu á þeim aldri
og er vel frár á fæti. Minnugur
er hann, ættfróður og vel að
sér um marga hluti. Hann er
fallega skáldmæltur maður,
hefir kannske ekki ort mikið,
en í hans kvæðúm liggur mikil
og heilbrigð hugsun. Hann
varð eitt vor að íslenzkum
sveitasið, að leggjast á tóu-
greni, til þess að fyrirgera dýr
bítnum; grenið var langt frá
heimili hans og hann varð að
hafa með sér annan mann og
mikið nesti, því ómögulegt er
að gizka á hvað löng útivist-
in verður, þeir höfðu legið
lengi á greninu, þegar nestið
var þrotið og farið var að
hríða. Skemst var til manna
ofan að Mýri í Barðardal, þar
hétu húsmæðurnar Aðalbjörg
hver fram af annari. Þangað
sendi hann vinnumann sinnr
með matarskrínið og skrifaði
þessa vísu á blað sem hann
lagði í skrínið; áður var hann
kunnur á þessu heimili.
Lofið oss að hjálpa yður
að finna “Leyni
Herbergid!”
... Það er næstum því í
hverju húsi . . herbergi
sem hefir týnst—gleymst
í útlagningu.
Það er stundum rétt und
ir súðinni, eða í leynistað
í kjallaranum eða úti á
efri svölunum á bakhlið
hússins. Ef tll vill nefnið
þér það “gagnlaust gým
ald”, en hvað er herbergi
annað en rúm innan fjög-
ra veggja? Vér skulum
sýna yður hvemig koma
má fyrir veggjunum. Með
TEN/TEST veggþynnur,
það er leyndardómurinn.
Þessar al-canadisku vegg-
þynnur, sem útUoka
hita, kulda, og hverskyns
hávaða.
Með því, eignist þér þæg-
indastfu fyrir yður sjálfa,
leikstofu fyrir bömin, setu
stofu handa konunni, eða
svefnherbergi fyrir þjón-
ustu stúlkuna. Hvort þess
a má gera úr hinu gagns
I a u s a gýmaldi” m e ð
TEN/TEST.
Leitið eftir upplýsingum og verðlagi hjá
WESTERN DISTRIBUTOR
The T. R. Dunn Lumber Co., Limited
WINNIPEC, MAN.
TD3R
Hjá oss vakir minning mörg,
margt er æfintýri.
Það er ennþá Aðalbjörg,
aðal björg á Mýri.
Það var ekki spurt um endur-
gjalð, en skrínið kom fullt af
bezta mat til baka. Þetta var
laglega mælst til liðsinnis.
Eyfirðingur sem eg ungur
kyntist á hans ellidögum, sagði
mér nokkrar vísur sem hann
hafði búið til.um dagana. Einu-
sinni meðan hann stóð í blóma
lífsins og stóð í helgu hjóna-
bandi, varð hann svo óheppinn
að fella hug til annarar konu;
þá bjó hann til þessa vísu:
Ó hvað eg er óstiltur,
enga freysting þoli,
Guðrún hjartað gagntekur,
gleymd er konan Hólmfríður.
Þessi vísa varð honum af
munni við sérstakt tækifæri.
Ekki bíður svarið Sveins,
sízt eru hagir duldir.
Eg á ekki neitt til neins,
nema börn og skuldir.
Þessa vísu bjó hann líka til
um sjálfan sig.
Sveinn eg heiti Sveini
borinn maður,
reyndar tvö viðriðinn slot,
Ráðagerði og Trassakot.
En það voru virðingarnöfn
hans sjálfs á heimilum þeim,
sem hann veitti forsjá. Nokkr-
ir Þingeyingar voru til samans
staddir á gistihúsinu á Húsa-
vík, en með því veður var
bjart og gott þá ætluðu þeir
allir að halda heim um nótt-
ina, en vildu eiga glaða stund
saman sem lengst fram á
kvöldið, enda sumir þeirra orð-
nir kendir, eins og þá byrjaði
að brenna við, en veitingamað-
urinn var úrillur og vildi fara
að sofa fyrst þeir ekki ætluðu
að gista hann um nóttina, þeir
urðu því að hverfa frá svo
búnu, en um leið og þeir gengu
út, segði þó einn þeirra.
