Heimskringla - 15.07.1931, Blaðsíða 3

WINNIPEG 15. JÚLÍ 1931
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSlÐA
konfekt. Tveim mánuðum
seinna sagðist hann hafa feng-
ið leyfi til ölbruggunar. Leig-
an var 35 kr. á mánuði.
Árni J. Strandberg er mað-
ur liðlega fimtugur; hann á
unga konu og tvö börn. Hon-
uim er lýst sem dagfarsgóðum
manni, fremur hæggerðum.
Þeir, sem handteknir voru.
Auk þeirra tveggja manna,
sem enn sitja í gæzluvarðhaldi
tók lögreglan fjóra menn aðra
höndum, er voru í ganginum
fyrir framan hjá bruggurunum.
Var einn þessara manna sveita
raaður, sem sagðist hafa verið
að rukka Árna Strandberg fyrir
smjör. Heitir sá maður Kjartan
og er víst Kristjánsson. Annar
maður var Gunnar Guðmunds-
son málari, Laugavegi 22;
hann vinnur þarna á mála-
verkstæðinu. Þriðji maður var
Bjarni Símonarson, og var
hann að finna skósmiðinn, sem
hefir verkstæði við hliðina á
Malin, en fór ásamt skósmiðn-
um þarna niður af því, að
Árni Strandberg datt í tröpp-
um, en Árni er haltur og var
auk þess nokkuð ölvaður þenn
an dag. Bjarni hefir verið
templari í 5—15 ár og ekki
bragðað áfengi.
Fjórði maður var Guðmund-
ur Jónsson skósmiður, Njarðar-
götu 9. Hefir Guðmundur
verkstæði sitt þarna vestast í
skúrnum á bak við nr. 17 og
hefir haft það þar á tíunda ár.
Guðmundur er norðan úr
Steingrímsfirði, en, er búinn
að vera hér á fjórtánda ár.
Átti tíðindamaður blaðsins tal
við Guðmund- og var hann
mjög gramur yfir því, hvernig
sér hefði verið haldið frá kl.
liðlega fimm á föstudag til
hádegis á laugardag. Hann
hefði verið látinn inn í klefa
sem var 4—5 álnir á kant, og
þar hefði loftið verið svo slæmt,
að sér hefði liðið verulega illa.
Sagðist hann hafa kvartað við
fangavörð og spurt hvort ekki
væri hægt að opna gluggan,
en hann hefði sagt, að það
væri ekki hægt nema fara upp
á þak. “Þetta drepur ekki
eina nótt," hefði hann sagt.
Ekki sagði Guðmundur að sér
hefði verið færður neinn mat-
ur fyr en kl. 10 næsta morg-
un, að hann fékk hafragraut
en vatn hefði honum verið bor-
ið í ryðguðu íláti. Guðmundur
var ekki búinn að kjósa þegar
hann var handtekinn, og fór
fram á það að fá að gera það;
sagði að lögreglumaður gæti
farið með sér. En því var ekki
sint, og varð hann af því að
neyta kosningaréttar síns. Sjálf
yfirheyrslan tók ekki nema á
að gizka 20 mínútur og var
honum slept þegar hún var
búin. Bjarni Símonarson sagði
að lögreglu fulltrúin hefði ávarp
að sig, þegar yfirheyrzlan hófst,
með því, “hvað hann hefði
verið að flækjast’’ þarna. Þótti
það lítil kurteisi.
í Malin.
Tíðindamaður blaðsins kom
við í Malin, sem er yfir áfeng-
isbruggurunum. Þar voru 4
ungar stúlkur við prjónlesið og
ein gráhærð, fríð kona að
spóla. “Hafið þið ekki orðið
varar við að hér hafi bruggun
átt sér stað?’’ spurði tíðinda-
maður. Var því svarað ját-
andi, því þefinn hafði lagt
þangað upp. En ekki höfðu
þær haft hugmynd um að
þarna færi neitt ólöglegt fram.
því Árni hefði haft leyfi til
þess að brugga óáfengt öl.
—Alþbl.
SMÆLKI
Flug Piccards, er hann flaug
með loftbelg upp í efra gufu-
hvolfið, kostaði alls 46,000
mörk. Þegar til hans fréttist
eftir þessa merkilegu loftferö
fékk hann 1400 heillaskeyti.
• • •
Ölkeldu fann bóndi einn í
Vermalandi í Svíþjóð í land-
areign sinni nýlega. Hann hafði
ekki veitt uppsprettunni neina
verulega athygli, fyr en hann
tók eftir því, að hestur einn,
sem hann átti stoð jafnan tím-
unum saman við uppsprettuna
og þambaði úr henni. En hest-
ur þessi var annars mjög vand-
látur með vatn er honum var
borið.
Endurminningar
Eftir Fr. Guðmundsson.
Frh.
Veturinn 1889 var á norður
og austurlandi almennt kall-
aður frostavetur, menn vissu
ekki hvað frostið sté hátt. mæl-
iramir tóku það ekki. Hæzta
frostmark á Raumur var 30
gráður, en það var sama og
36 gráður á Celsius og 78 á
Failenh. En nú var frostið
eitthvað nokkuð meira en
þetta, því kvikasilfrið var kom-
ið ofan í kúlurnar á mælirun-
um. Vanalegast var logn með
hörðustu frostunum. Seinnipart
vetrarins rak hafísinn að norð-
urlandi en þá er sjórinn stiltari,
þegar ísinn færist að, og af
því frostið var svo mikið, þá
lagði firðina út eftir öllu á
móti ísnum svo hann komst
ekki nema inn á miðja firðina,
en rennsléttur lagís lá innan-
við svo menn gátu skeiðriðið
sjóin. Þau útflutningsstjóri og
Consull Sveinn Bryujóifsson og
kona hans Þórdfs Björnsdóttir
giftu sig á sumardaginn fyrsta
1880 og eitthvað af veizlufólk-
inu reið yfir þverann Þistilfjörð
úr Svalbarðslendingu í Þistil-
firði og upp á Grenjanes fyrir
vestan Sauðanes á Langanesi
og er það talið einsdæmi í sögu
landsins. Brunnar frusu víða
af, og urðu menn þá að sækja
vatn langar leiðir, og þótti hart
að koma því heim ófrosnu.
Menn áttu bágt með að verja
sig kali bæja á milli.
Veturinn 1881, eftir nýárið,
réði amtmaðurinn yfir norður
og austur umdæminu Jakob
bónda Háldánarson á Gríms'-
stöðum við Mývatn, til þess að
gera við og bæta póstveginn
yfir öræfin og að byggja sælu-
hús við Jökulsá á Fjöllum.
Jakob skrifaði mér og bað mig
að taka að mér sæluhúsbygg-
inguna, kaupa viðink í það á
Vopnafirði flytja þá á staðinn
; og sjá um bygginguna að öllu
leiti, en það átti að vera stein-
límdir veggir og gaflar að hús-
inu, til ævarandi afnota fyrlr
hesta undir lofti og fyrir menn
upp á loftinu. Þetta starf tók
eg að piér, eg átti að hafa
lærðann steinsmið til að höggva
grjótið og líma þáð saman,
og eg fékk til þess sigldann
og sprenglærðann steinhögg-
vara og sem var jafnvígur að
tala dönsku einsog íslenzku. Við
urðum góðir vinir og hann gaf
mér þann vitnisburð, að það
væri ómögulegt að kenna mér
dönsku. Eg hélt nú með sjálf-
um mér. að þetta hlytu að vera
þtr stm
notiff
T I M BUR
KA UPIÐ
A
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
BlrgSir: Hanry Ave. Ea*t Phon*: 26 3M
Bkrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamllton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA.
....—

ýkjur, af því hann hafði svo lent á heimiliu við síðustu
litla rækt lagt við mig, en krossmessu. Athugull og feg-
mér til stórrar raunar reynd- urðarnæmur maður gat nú oft
ist þetta alveg satt seinna meir. farið nærri um smekkvísi og
Eg var of fastmæltur og ís- vandvirkni húsfreyunnar af
lenskunni of trúr til þess að fataburði heimilisfólksins. Vana
geta það því eg hefi frá blautu
barnsbeini staðið í þeirri mein -
ingu, að hún væri fallegust
og fullkomnust af öllum tungu-
málum.