Héðan frá þá hrekjast megum
heims hvar þjáir vald,
skálann háa allir eigum,
uppheims bláa tjald.
Eg held þessi andlega fjöl
hæfni yfir alt land hafi verið
séreign íslenzku þjóðarinnar,
lánuð ljós f stjálbyggð og fá-
menni, til að sjá í gegnum fjöll
in og yfir þau.
Á kirkjustað einum í Þing
eyjarsýsl var vinnukona ein,
ung og efnileg, sem menn þótt-
ust hafa orðið varir við að
væri hagmælt. Þó voru menn
ekki á eitt sáttir með það
Prestssonurinn hafði ætlað sér
að ganga úr skugga um það,
og nú gafst tækifæri. Vinkona
stúlkunnar var gestkomandi á
prestssetrinu og þær voru báð-
ar frammi í stofu að tala sam-
an og hlæja hvað eftir annað
svo fólk heyrði; þá gengur
Jafnið
Fæðið
VoriS er komið, lystin lítil
gefur tilkynna að þér þurf-
ið meira af-
CITY
MILK
Byrjið nú þegar, breytið til
með fæði, drekkið pott á
dag af City Mjólk.
prestssonurinn að stofuhurðinni
tekur hana opna í hálfa gátt
og segir.
Hlæið í gleði hlæið í nauð,
hlæið í beiskum trega,
hlæið þið lífs og hlæið dauð,
hlæið eylíflega.
Það kemur alvörusvipur á
stúlkuna stundarkorn, en þá
segir hún við prestssoninn.
Þú átt hjá mér ljóða lán,
litlu vil eg þægja,
vertu eins lengi vafinn smán
Og bið áttum að hlægja.
Það fóru engar sögur af því
hvort prestssonurinn sannfærð-
ist. Fleiri menn hjálpuðust að,
til þess að búa til vísur um allt
fólkið á sveitabæ einum, en þær
urðu allar meira og minna vit-
lausar, en éin hver vakti máls
á því að gamli Jón hefði orðið
útundan. Þá heyðist í pilti til
hliðar, sem áður hafði setið
hlutlaus.
Sunnulónalundinum,
lýst mér tjón að gleyma,
geðs á fróni glaðlyndum,
gamla Jóni á Hvannstöðum.
Þúsundum þúsunda af þess-
um týrum hefir alþýða tilt upp
alt í kringum ísland, og bera
þær ekki síður vott um and-
legt ástand þjóðarinnar öllum
á öldum en þjóðsagnarusl.
Vísurnar eru að sjálfsögðu
meira og minna lýsandi stjörn-
<ur á alþýðu himninum, en samt
ætla eg nú að skifta á umtals-
efni í bráðina. Það eru nú 64
ár síðan afi minn Árni á Víð-
irhóli dó, eg hef getið um það
áður, en nú þarf eg að minnast
á endurvöknuð atriði frá sama
tíma. Eg var þá 6 ára gamall
og eins og gerist með stráka á
þeim aldri, þá var eg byrjaður
að sortéra menn og hluti í
vonda og góða. Á heimilinu
voru til þrjár Jónsbækur, mér
var illa við tvær, en ósköp vel
við eina þeirra. Það var Jóns
lagabók, Jóns postilla, og Jóns
kvæðabók, og hún var sú, sem
mér þótti vænt um. En þetta
ástand mitt mátti nú enginn
vita, sérstaklega var mér illa
við postilluna. Mér var skip-
að að hafa frið á meðan lesnir
voru húslestrar og eg skildi að
það var sanngjarnt, en eg var
sannfærður um að það var
ekki sanngjarnt að þeir væru
svona langir, og eg man eftir
rökfræði minni í þessum efnum.
Eg vissi nú vel að það voru til
draugar, og vissi meira að
segja hvað þeir hétu margir
þeirra, og eg vissi það vel að
þeir voru eitthvað í þjónustu
skrattans og að hann var enn-
þá verri en draugarnir, þá á-
lyktaði eg svo, að það ætti
hreint ekki að nefna skrattann í
húslestri, nú feðm mínir voru
fastmæitir svo þetta varð svo
tilfinnanlegt; já ee hataði bók-
ira og var orðið illa við bisk-
upinn ?ka, og um tíma var
mér illa við alla biskupa af
sömu ástæðu, þaneað til Pétur
b’skup sætti mig við þá, bless-
nður ka~’inn. Það var af mörg-
:rn ástæðum að mér var vel
ið kvæðabók séra Jóns Þorláks
3onnr á Bægisá, mér var gef-
in hún þetta sama vor 1867 og
’>að var held eg fyrsti hluturinn
sem eg atti einn og sjálfur, og
eg var látinn skilja það að eg
hafði borgað hana, með því að
syngja óskaplega hátt þessa
vísu í bókinni. Lukkan ef mig
lætur hljóta, líkann honum
fararskjóta, sem mig ber um
torg og tún, vakriskjóni hann
skal heita, honum mun eg
nafnið veita, þó að meri það
sé brún. Mér þótti vísan falleg,
lagið fallegt og karlinn svo
smellinn, sem stóð á bak við
þetta, að ætla sér að kalla
brúna meri Vakraskjóna; eg
skelli hló að þessu; svo var nú
blessuð kerlingin, sem gaf mér
bókina, hún hafði séð séra Jón I
oft, og sagði mér hvernig hann
leit út, og hvernig stóð á þess-
ari vísu:
Á Bæi sá ytri borinn er
bísna valinn kálfur.
Væntum þykja mundi mér,
mætt eg eiga hann sjálfur.
Hún Sagði mér að biskupinn
hefði skrifað honum og orðið
vondur við hann, en eg fyrirgaf
séra Jóni. Svo fann eg nú
þessa vísu, Hrútur drafst úr
hrossasótt í hitt eð fyrra. Og
altaf batnaði bókin, svo tók
einhver upp á því að halda
ljóðabók Bjarna fram yfir Jóns
bók, og þá þurfti eg að fara að
sanna það, að mín væri betri.
og þá óx hún líka mikið í verði.
Á næstu jólum var mér gefið
Nýjatestamentið, spánýtt í
fallegu leður bandi, það var
hér um bil 10 þumlunga langt
og 8 þumlunga breitt, og einn
og sjálfur þumlungur á þykt;
og þá átti eg hest, sem hét
gamli brúnn; mér var sagt eg
ætti hann, en eg var nú aldrei
viss um það, mundi ekki eftir
að hafa borgað hann, en þá var
eg myntur á það, að hafa dott-
ið af bakinu á honum og þá
hefði eg borgað hann með því
að fara ekki að skæla. Þetta
alt hafði sína þýðingu á skiln-
ing minn og tilfinningu. Það
er ekki þýðingarlaust, að gera
sér grein fyrir áhrifunum sem
börnin verða fyrir, í sambandi
við upplag þeirra.
Eg hef tekið svona aftur fyrir
og gert þenna út úr dúr, til
þess að sýna hvernig eg var
farinn að hugsa og skilja hlut-
ina, og á þeim tíma hefir það
sjálfsagt verið hvortveggja,
minn eiginn skilningur, og álit
annara sem merktu viðburð-
ina á minnisspjöld mín en
eftir hátíðarnar þenna næsta
vetur 1868 gerðist eftirminni-
legur atburður, sem eg nú ætla
að segja frá Vinnukona var í
Hólsseli á Fjöllum; hún hét
Ragnheiður; sjálfsagt hefir hún
verið kyndarleg í sér, því hún
ferðaðist manna á milli til þess
að sauma smávegis fyrir konur.