Það er skiljanlegt að stór-
þjóðahroki geri heiminum ó-
framkvæmanlegt að gera nokk-
urt þeirra tungumál að al-
þjóðamáli, en hvers vegna ekki
aumingja íslenzkan, sem telur
fáar og lítilsmetnar sálir til
síns ríkis. Já, hversvegna hún
má ekki vera alþjóðamál? Alls
vorum við fjórir að byggja
sæluhúsið, og gistum tvo mán-
uði í tjaldi, og lærðum að
drekka mjólkurlaust kaffi. Og
það var eg fljótastur að læra.
Einn af samverkamönnum mín-
um, Benjamín J. Jónsson frá
Lundarbrekku í Bárðardal,
greindur maður og verklaginn.
fór seþina tll Ameríku, oig
frétti eg að hann hefðj orðið
til í “klei” skurði í Winnipeg
Það var ekki til neins að ætla
sér að bíða eftir því á kvöldin
að Jökulsá þagnaði, eða að
sólin settist í Júní og Júlí í
heiðríku veðri. Þá var það
samþykt breytingalaust og í
einu hljóði, að vaka og syngja
skelfing hátt og vel, og Jökulsá
spilaði undir. t. d. einsog Mrs.
tsfeld gerir núna, og aldrei
hafði eg heyrt betur sungið
fyr en Mr. Sigurður Skagfield
kom til sögunnar. Eg hafði
gott kaup og átti margar krón-
ur eitthvað yfir hundrað, þeg-
ar alt var klappað og klárt.
E nsvo þarf eg nú á því að
halda bráðum.
Á áratugunum frá 1870 til
1880 urðu talsvert þýðingar-
miklar breytingar á búskapar-
háttum manna á norðurlandi
Ósköp voru nýungarnar mis-
jafnt þegnar og uppteknar bæði
á heimilum í sömu sveit, og
alveg eins sveita á milli. Það
var einsog hin fullkomnari og
hagkvæmari áhöld væru grun-
uð um græzku jafnvel af góð-
um búmönnum, og þeir menn
álitnir hálfgerðir glannar, sem
fyrstir urðu til að fallast á
breytinguna. Og gátu þeir
jafnvel goldið þess í félagslíf-
inu, bæði á bak og brjóst. Eg
hefi áður minst á hina svo
kölluðu skosku ljái sem fóru
að flytjast til landsins á þess
um áminsta áratug, og þó það
leyndi sér ekki, að slegið var
bæði meira og betur með þeim,
þá var þó búið að brúka þá
mörg ár á sumum heimilum.
áður en öll heimili gengu inn
á þau umskifti. Hið sama er
að segja með steinolíulampana,
betri ljósáhöld, að lengi var
búið að brúka þá á sumum
heimilum áður en önnur höfðu
sannfærst um að þeir ekki
sprengdu upp húsakynnin.
Það mun hafa verið 1874 sem
fyrsta saumamaskínan kom
inní mína sveit. Þær voru all-
ar snúnar með hendinni þær
saumavélar sem fyrist filutt-
ust til landsins, og þó það að
öllum líkindum tefji ekki lítið
fyrir saumakonunni, að teppa
hægri hendina við hjólið, þá
var þessi nýung svo áþreifan-
legt framfaraspor að allir dáð-
ust strax að því. Áður höfðu
allar sltúlkurnar á heimilinu
sem á nál gátu haldið, orðið
að setjast við sauma þegar
tóskapnum var lokið á vorin
og var þeim þá úthlutað verlc-
efni eftir handlægni þeirra og
vitsmunum. Ein þeirra ájttii
að rumpa saman poka, og falda
vaðmálsrekkjuvoðir og kannske
að stagla ófínni sauma á hríð
arhempum. Nú önnur átti þá
að sauma spariföt húsráðenda
og hinar allar eitthvað þar á
milli- en húsmóðirin sneyð
sjálf öll föt nema svo hefði
viljað til að einhver framúr
skarandi saumanunna hafði
legast var að minsta kosti ein
kona í hverri sveit sem síterað
var í ef leppur þótti fara illa.