Eg held það hafi verið góð tíð
raman af um veturinn og mikið
til auð jörð og fram undir jól,
getur þó eins vel verið að kom
ið hafi góð hláka á Jólaföst-
unni og tekið upp áður kominn
snjó. Ekki man eg fyrir víst
hvort það var fyrir eða eftir
háfíðarnar, að hreppstjórinn
Björn á Grímsstöðum kom
snemma dags að Víðirhóli til
foreldra minna, hann var ríð-
andi og ætlaði að ferðast í
hreppstjórnar erindum vestur
yfii Hólssand, ofan, Axarfjörð.
Faðir minn hafði skrifað fyrir
hann einhverjar skýrslur sem
hann tók með sér.
Eg man vel eftir veðíinu,
þykt og grátt loft dálítið frost
og lítill snjór á jörðu. Dagur
var stuttur, og hreppstjórinn
vildi ekki standa við. Faðir
minn og hann fóru inn í stofu
að sækja skjölin, en hesturinn
stóð við stjakann á hlaðinu og
við Árni frændi minn og jafm
aldri tókum upp á okkur að
skrafa við hestinn og hjúkra
honum, við hlupum á víxl upp í
bæarsundið, slitum þar upp-
VISS MERKI
PILLS
eru vottur um sjúk nýru. Gin Pills
bæta fljótt og gersamlega, þar sem
þær verka beint en þó þægilega á
nýrun—og þannig bæta, lækna og
styrkja þau. Kosti 50c í öllum lyfja
búðum. 132
töðu og gáfum rauð Björns svo
það varð aldrei á milli fyrir
honum, svo komu þeir út, og
Björn reið af stað með það
sama, en þá var byrjað að
hríða ósköp hægt og lítið. Eftir
að Björn fór frá Víðirhóli, hafði
annar maður slegist í förina
með honum, ekki man eg hver
sá maður var, en líklegast hefir
það verið ferðamaður, á leið
heim út í Axarfjörð eða Núpa-
sveit. Veðrið hélst við það
sama, og ekki voru þeir félag-
ar komnir nema vel á miðja
heiðina þegar þeir mættu gang
andi kvenmanni, en það var
Ragnheiður frá Hólsseli. Hún
hafði verið um tíma út í Axar-
firði að sauma en var nú á
heimleið. Björn segir strax við
hana, að hún verði að snúa
aftur með þeim, hann skuli
lána henni hestinn sinn, en
ekkert vit sé fyrir hana að
halda áfram í svona óálitlegu
veðri, h.ún geti líka orðið sér
samferða á morgun heim aftur,
en hún þver neitar hans ráða-
gerð, og segir sér liggi á að
komast heim. Björn var góður
drengur og mjög ákveðinn og
afgerandi svo það var alment
fallist á það, sem hann réði til„
en stúlkan sat einbeitt við sinn
keip og sagðist fara heim, og
Þægileg leið
til Islands
Takið yður far heim með eimskip.
um Canadian Pacific félagsins.
þá verðið þér samferða mörg-
um Islendingum. Þér mun-
uð njóta ánægjulegrar
ferðar, góðrar þjónust.
Ágætra máltíða, og
allra þæginda er hið
volduga flutninga
félag hefir til
að bjóða.
Skrlfið eftir upplýsingum um far-
bréfaverð til Evrópu er Innifelur
allan kostnað.
Gerið fyrirspurnir til umboðs-
manna á staðnum eða til W. <!.
CASEY, Gen. Pass. Agent, C.P.H.
Bldg., Winnipeg, Phones 25 815,
25 816.
CANADÍAN PACIFIC
STEAMSHIPS
HREINLÁTASTA OG
HOLLUSTUMETSA MJOLKURSTOFA
I WINNIPEGBORG
Eign Winnipegbúenda og rekin af þeim.
Hreinlæti í meðferð allra afurða og stjórnsemi.
Veldur framgangi vorum og vexti.
SÍMI 201 101
“Þér getið slegið rjómann
en ekki skekið mjólkina.’’
MODERN DAIRY LIMITED