Nei, nei, þakka þér fyrir, eg
sneyð það nú óvart alveg eins'-
og hún, hver sem fyrirmynd-
in var, og þá fór það vel og
var ekki til neins að segja
meira. Eftir að saumavélin
kom, hafði ein stúlka alla
saumana á hendi, og það var
hefðarstaða, og varð hún stund-
ur fyrir þungu hnútukasti af
stallsystrum sínum, sem þótt-
ust hafa staðið fjandi nærri
að hljóta sætið hennar. Hinar
urðu að fara út á tún og vinna
á skarni, og má nærri geta
hvað vorvinnan gekk fyr af
fyrir bragðið. Þá er þó ótalið
hvað saumamaskínan gerði
piltunum miklu hægra fyrir
að koma auga á skærustu
stjörnuna á heimilinu þar sem
hún var ávalt beint upp af
saumamaskínunni. Þá fóru og
að koma prjónamaskínur á
stöku stað; minni voru þær og
ófullkomnari, en þær urðu
seinna meir, en samt til mikils
vinnusparnaðar. Þá voru og
þetta vers: Faðir sonur og
heimilin óðum að eignast fagr-1 friðarandi. Þó vissi eg sung-
WINNIPEG TEIÐ — 100% CANADISKT. — Á-
BYRGST AÐ VERA BETRA EÐA JAFNGOTT
HVERRI TE-TEGUND SEM UM ER BÚIÐ OG
INN ER SENT ANNARSTAÐAR FRÁ.
Blue Ribbon Limited
WINNIPEG
CANADA
um glugga og stór vatnsbali eight. Neðri kistan var höfð
látinn standa einhverstaðar j 10 þumlunga djúp í framend-
nærri líkbörunum því læknar ann °S 9 Þumlunga í fótaend-
höfðu kent mönnum að vatnið ann> Saflarnir 18 þ. á lengd
dragi tij sín Monda dampa. í f^ir ™ðalmamn, innan mál,
Þarna var líkið geymt, þangaði1^111 á kistnnni var auð'
til búið var að smíða utan um
það, og það var kistulagt. Þeg-
ar líkið var borið út úr baðstoí
unni, þá var sungið eitt vers,
vanalega, þar sem eg þekti til
ari og ánægjulegri húsmuni.
Hinar svokölluðu kommóður,
að taka sætin í stofunum af
stóru rauðu, grænu og gulu
dösku fatakistunum með kúpta
lokinu. Þá keptust menn um
að kaupa falleg máluð borð og
stóla í stofumar, og í baðstof-
urnar voru keyptar fjaðra-
klukkur sem slógu tímatalið og
voru húsprýði, í staðinn fyrir
gömlu vísirana sem svo voru
kallaðir og sem knúðust áfram
af blýlóða þunga. t virðingar-
skyni við Bakkus verð eg að
nefna Skattholin við stofu-
veggina; þau voru alltaf há-
reistasti hluturinn á heimilinu
og geymdu líka peningana og
brennivínið- ef það var hús-
bóndans eign og uppáhald, því
bóndanum tilheyrði hirzlan.
Með framförum tel eg það
bæði heilbrygðarinnar og feg-
urðarinnar végna að í baðstof-
urnar voru að koma hin svo-
kölluðu lausarúm. Voru þau
dregin sundur á kvöldin sum
á hlið og önnur á enda svo þau
höfðu fulla stærð á nóttunni,
en á daginn var þeim ítt sam-
an, gaf það mikið meira pláss
{ baðstofunni og þegar þessi
rúm voru máluð eða vel þveg-
in og fallegar ábreiður yfir
þeim á daginn, þá líktust þau
sófa og voru prýðilegir hús
munir. Eins og gefur að skilja
þá urðu baðstofurnar að vera
líka sjúkrahús og á þessum
tímum hryllir menn við áð
heyra það, en það hafði þó
líka sína kosti í för með sér.
Ef sjúklingurinn var mikið las-
inn, var það víðast hvar siður,
að tjaldað var fyrir rúmið; var
þá auminginn nægilega vermd-
aður til hevrrar geðfeldrar hreif
ingar sem hann gyrntist, en
naut hinsvegar félagslífsins
með heimilisfólkinu, en það
dróg hugsun hans frá þján-
ingunni, aflaði honum hug-
rekkis jók honum von og gleði
geisla, og alt af var einhver
við hendina til að sinna þörf-
inni og minna á samúðarvilj-
ann. Svo framarlega sem glatt
og rólegt geð styrkir iíffærin
og styður til bata þá var að
þvi unnið á heimilunum. Á
hitt þarf nú ekki að minna.
hve ástandið var bágt þegar
um næma sjúkdóma var að
ræða eða vitskerta aumingja,
og ekkert varð flúið. Þegar
menn dóu, þá var líkið tekið
eftir einn til tvo klukkutíma og
lagt til á fjöl sem var höfð 18
til 20 þumlungar á breidd og
sem því var rúmt um í öllum
dyrum; á þessari fjöl var lík-
ið borið í framhýsi, skála eða
stoiu og geymt þar fyrir opn-
in versin: Um dauðann gef
þú drottinn mér. Og þetta:
Mín lífstíð er á fleygiferð. Þeg-
ar liðið barn var borið fram,
þá var sungið þetta: Hví er
þessi beður búinn, barnið kæra
þér svo skjótt. — Líkkistusmið-
ur var í hverri sveit, í sum-
umsveitum voru þeir margir.
Kisturnar voru seldar þar sem
eg þekti til á 6 til 14 krónur
eftir því hvað stórar þær voru
og ef þær voru ekkert skreytt-
ar, en smiðurinn lagði efnið til
í þessu verði.
Sjálfur smíðaði eg margar
líkkistur og skaðaðist eg ekki
á því. Smiðurinn, sem kendi
mér að búa til líkkistur, hafði
verið fleiri ár í Kaupmanna-
höfn og lært þar að smíða bæði
kistur og annað, og er mér
vel kunnugt um, að sama lík-
kistulag var notað um öll
Norðurlönd Evrópu, þó útaf
því væri brugðið í mörgum
tilfellum, þar sem ekki var
hægt að ná til smiða. Eg álit
rétt að skýra hér frá hinu al-
eenga líkkistulagi allt fram
að þeim tíma, sem eg fór að
heiman eða fram að aldamót
unum 1900 og hvernig þær
voru smíðaðar. Kistur utan-
um fullorðna menn voru al
staðar, þar sem eg þekti til,
smíðaðar úr málsborðum, sama
sem hér er kallað two by
vitað komin undir hæð manns-
ins. Lengi vel höfðu menn
neðri kistuna lítið eitt mjórri
við hornin, og afturgaflinn
tveimur þumlungum styttri en
framgaflinn. en svo voru menn
farnir að hafa þær jafnbreiðar
og jafnvíðar að ofan og neðan,
af því menn sáu, að þær entust
þannig betur undir moldar
þunganum.
Efri kistan var látin hallast
svo mikið á sig allt í kring, að
þáiborðið yrði ekki breiðara
en 8 þumlungar. Botninn var
látinn standa þumlung útaf
neðri kistunni allt í kring, og
tveggja þumlunga breiður og
þumlungs þykkur kragi var
hafður utanum kistuna á sam
skeytunum. Negldar voru þær
með fjögra þumlunga nöglum.
Eftir því sem timbur er reikn-
að hér til fetatals, þá er efnið
í þannig lagaða meðal líkkisitu
7 4ferhyrningsfet og ef þús-
und fetin eru seld 5 dollara, þá
kostar efnið í kistuna $3.75.
eins og efnið er haft helmingi
þykkra heima en hér víð-
gengst, en þar eru heldur ekki
hafðar ytri kistur. En nokkrir
voru teknir uppá því að hlaða
grjót innan í gröfina jafnhátt
kistunni, og svo var hafður
sterkur pallur þar ofaná, undir
moldinni, og tekur það öllu
því fram, sem eg hefi séð geng
ið frá líkkistum. Hér er allt
timbur, sem menn kaupa, hefl-
að, að minsta kosti öðrumegin.
og þar se mallar hentugustu
breiddir er hægt að velja sér,
þá er það ekki meira en dags-
verk að smíða líkkistuna, við-
<Framh. & 7. síðu.)
A Thorough School!
The “Success’* is Canada’s Largest
Private Commercial College, and the
finest and best equipped business train-
ing institution in Western Canada. It
conducts Day and Evening Classes
throughout the yeár, employs a large
staff of expert teachers, and provides
sufficient individual instruction to per-
mit every student to progress according
to his capacity for study.
In; twenty-one years, since the founding of the “Suc-
cess” Business College of Winnpeg in 1909, approxi-
mately 2,500 Icelandic students have enrolled in this
College. The decided preference for “Succesis” train-
ing is significant, because the Icelanders have a keen
sense of ducational values, and each year the number
of our Icelandic students show an increase.
Day and Evening Classes
OPEN ALL THE YEAR
The SUCCESS BUSINESS C0LLEGE, Ltd.
PORTAGE AVENUE AT EDMONTONSTREET.
PHONE 25 843